Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 188/12
POSTANOWIENIE
Dnia 14 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa M. B.
przeciwko HDI Asekuracja Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej
z siedzibą w W.
z udziałem interwenienta ubocznego T. L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 lutego 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 6 września 2012 r.,
1. oddala zażalenie,
2. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawia Sądowi Okręgowemu w K. w orzeczeniu
kończącym postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo
M. B. o zapłatę odszkodowania, zadośćuczynienia i renty z tytułu naprawienia
uszczerbku jakiego doznał w wypadku w dniu 31 lipca 2005 r., wobec upływu
terminu przedawnienia. Na skutek apelacji powoda, wyrokiem z dnia 6 września
2012 r. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania oceniając, że pogląd Sądu pierwszej instancji
co do upływu terminu przedawnienia części roszczenia jest nietrafny, w części
natomiast, skorzystanie przez pozwanego z tego zarzutu ocenić należało jako
nadużycie prawa. W związku z tym, jako podstawę prawną orzeczenia
kasatoryjnego Sąd Odwoławczy wskazał art. 386 § 4 k.p.c. i potrzebę
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, w tym potrzebę
rozpoznania zarzutu przyczynienia się powoda do szkody.
W zażaleniu złożonym w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. pozwany zarzucił
naruszenie art. 123 § 1 pkt 2 oraz art. 5 k.c. i domagał się uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji powoda od
wyroku Sądu Okręgowego. W obszernym uzasadnieniu skarżący kwestionuje
prawidłowość stanowiska Sądu Apelacyjnego co do braku przedawnienia
roszczenia i nietrafność stanowiska tego Sadu o istnieniu okoliczności
uzasadniających zastosowanie art. 5 k.c. dla oceny podniesienia przez skarżącego
zarzutu przedawnienia.
W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów procesu według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Treść zarzutów ujętych w zażaleniu skłania do wyjaśnienia celu regulacji
wprowadzonej art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz.
1381 – dalej: „ustawa nowelizująca”) oraz zakresu kognicji Sądu Najwyższego przy
rozpoznawaniu tego środka odwoławczego.
Powołanym przepisem, w art. 3941
k.p.c. nadano nowe brzmienie § 1 i 3,
a ponadto dodano § 11
, zgodnie z którym zażalenie do Sądu Najwyższego
3
przysługuje także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Znowelizowany w ten sposób art. 3941
k.p.c. stosuje się do zaskarżania orzeczeń
wydanych po dniu 3 maja 2012 r. (art. 9 ust. 6 i art. 11 ustawy nowelizującej).
Cel dokonanej powołaną ustawą nowelizacji art. 394 § 1 k.p.c. wyjaśnia
dostatecznie uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu tym
przypomniano, że – według obecnego modelu postępowania cywilnego – druga
instancja stanowi instancję merytoryczną, w ramach której rozstrzygnięcie sprawy
powinno nastąpić ex novo i zakończyć się podjęciem merytorycznego
rozstrzygnięcia kończącego spór między stronami. Obserwowane zbyt częste
uciekanie się do uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji z równoczesnym
przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania prowadzi do wypaczenia tego
modelu i tym samym do przedłużenia postępowania, w związku z czym celowe
stało się zapewnienie Sądowi Najwyższemu możliwości kontroli tego rodzaju
rozstrzygnięć (zob. Druk Sejmowy nr 4332, VI kadencji).
Niewątpliwie, postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny, co
oznacza, że sąd drugiej instancji nie może ograniczać się jedynie do oceny
zarzutów apelacyjnych, lecz musi – niezależnie od ich treści – dokonać ponownych
własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego
(zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia
2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Zasadne wniesienie apelacji
powinno zatem prowadzić przede wszystkim do wydania orzeczenia
reformatoryjnego, a wyjątkowo tylko orzeczenia kasatoryjnego. Z art. 386 k.p.c.
wynika, że sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę
do ponownego rozpoznania tylko w trzech wypadkach: w razie stwierdzenia
nieważności postępowania (art. 386 § 2 k.p.c.), w razie nierozpoznania przez sąd
pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 k.p.c.).
Stąd też zakres kognicji Sądu Najwyższego przy rozstrzyganiu o zażaleniu
złożonym w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. wiąże się z oceną czy kasatoryjne orzeczenie
sądu odwoławczego odpowiada stwierdzonej przez ten sąd sytuacji procesowej.
Ocenie przeto poddany jest jedynie ewentualny błąd sądu odwoławczego przy
4
kwalifikowaniu określonej sytuacji procesowej jako odpowiadającej powołanej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego.
Jeżeli przeto przyczyną orzeczenia kasatoryjnego były, jak w sprawie
niniejszej, przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada czy sąd
drugiej instancji prawidłowo pojmował wskazane w tym przepisie przyczyny
uzasadniające uchylenie orzeczenia sądu pierwszej instancji i czy merytoryczne
stanowisko tego sądu uzasadniało taką ocenę postępowania sądu pierwszej
instancji. Innymi słowy, bada czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał
istoty sprawy albo czy rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Dokonywana kontrola ma więc charakter
czysto procesowy, co oznacza, że nie wkracza w merytoryczne kompetencje sądu
drugiej instancji rozpoznającego apelację. Poza kontrolą Sądu Najwyższego
pozostaje czy sąd odwoławczy dokonał wskazanej oceny prawidłowo. Jeżeli przeto
Sąd odwoławczy uznał za błędne stanowisko sądu pierwszej instancji co do tego,
że roszczenie powoda uległo przedawnieniu, Sąd Najwyższy w postępowaniu
zażaleniowym wdrożonym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c., nie jest władny
dokonać oceny prawidłowości tego stanowiska, podobnie jak nie jest władny
ocenić trafności stanowiska tego Sądu, że powołanie się przez skarżącego na
przedawnienie stanowi, w okolicznościach sprawy, nadużycie prawa. Zażalenie
przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest bowiem środkiem prawnym służącym
kontroli materialnoprawnej podstawy orzeczenia; taka kontrola zarezerwowana jest
wyłącznie dla postępowania kasacyjnego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12, niepubl.; z dnia 25 października
2012 r., I CZ 139/12, niepubl.; z dnia 25 października 2012 r., I CZ 143/12, niepubl.;
z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, niepubl.; z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ
156/12, niepubl; i z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, niepubl.).
Żalący błędnie pojmując charakter wniesionego środka odwoławczego
wszystkie podniesione w nim zarzuty odniósł jedynie do merytorycznego
stanowiska Sądu Apelacyjnego. Z przyczyn, o których była mowa, zarzuty te
muszą pozostać poza zakresem kontroli Sądu Najwyższego.
Dodać jednak należy, że niezbadanie roszczenia będącego podstawą
powództwa na skutek błędnego – zdaniem Sądu odwoławczego – przyjęcia
5
przesłanki niweczącej roszczenie, to jest z powodu z powodu przedawnienia,
stanowi nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1,
poz. 22 oraz z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 274/11, niepubl.), a zatem może
stanowić przyczynę uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania.
Zasygnalizować również wypada, że wyznaczona przez ustawodawcę rola
Sądu Najwyższego jako sądu zażaleniowego kontrolującego prawidłowość
realizowania przez sądy apelacyjne ich funkcji procesowej sprawia, że
rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego po rozpatrzeniu zażalenia wniesionego na
podstawie w art. 3941
§ 11
k.p.c. może przedstawiać się dwojako: w wypadku
nieuwzględnienia zażalenia dojdzie do jego oddalenia, natomiast w razie
uwzględnienia – nastąpi uchylenie zaskarżonego wyroku (w postępowaniu
nieprocesowym – postanowienia co do istoty sprawy). Odpowiednie zastosowanie
znajdą więc art. 39814
i 39815
§ 1 k.p.c. W pierwszej sytuacji sprawa zostanie po raz
kolejny rozpoznana przez sąd pierwszej instancji, w drugiej zaś – sąd drugiej
instancji ponownie rozpozna apelację. Istota omawianego postępowania
zażaleniowego wyłącza więc możliwość rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy
o apelacji, przez jej oddalenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, niepubl.).
Zważywszy na powyższe, zażalenie pozwanego podlegało oddaleniu
(art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c.), natomiast rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawiono Sądowi Okręgowemu
stosownie do art. 108 § 2 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
db

II CZ 188/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia