Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 31/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Jan Bogdan Rychlicki (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego […]
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 listopada 2013 r.,
sprawy H. P. sędziego Sądu Okręgowego w […]
w związku z odwołaniem obwinionej
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 9 lipca 2013 r.,
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że z opisu czynu
eliminuje oczywistą i rażącą obrazę art. 34 § 3 kpk, opisaną w pkt
I tego wyroku;
2. uchyla orzeczenie o karze dyscyplinarnej nagany i na
podstawie art. 109 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo
o ustroju sądów powszechnych ( Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. )
wymierza obwinionej karę dyscyplinarną upomnienia;
3. utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy w pozostałym
zakresie;
4. kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
2
Sąd Apelacyjny– Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 9 lipca 2013 r. uznał
obwinioną H. P. – sędziego Sądu Okręgowego za winną tego, że przewodnicząc
składowi orzekającemu w sprawie […] Sądu Okręgowego […] dopuściła się w
okresie od 16 kwietnia 2008 r. do 15 lipca 2011 r. oczywistej i rażącej obrazy
przepisów prawa procesowego, tj.
- art. 366 § 1 k.p.k. w ten sposób, że nie czuwając w należyty sposób nad
prawidłowym przebiegiem rozprawy, przez brak właściwego nadzoru nad
sprawnością prowadzonego postępowania, doprowadziła do wyjątkowo znacznego
opóźnienia w uzyskaniu dopuszczonego postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2008 r.
dowodu w postaci uzupełniającej opinii Laboratorium Kryminalistycznego Komendy
Stołecznej Policji z zakresu badań broni i balistyki, która została sporządzona
dopiero w dniu 17 czerwca 2011 r., co przyczyniło się do niemożności
rozstrzygnięcia powyższej sprawy w rozsądnym terminie i doprowadziło, między
innymi, do przewlekłości postępowania stwierdzonej orzeczeniem Sądu
Apelacyjnego z dnia 24 lutego 2011 r. w sprawie II S …/11;
- art. 34 § 3 k.p.k. w ten sposób, że uczestniczyła w podjęciu w dniu 15 lipca 2011 r.
pozbawionej podstaw faktycznych i prawnych – w istniejących w tej dacie realiach
rozpoznawanej sprawy – decyzji o wyłączeniu do odrębnego rozpoznania sprawy
D. K., M. N., D. E., D. D. i P. R., mając świadomość, że wobec znacznego
zaawansowania postępowania sądowego w sprawie […], jego długotrwałości,
wysokiego stopnia trudności i zawiłości rozpoznawanej sprawy oraz wobec
wydania, w tym samym dniu, wyroku wobec K. O., zmarłego w dniu 18 sierpnia
2004 r., i G. K., zmarłego w dniu 12 kwietnia 2008 r., zaistnieje konieczność zmiany
składu orzekającego i prowadzenia sprawy […] od początku, co
uniemożliwiło rozstrzygnięcie ich sprawy w rozsądnym terminie i między innymi
skutkowało przewlekłością postępowania stwierdzoną orzeczeniem Sądu
Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie II S …/12, tj. popełnienia deliktu
dyscyplinarnego określonego w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) i za to na
podstawie art. 109 § 1 pkt 2 tej ustawy wymierzył H. P. karę dyscyplinarną nagany.
Powyższy wyrok poprzedzony został następującymi ustaleniami faktycznymi:
3
W akcie oskarżenia złożonym do Sądu Okręgowego w […] w kwietniu 2003 r.
Prokurator Okręgowy oskarżył, między innymi, […] o szereg przestępstw
popełnionych w latach 1998 – 2002. Sprawa została zarejestrowana w Sądzie
Okręgowym pod sygnaturą […], a składowi orzekającemu (dwóch sędziów
zawodowych i trzech ławników) przewodniczyła SSO H. P., w której referacie
sprawa ta się znajdowała, zaś drugim sędzią zawodowym została wyznaczona
SSO B. P. Sędzia H. P. była w tym czasie Przewodniczącą Wydziału
Penitencjarnego i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych Sądu
Okręgowego […], a B. P. w roku 2005 została sędzią Sądu Okręgowego […].
Oskarżony K. O. zmarł w dniu 18 sierpnia 2004 r., a oskarżony G. K. zmarł w
dniu 12 kwietnia 2008 r. Ich sprawa nie została wyłączona do odrębnego
rozpoznania. W toku dalszych czynności nadal brali udział ich obrońcy.
Na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2008 r. Sąd wydał postanowienie o
dopuszczeniu z urzędu dowodu z uzupełniającej opinii z zakresu badania broni i
balistyki, zlecając jej sporządzenie Laboratorium Kryminalistycznemu Komendy
Stołecznej Policji w terminie jednego miesiąca. W bliżej nieustalonym czasie, a
przed dniem 13 czerwca 2008 r., obwiniona wydała zarządzenie dotyczące
przekazania akt do Laboratorium Kryminalistycznego zgodnie z postanowieniem.
Zarządzenie to nie zostało wykonane z nieustalonych przyczyn, o czym informacji
nie powziął także Przewodniczący […] Wydziału Karnego – sędzia A. K. W aktach
sprawy […] znajduje się pismo z dnia 20 czerwca 2008 r., adresowane do
Laboratorium, zgodnie z którym Sąd Okręgowy przesyła akta sprawy wraz z
odpisem postanowienia w celu wydania uzupełniającej opinii. Pomimo tego, akta z
nieustalonych przyczyn nie zostały przesłane do Laboratorium. Nie zostało też
wydane zarządzenie o przesłaniu do Laboratorium materiału dowodowego
mającego być przedmiotem ekspertyzy. Przy piśmie z dnia 26 listopada 2008 r.
Przewodniczący Wydziału zwrócił te dowody rzeczowe do Biura Dowodów
Rzeczowych przy Sądzie Rejonowym […]. Sąd Okręgowy pismem z dnia 26
stycznia 2009 r. ponaglił KSP co do wykonania opinii, pomimo że do Laboratorium
Kryminalistycznego nie zostały przesłane ani akta sprawy, ani dowody rzeczowe.
Pismem z dnia 17 listopada 2009 r. SSO H. P. poinformowała Przewodniczącego
Wydziału Karnego, w odpowiedzi na jego pismo z 6 listopada 2009 r., że kolejne
4
terminy rozpraw w sprawie […] są wyznaczone na dni od 22 do 26 lutego 2010 r.,
a ponadto, iż Sąd oczekuje na wykonanie ekspertyzy balistycznej, do sporządzenia
której ponaglenie wystosowano w dniu 22 października 2009 r. Na terminie
rozprawy w dniu 25 lutego 2010 r. Sąd postanowił zwrócić się do KSP o złożenie
opinii balistycznej w terminie jednego miesiąca, zaś stosowne pismo w tym
przedmiocie zostało sporządzone dopiero 18 maja 2010 r. W tym piśmie obwiniona
zwróciła się do Komendanta Komendy Stołecznej o spowodowanie wykonania
opinii przez Laboratorium. W dniu 18 maja 2010 r. SSO H. P. wydała także
zarządzenie o zdjęciu z wokandy sprawy […] w dniach 19 i 20 maja 2010 r.,
między innymi, z powodu niewykonania zleconej opinii (zarządzenie to zmienił
Przewodniczący Wydziału o tyle, że zdjął sprawę z wokandy jedynie w dniu 19
maja 2010 r.). Laboratorium Kryminalistyczne pismem z dnia 25 maja 2010 r.
poinformowało Sąd Okręgowy, że nie otrzymało pisma z 20 czerwca 2008 r. wraz z
odpisem postanowienia, w związku z czym opinia nie została sporządzona. Na
rozprawie w dniu 27 sierpnia 2010 r., odraczając rozprawę bez terminu, Sąd
postanowił o niezwłocznym wysłaniu akt do KSP w celu wydania opinii, co zostało
wykonane przy piśmie z dnia 6 września 2010 r. Laboratorium pismem z dnia 21
września 2010 r. poinformowało Sąd, że nadesłane zostały same akta sprawy,
podczas gdy dla wykonania opinii niezbędne jest przesłanie odzieży mającej być
przedmiotem ekspertyzy. Obwiniona w dniu 13 października 2010 r. wydała
zarządzenie o przesłaniu do Laboratorium odzieży mającej być przedmiotem
ekspertyzy. Pismem z dnia 20 października 2010 r. sędzia wizytator wystąpiła do
Przewodniczącego […] Wydziału Karnego o wezwanie sędziego referenta do
uzupełnienia tego zarządzenia przez wskazanie, które konkretnie dowody mają być
przekazane biegłemu. W odpowiedzi Przewodniczący poinformował, że SSO H. P.
nie wykonuje jego zarządzeń, ani zaleceń Wiceprezesa Sądu. Pismem z dnia 25
października 2010 r. Wiceprezes Sądu Okręgowego zobowiązał obwinioną do
uzupełnienia w terminie 3 dni zarządzenia z 13 października 2010 r. przez
wskazanie numerów wykazów dowodów rzeczowych i konkretnych pozycji w tych
wykazach. W odpowiedzi SSO H. P. poinformowała pismem z dnia 27 października
2010 r., że nie jest możliwe wykonanie tego polecenia z uwagi na brak akt sprawy,
które znajdują się w Laboratorium. Stosowne zarządzenie sędzia referent wydała
5
dopiero 22 listopada 2010 r., wskazując dwie pozycje wykazu dowodów
rzeczowych, które to dowody przesłano biegłemu przy piśmie z dnia 7 grudnia 2010
r. W związku z informacją przekazaną przez Laboratorium o możliwości wykonania
opinii do końca marca 2011 r., Przewodniczący Wydziału wyznaczył w sprawie
terminy rozprawy dopiero na dni 12 i 15 lipca 2011 r. Jedynymi zaplanowanymi na
tych posiedzeniach czynnościami miało być przesłuchanie biegłego, który
ostatecznie został zobowiązany do złożenia opinii najpóźniej do dnia 15 czerwca
2011 r.
Postanowieniem z dnia 24 lutego 2011 r. w sprawie II S …/11 Sąd Apelacyjny,
po rozpoznaniu skargi D. K., stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie […],
przyznając skarżącemu kwotę 5.000 zł.
Zlecona Laboratorium Kryminalistycznemu opinia sporządzona została w dniu
17 czerwca 2011 r. Na rozprawie wyznaczonej na dzień 12 lipca 2011 r. strony
oświadczyły, że wnoszą o prowadzenie rozprawy odroczonej w dalszym ciągu. Na
tej rozprawie obrońca D. K. wniósł o umorzenie postępowania wobec nieżyjącego
G. K. Prokurator, pozostawiając wniosek do uznania Sądu, wniósł natomiast o
umorzenie postępowania wobec nieżyjącego K. O. Na rozprawie w dniu 15 lipca
2011 r. Sąd Okręgowy pod przewodnictwem SSO H. P., na podstawie art. 34 § 3
k.p.k., wyłączył do odrębnego rozpoznania sprawę […], stwierdzając że wyłączona
sprawa będzie się toczyć od początku. Następnie Sąd wydał w stosunku do G. K. i
K. O. wyrok, mocą którego umorzył postępowanie wobec G. K., umorzył
postępowanie wobec K. O. w zakresie pięciu z zarzucanych czynów i uniewinnił K.
O. od popełnienia dwóch zarzucanych czynów. Sprawa D. K., M.N., D. E., D. D. i P.
R. toczyła się od początku (pod kolejnymi sygnaturami […]), zapadł w niej
nieprawomocny wyrok, a obecnie toczy się postępowanie międzyinstancyjne.
Uprzednio, postanowieniem z 26 kwietnia 2012 r., wydanym w sprawie II S
…/12, Sąd Apelacyjny uwzględnił kolejną skargę D. K. na przewlekłość
postępowania w sprawie […], przyznając skarżącemu kwotę 10.000 zł. Natomiast
postanowieniem z dnia 16 października 2012 r. w sprawie II S …/12 Sąd
Apelacyjny stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie […], przyznając
skarżącym D. E. i M. N. kwoty po 10.000 zł.
6
Biorąc pod uwagę te ustalenia faktyczne, Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
wskazał, że art. 366 § 1 k.p.k. nakłada na przewodniczącego rozprawy obowiązek
kierowania rozprawą i czuwania nad prawidłowym jej przebiegiem, przy baczeniu,
aby wyjaśnione zostały wszystkie istotne okoliczności sprawy. Warunkiem
prawidłowej realizacji tego obowiązku jest właściwe, skuteczne i sumienne
wykonywanie nadzoru nad sprawnością postępowania, ta zaś zależy od sposobu
gromadzenia istotnego dla rozstrzygnięcia materiału dowodowego. Dla osiągnięcia
celu procesu prowadzonego przez skład orzekający pod przewodnictwem SSO H.
P. konieczne było uzyskanie uzupełniającej opinii z zakresu badania broni i
balistyki. Choć zaś postanowienie o dopuszczeniu tego dowodu zostało wydane w
dniu 16 kwietnia 2008 r., to opinia została sporządzona dopiero 17 czerwca 2011 r.
W ocenie Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji, tak długi czas oczekiwania na
uzyskanie tego dowodu nie był podyktowany żadnymi okolicznościami
obiektywnymi. Wynikał jedynie z braku właściwej realizacji przez obwinioną
obowiązku określonego w art. 366 § 1 k.p.k. Chociażby bowiem pobieżna lektura
akt sprawy powinna ukazać przewodniczącej rozprawy (będącej sędzią
referentem), że oczekiwana opinia nie jest sporządzana, gdyż sekretariat Wydziału
nie wykonał zarządzenia o przekazaniu akt biegłemu. Biorąc przy tym pod uwagę,
że na wykonanie opinii zakreślono w dniu 16 kwietnia 2008 r. termin miesięczny,
trudno zrozumieć, dlaczego brak w aktach opinii przez tak długi czas nie skłonił
SSO H. P. do podjęcia realnych działań ukierunkowanych na wyjaśnienie tej
okoliczności. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał, że i późniejszych
czynności obwinionej zmierzających do uzyskania dopuszczonego dowodu nie
można uznać za przejaw właściwego nadzoru nad sprawnością postępowania,
skoro opóźnione było również samo wydanie zarządzenia o przesłaniu do
Laboratorium niezbędnych do wydania opinii dowodów rzeczowych.
W takiej sytuacji, według Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji, nie budzi
wątpliwości, że SSO H. P. dopuściła się oczywistego naruszenia art. 366 § 1 k.p.k.,
które to uchybienie miało oczywiście negatywny wpływ na interesy procesowe
uczestników postępowania.
Odnośnie zaś do naruszenia art. 34 § 3 k.p.k., Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny uznał, że decyzja o wyłączeniu do odrębnego rozpoznania sprawy
7
[…] w dniu 15 lipca 2011 r. była pozbawiona podstaw faktycznych i prawnych, tym
samym stwierdzając, że obwiniona dopuściła się oczywistej i rażącej obrazy art. 34
§ 3 k.p.k. To zaś, że decyzja o wyłączeniu sprawy do odrębnego rozpoznania miała
charakter kolegialny, w ocenie Sądu Dyscyplinarnego, „nie ma znaczenia dla
indywidualnej odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego, uczestniczącego wszak
w jej podjęciu”.
W konsekwencji oceny społecznej szkodliwości popełnionego przez obwinioną
czynu, mając na uwadze wagę negatywnych skutków tego deliktu dla wymiaru
sprawiedliwości oraz istotne naruszenie praw procesowych uczestników
postępowania Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji uznał ten czyn za występek
dyscyplinarny w rozumieniu art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, za który przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, w tym
faktu nienagannej, wieloletniej służby SSO H. P., wymierzył jej karę dyscyplinarną
nagany, uznając ją za konieczną, a zarazem wystarczającą.
W odwołaniu od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego
obwiniona H. P. zarzuciła, na podstawie art. 427 k.p.k. i art. 438 pkt 3 k.p.k., błąd w
ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść rozstrzygnięcia, a polegający na
uznaniu, że obwiniona dopuściła się przypisanego jej deliktu dyscyplinarnego,
podczas gdy z całokształtu okoliczności ujawnionych w sprawie wynika, że swoim
zachowaniem nie dopuściła się oczywistej i rażącej obrazy art. 366 § 1 k.p.k. i art.
34 § 3 k.p.k.
Obwiniona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie jej od
popełnienia przypisanego deliktu, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu odwołania obwiniona podniosła, że w jej ocenie Sąd
Dyscyplinarny nie rozważył wszystkich istotnych dla prawidłowego wyrokowania
okoliczności sprawy. W jej ocenie, w kontekście przepisu art. 366 § 1 k.p.k. chodzi
bowiem o wyjaśnienie wszystkich okoliczności pozwalających na rozstrzygnięcie
zgodnie z treścią art. 2 § 2 k.p.k. Nadzór nad sprawnością postępowania w
kwestiach merytorycznych z pewnością spoczywa więc na Przewodniczącym
składu, ale w kwestiach organizacyjnych powinien być sprawowany przede
8
wszystkim przez Przewodniczącego Wydziału. Sąd Dyscyplinarny tymczasem,
choć zauważył niedostateczny nadzór Przewodniczącego […] Wydziału Karnego, to
jednak nie wyciągnął z tego należytych wniosków. Natomiast odnośnie do
przypisanego jej naruszenia art. 34 § 3 k.p.k. obwiniona podniosła, przede
wszystkim, że sędzia nie może podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej za
uczestniczenie w decyzji podjętej w wieloosobowym składzie.
Niezależnie od tego, według obwinionej, nawet w kontekście poczynionych
przez Sąd Dyscyplinarny ustaleń, wymierzono jej zbyt surową karę dyscyplinarną.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 366 § 1 k.p.k., przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej
prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne
okoliczności sprawy, a w miarę możności także okoliczności sprzyjające
popełnieniu przestępstwa. Kierowanie rozprawą przez przewodniczącego dotyczy,
z jednej strony, podejmowania działań zapewniających sprawność techniczną
czynności procesowej, a z drugiej - podejmowania tych wszystkich działań w
sposób przewidziany przez przepisy ustawy procesowej, tak aby wszystkie istotne
okoliczności sprawy zostały wyjaśnione (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 7
czerwca 1974 r., V KRN 43/74, OSNKW 1974, nr 11, poz. 212; 5 listopada 2002 r.,
II KK 6/02, LEX nr 56093; 4 czerwca 2003 r., V KK 61/03, LEX nr 78842; 28
października 2004 r., III KK 51/04, OSNKW 2005, nr 1, poz. 4). Nie można zatem
zgodzić się z obwinioną, że na przewodniczącym rozprawy spoczywają wyłącznie
powinności dotyczące sprawności postępowania w kwestiach merytorycznych.
Zaakceptować należy zatem stanowisko Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji,
że warunkiem prawidłowej realizacji obowiązku wynikającego z art. 366 § 1 k.p.k.
jest właściwe, skuteczne i sumienne wykonywanie nadzoru nad sprawnością
postępowania, ta zaś zależy od sposobu gromadzenia istotnego dla rozstrzygnięcia
materiału dowodowego. To natomiast, że określone obowiązki w zakresie nadzoru
nad sprawnością postępowania w sprawach ma również Przewodniczący Wydziału
nie oznacza, bo nie może oznaczać, że od czuwania nad koncentracją materiału
dowodowego w sprawie zwolniony jest Przewodniczący składu orzekającego,
będący jednocześnie sędzią referentem w sprawie, a tym samym mającym
największe rozeznanie co do przebiegu tego postępowania.
9
Przypisane obwinionej przewinienie dyscyplinarne dotyczące naruszenia art.
366 § 1 k.p.k. wiąże się z sekwencją zdarzeń, które miały miejsce w okresie od dnia
16 kwietnia 2008 r. do dnia 17 czerwca 2011 r. i sprowadza się w zasadzie do
niepodejmowania żadnych czynności, zmierzających do uzyskania dopuszczonej
postanowieniem Sądu uzupełniającej opinii, a w konsekwencji doprowadzenia do
powstania znacznej przewlekłości w rozpoznaniu tej sprawy.
Przewinieniem służbowym, o którym mowa w art. 107 § 1 ustawy – Prawo o
ustroju sądów powszechnych, jest tylko takie naruszenie przepisów prawa, któremu
można przypisać jednocześnie dwie cechy: musi być ono oczywiste oraz rażące
(por. wyrok Sądu Najwyższego - Sądu Dyscyplinarnego z dnia 12 stycznia 2011 r.,
SNO 53/10). O tym zaś, czy obraza przez sędziego przepisów prawa w toku
postępowania jest rażąca, decydują jej negatywne skutki, godzące w interesy
uczestników postępowania lub innych podmiotów albo wymiaru sprawiedliwości -
oceniane zawsze na tle konkretnych okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego -
Sądu Dyscyplinarnego z dnia 13 września 2011 r., SNO 34/11). W niniejszej
sprawie Sąd Apelacyjny - Sąd Dyscyplinarny przekonująco wykazał, że obwiniona,
przez niepodjęcie skutecznych czynności w celu przeprowadzenia dowodu
określonego w postanowieniu z dnia 16 kwietnia 2008 r., naruszyła dobro
podmiotów, które występując w sprawie o sygn. akt […] oczekiwały jej sprawnego i
sprawiedliwego zakończenia. Znacznie przeciągające się w czasie rozpoznanie
sprawy oskarżonych stoi w sprzeczności z ich prawem do zakończenia sprawy w
rozsądnym terminie. Zgodnie bowiem z art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k. oraz art. 6 ust. 1
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.
U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), każdy ma prawo do rzetelnego procesu sądowego, co
oznacza obowiązek do rozpoznania sprawy przez niezawisły Sąd w rozsądnym
terminie. O tym, że ten obowiązek w tym konkretnym wypadku nie został
dopełniony świadczą zaś, między innymi, postanowienia Sądu Apelacyjnego,
stwierdzające kilkukrotnie przewlekłość postępowania w sprawie prowadzonej pod
przewodnictwem obwinionej i zasądzające na rzecz skarżących określone sumy
pieniężne.
W tych okolicznościach nie ma podstaw do uniewinnienia obwinionej od
zarzutu oczywistego i rażącego naruszenia art. 366 § 1 k.p.k.
10
Odnośnie natomiast do zarzutu oczywistego i rażącego naruszenia art. 34 § 3
k.p.k., podkreślenia wymaga, że decyzja o wyłączeniu sprawy do odrębnego
rozpoznania, choć należy do czynności procesowych, jest decyzją podejmowaną
przez sąd, czyli kolegialnie. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie, między innymi, za
oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa. Równocześnie jednak według art. 178
ust. 1 Konstytucji RP sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i
podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Wykładnia art. 107 § 1 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz zawartego w nim pojęcia oczywistej i rażącej
obrazy przepisów prawa musi być dokonana w zgodzie z Konstytucją, a więc bez
naruszenia zasady niezawisłości sędziowskiej. Nie chodzi przy tym o „niezawisłość”
sędziego od przepisów prawa, ale o uwzględnienie tego, że sprawowanie urzędu
sędziowskiego z istoty polega na wykładni i stosowaniu prawa, przy których mogą
być popełniane błędy. Dotyczy to zwłaszcza samej istoty sprawowania urzędu
sędziego, jaką jest ferowanie rozstrzygnięć. Sędzia, który przy wydawaniu
orzeczenia byłby skrępowany zagrożeniem odpowiedzialnością dyscyplinarną w
razie popełnienia błędu, zwłaszcza przy uwzględnieniu niedookreślonych
przesłanek przewinienia (oczywista i rażąca obraza przepisów), nie mógłby być
niezawisły. Wiąże się z tym problem, czy można sędziemu przypisać przewinienie
polegające na „uczestnictwie” w wydaniu orzeczenia, czyli, czy obwiniona w ogóle
popełniła przewinienie dyscyplinarne (czy wystąpił taki wyjątkowy przypadek), skoro
zarzucony i przypisany jej czyn polega na naruszeniu również art. 34 § 3 k.p.k. i
dotyczy wyłączenia sprawy do odrębnego rozpoznania przez sąd w składzie
wieloosobowym. Zdaniem Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, nie można
sędziemu przypisać przewinienia polegającego na uczestnictwie w wydaniu
orzeczenia, choćby mającego charakter procesowy, przez sąd orzekający w
składzie kolegialnym, ponieważ odpowiedzialność dyscyplinarna jest
odpowiedzialnością zindywidualizowaną (sędzia odpowiada wyłącznie za
popełniony przez siebie delikt), narada nad orzeczeniem jest objęta całkowitą
tajemnicą, sędzia przegłosowany nie ma obowiązku złożenia zdania odrębnego, a
przy tym z reguły decyzja wyrażona orzeczeniem sądu uwarunkowana jest
przesłankami o charakterze ocennym. Dotyczy to także postanowienia o
wyłączeniu sprawy do odrębnego rozpoznania, skoro zgodnie z art. 34 § 3 k.p.k.,
11
może to nastąpić wówczas, gdy „zachodzą okoliczności utrudniające łączne
rozpoznanie spraw”. Sędzia nie może zaś pozostawać w przeświadczeniu, że
głosowanie nad orzeczeniem, którego wydanie poprzedza kolegialna ocena
istniejących okoliczności, spowoduje jego odpowiedzialność dyscyplinarną, gdy na
skutek kontroli (nadzorczej czy międzyinstancyjnej) podjęta decyzja uznana
zostanie za nietrafną. Takie rozumienie pojęcia „oczywista i rażąca obraza
przepisów prawa” stanowiłoby bowiem ograniczenie niezawisłości sędziowskiej.
Z tych względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny uznał, że obwiniona
nie popełniła deliktu dyscyplinarnego polegającego na oczywistym i rażącym
naruszeniu art. 34 § 3 k.p.k., wobec czego z opisu zarzucanego jej czynu należało
wyeliminować ten zarzut, a zatem w tym zakresie odwołanie od wyroku Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego podlegało uwzględnieniu.
Odnosząc się natomiast do zarzutu rażącej niewspółmierności wymierzonej
kary, wskazać należy, iż rażąca niewspółmierność kary, o jakiej mowa w art. 438
pkt 4 k.p.k. zachodzi wtedy, gdy kara zastosowana za przypisany czyn nie
uwzględnia należycie stopnia jego społecznej szkodliwości oraz nie realizuje w
wystarczającej mierze celu kary w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa, z jednoczesnym uwzględnieniem celów zapobiegawczych i
wychowawczych, jakie kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1974 r., V KRN 60/74, OSNKW 1974 nr 11, poz.
213). Zarzut rażącej niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen, można
trafnie podnosić, gdy wymierzona kara nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno
okoliczności popełnienia przypisanego czynu, jak i osobowości sprawy – innymi
słowy, gdy jest w odczuciu społecznym karą niesprawiedliwą (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 11 kwietnia 1985 r., V KRN 178/85, OSNKW 1985 nr 7 – 8,
poz. 60).
Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy,
że kara dyscyplinarna nagany wymierzona obwinionej, uwzględniając przede
wszystkim okoliczność wyeliminowania z zarzucanego jej czynu oczywistej i rażącej
obrazy art. 34 § 3 k.p.k., trudności w sprawowaniu bieżącego nadzoru nad
postępowaniem w sprawie zawisłej w innym Wydziale Sądu Okręgowego niż ten, w
którym obwiniona pełni obowiązki Przewodniczącej, wielowątkowy i skomplikowany
12
charakter rozpoznawanej sprawy, jak również cechy osobowości obwinionej oraz
nienaganny przebieg jej dotychczasowej wieloletniej służby, jest karą
niewspółmierną do popełnionego przewinienia.
Zdaniem Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, nie można bowiem
przekonująco twierdzić, biorąc pod uwagę okoliczności popełnionego przewinienia,
liczbę osób będących odbiorcami tego zachowania, że czyn popełniony przez
obwinioną wpłynął w tak znaczący sposób na odbiór społeczny pracy sędziów i
funkcjonowania sądów, iż zasługiwał na karę nagany.
Według Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, w takiej sytuacji kara
dyscyplinarna upomnienia w wystarczającej mierze uwzględnia stopień społecznej
szkodliwości przewinienia służbowego SSO H. P., poziom zawinienia oraz realizuje
wszystkie cele, która kara powinna osiągnąć wobec obwinionej, a zatem w takim
zakresie zarzuty odwołującej się co do wymierzonej jej kary zasługują na
uwzględnienie.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.