Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 1 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 14/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Kościańskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 118 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z:
1) art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 1 Protokołu nr 1 sporządzonego dnia 16 września 1963 r. w Strasburgu do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175),

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 stycznia 2012 r. Kościańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wniosła o zbadanie zgodności art. 118 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji, jak również art. 1 Protokołu nr 1 sporządzonego dnia 16 września 1963 r. w Strasburgu do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175; dalej: protokół nr 1).
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Okręgowy w Poznaniu Ośrodek Zamiejscowy w Lesznie – XIII Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2010 r. (sygn. akt XIII C 935/08/2) zasądził od pozwanej na rzecz skarżącej 148 290, 32 zł z ustawowymi odsetkami od 5 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo. Powyższy wyrok został zaskarżony przez pozwaną.
Wyrokiem z dnia 13 października 2010 r. (sygn. akt I ACa 587/10) Sąd Apelacyjny w Poznaniu – Wydział I Cywilny, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz skarżącej 108 365,72 zł z ustawowymi odsetkami od 16 maja 2007 r. do dnia zapłaty (pkt 1), a w pozostałym zakresie oddalił apelację pozwanej (pkt 2) i orzekł o kosztach procesu (pkt 3). Skargę kasacyjną od tego orzeczenia wniosła strona pozwana.
Wyrokiem z dnia 19 października 2011 r. (sygn. akt II CSK 80/11) Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w pkt 1 oraz w pkt 3 i w tym zakresie przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego, a w pozostałej części (pkt 2) skargę kasacyjną oddalił. W ocenie Sądu Najwyższego, wobec podniesienia przez pozwaną zarzutu przedawnienia, stronie powodowej (która następnie wniosła skargę konstytucyjną) służy roszczenie o zapłatę jedynie za okres ustalony dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, to jest za trzy lata.
Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2012 r. (sygn. akt I ACa 1098/11) Sąd Apelacyjny w Poznaniu – Wydział I Cywilny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powódki 60 781,64 zł z ustawowymi odsetkami: od kwoty 35 240,80 zł od 2 kwietnia 2007 r. do dnia zapłaty, od kwoty 7 048 zł od 6 grudnia 2007 r. do dnia zapłaty, od kwoty 18 492,68 zł od 14 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo oddalił. Ponadto koszty postępowania między stronami sąd rozdzielił stosunkowo, a w pozostałej części oddalił apelację pozwanej.
W przekonaniu skarżącej zakwestionowany przepis jest niezgodny z zasadami: demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji) i niedyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji), narusza zasadę równej dla wszystkich ochrony prawnej własności, innych praw majątkowych i prawa dziedziczenia (art. 64 ust. 2 Konstytucji) oraz jest sprzeczny z art. 1 protokołu nr 1, statuującym prawo każdej osoby fizycznej i prawnej do poszanowania swego mienia.
Naruszenia konstytucyjnych praw skarżąca dopatruje się w niekonstytucyjnej interpretacji art. 118 k.c. w taki sposób, że w pojęciu „roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej” mieszczą się także roszczenia związane z ochroną prawa własności, gwarantowaną w art. 222231 k.c.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie warunkuje jej merytoryczne rozpoznanie.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2011 r. (sygn. akt II CSK 80/11) – orzeczenie określone w skardze konstytucyjnej jako ostateczne – nie rozstrzyga o wskazanych w tejże skardze konstytucyjnych prawach lub wolnościach skarżącego. Wyrokiem tym Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w pkt 1 i pkt 3 oraz w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego, a w pozostałej części (pkt 2) skargę kasacyjną oddalił.
Dopiero wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – Wydział I Cywilny z dnia 18 stycznia 2012 r. (sygn. akt I ACa 1098/11) stanowi ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącej. Został on jednak doręczony 1 lutego 2012 r., a więc po wniesieniu rozpatrywanej skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał w swym orzecznictwie, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia TK z dnia: 10 marca 2010 r., Ts 221/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 171; 14 czerwca 2010 r., Ts 123/09, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 442; 27 lipca 2010 r., Ts 115/09, niepubl.). W przeciwnym wypadku nadawałoby to postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej charakter actio popularis (por. wyrok TK z dnia 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24). Zatem bezwzględną przesłanką dopuszczalności zainicjowania tego trybu jest uzyskanie ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu. W niniejszej sprawie przesłanka ta nie została spełniona, gdyż wyrok Sądu Najwyższego nie kończył postępowania w sprawie skarżącej.
Skarżąca wniosła przedwcześnie skargę konstytucyjną, co spowodowało niespełnienie warunku z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK) i jest samoistną podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego Trybunał odniósł się do powołanych przez skarżącą wzorców kontroli.
W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK przedmiotem kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną może być zgodność przepisów, które były podstawą ostatecznego orzeczenia, z normami Konstytucji wyrażającymi wolności, prawa lub obowiązki jednostki.
W postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną powołany przez skarżącą wzorzec kontroli z art. 1 protokołu nr 1 jest niedopuszczalny; art. 32 nie jest samoistnym wzorcem kontroli, natomiast art. 2 Konstytucji tylko wyjątkowo może być samodzielnym wzorcem kontroli, jednak ten wyjątek nie zachodzi w niniejszej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że niedopuszczalna jest kontrola zgodności zakwestionowanych przepisów z normami prawa międzynarodowego, gdyż – jak wskazano wyżej – przedmiotem badania mogą być tylko sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty naruszenia przepisów Konstytucji wyrażających wolności, prawa lub obowiązki jednostki (wyrok TK z dnia 19 stycznia 2010 r., SK 35/08, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 2). Z tego względu art. 1 protokołu nr 1 nie może być wzorcem kontroli w niniejszej sprawie.
Trybunał przypomina, że art. 2 Konstytucji zasadniczo nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, których ochrony skarżąca mogłaby się domagać w skardze konstytucyjnej, a jedynie wyznacza standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z dnia: 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12; 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Może on stanowić wzorzec kontroli wówczas, gdy zasada demokratycznego państwa prawnego zostanie odniesiona do przepisów Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają. Tylko wyjątkowo art. 2 Konstytucji może – w myśl orzecznictwa Trybunału – stanowić źródło nowych praw lub wolności, niewynikających z innych przepisów konstytucyjnych. W takiej sytuacji konieczne jest jednak dokładne określenie przez skarżącego zarówno adresata konstytucyjnego prawa podmiotowego (jego beneficjenta), jak i jego całej sytuacji prawnej, powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (por. postanowienia TK z dnia: 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie; 23 stycznia 2002 r., SK 13/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 9 i 14 grudnia 2004 r., SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124). Takiej argumentacji nie przedstawiono jednak w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej.
Również wzorzec kontroli wynikający z art. 32 ust. 2 Konstytucji należy powiązać z konkretnym podmiotowym prawem, wolnością lub obowiązkiem o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których została naruszona zasada niedyskryminacji. W świetle stanowiska wyrażonego w postanowieniu pełnego składu TK z dnia 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01, które zgodnie z dyspozycją art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK wiąże wszystkie składy orzekające Trybunału – art. 32 ust. 2 Konstytucji w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną „winien być (…) odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej” (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Powyższe uwagi należy w pełni odnieść do zasady niedyskryminacji wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.