Pełny tekst orzeczenia

57/1/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 4 grudnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 142/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Adama K. w sprawie zgodności:
art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 oraz art. 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 ust. 2 Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej, stanowiącego załącznik do Traktatu między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej, podpisanego w Atenach w dniu 16 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864),

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 maja 2011 r. skarżący zarzucił art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) sprzeczność z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 oraz art. 9 Konstytucji, jak też z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 oraz art. 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 ust. 2 Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej, stanowiącego załącznik do Traktatu między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej, podpisanego w Atenach w dniu 16 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864; dalej: Akt Ateński).
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym i prawnym. Postanowieniem z 15 września 2010 r. (sygn. akt II K 134/04) Sąd Okręgowy w Radomiu – II Wydział Karny nie uwzględnił wniosku skarżącego dotyczącego zaliczenia mu na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie II K 134/04 okresu tymczasowego aresztowania od 18 grudnia 2003 r. do 17 września 2007 r. W uzasadnieniu odmowy wskazał, że podany przez skarżącego okres został zaliczony na poczet odbywanych przez niego w tym samym okresie kar pozbawienia wolności. Powyższe orzeczenie utrzymał w mocy Sąd Apelacyjny w Lublinie – II Wydział Karny postanowieniem z 27 października 2010 r., (sygn. akt II AKz 448/10).
Postanowieniem Sądu Rejonowego w Radomiu – Wydział I Cywilny z 28 stycznia 2011 r. (sygn. akt I Co 7776/10) ustanowiono skarżącemu pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej. Okręgowa Rada Adwokacka decyzją z 23 lutego 2011 r. (L. dz. 218//1) wyznaczyła skarżącemu pełnomocnika.
Z odmową zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary pozbawienia wolności skarżący wiąże naruszenie zasady równości oraz zasady poprawnej legislacji. W uzasadnieniu postawionych zarzutów omawia szczegółowo orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące wskazanych powyżej zasad. W dalszej kolejności skarżący odwołuje się do zasady rzetelnego procesu i stwierdza, że jednym z jej substratów jest zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności. Skarżący nawiązuje ponadto do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które zakazuje wykładni zawężającej art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.). In fine skargi skarżący podnosi, że osoby, w stosunku do których zastosowano środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, a które jednocześnie odbywają karę pozbawienia wolności w innej sprawie, nie mogą efektywnie korzystać z uregulowań ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.), przewidujących możliwość zatrudnienia, otrzymania nagród, przepustek itd. Nie mogą także korzystać z instytucji opisanej w art. 141a § 1 i 2 k.k.w. ani dochodzić odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie w trybie art. 552 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 maja 2011 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, m.in. przez określenie, w jaki sposób przez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia doszło do naruszenia wskazanych w skardze praw i wolności.

W piśmie procesowym nadesłanym w celu wykonania zarządzenia sędziego TK skarżący stwierdził, że ze względu na fakt wydania wskazanego jako ostateczne rozstrzygnięcia nie ma on już innej możliwości dochodzenia zagwarantowanych mu konstytucyjnie praw, jak tylko przez wniesienie skargi konstytucyjnej. Skarżący powtórzył także, że osoby tymczasowo aresztowane, które jednocześnie odbywają karę pozbawienia wolności w innej sprawie, nie mogą efektywnie korzystać z uregulowań k.k.w., tj. nie przysługuje im możliwość zatrudnienia, ubiegania się o nagrody, zezwolenia na widzenia bez osoby dozorującej itd. Oznacza to – w ocenie skarżącego – że czym innym jest odbywanie kary, a czym innym – odbywanie kary w czasie tymczasowego aresztowania.
Skarżący wyjaśnił ponadto, że postanowienie sądu apelacyjnego zostało mu doręczone 7 listopada 2010 r. Odpis decyzji ORA z 23 lutego 2011 r. (L. dz. 218/1), na podstawie której został ustanowiony pełnomocnikiem z urzędu, pełnomocnik skarżącego otrzymał 1 marca 2011 r.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


Skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego rozpoznanie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji jedną z podstawowych przesłanek skargi konstytucyjnej jest naruszenie w sprawie skarżącego konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności wskutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanej regulacji. Przy czym, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, nie można dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej ochrony tych praw konstytucyjnych, które nie mają charakteru praw podmiotowych. Oznacza to, że naruszenie zasad przedmiotowych, takich jak przykładowo zasada równości, czy zasady wynikające z art. 2 Konstytucji, nie może uzasadniać wniesienia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225; 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się ponadto – wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, lecz także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku w związku z wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanych przepisów.
Skarżący uprawnienie do wniesienia skargi upatruje przede wszystkim w naruszeniu prawa do sądu. W uzasadnieniu wysuniętego zarzutu podnosi jedynie – z powołaniem na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – że jednym z substratów rzetelnego procesu jest zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności.
Przy ocenie powyższego zarzutu nie sposób nie rozróżnić dwóch sytuacji związanych ze stosowaniem tymczasowego aresztowania: pierwszej, w której wobec sprawcy pozostającego na wolności zostaje zastosowany środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, oraz drugiej, w której areszt tymczasowy zostaje zastosowany wobec sprawcy odbywającego karę pozbawienia wolności. Wymaga podkreślenia, że w tym drugim przypadku zastosowanie środka zapobiegawczego nie skutkuje pozbawieniem wolności. Wykonywana zaś równocześnie ze stosowaniem aresztu kara nie ulega przerwaniu. O ile nie potrzebuje uzasadnienia teza, że w pierwszej z opisanych sytuacji okres rzeczywistego pozbawienia wolności musi zostać zaliczony na poczet wymierzonej kary, o tyle wymóg podwójnego zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania (do czego sprowadza się de facto roszczenie skarżącego), tj. na poczet aktualnie wykonywanej kary pozbawienia wolności i na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności, wymaga dokładnego uzasadnienia. Takiego uzasadnienia brak zarówno we wniesionej skardze konstytucyjnej, jak też w piśmie procesowym wniesionym w celu uzupełnienia jej braków. Innymi słowy: skarżący nie wykazał, iż ze wskazanych w skardze praw podmiotowych wynika nakaz zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary także w przypadku jednoczesnego (z tymczasowym aresztowaniem) odbywania kary pozbawienia wolności.
Należy podkreślić, że w rzeczywistości konsekwencją zastosowania omawianego środka zapobiegawczego wobec osoby odbywającej karę pozbawienia wolności jest wprowadzenie pewnego rodzaju zaostrzeń – na które zresztą wskazuje skarżący – związanych z funkcją środka zapobiegawczego, jakim jest tymczasowe aresztowanie. Skarżący nie wyjaśnił, w jaki sposób brak uwzględniania owych obostrzeń – które nie znajdują uwzględnienia także w przypadku, w którym sąd zalicza sprawcy pozostającemu dotychczas na wolności okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności – prowadzi do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw.
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

Na marginesie Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny przypomina, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wyraźnie wynika, iż skarga konstytucyjna przysługuje tylko i wyłącznie w wypadku, gdy zostały naruszone wolności lub prawa określone w Konstytucji. W związku z tym wskazany przez skarżącego art. 6 ust. 2 Aktu Ateńskiego nie może stanowić wzorca kontroli w niniejszej sprawie.