Pełny tekst orzeczenia

165/2/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 6 grudnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 193/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bogdana K. w sprawie zgodności:
art. 998 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 21 czerwca 2011 r. (data nadania), reprezentowany przez adwokata z urzędu Bogdan K. (dalej: skarżący), zakwestionował zgodność art. 998 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 25 listopada 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, V Wydział Cywilny – Odwoławczy (sygn. akt V Cz 4025/10) oddalił zażalenie skarżącego (w sprawie dłużnika) od postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie z 15 marca 2010 r. (sygn. akt I Co 2760/06). Postanowienie Sądu Okręgowego zostało doręczone skarżącemu wraz z uzasadnieniem 17 grudnia 2010 r.
W dniu 22 grudnia 2010 r. skarżący wystąpił z wnioskiem do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie o ustanowienie pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Postanowieniem z 11 lutego 2011 r. (sygn. akt I Co 2760/06) sąd ten uwzględnił wniosek. Okręgowa Rada Adwokacka (dalej: ORA) wyznaczyła adwokata pismem z 15 marca 2011 r. (znak SOU/344/2589/11), doręczonym 21 marca 2011 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 28 lipca 2011 r. (doręczonym 1 sierpnia 2011 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia stwierdzonych braków skargi przez: wskazanie ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem skarżącemu; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności i prawa skarżącego i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze art. 998 § 2 k.p.c.; doręczenie 5 (pięciu) odpisów orzeczeń wraz z ich uzasadnieniem wydanych w sprawie skarżącego; wskazanie daty wystąpienia przez skarżącego do właściwego sądu rejonowego z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej; doręczenie 5 (pięciu) odpisów postanowienia sądu, ustanawiającego pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej, doręczenie 5 (pięciu) kopii pisma właściwego organu samorządu zawodowego wyznaczającego adwokata do sporządzenia skargi konstytucyjnej, a także doręczenie 3 kopii skargi konstytucyjnej.
W piśmie procesowym z 8 sierpnia 2011 r. pełnomocnik skarżącego odniósł się do zarządzenia.
Skarżący zarzucił, że zakwestionowany w skardze przepis, pozbawiając go prawa do powoływania się na zarzuty dotyczące uchybień sprzed wydania postanowienia o przysądzeniu własności, narusza konstytucyjne prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wystąpić ze skargą konstytucyjną, kwestionując w niej przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tej ustawy skargę konstytucyjną można wnieść po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej w sprawie drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Termin ten ogranicza w czasie możność dokonania czynności proceduralnej, niezbędnej (choć niewystarczającej) do wywołania skutku materialnoprawnego w postaci stwierdzenia niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Naruszenie tego terminu uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej. Art. 48 ust. 2 ustawy o TK przewiduje ponadto, że w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może – na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego – zwrócić się do sądu rejonowego, właściwego dla jego miejsca zamieszkania, o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie trzymiesięczny termin przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Równocześnie należy podkreślić, że wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje jedynie zawieszenie terminu złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z 25 listopada 1998 r., Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999; poz. 46, 20 grudnia 2007 r., Ts 228/06, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 278 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119).
Przenosząc powyższe na grunt sprawy, w związku z którą wniesiono skargę, Trybunał stwierdza, że po doręczeniu skarżącemu prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie, V Wydział Cywilny – Odwoławczy z 25 listopada 2010 r. (sygn. V Cz 4025/10), które miało miejsce 17 grudnia 2010 r., w dniu 18 grudnia 2010 r. rozpoczął się bieg wskazanego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej; 23 grudnia 2010 r. uległ on jednak zawieszeniu z uwagi na złożenie przez skarżącego 22 grudnia 2010 r. wniosku o ustanowienie dla niego profesjonalnego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Zawieszenie biegu terminu ustało w dniu następującym po dniu, w którym pełnomocnik dowiedział się o wyznaczeniu go do sporządzenia skargi konstytucyjnej dla skarżącego, tj. 21 marca 2011 r. (doręczenie pisma ORA). Złożenie skargi konstytucyjnej 21 czerwca 2011 r., a więc po upływie 97 dni, nastąpiło zatem z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Powyższa okoliczność stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Jednocześnie na marginesie należy zaznaczyć, że zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej ma charakter materialnoprawny, wyznacza on granice czasowe, w ramach których skarżący może korzystać z tego środka ochrony wolności i praw konstytucyjnych. Przepisy ustawowe, do których odsyła art. 79 ust. 1 Konstytucji, nie przewidują możliwości przywrócenia tego terminu (zob. postanowienia TK z: 21 stycznia 1998 r., Ts 2/98, OTK ZU nr 2/1998, poz. 21; 28 stycznia 1998 r., Ts 21/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 23; 15 lipca 1998 r., Ts 79/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 82; 10 sierpnia 1998 r., Ts 73/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 79).
Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia przysługujących mu wolności i praw.
Skarżący zakwestionował art. 998 § 2 k.p.c. w następującym brzmieniu: „Na postanowienie co do przysądzenia własności przysługuje zażalenie. Podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia”.
Odnosząc się do meritum sprawy, Trybunał zwraca uwagę, że postępowanie egzekucyjne składa się z kilku następujących po sobie faz – zarówno gdy chodzi o czynności przed licytacją, jak i po licytacji. W każdej z tych faz ustawodawca wyposażył uczestników postępowania w instrumenty ochrony ich praw. Tytułem przykładu, nieprawidłowości powstałe w toku oszacowania i licytacji mogą być usuwane za pomocą skargi na czynności komornika (art. 986 k.p.c.). Nadto, na postanowienie sądu rejonowego wydane w wyniku rozpoznania skargi przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji (art. 767 § 1 k.p.c.). Ten sam środek odwoławczy ustawodawca przewidział od postanowień sądu co do przybicia i przysądzenia (art. 997 i art. 998 § 2 k.p.c.). Zakwestionowany przez skarżącego art. 998 § 2 k.p.c. wprowadza natomiast do postępowania egzekucyjnego moment prekluzyjny dla wszelkiego rodzaju nieprawidłowości, jakie miały miejsce we wcześniejszych fazach postępowania. Zdaniem Trybunału przy ocenie konstytucyjności zakwestionowanego rozwiązania należy mieć na uwadze całość rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę. Tymczasem lakonicznie sformułowane przez skarżącego zarzuty naruszenia prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy ograniczają się wyłącznie do generalnego stwierdzenia, że kontrola postanowienia sądu o przysądzeniu własności jest iluzoryczna. Ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym z 8 sierpnia 2011 r. skarżący nie przedstawił właściwych – w świetle art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – argumentów, które uzasadniałyby naruszenie praw przysługujących mu na gruncie art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Niewskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw stanowi kolejną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej (art. 49 w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
Trybunał Konstytucyjny zwraca również uwagę, że powołany w skardze art. 2 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli w postępowaniu skargowym. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – nie może stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. przede wszystkim postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Przepis ten wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie formułuje wolności lub prawa podmiotowego.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak na wstępie.