Pełny tekst orzeczenia

325/4/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 24 lipca 2013 r.

Sygn. akt Ts 164/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Leon Kieres – przewodniczący

Stanisław Biernat – sprawozdawca

Zbigniew Cieślak,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 czerwca 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej „Korserwis” Sp. z o.o.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 18 maja 2011 r. „Korserwis” Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 232 zdanie drugie w związku z art. 391 w związku z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) „w zakresie, w jakim przepisy te dają prawo sądowi, w toku postępowania prowadzonego według przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, do dopuszczenia dowodu niewskazanego przez stronę”, z art. 45 ust. 1, art. 32 w związku z art. 2 oraz art. 8 Konstytucji.

W skardze konstytucyjnej podniosła, że zakwestionowane przepisy w zakresie, w jakim umożliwiają sądowi dopuszczenie – według własnego uznania – dowodów niewskazanych przez stronę, naruszają jej wolności i prawa konstytucyjne określone w petitum skargi konstytucyjnej.

22 kwietnia 2011 r. skarżąca wniosła do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną.

Postanowieniem z 14 czerwca 2011 r. (doręczonym 27 czerwca 2012 r.), działając na podstawie art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., Trybunał Konstytucyjny zawiesił postępowanie. W uzasadnieniu wskazał, że orzeczenie Sądu Najwyższego może mieć wpływ na ustalenie podstaw wystąpienia ze skargą konstytucyjną, a w szczególności na stwierdzenie naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących skarżącej.

W piśmie z 28 sierpnia 2012 r. kierownik Sekretariatu Sądu Najwyższego – Wydziału II Izby Cywilnej poinformował Trybunał, że postanowieniem z 8 marca 2012 r. (sygn. akt II CSK 522/11) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Do pisma została dołączona kopia (fax) orzeczenia.

Postanowieniem z 28 stycznia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny podjął zawieszone postępowanie. W tym samym dniu sędzia Trybunału wezwał pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie prawa i wolności skarżącej wyrażone w art. 45 ust. 1 i art. 32 w związku z art. 2 i art. 8 Konstytucji zostały naruszone, jak również do wyjaśnienia sposobu ich naruszenia. Zarządzenie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącej 5 lutego 2013 r. W piśmie procesowym z 11 lutego 2013 r. umocowany w sprawie radca prawny odniósł się do zarządzenia. Wyjaśnił, że skarga konstytucyjna spełnia wszystkie wymogi formalne określone w art. 47 ust. 1 ustawy o TK. W szczególności – jak podkreślił – skarżąca dokładnie określiła ustawę, na podstawie której sąd ostatecznie orzekł o jej prawach; wskazała, jakie konstytucyjne prawa i w jaki sposób – jej zdaniem – zostały naruszone. Pełnomocnik skarżącej zaznaczył, że skarga zawierała uzasadnienie i dokładny opis stanu faktycznego.

Niezależnie od powyższego w piśmie procesowym z 11 lutego 2013 r. pełnomocnik skarżącej wskazał, że w wyniku zastosowania zakwestionowanej w skardze konstytucyjnej normy doszło do naruszenia prawa „do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji) w postępowaniu prowadzonym według przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych”; prawa „do równego traktowania przez władze publiczne (ustawodawcze i sądownicze) zgodnie z zasadą równości wszystkich wobec prawa”; prawa „do niedyskryminującego traktowania (zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny, z czego wynika zakaz zarówno faworyzowania, jak i dyskryminowania) w życiu społecznym i gospodarczym (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji”; prawa do bezpośredniego stosowania wobec skarżącej (pozwanej) przepisów Konstytucji (art. 8 Konstytucji)” oraz prawa „do działania i funkcjonowania w ramach państwa prawnego”.

Postanowieniem z 17 czerwca 2013 r. (doręczonym 25 czerwca 2013 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał stwierdził, że zarzuty naruszenia prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy są oczywiście bezzasadne. Ustalił również, że skarżąca nie wskazała wolności ani praw określonych w art. 2, art. 8 i art. 32 Konstytucji ani sposobu ich naruszenia.

W zażaleniu z 2 lipca 2013 r. (data nadania) skarżąca zaskarżyła postanowienie Trybunału w całości. Zażądała uwzględnienia zażalenia i skierowania skargi do rozpoznania na rozprawie. Wniosła także o wpisanie zastrzeżenia do protokołu oraz prawa do powoływania się na nie w dalszym toku postępowania (art. 20 ustawy o TK w związku z art. 162 k.p.c.).

Skarżąca zarzuciła, po pierwsze, naruszenie przepisów Konstytucji: art. 79 ust. 1, art. 188 i art. 195 ust. 1. Po drugie – niezgodność z następującymi przepisami ustawy o TK: art. 31 w związku z art. 46 ust. 1; art. 33 w związku z art. 31 ust. 1; art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 zdanie drugie, w związku z art. 46 ust. 1 i art. 47 w związku z art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i art. 25 ust. 1; art. 49 w związku z art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1, art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i art. 25 ust. 1; art. 51 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1. Po trzecie – naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. odpowiednio stosowanego do postanowień w związku z art. 361 k.p.c. i w związku z art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i art. 25 ust. 1 ustawy o TK.

W ocenie skarżącej skarga konstytucyjna spełnia warunki formalne określone w Konstytucji i ustawie o TK, a w związku z tym nie jest oczywiście bezzasadna. W odniesieniu do drugiej podstawy odmowy, skarżąca ponownie podkreśliła, że „wszystkie przepisy konstytucyjne (…) należy rozpatrywać łącznie, ewentualnie w związku”. Jak zarzuciła: „traktowanie przez sędziego Trybunału (…) Konstytucji RP, jako zbioru niezwiązanych ze sobą przepisów jest całkowicie niezrozumiałe i (…) nie zasługuje na aprobatę, a rozstrzygnięcie Trybunału opiera się na orzecznictwie, a nie na przepisach prawa”.

Niezależnie od powyższego skarżąca zarzuciła, że postanowienie z 17 czerwca 2013 r. jest rozstrzygnięciem sędziego Trybunału, nie zaś jak wskazano w komparycji – Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem skarżącej sędzia bezpodstawnie przyznał sobie uprawnienia organu orzekającego, pozbawił tym samym Trybunał możliwości orzekania w sprawie wniesionej skargi konstytucyjnej. W ocenie skarżącej uchybieniem procesowym jest także niepoinformowanie Rzecznika Praw Obywatelskich i pozostałych „obligatoryjnych uczestników postępowania” o wszczęciu postępowania przed Trybunałem oraz nieprzekazanie im odpisu wniesionej skargi konstytucyjnej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). W szczególności bada, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć słuszność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty zażalenia nie podważają podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Skarżąca podkreśliła, że skoro skarga spełnia warunki formalne określone w Konstytucji i ustawie o TK, to nie może być oczywiście bezzasadna. Z takim rozumowaniem nie sposób się zgodzić. Argumentacja skarżącej nie uwzględnia, że stwierdzenie oczywistej bezzasadności skargi nie odnosi się do kwestii spełnienia przesłanek formalnych tego środka prawnego (wyczerpanie drogi prawnej, wniesienie skargi w terminie określonym w art. 46 ust. 1 ustawy o TK), lecz do sformułowanych w skardze zarzutów niekonstytucyjności. Trybunał w postanowieniu z 12 lipca 2004 r. wskazał, że stwierdzenie oczywistej bezzasadności ma miejsce wtedy, gdy sformułowane w skardze zarzuty wobec kwestionowanej regulacji „choćby w najmniejszym stopniu nie uprawdopodobniają negatywnej jej kwalifikacji konstytucyjnej” (Ts 32/03, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 174). Z kolei w postanowieniu z 26 listopada 2007 r. podkreślił, że: „z oczywistą bezzasadnością mamy zaś do czynienia w sytuacji, w której podstawa skargi konstytucyjnej jest co prawda wskazana przez skarżącego poprawnie, a więc wyraża prawa i wolności, do których skarżący odwołuje się w swych zarzutach, jednak wyjaśnienie sposobu naruszenia owych praw i wolności w żadnym stopniu nie uprawdopodobnia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Jest to więc sytuacja, w której podnoszone zarzuty w sposób oczywisty nie znajdują uzasadnienia i w zakresie wskazanych praw i wolności są oczywiście pozbawione podstaw. Brak uprawdopodobnienia naruszenia wskazanych praw i wolności przez zaskarżone przepisy, w stopniu, który wskazuje na zasadniczy brak podstaw, określany w art. 47 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jako oczywista bezzasadność skargi, uniemożliwia nadanie skardze biegu” (Ts 211/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 219). W orzeczeniu z 12 lipca 2007 r. Trybunał wskazał, że: „o oczywistej bezzasadności zarzutów można mówić w szczególności wówczas, gdy pomiędzy stanem prawnym, przedstawionymi przez skarżącego okolicznościami faktycznymi oraz domniemanym naruszeniem brak jest powiązania logicznego” (Ts 281/06, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 99). Podobnie wywiódł w postanowieniu z 11 września 2007 r., wskazując, że stwierdzenie oczywistej bezzasadności jest uzasadnione, gdy „zakres zaskarżonych przepisów nie pozostaje w związku ze stawianymi przez skarżącego zarzutami naruszenia wskazanych wzorców konstytucyjnych” (Ts 35/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 65).

Na uwzględnienie nie zasługują także zarzuty odnoszące się do drugiej podstawy odmowy nadania skardze dalszego biegu, tj. niewskazania wolności i praw skarżącej określonych w art. 2, art. 8 i art. 32 Konstytucji oraz sposobu ich naruszenia. Zdaniem Trybunału rozpoznającego wniesione zażalenie ograniczają się bowiem bądź do powtórzenia twierdzeń przedstawionych w skardze oraz piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź na zarządzenie sędziego Trybunału w sprawie braków formalnych skargi, bądź do wyrażenia opinii skarżącej odnośnie do wydanego postanowienia. Skarżąca nie uwzględnia przy tym, stanowiska Trybunału zajętego w postanowieniach pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) oraz 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60), zgodnie z którym art. 2 i art. 32 Konstytucji zasadniczo nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podziela przyjęte w tych postanowieniach poglądy i jednocześnie przypomina, że na gruncie procesowym – zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK – wszystkie składy orzekające związane są poglądem prawnym wyrażonym w orzeczeniach pełnego składu, dopóki sam pełny skład nie odstąpi od przyjętego w nich stanowiska.

Trybunał zwraca również uwagę, że zaskarżone postanowienie nie jest – jak przyjęła skarżąca – rozstrzygnięciem jedynie sędziego Trybunału. Wprawdzie art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy o TK nakazuje Prezesowi Trybunału skierowanie skargi konstytucyjnej w celu wstępnego rozpoznania do wyznaczonego przez siebie sędziego, jednak podjęte postanowienie jest orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego wydanym w składzie jednoosobowym. Zgodnie z art. 70 ust. 2 pkt 4 ustawy o TK Trybunał wydaje postanowienia w sprawach: innych, niewymagających wydania wyroku. Pojęcie spraw innych, niewymagających wydania wyroku, obejmuje formalne rozstrzygnięcia o charakterze procesowym, w tym zaskarżone przez skarżącą postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał w składzie jednoosobowym nie jest – jak przyjęła skarżąca – wyrazicielem poglądów wyłącznie sędziego dokonującego wstępnej kontroli skargi, lecz całego Trybunału Konstytucyjnego. Wyraża zatem jego wolę i poglądy, jak również uwzględnia dotychczasową linię orzeczniczą.

Zarzut skarżącej dotyczący niezawiadomienia Rzecznika Praw Obywatelskich i innych uczestników postępowania oraz nieprzekazania im przez Trybunał odpisów skargi świadczy o niezrozumieniu istoty postępowania na etapie wstępnej kontroli. Ten etap procedury służy ocenie dopuszczalności skargi (lub wniosku) – istota wstępnej kontroli polega na sprawdzeniu, czy skarga (lub wniosek) zawiera wady uniemożliwiające merytoryczne rozpoznanie. Dopiero po przekazaniu skargi (lub wniosku) do merytorycznego rozpoznania następuje przygotowanie rozprawy, które polega między innymi na poinformowaniu i doręczeniu odpisu skargi Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz innym uczestnikom postępowania (art. 27 w związku z art. 38 w związku z art. 51 ustawy o TK). Na etapie merytorycznego rozpoznania Trybunał dokonuje oceny skargi konstytucyjnej w składzie trzech lub pięciu sędziów (art. 25 ust. 1 pkt 2 lit. a oraz pkt 3 lit. a ustawy o TK), lub też w pełnym składzie Trybunału Konstytucyjnego (art. 25 ust. 1 pkt 1, lit. e ustawy o TK).



Mając zatem na względzie, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.