Pełny tekst orzeczenia

494/5/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 6 czerwca 2013 r.

Sygn. akt Ts 173/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:

art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) oraz art. 25 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275, ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 18 lipca 2012 r. M.J. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.; dalej: k.p.) oraz art. 25 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275, ze zm.; dalej: k.w.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący wyrokiem Sądu Rejonowego w Tychach z dnia 13 czerwca 2011 r. (sygn. akt II W 256/10) został uznany winnym tego, że będąc osobą działającą w imieniu spółki MKS Sp. z o.o. w Tychach nie wypłacał w terminie wynagrodzenia pracownikowi. Sąd Okręgowy w Katowicach – Wydział XXIII Karny Odwoławczy wyrokiem z dnia 7 września 2011 r. (sygn. akt XXIII Waz 60/11) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

Zdaniem skarżącego art. 282 § 1 pkt 1 k.p. i art. 25 k.w. są sprzeczne z art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego), art. 32 ust. 1 (zasada równości) i art. 32 ust. 2 (zasada niedyskryminacji) dlatego, że mimo przyjętego prymatu kar wolnościowych za wykroczenia „istnieje ostatecznie możliwość zamienienia jej na zastępczą karę w postaci aresztu”.

Zarządzeniem sędziego TK z dnia 19 grudnia 2012 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez wskazanie daty wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej w związku z wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – Wydział XXIII Karny Odwoławczy z dnia 7 września 2011 r. W piśmie z 2 stycznia 2013 r. skarżący wyjaśnił, że wniosek ten złożył 30 listopada 2011 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw .Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.

Zgodnie z zakwestionowanym art. 282 § 1 pkt 1 k.p. kto, wbrew obowiązkowi nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.

W myśl zaskarżonego art. 25 k.w., jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd może zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną, określając czas jej trwania; praca społecznie użyteczna trwa najkrócej tydzień, najdłużej 2 miesiące; przepisy art. 20 § 2 i art. 21 § 1 k.w. stosuje się odpowiednio (§ 1). Jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary aresztu, gdy: (1) ukarany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie § 1 albo uchyla się od jej wykonania, lub (2) zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa (§ 2). Zarządzając wykonanie zastępczej kary aresztu sąd przyjmuje, że jeden dzień zastępczej kary aresztu jest równoważny grzywnie od 20 do 150 złotych; kara zastępcza nie może przekroczyć 30 dni aresztu (§ 3). Na postanowienie w przedmiocie kar zastępczych, o których mowa w § 1 i 2, przysługuje zażalenie (§ 4).

Trybunał Konstytucyjny zbadał przede wszystkim, czy skargę konstytucyjną wniesiono w terminie. Zgodnie z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego; do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1. Natomiast w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

Termin do wniesienia rozpatrywanej skargi konstytucyjnej należy liczyć od dnia następnego po doręczeniu skarżącemu ostatecznego orzeczenia w sprawie, czyli od 7 października 2011 r. W dniu 30 listopada 2011 r. skarżący złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej – w tym dniu termin uległ zawieszeniu. Termin ponownie zaczął biec 9 marca 2012 r., to jest dzień po tym, jak pismem Okręgowej Rady Adwokackiej w Katowicach zawiadomiono pełnomocnika z urzędu o wyznaczeniu go w sprawie. Pełnomocnik z urzędu przedstawił opinię o braku podstaw do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Skarżący złożył wniosek o wyznaczenie drugiego pełnomocnika z urzędu. Zawiadomienie o wyznaczeniu drugi pełnomocnik odebrał 19 kwietnia 2012 r. Termin do wniesienia skargi konstytucyjnej upłynął zatem 6 maja 2012 r., natomiast skargę nadano dopiero 18 lipca 2012 r.

Niewniesienie skargi konstytucyjnej w ustawowym terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu ostatecznego orzeczenia w jego sprawie (art. 46 ust. 1 w zw. z art. 48 ust. 2 ustawy o TK) oznacza niespełnienie przesłanki formalnej dopuszczalności tego szczególnego środka prawnego. Stanowi to samoistną podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Niezależnie od powyższego Trybunał zbadał, czy zakwestionowane przepisy były podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego. Sądy meriti wydały wyroki na podstawie art. 282 § 1 pkt 1 k.p. Podstawą ich rozstrzygnięć nie był art. 25 k.w., który przewiduje, że zamiana kary grzywny na zastępczą karę aresztu następuje w drodze postanowienia sądu po spełnieniu ustawowych przesłanek. Tymczasem wyrokiem z dnia 7 września 2011 r. Sąd Okręgowy w Katowicach – Wydział XXIII Karny Odwoławczy utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji uznający obwinionego Marka Jarockiego winnym tego, że popełnił wykroczenie z art. 282 § 1 pkt 1 k.p. oraz skazujący go na karę grzywny. Orzeczenie z dnia 7 września 2011 r. zostało wskazane jako ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie skarżącego, jednak nie dotyczy ono zastępczej kary aresztu określonej w art. 25 k.w.

W związku z niespełnieniem przesłanki formalnej, o której mowa w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, a polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, należało odmówić nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 25 k.w.

Jedynie na marginesie Trybunał postanowił odnieść się do powołanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli wynikających z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Trybunał przypomina, że art. 2 Konstytucji zasadniczo nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, których ochrony skarżący mógłby się domagać w skardze konstytucyjnej, lecz jedynie wyznacza standard kreowania wolności i praw przez ustawodawcę, nie wprowadzając konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z dnia 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12; 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Może on być wzorcem kontroli wtedy, gdy zasada demokratycznego państwa prawnego zostanie odniesiona do przepisów Konstytucji, które wyrażają prawa i wolności. Tylko wyjątkowo art. 2 Konstytucji może – w myśl orzecznictwa Trybunału – stanowić źródło nowych praw lub wolności, niewynikających z innych przepisów konstytucyjnych. W takiej sytuacji konieczne jest jednak dokładne określenie przez skarżącego zarówno adresata konstytucyjnego prawa podmiotowego (jego beneficjenta), jak i jego całej sytuacji prawnej, powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (por. postanowienia TK z dnia: 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie; 23 stycznia 2002 r., SK 13/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 9 i 14 grudnia 2004 r., SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124). Takiej argumentacji nie przedstawiono jednak w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej.

Również wzorce kontroli wynikające z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji należy powiązać z konkretnym podmiotowym prawem, wolnością lub obowiązkiem o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których została naruszona zasada równości lub niedyskryminacji. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w postanowieniu pełnego składu TK, które w myśl dyspozycji zawartej w art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK wiąże wszystkie składy orzekające Trybunału, „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony” (postanowienie z dnia 24 października 2001 r. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Te uwagi należy w pełni odnieść do zasady niedyskryminacji wyrażonej w art. 32 ust. 2 Konstytucji.



Z przedstawionych powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.