Pełny tekst orzeczenia

426/4/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 3 lipca 2013 r.

Sygn. akt Ts 287/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.W. w sprawie zgodności:

1) § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. z 2013 r. poz. 237) z art. 2 i art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 5 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, ze zm.) z art. 217 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 listopada 2012 r. (data nadania) R.W. (dalej: skarżący) postawił następujące zarzuty.

Po pierwsze, że § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. z 2013 r. poz. 237; dalej: rozporządzenie) w zakresie, w jakim „upoważnia notariusza do pobrania dodatkowego wynagrodzenia za samo złożenie wniosku o wpis do księgi wieczystej”, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji, natomiast w zakresie, w jakim „narusza on normę kompetencyjną zawartą w art. 5 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie [(Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158; dalej: prawo o notariacie)]” jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Po drugie, że art. 5 § 3 (przez skarżącego określony jako art. 5 ust. 3) prawa o notariacie „poprzez nałożenie na obywateli daniny publicznej w drodze wydania rozporządzenia przez Ministra Sprawiedliwości, a nie w drodze stosownej ustawy”, jest niezgodny z art. 217 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. 10 lutego 2012 r. skarżący złożył pozew o zasądzenie od pozwanego (notariusza), kwoty 246,00 zł (200,00 zł plus VAT) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2012 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu bezpodstawnie pobranej taksy notarialnej. Referendarz sądowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, wydając nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z 3 kwietnia 2012 r. Od powyższego nakazu sprzeciw wniósł pozwany. Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu – Wydział XII Cywilny oddalił powództwo (wyrok z 22 czerwca 2012 r., sygn. akt XII C 474/12/8). 2 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział II Cywilny – Odwoławczy oddalił apelację (wyrok o sygn. akt II Ca 898/12). Orzeczenie to wraz z uzasadnieniem doręczono skarżącemu 12 listopada 2012 r.

W skardze konstytucyjnej skarżący obszernie przedstawił stan faktyczny i prawny sprawy, w związku z którą zainicjował postępowanie przed Trybunałem. Dodał także, że § 16 rozporządzenia jest niejasny, gdyż nie daje odpowiedzi na pytanie, czy notariusz ma prawo pobrać za wniosek o wpis do księgi wieczystej dodatkową opłatę w wysokości 200,00 zł. Przepis ten wprowadza niepewność prawną, co do sytuacji prawnej obywateli i notariuszy, przez co jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, § 16 rozporządzenia narusza również art. 92 ust. 1 Konstytucji, „ponieważ Minister Sprawiedliwości, wydając ten przepis, naruszył normę kompetencyjną zawartą w art. 5 prawa o notariacie”. Sam zaś art. 5 § 3 prawa o notariacie, przez to, że nakłada na obywateli daniny publiczne w drodze rozporządzenia, a nie ustawy, jest niezgodny z art. 217 Konstytucji.

Pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej (zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2012 r., doręczone 18 grudnia 2012 r.) przez: wskazanie, jakie prawa i wolności skarżącego wyrażone w art. 2, art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji zostały naruszone; dokładne wyjaśnienie, w jaki sposób zakwestionowany w skardze § 16 rozporządzenia narusza prawa i wolności skarżącego wyrażone w art. 2 i art. 92 ust. 1 Konstytucji; dokładne wyjaśnienie, w jaki sposób zakwestionowany w skardze art. 5 § 3 prawa o notariacie narusza prawa i wolności skarżącego określone w art. 217 Konstytucji.

W piśmie procesowym z 19 grudnia 2012 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Wskazał, że w ocenie jego klienta doszło do naruszenia „prawa do zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, poprawnej legislacji, tj. praw określonych w art. 2 Konstytucji, jak również wywodzonego z art. 217 Konstytucji prawa do nakładania na obywatela danin publicznych wyłącznie w drodze ustawy. Natomiast w piśmie procesowym z 2 stycznia 2013 r. (data nadania), skarżący, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 grudnia 2003 r. (K 49/01, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 101), podkreślił między innymi, że „wymaganie precyzyjnego ustalenia kryteriów, od których zależy wysokość taksy notarialnej znajduje (…) swoje uzasadnienie nie tylko w treści art. 92 Konstytucji, ale także dodatkowo w innych przepisach Konstytucji, w szczególności w art. 2 oraz art. 64”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Znaczy to, że warunkiem złożenia skargi konstytucyjnej nie jest jakiekolwiek naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Skarga konstytucyjna musi zatem zawierać wskazanie zarówno konkretnej osoby, której wolności lub prawa naruszono, jak i tego, które z określonych w Konstytucji wolności lub praw naruszono oraz określenie sposobu naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W sprawie będącej przedmiotem wstępnego rozpoznania skarżący domaga się zbadania zgodności zakwestionowanych przepisów z art. 2, art. 92 ust. 1 oraz art. 217 Konstytucji. Żaden z tych przepisów nie wyraża jednak prawa podmiotowego chronionego za pomocą skargi konstytucyjnej.

Na temat możliwości powoływania się na naruszenie zasad określonych w art. 2 Konstytucji Trybunał wypowiadał się już wielokrotnie, a najpełniej w sprawie o sygnaturze Ts 105/00 (postanowienia TK z 12 grudnia 2000 r. i z 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Trybunał, badając, czy możliwe jest dochodzenie ochrony zasad wynikających z art. 2 ustawy zasadniczej w trybie skargi konstytucyjnej, przede wszystkim zwrócił uwagę na konieczność precyzyjnego określenia wolności lub prawa podmiotowego, wyinterpretowanego z przepisu, którego naruszenie ma uzasadnić legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Trybunał podkreślił przy tym, że chodzi tu o prawa lub wolności o charakterze podmiotowym. To znaczy o takie prawa, adresowane do obywatela lub innego podmiotu prawa, które kształtują ich sytuację prawną i dają możliwość wyboru zachowania się, tj. spełnienia lub niespełnienia normy prawnej (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 159). Podstawą do wniesienia skargi nie może być natomiast powołanie się przez skarżącego na naruszenie wynikających z art. 2 Konstytucji zasad prawidłowej legislacji czy zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Normy te adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki powinny być regulowane poszczególne dziedziny życia publicznego. Trybunał podkreśla, że odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże równocześnie wolność lub prawo podmiotowe mające źródło w innym przepisie Konstytucji i ograniczone na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. postanowienia TK z 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272 oraz z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

Źródłem praw i wolności skarżącego nie jest również – wskazany jako jedna z podstaw skargi – art. 92 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten wyznacza jedynie zasady wydawania rozporządzeń jako powszechnie obowiązujących aktów podustawowych; jego adresatem są wyłącznie organy wskazane w Konstytucji. Z treści tego przepisu Konstytucji, ujmowanego – jak w badanej skardze – samodzielnie, nie wynika żadne prawo podmiotowe, które mogłoby być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej (zob. wyrok TK z 18 października 2011 r., SK 24/09, OTK ZU nr 8/A/2011, poz. 82 oraz postanowienia z: 21 marca 2006 r., Ts 125/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 104; 15 października 2007 r., Ts 220/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 58; 24 czerwca 2009 r., Ts 68/07, OTK ZU nr 3/B/2009, poz. 160, jak też z 20 listopada 2012 r., Ts 235/11, niepubl.).

W odniesieniu do art. 217 Konstytucji należy zwrócić uwagę, że w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału przepis ten określa zakres tzw. władztwa podatkowego i zasady jego urzeczywistniania przez państwo. Nie gwarantuje jednak wprost obywatelom czy innym podmiotom prawnym określonej wolności lub prawa konstytucyjnego, których ochrona przed naruszeniami mogłaby stanowić samoistny przedmiot skargi konstytucyjnej odpowiadającej wymogom sformułowanym w art. 79 ust. 1 Konstytucji (zob. wyrok z 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153, pkt 3.3 oraz postanowienie pełnego składu TK z 16 lutego 2009 r., Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23).

Ze względu na powyższe Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wskazał naruszonych praw przez zaskarżone przepisy, a w konsekwencji sposobu ich naruszenia. Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał nie odniósł się natomiast do pisma z 2 stycznia 2013 r. Zostało ono bowiem wniesione z przekroczeniem terminu, o którym mowa w art. 49 w związku z art. 36 ust. 2 ustawy o TK.



W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak na wstępie.