Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2013 r. w Gdańsku

sprawy P. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego – VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

z dnia 25 czerwca 2012 r., sygn. akt VIII U 45/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1469/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 listopada 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił P. S. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na okoliczność, iż wnioskodawca nie wykazał wymaganego okresu zatrudnienia w wymiarze 25 lat oraz 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy podał, iż do stażu ubezpieczenia nie zostały uwzględnione: okres zatrudnienia od dnia 08 sierpnia 1966 r. do dnia 19 września 1969 r. w Stoczni (...) z uwagi na przedłożenie przez ubezpieczonego kopii świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz okres od dnia 02 kwietnia 1992 r. do dnia 31 sierpnia 1992 r. ze względu na brak zaświadczenia o zatrudnieniu wystawionego przez jednostkę kierująca obywateli polskich do pracy za granicą.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł P. S. kwestionując nie uwzględnienie do wymaganego okresu zatrudnienia pracy na statkach morskich od dnia 05 maja 1995 r. do dnia 01 stycznia 1999 r. oraz domagając się ustalenia mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto organ ten podniósł, że nie uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach również okresów: od dnia 18 kwietnia 1984 r. do dnia 05 lipca 1984 r., od dnia 28 sierpnia 1984 r. do dnia 18 stycznia 1985 r., od dnia 13 maja 1985 r. do dnia 08 października 1985 r., od dnia 16 listopada 1986 r. do dnia 15 sierpnia 1987 r. oraz od dnia 16 kwietnia 1988 r. do dnia 28 stycznia 1989 r. na podstawie zaświadczenia wystawionego przez (...) Agencję (...), ponieważ obowiązujące przed dniem 01 stycznia 1990 r. przepisy, tj. uchwała Nr 123 Rady Ministrów z dnia 03 września 1984 r. w sprawie podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M. P. Nr 23, poz. 157 ze zm.), nie przewidywały możliwości korzystania przez pracowników polskich zatrudnionych za granicą z uprawnień w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i rodzin, nie ma możliwości zaliczenia okresów pracy u pracodawców zagranicznych przypadających przed 01 stycznia 1990 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zdaniem organu rentowego brak też podstaw do uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach, jak i do okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu okresów zatrudnienia za pośrednictwem (...) Ltd., tj. od dnia 15 czerwca 1997 r. do dnia 05 grudnia 1997 r., od dnia 16 maja 1998 r. do dnia 30 października 1998 r., od dnia 30 października 1998 r. do dnia 19 stycznia 1999 r., od dnia 23 marca 1999 r. do dnia 06 czerwca 1999 r., od dnia 25 czerwca 1999 r. do dnia 30 listopada 1999 r. oraz od dnia 08 czerwca 2000 r. do dnia 18 listopada 2000 r., ponieważ brak jest informacji o opłacaniu składek przez armatora, a ponadto zgodnie z przepisem art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.) okresy składkowe i nieskładkowe uwzględnia się na dzień wejścia w życie tej ustawy. Brak również podstaw do uwzględnienia okresów: od dnia 16 kwietnia 1996 r. do dnia 27 sierpnia 1996 r. i od dnia 27 sierpnia 1996 r. do dnia 01 października 1996 r. jako pracy w szczególnych warunkach oraz jako okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu, ponieważ (...) Ltd. była przedstawicielem armatora oraz nie była płatnikiem składek na rzecz ubezpieczonego. W okresie od dnia 01 września 1992 r. do dnia 31 grudnia 1992 r. ubezpieczony nie podlegał ubezpieczeniu pracowniczemu, a zatem brak podstaw do uwzględnienia tego okresu jako pracy w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie VIII U 45/12 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

1.  zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 15 listopada 2011 r. i ustalił P. S. prawo do emerytury poczynając od dnia 20 września 2011 r.

2.  stwierdził, że organ rentowy ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

W dniu 19 września 2011 r. P. S., urodzony w dniu (...), złożył wniosek o emeryturę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G..

Ubezpieczony wraz z w/w wnioskiem przedłożył zaświadczenie z dnia 20 czerwca 2001 r., z którego wynikało, że ubezpieczony był zatrudniony za pośrednictwem (...) Agencji (...) u armatorów zagranicznych:

- w okresie od dnia 18 kwietnia 1984 r. do dnia 05 lipca 1984 r. na statku (...) w charakterze starszego mechanika,

- w okresie od dnia 28 sierpnia 1984 r. do dnia 18 stycznia 1985 r. na statku (...),

- w okresie od dnia 13 maja 1985 r. do dnia 08 października 1985 r. na statku (...),

- w okresie od dnia 16 listopada 1986 r. do dnia 15 sierpnia 1987 r. na statku (...),

- w okresie od dnia 16 kwietnia 1988 r. do dnia 28 stycznia 1989 r. na statku (...) na stanowisku starszego marynarza

Z tytułu tego zatrudnienia, Agencja ta uiszczała składki na ZUS.

Organ rentowy na podstawie przedłożonej dokumentacji uznał, iż ubezpieczony udowodnił 23 lata, 9 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym okres 14 lat, 4 miesięcy i 11 dni pracy wykonywanej w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Nie uznał natomiast za okres pracy w szczególnych warunkach podlegający doliczeniu do wymaganego stażu okresów zatrudnienia P. S. u armatora zagranicznego, gdzie był kierowany przez Agencję (...): od dnia 18 kwietnia 1984 r. do dnia 05 lipca 1984 r., od dnia 28 sierpnia 1984 r. do dnia 18 stycznia 1985 r., od dnia 13 maja 1985 r. do dnia 08 października 1985 r., od dnia 16 listopada 1986 r. do dnia 15 sierpnia 1987 r. i od dnia 16 kwietnia 1988 r. do dnia 28 stycznia 1989 r. z uwagi na to, że okresy te przypadały przed dniem 01 stycznia 1990 r., jako po wejściu w życie ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446 ze zm.), uznając jednocześnie okresy te za okresy składkowe i wliczając je do uznanego okresu składkowego i nieskładkowego. Nadto organ rentowy do okresu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresu od dnia 08 sierpnia 1966 r. do dnia 19 września 1969 r. z tytułu zatrudnienia P. S. w Stoczni (...) S.A. z uwagi na brak oryginału świadectwa pracy ubezpieczonego stwierdzającego wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

P. S. wraz z odwołaniem od powyższej decyzji przedłożył zaświadczenie z dnia 15 września 2011 r., z którego wynikało, iż był kontraktowo zatrudniany przez firmę (...). LTD, za pośrednictwem (...) sp. z o. o.:

- w okresie od dnia 02 kwietnia 1992 r. do dnia 12 grudnia 1992 r. na statku (...),

- w okresie od dnia 03 października 1991 r. do dnia 21 listopada 1991 r. na statku (...).

W okresie od dnia 08 sierpnia 1966 r. do dnia 19 września 1969 r. P. S. zatrudniony był w Stoczni (...) S.A. w pełnym wymiarze czasu pracy w celu nauki zawodu montera kadłubów okrętowych oraz na stanowisku montera kadłubów okrętowych.

W okresie od dnia 01 września 1992 r. do dnia 31 grudnia 1992 r. ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu dobrowolnemu.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był niesporny. Dokonując ustaleń Sąd Okręgowy wziął pod uwagę dowody z dokumentów wymienione w powyższych ustaleniach stanu faktycznego, w tym w szczególności akta ubezpieczeniowe ZUS. Żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, w związku, z czym, w ocenie tego Sądu, nie było podstaw, aby odmówić im mocy dowodowej.

Zdaniem Sądu I instancji odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie. Sąd ten wskazał, że zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, a nadto mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Nadto, zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa o emeryturach i rentach z F.U.S. jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) (dalej: rozporządzenie). Stosownie do treści § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, w tym wymienioną w dziale VIII, poz. 4 pracę na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym jako pracownik wpisany na listę członków załogi tych statków, a którą wykonywał skarżący w spornym okresie, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Za wymagany okres zatrudnienia w rozumieniu rozporządzenia, stosownie do postanowień § 3, uznaje ono okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było to, czy wnioskodawca posiada wymagany okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat oraz 15 - letni okres pracy w szczególnych warunkach. Poza sporem pozostawały pozostałe przesłanki nabycia przez wnioskodawcę prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, tj. osiągnięcie koniecznego wieku (minimum 60 lat, co nastąpiło z dniem 20 września 2011 r.) i posiadania wymaganego okresu zatrudnienia - okresu składkowego i nieskładkowego (minimum 25 lat, gdzie organ rentowy uznał ubezpieczonemu okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat, 3 miesiące i 29 dni). Niesporne było także, iż pracę w szczególnych warunkach wykonywał on przez 14 lat, 4 miesiące i 11 dni - w ramach zatrudnienia w Stoczni (...) S.A., Zarządzie (...), Przedsiębiorstwie (...), (...) w G. oraz za pośrednictwem (...) w G..

Sąd ten stwierdził jednak, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że jako pracę wykonywaną w szczególnych warunkach przez ubezpieczonego, podlegającą doliczeniu do okresu uznanego przez organ rentowy, należy uznać także pracę wykonywaną przez niego w okresach: od dnia 18 kwietnia 1984 r. do dnia 05 lipca 1984 r., od dnia 28 sierpnia 1984 r. do dnia 18 stycznia 1985 r., od dnia 13 maja 1985 r. do dnia 08 października 1985 r., od dnia 16 listopada 1986 r. do dnia 15 sierpnia 1987 r., od dnia 16 kwietnia 1988 r. do dnia 28 stycznia 1989 r. Są to okresy, kiedy ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na statkach morskich w żegludze międzynarodowej jako pracownik wpisany na listę członków załogi tych statków na stanowisku starszego marynarza, w ramach umowy zawartej za pośrednictwem (...) Agencji (...), przy czym z tytułu jego zatrudnienia, agencja ta uiszczała składki na ZUS. Po uwzględnieniu powyższych spornych okresów P. S. legitymuje się wymaganym okresem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powyższa okoliczność była kwestionowana przez organ rentowy jedynie na gruncie prawnym - wskazywał on, iż dopiero z mocy przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. z 1989 r. Nr 75, poz.446 ze zm.) okresy takiego zatrudnienia mogą być zaliczane jako okresy pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji nie zgodził się z powyższym stanowiskiem organu rentowego wskazując, że zastosowanie w niniejszej sprawie znajduje ustawa o emeryturach i rentach z F.U.S. i brak jest potrzeby sięgania do innych aktów prawnych. Sąd ten wywodził dalej, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. w powiązaniu z przepisami rozporządzenia w sposób wyczerpujący dla niniejszej sprawy określają, jakie wymagania musi spełnić dane zatrudnienie, aby można było je uznać za okres pracy w szczególnych warunkach, konieczny dla przyznania ubezpieczonemu emerytury w wieku obniżonym.

Stosownie bowiem do treści art. 6 ust. 2 pkt d ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. za okresy składkowe uznaje się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą - u pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Okresy te więc stanowią równorzędne okresy ubezpieczenia - okresy składkowe - i brak jest jakichkolwiek podstaw do ich pomijania przy ustalaniu uprawnień do świadczenia emerytalnego, czy rentowego. Dalej, stosownie do treści art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S., wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom uprawnionym ustawą przysługuje prawo do emerytury w wieku wcześniejszym, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Ustawa odsyła tu wyłącznie do przepisów rozporządzenia. Stosownie zaś do treści § 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W świetle powyższego brak jest jakichkolwiek podstaw do różnicowania sytuacji prawnej ubezpieczonych ze względu na miejsce świadczenia przez nich pracy, w szczególności biorąc pod uwagę tożsamy wymóg uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia za granicą. Powyższe także zostało jednoznacznie przesądzone w wielu orzeczenia Sądu Najwyższego, a wyrażone w nich stanowisko Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie w pełni podzielił (por. m. in. wyrok S.N. z dnia 05 marca 2003 r. w sprawie II UK 196/02, publik. OSNP 2004/8/144 i uchwałę S.N. z dnia 13 lutego 2002 r. w sprawie III ZP 30/01, publik. OSNAPIUS 2002 nr 10, poz. 243).

W powyższych orzeczeniach wskazano, iż do wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy wykonywania za granicą u zagranicznych pracodawców prac wymienionych w stanowiących załącznik do rozporządzenia wykazach, jeżeli okresy te uznawane są za okresy składkowe w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 lub art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. Okresy wykonywania za granicą pracy w szczególnych warunkach nie są uwzględniane tylko wówczas, gdy wymienione przepisy nie dają podstawy do uznania tych okresów za okresy składkowe.

Sąd I instancji zważył, iż także w przypadku ubezpieczonego sytuacja taka nie miała miejsca, albowiem w spornych okresach jego pracy były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce, czego organ rentowy nie kwestionował, w związku z czym uznając sporne okresy za okresy składkowe. Stosownie bowiem do treści art. 6 ust. 2 pkt lit. d ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. wskazuje, iż za okresy składkowe uznaje się te okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r., jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

Nadto mając na uwadze powyższe rozważania i zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd ten uznał, iż jako pracę wykonywaną w szczególnych warunkach przez ubezpieczonego, podlegającą doliczeniu do okresu uznanego przez organ rentowy uznać należy także pracę wykonywana przez niego w okresie od dnia 01 września 1992 r. do dnia 31 grudnia 1992 r. u armatora włoskiego (...) na statku (...). Zauważył, iż w tym okresie wnioskodawca dobrowolnie uiszczał składki na ZUS. Okres tego zatrudnienia, podlega więc zaliczeniu do okresu zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych. Podkreślił, iż składki na ubezpieczenia społeczne były za niego odprowadzane w polskim organie ubezpieczeń społecznych i bez znaczenia jest tutaj okoliczność, czy opłacał je sam ubezpieczony, czy też dokonywała tego za niego agencja.

Odnosząc się do podnoszonego przez organ rentowy zarzutu, iż wnioskodawca przedłożył kopię świadectwa pracy, wobec czego odmówiono ubezpieczonemu uwzględnienia okresu zatrudnienia od dnia 08 sierpnia 1969 r. do dnia 19 września 1969 r. w Stoczni im. (...) w G. (przekształconej w Stocznię (...) S.A.) do stażu pracy w szczególnych warunkach, Sąd Okręgowy wskazał, iż nie zasługuje on na uwzględnienie. Sąd ten dokonując analizy i oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego doszedł do przekonania, iż jest on wystarczający do uwzględnienia odwołania i zaliczenia okresu zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 01 września 1966 r. do dnia 19 września 1969 r. w Stoczni im. (...) w G. (przekształconej w Stocznię (...) S.A.) do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Podkreślił, że w sądowym postępowaniu odwoławczym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r. w sprawie III UZP 6/84, publik. Lex Polonica i z dnia 21 września 1984 r. w sprawie III UZP 48/84, publik. Lex Polonica). Przedstawienie kopii świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie jest zatem przeszkodą dla dokonania takich ustaleń.

Zdaniem Sądu I instancji kopia świadectwa pracy z dnia 20 czerwca 2011 r., a także zapisy zawarte w legitymacji ubezpieczeniowej P. S. w sposób nie budzący wątpliwości pozwoliły ustalić, iż od dnia 01 września 1966 r. do dnia 19 września 1969 r. zatrudniony był w Stoczni im. (...) w G. (przekształconej w Stocznię (...) S.A.) w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku pracownika młodocianego, zatrudnionego w celu nauki zawodu montera kadłubów okrętowych, oraz montera kadłubów okrętowych. Sąd ten uznał dokument w postaci legitymacji ubezpieczeniowej za miarodajny i wiarygodny z uwagi na to, że legitymacja ta wystawiona była na nazwisko P. S. oraz zawarte w niej zostały wpisy dotyczące przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego, które to wpisy opatrzone były pieczęciami zakładu pracy. Nie znalazł podstaw do podważenia okoliczności wynikających z przywołanych zapisów w legitymacji ubezpieczeniowej, wobec czego razem z pozostałym materiałem dowodowym przyjął je za podstawę rozstrzygnięcia w sprawie.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy bezzasadnie odmówił ustalenia wnioskodawcy prawa do emerytury, nie uwzględniając jego pracy w spornych okresach, po zaliczeniu których wnioskodawca posiada wymagany okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat ubezpieczenia oraz ponad 15-letni staż wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Wobec uznania odwołania za zasadne, Sąd ten na mocy art. 477 (14) § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi przepisami ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. i rozporządzenia orzekł, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Sąd I instancji wywodził, że w orzecznictwie sądowym można odnaleźć wiele przykładów nieprawidłowego działania organu rentowego, za które organ ten „ponosi odpowiedzialność” i - w razie opóźnienia z tego powodu ustalenia prawa do świadczenia lub jego wypłaty - zobligowany jest do wypłaty należnych odsetek. Są to w szczególności wypadki bezpodstawnego pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o przyznanie prawa do świadczenia oraz nieprawidłowe orzeczenie w sprawie niezdolności do pracy do celów rentowych wydane przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS (por. wyrok S.N. z dnia 12 sierpnia 1998 r. w sprawie II UKN 171/98, publik. OSNAP nr 16/1999, poz. 521).

Sąd ten podniósł, iż także błędna interpretacja przepisów - z czym mamy do czynienia w niniejszej sprawie - mieści się w definicji nieprawidłowego działania organu rentowego, zaś konsekwencje takiego działania nie mogą obarczać ubezpieczonych. Stanowisko powyższe jest zgodne z utrwalonym na gruncie spraw o podobnym stanie faktycznym orzecznictwem. Błąd organu rentowego rozumiany jest w judykaturze bardzo szeroko (por. uchwała S.N. z dnia 12 stycznia 1995 r. w sprawie II UZP 28/94, publik. OSNAPiUS 1995 nr 19, poz. 242). Oznacza on „każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania samego organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców, albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów”, w tym także naruszenia prawa wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów (por. uchwała S.N. z dnia 26 listopada 1997 r. w sprawie III ZP 40/97, publik. OSNAPiUS 1998 nr 14, poz. 429).

Uznając, że na organie rentowym spoczywa odpowiedzialność za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy orzekł, jak w pkt 2 sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając temu orzeczeniu naruszenie przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227) poprzez przyjęcie, iż wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do ustalenia prawa do emerytury.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowania sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie, powołał treść przepisu art. 184 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy emerytalnej oraz wskazał, że nie kwestionuje ustaleń Sądu I instancji w zakresie udokumentowania przez ubezpieczonego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, lecz Sąd ten pominął przesłankę z art. 184 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej.

Apelujący podkreślił, że z dokumentacji wynika, iż ubezpieczony na dzień 31 grudnia 1998 r. nie udowodnił wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 25 lat, a jedynie 23 lata, 9 miesięcy i 10 dni. W związku z tym ubezpieczony nie spełnia łącznie wszystkich warunków skutkujących nabyciem prawa do emerytury.

W konkluzji apelacji organ rentowy wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do oceny, czy P. S. spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2013 r.).

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej dotyczy zatem wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. 01 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie sporne jest spełnianie przez wnioskodawcę, wynikającej z art. 184 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, przesłanki w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. okresu składkowego i nieskładkowego dla mężczyzn, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letniego).

Apelujący nie kwestionował natomiast spełniania przez ubezpieczonego przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w postaci osiągnięcia na dzień wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. na dzień 01 stycznia 1999 r. wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach (k. 42-43 akt sprawy).

W piśmie procesowym z dnia 19 grudnia 2012 r. (k. 59-60 akt sprawy) P. S. domagał się uwzględnienia do okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej: okresu jego niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy w dniu 11 września 1985 r. – do września 1986 r., okresów jego zatrudnienia: przez O. T. Co. Ltd. od dnia 02 kwietnia 1992 r. do dnia 31 sierpnia 1992 r. na statku m/v (...) oraz za pośrednictwem (...) Ltd. sp. z o. o. w G. od dnia 10 stycznia 1997 r. do dnia 13 maja 1997 r., od dnia 15 czerwca 1997 r. do dnia 05 grudnia 1997 r., od dnia 16 maja 1998 r. do dnia 30 października 1998 r. i od dnia 30 października 1998 r. do dnia 19 stycznia 1999 r.

W piśmie procesowym z dnia 15 stycznia 2013 r. (k. 72 akt sprawy) organ rentowy stwierdził, że wskazane w piśmie z dnia 19 grudnia 2012 r. okresy nie zostały uwzględnione do stażu ubezpieczeniowego, ponieważ z dokumentacji przedłożonej przez ubezpieczonego, tj. z zaświadczenia z dnia 14 września 2011 r. wystawionego przez (...) Ltd. sp. z o. o. w G. nie wynika, aby we wskazanych okresach odprowadzone zostały składki na ubezpieczenia społeczne.

Z treści zaświadczenia ze (...) Ltd. sp. z o. o. w G. z dnia 14 września 2011 r. (k. 6 akt sprawy) wynika, że P. S. był zatrudniony w okresach wymienionych w piśmie procesowym z dnia 19 grudnia 2012 r. jako starszy marynarz na statkach bandery norweskiej drugiego rejestru (...): m/v (...) od dnia 15 czerwca 1997 r. do dnia 05 grudnia 1997 r. oraz m/v (...) od dnia 16 maja 1998 r. do dnia 30 października 1998 r. i od dnia 30 października 1998 r. do dnia 19 stycznia 1999 r.

W dniu 03 kwietnia 2013 r. ustalono, że (...) Ltd. sp. z o. o. w G. nie odpowiada za odprowadzanie składek za marynarzy, którzy sami są za to odpowiedzialni (notatka urzędowa k. 88 akt sprawy).

Słuchany w postępowaniu apelacyjnym na rozprawie w sprawie III AUa 1469/12 w dniu 09 kwietnia 2013 r. (k. 89 akt sprawy) P. S. przyznał, że w spornych okresach zatrudnienia za pośrednictwem (...) Ltd. sp. z o. o. w G. potrącane były składki na ubezpieczenie społeczne w Norwegii, zaś w okresie jego niezdolności do pracy od dnia 11 września 1985 r. do września 1986 r. nie pobierał wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, ani zasiłku chorobowego z polskiego ubezpieczenia społecznego.

Sąd II instancji zważył, że stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) obowiązkowo polskim ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Wprawdzie nie jest przedmiotem sporu, ani nie budzi wątpliwości w niniejszej sprawie pracowniczy charakter zatrudnienia wnioskodawcy w spornych okresach jego zatrudnienia za pośrednictwem (...) Ltd. sp. z o. o. w G., lecz z przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego jednoznacznie wynika, że armator opłacał za te okresy składki na norweskie ubezpieczenia społeczne. Natomiast nie były odprowadzane składki na polskie ubezpieczenie społeczne za ubezpieczonego w tych okresach.

Tym samym okresy zatrudnienia P. S. za pośrednictwem (...) Ltd. sp. z o. o. w G. na statkach bandery norweskiej drugiego rejestru (...): m/v (...) od dnia 15 czerwca 1997 r. do dnia 05 grudnia 1997 r. oraz m/v (...) od dnia 16 maja 1998 r. do dnia 30 października 1998 r. i od dnia 30 października 1998 r. do dnia 19 stycznia 1999 r. nie stanowią okresów składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Wnioskodawca nie wykazał, że w spornym okresie od dnia 10 stycznia 1997 r. do dnia 13 maja 1997 r. był zatrudniony za pośrednictwem (...) Ltd. sp. z o. o. w G.. W szczególności nie wynika to z treści zaświadczenia wydanego przez tą spółkę w dniu 14 września 2011 r. (k. 6 akt sprawy). Brak jest zatem podstaw do uznania, że w tym okresie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

W odniesieniu do spornego okresu zatrudnienia przez O. T. Co. Ltd. od dnia 02 kwietnia 1992 r. do dnia 31 sierpnia 1992 r. na statku m/v (...) wskazać należy, że P. S. dobrowolnie podlegał w tym okresie ubezpieczeniom społecznym i nie udowodnił, aby za ten okres uiścił składki na te ubezpieczenia, co wynika z potwierdzenia ubezpieczenia z dnia 13 października 2011 r. (k. 3-4 akt ZUS).

W związku z powyższym zasadne jest przyjęcie, że żaden ze spornych okresów zatrudnienia wymienionych w piśmie procesowym z dnia 19 grudnia 2012 r. (k. 59-60 akt sprawy) nie stanowi okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z art. 7 pkt 1 ustawy emerytalnej okresami nieskładkowymi są okresy pobierania:

a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

c) świadczenia rehabilitacyjnego,

d) świadczeń wymienionych w lit. b i c po ustaniu obowiązku ubezpieczenia.

Ponieważ przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody nie wykazały, aby w okresie niezdolności P. S. do pracy od dnia 11 września 1985 r. do września 1986 r. pobierał on wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, czy zasiłki chorobowe z polskiego ubezpieczenia społecznego, a zatem brak podstaw do uznania tego okresu za okres nieskładkowy w rozumieniu art. 7 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. (por. wyrok S.N. z dnia 07 stycznia 2010 r. w sprawie II UK 148/09, publik. LEX nr 577847).

Zgodnie zatem z zasadą kontradyktoryjności, znajdującą wyraz w treści art. 232 zdanie pierwsze k.p.c., to na P. S. spoczywał w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania osiągnięcia w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. wymaganego dla mężczyzn okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej, wynoszącego co najmniej 25 lat, ponieważ to wnioskodawca z powyższego faktu wywodzi skutek prawny w postaci spełniania wszystkich przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Zdaniem Sądu II instancji ubezpieczony, w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody, nie zdołał wykazać osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, lecz jedynie 23 lata, 9 miesięcy i 10 dni okresów składkowych (karta przebiegu zatrudnienia k. 40 akt ZUS).

Negatywnym tego następstwem procesowym jest nie udowodnienie przez P. S., że spełnia łącznie wszystkie przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, a zatem brak jest podstaw prawnych do przyznania mu tego świadczenia.

Stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Mając na względzie powyższe, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji wyroku.