Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski (spr.)

Sędziowie: SA Bohdan Bieniek

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 stycznia 2015 r. w B.

sprawy z odwołania M. R.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym rolników nadal po dniu 30.06.2005r.

na skutek apelacji wnioskodawczyni M. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 kwietnia 2014 r. sygn. akt IV U 4442/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od M. R. na rzecz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w O. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt: III AUa 1152/14

M. R. złożyła odwołanie od decyzji z dnia 16 lipca 2013 r., wydanej z upoważnienia Prezesa Kasy przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w O. znak: KU/W- (...)- (...). W powyższej decyzji stwierdzono, że od dnia 1 lipca 2005 r. nie podlega ona ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego wobec niespełnienia obowiązku wymienionego w treści art. 5a ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, to jest niezłożenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej.

W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik skarżącej domagał się objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniem rolniczym od dnia 1 lipca 2005 r. Wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność wykonywania działalności rolniczej, dopuszczenia dowodu z dokumentów załączonych do odwołania (karta – 6 – 54 akt sprawy) oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów procesu według norm przepisanych. Argumentował, że odwołująca od grudnia 1999 r. jest właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 33,13 ha położonego w miejscowości P., gmina P., przy czym od 2005 r. prowadzi również pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług turystycznych. Wskazał, że jednak działalność w tej dziedzinie z uwagi na niewielkie przychody, ma marginalny charakter. Podkreślił, że skarżąca nie miała wiedzy, iż jest zobowiązana do złożenia w Kasie w określonym terminie stosownego oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników. Ponadto w świetle zaskarżonej decyzji wnioskodawczyni będzie zmuszona uregulować należne składki do ZUS, a to narazi ją na znaczne koszty finansowe, co byłoby niesłuszne i niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

W odpowiedzi na odwołanie rolniczy organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc, że zaskarżona decyzja została wydana zgodnie z obowiązującymi przepisami, skoro w 2005 r. wnioskodawczyni nie wywiązała się z ustawowego obowiązku i nie złożyła w wyznaczonym terminie oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego, w myśl art. 5a ust. 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, co jest równoznaczne z ustaniem tego ubezpieczenia od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej. Wskazał przy tym, że organ rentowy nie miał rozeznania o prowadzeniu przez wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 maja 2005 r., która o tym fakcie nie poinformowała KRUS, mimo istnienia takiego obowiązku.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2014 r. oddalił odwołanie. Sąd ten ustalił, że M. R., urodzona dnia (...), posiadająca w miejscowości P. 2, gmina P., gospodarstwo rolne o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego, od dnia 20 grudnia 1999 r. jako rolnik została z mocy prawa objęta ubezpieczeniem społecznym w KRUS. Z tego tytułu opłacała też należne składki. Pismem z dnia 21 października 2002 r. wnioskodawczyni poinformowała KRUS, że od tego dnia podjęła prowadzenie działalności gospodarczej i deklaruje pozostanie w rolniczym ubezpieczeniu społecznym. Z zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia 21 października 2002 r., wystawionego przez Urząd Gminy W. W. wynika, że skarżąca dnia 16 października 2002 r. dokonała wpisu pod nr (...) w zakresie usług turystycznych, pilotażu i przewodnictwa wycieczek, gastronomii i hotelarstwa-agroturystyki. Wymienioną działalność prowadziła do dnia 29 września 2004 r. W dniu 7 lipca 2004 r. KRUS na podstawie art. 5 ustawy rolniczej wydała decyzję o zmianie warunków opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników i stwierdziła, że M. R. ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników w podwójnej wysokości, począwszy od II kwartału 2004 r. Następnie KRUS decyzją z dnia 7 września 2004 r. wyłączył skarżącą z ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 1 października 2004 r. na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 91, poz. 873), po czym kolejną decyzją z dnia 18 października 2004 r. stwierdził, że wnioskodawczyni podlega ubezpieczeniu społecznemu w KRUS od dnia 1 października 2004 r. z mocy ustawy jako rolnik.

W dniu 3 kwietnia 2013 r. wpłynął do KRUS wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej ( (...))-1 zmiany, powstałej w dniu 1 lutego 2013 r., z którego wynika, że M. R. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, przy czym KRUS nie miał rozeznania w tym przedmiocie, gdyż skarżąca nie poinformowała o tym fakcie organu rentowego. W tym stanie rzeczy KRUS podjął postępowanie wyjaśniające w sprawie zasadności podlegania przez odwołującą ubezpieczeniu społecznemu rolników i w konsekwencji ustalił, że od dnia 1 maja 2005 r. M. R. jako rolnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Na powyższy fakt wskazywały przede wszystkim następujące dokumenty:

● zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (zmiana) wystawione przez Prezydenta Miasta Stołecznego W. z dnia 30 września 2008 r.,

● zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (zmiana) wystawione przez Prezydenta Miasta Stołecznego W. z dnia 19 marca 2009 r.,

● wydruk z (...) złożony do KRUS w dniu 10 kwietnia 2013 r.,

● pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego W. W. wraz z zaświadczeniami o dochodach za lata 2005-2011,

● wydruki zeznań podatkowych za lata 1998-1999, zestawienie dochodów za lata 2000-2012,

● pismo Urzędu Miasta Stołecznego W. Urząd D. W. z dnia 27 maja 2013 r.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że skarżąca nie wywiązała się z obowiązku złożenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, to jest od dnia 1 maja 2005 r. oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników. Sąd Okręgowy oparł się również na oświadczeniu wnioskodawczyni złożonym na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2014 r. Wynikało z niego, że skarżąca nie dysponuje potwierdzeniem zgłoszenia do KRUS faktu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Ubezpieczona zwróciła również uwagę, że poza działalnością agroturystyczną odwołująca uprawia las, łąki, a wymieniona działalność gospodarcza dotyczyła działalności jako przewodnik wycieczkowy. Wnioskodawczyni nie osiąga z tego tytułu dochodów, a jej celem nie było pokrzywdzenie ZUS. Wnioskodawczyni zgłosiła działalność gospodarczą i nie było jej celem ominięcie prawa czy spowodowanie, że nie będzie płacić składek ZUS. Dodał, że to jest pierwsza taka sytuacja dotycząca odwołującej.

Kierując się ustalonym stanem faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że M. R. od dnia 1 maja 2005 r. nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, w sytuacji, gdy nie wywiązała się z obowiązku złożenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, to jest od dnia 1 maja 2005 r. oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników. Na poparcie swojego twierdzenia przytoczył art. 5 a ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004, Nr 91 poz. 873) i obowiązującym do dnia 23 sierpnia 2005 r. Wynika z nich, że rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym. Rolnik lub domownik, o którym mowa powyżej, podlega nadal ubezpieczeniu, jeżeli w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności złoży Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia oraz udokumentuje spełnienie warunków opodatkowania tej działalności w formie zryczałtowanego podatku dochodowego w terminie 7 dni od dnia otrzymania dokumentu ustalającego przez organ podatkowy tę formę opodatkowania. Przy czym niezachowanie któregokolwiek z terminów, o których mowa, jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczął współpracę przy prowadzeniu tej działalności.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w kolejnych latach obowiązywania ustawy rolniczej brzmienie art. 5a cyt. ustawy zmieniało się, jednakże przyczyna wyłączenia – to jest niezłożenie w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej stosownego oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego – pozostała bez zmian. W ocenie Sądu Okręgowego wskazane przepisy prawa materialnego nie dają podstaw do uznania zaskarżonej decyzji za nieprawidłową. KRUS słusznie stwierdziła o ustaniu ubezpieczenia rolników M. R. z od dnia 1 maja 2005 r. W przekonaniu Sądu najistotniejsze znaczenie dla rozpoznawanej sprawy miały ustalenia Sądu poczynione na tle akt rentowych KRUS, oświadczenia pełnomocnika wnioskodawczyni złożone w procesie oraz ustalenia dokonane w oparciu o obszerną dokumentację dołączoną do odwołania. W toku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ponad wszelką wątpliwość ustalił, że wnioskodawczyni ostatnio od dnia 1 października 2004 r. była objęta z mocy prawa ubezpieczeniem społecznym w KRUS. Jest również oczywiste, że z dniem 1 maja 2005 r. jako rolnik rozpoczęła pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług turystycznych, pilotażu i przewodnictwa wycieczek, a działalność ta jest przez nią nieprzerwanie kontynuowana aż do chwili obecnej. Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie ulegało wątpliwości, że skarżąca wbrew obowiązującym przepisom ustawy rolniczej, nie wywiązała się z obowiązku złożenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, to jest od dnia 1 maja 2005 r. oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników, co jest równoznaczne z ustaniem tego ubezpieczenia od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej w myśl art. 5 a ust. 5 cyt. ustawy. Dodatkowo Sąd pierwszej instancji podkreślił, że odwołująca jest doświadczonych przedsiębiorcą, który w poprzednich latach prowadził już pozarolniczą działalność gospodarczą jako rolnik pozostający w ubezpieczeniu społecznym rolników. Dotyczy to okresu od dnia 21 października 2002 r. do dnia 29 września 2004 r. kiedy to znane jej były warunki, które należało spełnić przy podjęciu i prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej

Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku pełnomocnika skarżącej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność wykonywania przez M. R. działalności rolniczej. Fakt prowadzenia przez skarżącą takiej działalności nie był bowiem kwestionowany przez pozwany organ rentowy i stanowił przedmiotu sporu na tle zaskarżonej decyzji. Dodał również, że przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, a zatem przy ich stosowaniu ani organ rentowy ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego, przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich nawet, jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe.

Apelację złożył wnioskodawczyni. Zaskarżyła wyrok w całości zarzucając mu naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez ustalenie, że nie istnieją podstawy do objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 1 lipca 2005 r.

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia,

- art. 227 i 258 k.p.c. przez bezzasadne oddalenie wniosku o przesłuchanie świadków, mających potwierdzić okoliczność prowadzenia przez ubezpieczoną działalności rolniczej.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podkreśliła, że nie była świadoma obowiązku wskazanego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Wskazując na zgłoszone zarzuty wnioskodawczyni domagała się zmiany zaskarżonej wyroku i ustalenie, że od 1 lipca 2005 r. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja jest niezasadna. Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników nie należy do sfery faktów. Stanowi kwestię prawną. Oznacza to, że Sąd oddalając odwołanie wnioskodawczyni nie mógł naruszyć art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten dotyczy oceny wiarygodności i mocy dowodów, na podstawie których można wnioskować o faktach mających znaczenie dla sprawy. Z kolei układ zaistniałych zdarzeń decyduje o zastosowaniu przepisu prawa materialnego (proces subsumpcji). Uznanie podlegania lub niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jest konsekwencją faktów, które miały miejsce. Wnioskodawczyni domaga się objęcia ubezpieczeniem i w tym upatruje naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., nie wskazuje jednak które z ustalonych przez Sąd okoliczności faktycznych są niewiarygodne. Wskazany sposób rozumowania, z jednej strony, nie daje podstaw do stwierdzenia, że Sąd pierwszej instancji dokonał wadliwej oceny materiału dowodowego, z drugiej zaś, przenosi rozważania na grunt prawa materialnego, regulującego sytuację prawną ubezpieczonej. Podobnie uwagi wypada skierować względem zarzutu dotyczącego niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy. Wydaje się, że wnioskodawczyni wiąże go z oddaleniem przez Sąd Okręgowy wniosków dowodowych. Pomija jednak, że czynność ta została przekonywująco uzasadniona. Trzeba zatem po raz kolejny przypomnieć, że okoliczność prowadzenia przez skarżącą działalności rolniczej nie była kwestionowana przez strony i Sąd. Nie było zatem potrzeby przeprowadzania dowodu na okoliczności, które są pewne. Reasumując, Sąd odwoławczy nie miał podstaw do zanegowania ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy w Olsztynie. Składają się one w zwarta całość, a zarzutu apelacyjne nie są tego typu, by mogły cechę tą podważyć.

Słaba stroną środka odwoławczego jest to, że wnioskodawczyni nie podjęła się polemiki z wykładnia przepisów prawa materialnego. Również w tym aspekcie Sąd odwoławczy nie dostrzegł przyczyn aby odstąpić od rozważań wynikających z uzasadnienia wyroku pierwszoinstancyjnego. Wyłącznie tytułem ugruntowania stanowiska wypada przypomnieć, że art. 5a ustawy 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (T. jedn. z 2008 r., Dz. U. Nr 50, poz. 291, z późn zm,) - zwanej dalej ustawą - został wprowadzony do porządku prawnego w dniu 1 stycznia 1997 r.. Istotnej zmiany dokonano dopiero w dniu 2 maja 2004 r. Analiza wprowadzonych zmian ustawowych pozwala na postawienie tezy, że ich celem jest „uszczelnienie” rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. Dopuszczalność wyboru tego ubezpieczenia jest reglamentowana kolejnymi i coraz bardziej rygorystycznymi warunkami. Ma to istotne znaczenie, jeżeli weźmie się pod uwagę, że do dnia 31 grudnia 1996 r. rolnik, który rozpoczynał prowadzenie działalności pozarolniczej był rugowany z korzystniejszego ubezpieczenia rolniczego (wyrok SN z dnia 20.02.2006 r., I UK 172/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 52). W tym ujęciu wprowadzenie do obrotu prawnego przepisu art. 5a ustawy należy postrzegać jako złagodzenie reguły, według której ubezpieczenie społecznej rolników ma jedynie subsydiarne znaczenie (wyrok SN z dnia 26.07.2006 r., III UK 46/06, OSNP 2007, nr 15-16, poz. 233).

Rolnik może nadal podlegać ubezpieczeniu rolniczemu jeżeli kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza określonej kwoty. Diagnozując to zastrzeżenie nie można stracić z pola widzenia, że wybór rodzaju ubezpieczenia nie ma charakteru jednorazowego. Wręcz przeciwnie ustawodawca przyjął roczną sekwencję ocenną. Przyjęcie takiego rozwiązania wydaje się zrozumiałe, jeżeli zważyć, że korzystanie z preferencyjnego ubezpieczenia społecznego rolników zostało zastrzeżone jedynie dla rolników, którzy w niewielkim zakresie podejmują działalność gospodarczą (wyrok SN z dnia 27.09.2006 r., I UK 75/06, OSNP 2007, nr 19-20, poz. 285). Warunkiem formalnym wyboru albo kontynuowania ubezpieczenia rolniczego jest zachowanie terminów wskazanych przez ustawę. Rolnik jest zobowiązany złożyć w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności. Rolnik lub domownik mają również obowiązek składać zaświadczenie albo oświadczenie, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego wraz z wnioskiem o kontynuowaniu ubezpieczenie społecznego rolników corocznie do dnia 31 maja (art. 5a ust 4 ustawy). Terminy przewidziane w przepisie art. 5a ust 1 pkt 1 i ust 4 mają na celu racjonalizację mechanizmu kontroli ustalonych w ustawie warunków umożliwiających rolnikowi pozostaniu w ubezpieczeniu społecznym, pomimo podjęcia innej działalności gospodarczej (wyrok SN z dnia 19.10.2006 r., III UK 91/06, OSNP 2007, nr 21-22, poz. 329). Niesprzeczność tej regulacji z Konstytucją RP potwierdził Trybunał Konstytucyjny (wyrok TK z dnia 13.03.2006 r., P 8/05, OTK 2006-A, nr 3, poz. 28). Terminy wskazane w art. 5a są terminami prawa materialnego (wyrok SN z dnia 7.02.2007 r., I UK 246/06, OSNP 2008, nr 5-6, poz. 76). Znaczy to tyle, że nie podlegają one przywróceniu, chyba że przepisy prawa dopuszczają taką możliwość. Jednak nawet w tym przypadku nie stosuje się przepisów prawa procesowego (k.p.a., k.p.c.) w zakresie regulacji odnoszącej się do przywracania terminów procesowych (uchwała Składu Pięciu Sędziów NSA z dnia 14.10.1996 r., (...) 19/96, (...) 1997, nr 2, poz 56). Dopuszczalność przywrócenia tych terminów istnieje dopiero od dnia 24 sierpnia 2005 r. W rezultacie nie podlegają przepisowi art. 5a ust 7 ustawy zdarzenia wcześniejsze (wyrok SA w Katowicach z dnia 22.02.2007 r., III AUa 2852/05, Lex nr 339743).

Skutkiem niezachowania wskazanych terminów jest ustaniem ubezpieczenia społecznego rolników, a w rezultacie objęcie powszechnym ubezpieczeniem społecznym z racji prowadzenia działalności pozarolniczej.

Nawiązując do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy jest jasne, że wnioskodawczyni nie złożyła wniosku deklarującego kontynowanie ubezpieczenia rolniczego, jak również nie składała do organu rentowego corocznych oświadczeń obrazujących kwotę podatku dochodowego. Oznacza to, że wystąpił skutek w postaci ustania ubezpieczenia społecznego rolników.

Apelacja opiera się na argumencie, że wnioskodawczyni nie miała wiedzy o ciążących na nią obowiązkach. Można domniemywać, że w tym kontekście skarżąca nawiązuje do przepisu art. 62 pkt 4 ustawy. Zgodnie z jego treścią Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego prowadzi działalność w zakresie informowania ubezpieczonych o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy. Przy toczona norma prawna dała Sądowi Najwyższemu asumpt do zastosowania wykładni funkcjonalnej przepisu art. 5a ust 5 i 6 ustawy. Miarodajne dla niej jest stwierdzenie, że zabieg legislacyjny zmierzający do „uszczelnienia” systemu rolniczych ubezpieczeń społecznych nie może koncentrować się wyłącznie na zachowaniu przez rolnika, podejmującego lub prowadzącego działalność pozarolniczą, terminów określonych w przepisie art. 5a ust 1 i ust 4 ustawy. Doprowadziło to do konkluzji, że o wyłączeniu z ubezpieczenia rolniczego powinno decydować przede wszystkim zachowanie kryterium podatkowego, szczególnie w sytuacji, gdy ubezpieczony nie został pouczony przez KRUS o skutkach nie złożenia wniosku albo zaświadczenia, o których mowa w art. 5a ust 1 i ust 4 ustawy (wyrok SN z dnia 22.01.2008 r., I UK 238/07, OSNP 2009, nr 5-6, poz. 76, wyrok SN z dnia 29 maja 2013 r., I UK 641/12, LEX nr 1335919, wyrok SN z dnia 27 listopada 2012 r., I UK 269/12, OSNP 2013, nr 19-20, poz. 240). Zapatrywanie to spotkało się z dezaprobatą w niektórych rozstrzygnięciach Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 10.06.2010 r., I UK 49/10, OSNP 2011, nr 23-24, poz. 304), nie mniej wypada uznać je za dominujące.

Odnosząc się do przedstawionego powyżej nurtu orzeczniczego, z którym Sąd apelacyjny co do zasady się zgadza, należy zaznaczyć, że nie może być on postrzegany w sposób powszechny. Możliwość zniwelowania skutku określonego w art. 5a ust 5 i 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ze względu na brak pouczenia ze strony KRUS, czy tez szerzej z uwagi na brak wiedzy ubezpieczonego, jest wyjątkiem, który można zastosować jedynie w niektórych sytuacjach. W przeciwnym wypadku należałoby uznać, że orzecznictwo wykreowało własne, pozanormatywne reguły postepowania. Wnioskowanie tego rodzaju byłoby contra legem. Nie można utracić z pola widzenia, że odwołanie się do ratio legis normy prawnej jest elementem wykładni funkcjonalnej. Przepis art. 5a ustawy ma charakter publicznoprawny, sprawia to, że z punktu widzenia normatywnego wątpliwe jest przedkładanie dyrektyw wykładni funkcjonalnej nad interpretacją literalną. Za utrwalone należy uznać zapatrywanie, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych powinny być wykładane ściśle, co oznacza prymat reguł wykładni językowej (uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 11.12.2008 r., I UZP 6/08, OSNP 2009, nr 9-10, poz. 120, wyrok SN z dnia 9.11.1999 r., II UKN 187/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 121, wyrok SN z dnia 16.08.2005 r., I UK 378/04 OSNP 2006 nr 13-14, poz. 218). Oznacza to, że przekroczenie terminów określonych w art. 5a ust 1 i ust 4 ustawy skutkuje ustaniem ubezpieczenia społecznego rolników, a jedynie w wyjątkowych wypadkach, ze względu na brak pouczenia ze strony KRUS, możliwe jest rozważenie, że nie doszło do ustania ubezpieczenia rolniczego.

Przenosząc wskazane rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy przypomnieć kilka bezspornych faktów. Ubezpieczona prowadziła działalność rolniczą od dnia 20 grudnia 1999 r. W dniu 7 lipca 2004 r. KRUS na podstawie art. 5 ustawy rolniczej wydała decyzję o zmianie warunków opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników i stwierdziła, że M. R. ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników w podwójnej wysokości, począwszy od II kwartału 2004 r. Następnie KRUS decyzją z dnia 7 września 2004 r. wyłączył skarżącą z ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 1 października 2004 r. na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 91, poz. 873). Wnioskodawczyni wyrejestrowała działalność pozarolniczą od dnia 29 września 2004 r., na skutek czego kolejną decyzją z dnia 18 października 2004 r. KRUS stwierdził, że wnioskodawczyni podlega ubezpieczeniu społecznemu w KRUS od dnia 1 października 2004 r. z mocy ustawy jako rolnik. Ponownie działalność gospodarczą ubezpieczona rozpoczęła od dnia 1 maja 2005 r. nie informując o tym KRUS. W kontekście wskazanych okoliczności, trzeba zwrócić uwagę, że KRUS pismem z dnia 23 czerwca 2004 r. (k. 27 akt rentowych) poinformował wnioskodawczynię o skutkach określonych w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zestawienie wskazanych okoliczności nie pozwala w przedmiotowej sprawie uznać, że w przypadku wnioskodawczyni znaczenie miało wyłącznie zachowanie lub niezachowanie kryterium podatkowego. Sekwencja zdarzeń (a także pouczenie KRUS z dnia 23 czerwca 2004 r.) świadczy o tym, że skarżąca zdawała sobie sprawę z powinności, które przewidywał art. 5a ustawy. W celu uniknięcia wykluczenia z ubezpieczenia rolniczego wyrejestrowała ona w dniu 29 września 2004 działalność gospodarczą, a następnie od dnia 1 maja 2005 r. ponownie ją zarejestrowała, tym razem nie informując organu rentowego. Oznacza to, że zgodnie z treścią obowiązującej w dniu 1 maja 2005 r. wersji art. 5a ust 2 i 3 ustawy, wobec niezgłoszenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia ubezpieczenie społeczne rolników wnioskodawczyni ustało. Uniemożliwia to zweryfikowanie przesłanek określonych w art. 5a ustawy i podzielenie wniosków zawartych w apelacji.

Kierując się wskazanymi argumentami Sąd drugiej instancji podzielił ocenę prawną zaprezentowaną w przez Sąd Okręgowy w Olsztynie. Dlatego zgodnie z art. 385 k.p.c. apelację oddalono. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.