Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Koninie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariola Klimczak

Protokolant: sek. sąd. Ilona Mazurczak

po rozpoznaniu w dniu 17-11-2014 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S. (1)

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwoty:

a)  25.000 (dwadzieścia pięć tysięcy) złotych, z odsetkami ustawowymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia;

b)  5.000 (pięć tysięcy) złotych, z odsetkami ustawowymi od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej;

c)  1.239,45 (jeden tysiąc dwieście trzydzieści dziewięć 45/100) złotych, z odsetkami ustawowymi od dnia 27 maja 2014 roku do dnia zapłaty – tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od 25 stycznia 2014 roku do 21 maja 2014 roku, od kwoty 30.000 złotych.

2.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

3.  Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Koninie) kwotę 1.536,66 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, od uwzględnionej części roszczenia.

4.  W pozostałym zakresie nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

5.  Zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.220,76 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Mariola Klimczak

Sygn. akt I C 548/14

UZASADNIENIE

Powódka A. S. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) w W. kwot:

- 80.000,00 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.,

- 20.000,00 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c.

- kwoty 3.305,21 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 25 stycznia 2014 roku od dnia 21 maja 2014 roku, od 60.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia i 20.000,00 zł tytułem odszkodowania,

a nadto zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.200,00 zł oraz kosztami opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw w kwocie 34,00 zł.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 25 czerwca 2005 roku, w miejscowości R., Gm. Z. miał miejsce wypadek, w wyniku którego zmarła B. N. (matka powódki), będąca pasażerką pojazdu kierowanego przez powódkę. Sprawczyni wypadku została skazana za przestępstwo z art. 177 § 2 k.k. Pojazd sprawcy zdarzenia posiadał ubezpieczenie w (...), stąd pozwanym w niniejszej sprawie jest (...)w W.. W toku postępowania likwidacyjnego (...) S.A. (korespondent towarzystwa zagranicznego) wypłaciło powódce kwotę 20.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, odmówiło natomiast wypłaty odszkodowania zgłaszanego na podstawie art. 446 § 3 k.c. W ocenie strony powodowej, wypłacone zadośćuczynienie nie rekompensuje w pełni krzywdy i szkody powódki. Powódka podkreśliła, że więź jaka łączyła ją z matką jest dobrem osobistym podlegającym ochronie prawnej, a utrata matki wskutek zdarzenia stanowiącego delikt i zerwanie tej więzi rodzinnej stanowi naruszenie tego dobra i uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia w myśl art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c.. Powódka mieszkał z matką, która ją wspierała emocjonalnie, finansowo. Pomoc matki była niezastąpiona, gdy na świat przyszły dzieci powódki. Tragiczna śmierć matki była szczególnie traumatycznym przeżyciem. W odniesieniu do roszczenia o odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. powódka wskazała, że matka powódki zamieszkiwała z nią, zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa domowego i pomagała w opiece nad dziećmi, wspierała też powódkę finansowo. Po śmierci matki powódka zmuszona została posłać dzieci do przedszkola i zająć się ojcem, nie mogła podjąć studiów i zrealizować planów zakupu mieszkania. Żądanie odsetek powódka uzasadniła treścią art. 481 § 1 k.c. oraz faktem wydania przez pozwanego w dniu 24 stycznia 2014 roku decyzji zajmującej merytoryczne stanowisko w sprawie (k. 2-14).

Pozwany (...)w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podkreślił, że wysokość roszczeń opisanych w pozwie była wielokrotnie zmieniana przez powódkę w zależności od daty zgłoszenia i pełnomocników reprezentujących powódkę, a nie od rzeczywistej krzywdy czy pogorszenia jej sytuacji życiowej. W ocenie pozwanego przedstawiona dotychczas dokumentacja nie potwierdza, aby śmierć matki powódki była przyczyną znaczących zmian w jej życiu oraz aby powódka wymagała leczenia farmakologicznego czy psychoterapii. Pozwany przyznał okoliczności wypadku, w wyniku którego zmarła matka powódki, podkreślając jednocześnie, iż w toku postępowania likwidacyjnego powódka godziła się na zakończenie sporu pod warunkiem zapłaty kwoty 30.000 zł na jej rzecz oraz 20.000 zł na rzecz męża. Odnosząc się do żądania odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej pozwany wskazał, że zmarła miała trudną sytuację finansową, a zatem trudno uznać, iż to ona wspomagała materialnie powódkę i jej rodzinę. W odpowiedzi zaś na roszczenie o zasądzenie zadośćuczynienia, pozwany wskazał, że wypłacona dotychczas kwota jest adekwatną do ustalonych cierpień, czasu ich trwania oraz oddziaływania na życie powódki, a żądana kwota 80.000 zł jest rażąco wygórowana. Pozwany zakwestionował również datę dochodzonych odsetek, wskazując, iż należą się one od daty wyrokowania. Zakwestionował także wysokość żądanych kosztów zastępstwa procesowego, wskazując, że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do uwzględnienia kosztów pełnomocnika procesowego w podwójnej wysokości (k. 52-61).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 25 czerwca 2005 roku powódka A. S. (1) wraz z matką B. N. jechała na lotnisko do bratanka, który przyjechał z K.. W miejscowości R., Gmina Z., woj. ł., kierująca samochodem osobowym marki A. nr rej. (...) T. B., nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że w trakcie wykonywania manewru wyprzedzania samochodu osobowego marki D. (...) nr rej. (...), kierowanego przez A. S. (1), niewłaściwie oceniła odległość i prędkość nadjeżdżającego z kierunku przeciwnego samochodu ciężarowego, a następnie podjęła manewr skrętu w prawo, co skutkowało uderzeniem w lewy bok wyprzedzanego samochodu marki D. (...), na skutek tego uderzenia kierująca tym pojazdem (marki D. (...)) straciła nad nim panowanie i przejechała na przeciwną stronę trasy, zjechała do przydrożnego rowu, gdzie samochód dachował, na skutek zaistniałego wypadku pasażerka samochodu D. B. N. odniosła wielonarządowe obrażenia ciała, które spowodowały jej zgon po przewiezieniu do szpitala. Sprawczyni wypadku wyrokiem z dnia 8 grudnia 2005 roku (sygn. akt (...)) została skazana za przestępstwo z art. 177 § 2 kk na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby i karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 50 zł jedna stawka (dowód: kserokopia odpisu wyroku (...) w Ł. z dnia 8 grudnia 2005 roku k. 22-23, akta (...) wŁ. (...), zeznania powódki A. S. k. 110 nagranie k. 111: 00:19:57-00:53:17). T. B. w chwili zdarzenia była ubezpieczona w (...), a postępowanie likwidacji szkody prowadziło (...) S.A. (bezsporne).

B. N. w momencie śmierci miała 66 lat, mieszkała w bloku spółdzielczym, w mieszkaniu własnościowym, gdzie wraz z mężem zajmowała jeden pokój, drugi pokój zajmowała powódka, jej mąż i dwie córki. Zmarła pobierała rentę w wysokości 703,00 zł. miesięcznie, jej mąż pobierał świadczenie rentowe w kwocie 1.500,00 zł miesięcznie, wskazane mieszkanie nie było zadłużone. Mąż B. N. chorował na serce i raka pęcherza moczowego z przerzutami do głowy. Zmarła z pomocą powódki opiekowała się chorym mężem, nadto robiła zakupy dla całej rodziny, szykowała obiady dla rodziny, pomagała powódce i jej mężowi w wychowaniu dzieci. Zmarła miała również dwóch synów: jeden mieszkał w K., a drugi – I. N. (1) – we W.. Zmarła była osobą bardzo zorganizowaną i przebojową (dowód: kserokopia odpisu skróconego zgonu k. 24, zeznania powódki A. S. k. 110 nagranie k. 111: 00:19:57-00:53:17, zeznania świadków: A. M. k. 90v nagranie k. 93: 00:11:54-00:28:05, R. S. k. 91 nagranie k. 93: 00:28:06-00:42:42, W. T. k. 91v nagranie k. 93: 00:42:43-00:48:05, I. N. k. 109 nagranie k. 113: 00:01:44-00:19:32).

Powódka A. S. (1) w chwili śmierci matki miała 32 lata. W 1996 roku zawarła związek małżeński i od tego czasu mieszkała wraz z mężem i dziećmi u rodziców. Powódka pracowała w firmie (...), udzielając klientom pożyczek i z tego tytułu zarabiała 500,00 zł miesięcznie; jej mąż zarabiał 1.960,00 zł plus dodatki. W 2005 roku powódka osiągnęła dochód w kwocie 10.002,80 zł, a w 2006 roku 8.546,90 zł. Powódka wraz z mężem dokładali się rodzicom do opłat za mieszkanie oraz do kosztów jedzenia w kwocie 600-700 zł miesięcznie. Córki powódki w chwili śmierci babci były w wieku 3 lata i 7 lat; starsza od września miała uczęszczać do szkoły podstawowej, a młodsza nadal pozostać pod opieką zmarłej, gdyż miała pójść do przedszkola dopiero od czwartego roku życia. Po śmierci B. N. młodsza córki powódki od września 2005 roku poszła do przedszkola, za które powódka płaciła 200,00 zł miesięcznie. Matka powódki nie wspierała jej finansowo. Szyła natomiast i przerabiała ubrania dziewczynkom (zazwyczaj zakupione w sklepie odzieży używanej), gdyż z zawodu była krawcową. Na 8 lat przed śmiercią darowała powódce pewną kwotę pieniędzy na zakup garażu. Brat powódki - I. N. (3) pomagał zmarłej w remoncie mieszkania (dowód: kserokopia deklaracji podatkowych k. 33-36, zeznania powódki A. S. k. 110 nagranie k. 111: 00:19:57-00:53:17, zeznania świadków: A. M. k. 90v nagranie k. 93: 00:11:54-00:28:05, R. S. k. 91 nagranie k. 93: 00:28:06-00:42:42, W. T. k. 91v nagranie k. 93: 00:42:43-00:48:05, I. N. k. 109 nagranie k. 113: 00:01:44-00:19:32).

Powódka miała bardzo dobre relacje z matką, mogła z nią o wszystkim porozmawiać. Matka mobilizowała ją do kontynuowania nauki, nakłaniała do podejścia do egzaminu maturalnego i zachęcała do podjęcia studiów. Powódka bardzo przeżyła śmierć matki. Po tym zdarzeniu była przybita, smutna, zastanawiała się czy mogła uniknąć wypadku, rzadziej wychodziła wtedy na dwór z dziećmi, przez dwa tygodnie nie uczęszczała do pracy. Po śmierci matki gościła u siebie 15- letniego bratanka z K., któremu organizowała częste wyjazdy do rodziny i nad jezioro, gdzie rodzinne spędzali czas. Powódka po śmierci matki mogła liczyć na wsparcie brata, który sporadycznie ją odwiedzał. W związku ze śmiercią matki nie leczyła się psychiatrycznie ani psychologicznie, nie brała żadnych leków.

Za życia matki powódka wraz z matką opiekowała się chorym ojcem. Po śmierci matki ten obowiązek spoczywał już tylko na niej. Powódka szykowała ojcu śniadania i kolacje; ojciec funkcjonował wtedy normalnie. Ojciec powódki dokładał się w tym czasie do opłat za mieszkanie, resztę świadczenia rentowego przeznaczał na zakup lekarstw i swoje utrzymanie. Około pół roku przed śmiercią jego stan zdrowia się pogorszył, z upływem czasu (w niedługim okresie przed śmiercią) wymagał on całodobowej opieki, nosił pampersy, nie poznawał osób ze swego otoczenia, uciekał z domu, na co dzień towarzyszył mu ból. Powódka umieściła ojca w hospicjum, gdzie zmarł po upływie 1,5 tygodnia. Ojciec powódki zmarł ok. 5 lat po śmierci B. N. (dowód: zeznania powódki A. S. k. 110 nagranie k. 111: 00:19:57-00:53:17, zeznania świadków: A. M. k. 90v nagranie k. 93: 00:11:54-00:28:05, R. S. k. 91 nagranie k. 93: 00:28:06-00:42:42, W. T.k. 91v nagranie k. 93: 00:42:43-00:48:05, I. N. k. 109 nagranie k. 113: 00:01:44-00:19:32).

Obecnie powódka mieszka wraz z mężem i córkami w mieszkaniu zmarłych rodziców, zarabia 895,00 zł miesięcznie, a jej mąż R. S. (1) - 2.100 zł netto miesięcznie (dowód: oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k. 18-21, zeznania świadka R. S. k. 91 nagranie k. 93: 00:28:06-00:42:42)

W toku postępowania likwidacyjnego (...) S.A. decyzją z dnia 26 czerwca 2007 roku przyznał powódce kwotę 7.063,92 zł tytułem odszkodowania za zwrot kosztów pochówku. Powódka pismem z dnia 16 września 2013 roku złożył w (...) S.A. wniosek o likwidację szkody z żądaniem zapłaty kwoty 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia. Decyzją z dnia 24 września 2013 roku ubezpieczyciel wypłacił powódce z tego tytułu kwotę 20.000,00 zł. Następnie powódka pismem z dnia 13 grudnia 2013 roku wystąpiła o dopłatę kwoty 60.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 20.000,00 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej po śmierci matki. Ubezpieczyciel odmówił dalszych wypłat (dowód: kserokopia decyzji z dnia 26 lipca 2007 roku k. 25-26, kserokopia pisma z dnia 16 września 2013 roku k. 27-28, kserokopia decyzji z dnia 24 września 2013 roku k. 29, kserokopia pisma z dnia 13 grudnia 2013 roku k. 30-31, kserokopia pisma z dnia 24 stycznia 2014 roku k. 32, dokumenty zawarte w aktach szkody).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: zeznań powódki A. S. (k. 110 nagranie k. 111: 00:19:57-00:53:17), zeznania świadków: A. M. (k. 90v nagranie k. 93: 00:11:54-00:28:05), R. S. (k. 91 nagranie k. 93: 00:28:06-00:42:42), W. T. (k. 91v nagranie k. 93: 00:42:43-00:48:05), I. N. (k. 109 nagranie k. 113: 00:01:44-00:19:32) oraz dokumentów: oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (k. 18-21), kserokopii odpisu skróconego zgonu (k. 24), kserokopii decyzji z dnia 26 lipca 2007 roku (k. 25-26), kserokopii pisma z dnia 16 września 2013 roku (k. 27-28), kserokopii decyzji z dnia 24 września 2013 roku (k. 29), kserokopii pisma z dnia 13 grudnia 2013 roku (k. 30-31), kserokopii pisma z dnia 24 stycznia 2014 roku (k. 32), kserokopii deklaracji podatkowych (k. 33-36), dokumentów zawartych w aktach (...) w Ł. sygn. (...) i aktach szkody.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki A. S. (1) oraz świadków A. M., R. S. (1), W. T., I. N. (1), gdyż zeznania te są rzeczowe, logiczne i spójne ze sobą, a nadto znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Wartość dowodowa dokumentów zgromadzonych w sprawie nie budziła zdaniem Sądu wątpliwości i nie była przez strony kwestionowana.

Sąd zważył, co następuje:

Pozwany nie kwestionował swojej odpowiedzialności, co do zasady, za szkody powstałe u powódki w związku ze śmiercią B. N.. Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że odpowiedzialność pozwanego w okolicznościach niniejszej sprawy nie może budzić wątpliwości, skoro sprawczyni wypadku, w trakcie którego zmarła B. N., została skazana prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z art. 177 § 2 k.k.. Sprawczyni w momencie zdarzenia korzystała z ochrony ubezpieczeniowej od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...), zgodnie zaś z art. 123 pkt 2 ww. ustawy, (...) (pozwany w niniejszej sprawie) odpowiada za szkody będące następstwem wypadków, które miały miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powstały w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe podpisały z Biurem umowy o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych i zaspokajaniu roszczeń, pod warunkiem istnienia ważnej Zielonej Karty wystawionej przez zagraniczne biuro narodowe.

Ponadto zgodnie z art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Zgodnie natomiast z obowiązującym w dniu wypadku art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 392 j.t.), z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, przy czym z art. 36 ust. 1 powyższej ustawy wynika, że odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Powódka jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia o zadośćuczynienie wskazała art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., natomiast odszkodowania – art. 446 § 3 k.c..

Rozstrzygając kwestię odpowiedzialności pozwanego w kontekście roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę doznaną przez osoby bliskie zmarłego Sąd podzielił utrwalone już stanowisko Sądu Najwyższego, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 roku (por. uchwała SN z 22 października 2010 roku, sygn. III CZP 76/10, Lex nr 604152, z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. III CZP 32/11, Lex nr 852341, wyroki SN z dnia 11 maja 2011 roku, sygn. I CSK 621/10, Lex nr 848128 i z dnia 15 marca 2012 roku, sygn. I CSK 314/11, Lex nr 1164718). Ponadto

artykuł 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) - w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 roku - nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c.(por. uchwała SN z 19 stycznia 2007 roku, sygn. III CZP 146/06, Lex nr 207713 oraz uchwała SN z 20 grudnia 2012 roku, sygn. III CZP 93/12, Lex nr 1267081).

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że spowodowanie śmierci matki naruszyło dobra osobiste powódki. Więź pomiędzy rodzicami i dziećmi jest jedną z najsilniejszych więzi międzyludzkich, a zerwanie tej więzi przez spowodowanie śmierci stanowi naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do posiadania matki i jak najdłużej jej obecności w swym życiu. Śmierć B. N. spowodowała u powódki szkodę na osobie (krzywdę), przeżywaną nie tylko w chwili powzięcia wiadomości o śmierci matki. Powódka była bardzo związana ze zmarłą, gdyż w chwili jej śmierci razem z nią mieszkała, na co dzień korzystała z jej wsparcia i pomocy. A. S. (1) bardzo przeżyła śmierć matki, przez pewien okres czasu byłą przybita, smutna, a te uczucia potęgowało jeszcze poczucie winy z powodu faktu, że pojazd, w którym zginęła B. N., prowadziła właśnie powódka. Przebieg żałoby u powódki niczym jednak nie odbiegał od typowego. Fakt, że powódka bezpośrednio po śmieci matki często spotykała się towarzysko z rodziną, do której zabierała bratanka z K.(nie szukała samotności, lecz często jeździła z wizytami do rodziny), często organizowała rodzinne wyjazdy nad jezioro w celach rekreacyjnych świadczy o tym, że stres związany ze śmiercią matki nie wpłynął w sposób bardzo znaczący na funkcjonowanie powódki w życiu rodzinnym i społecznym. W przeciwnym razie jego następstwa ograniczałyby znacząco powódkę w funkcjonowaniu ze względów emocjonalnych, poszukiwałby ona samotności i odosobnienia, a w nasilonych przypadkach wymagałby leczenia farmakologicznego czy psychoterapii. Tymczasem powódka zaraz po śmierci matki funkcjonowała prawidłowo w życiu rodzinnym, nie wymagała wsparcia farmakologicznego czy psychoterapii.

Zgodnie z art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepisy prawa nie ustanawiają żadnych kryteriów, na podstawie których winno być ustalane zadośćuczynienie. Wypracowała je natomiast judykatura, a zwłaszcza orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wskazuje ono, że zadośćuczynienie ma kompensacyjny charakter, w związku z czym musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Określenie wysokości zadośćuczynienia powinno być dokonane z uwzględnieniem wszystkich okoliczności mających wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, m.in. wieku poszkodowanego, czasu trwania cierpień, trwałości i skutków, od rodzaju i stopnia winy sprawcy szkody i odczucia jej przez poszkodowanego (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1999 roku, sygn. I CKN 1145/99, niepubl.; orz. Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 1972 roku, sygn. II CR 57/72, OSNCP 1972/10/183; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1969 roku, sygn. I PR 224/69, OSNCP 1970/6/111).

Biorąc pod uwagę powyższe, przede wszystkim wiek powódki w chwili śmierci matki, skutki, jakie śmierć matki wywołała w jej życiu, Sąd uznał roszczenie powódki A. S. (1) za zasadne do kwoty 45.000,00 zł, przy czym mając na uwadze kwotę już wypłaconą przez pozwanego (tj. 20.000,00 zł) na jej rzecz należało zasadzić kwotę 25.000,00 zł. Zasądzona kwota świadczenia, w okolicznościach niniejszej sprawy, spełni swój charakter kompensacyjny. Należy zauważyć, że jest zbliżona do kwoty zadośćuczynienia określonego pierwotnie przez powódkę w postępowaniu likwidacji szkody. Powódka nie wykazała, aby po złożeniu wniosku o likwidację szkody miały miejsce okoliczności powiększające rozmiar doznanej przez nią krzywdy.

Zgodnie natomiast z art. 446 § 3 k.c., sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale także na utracie rzeczywistej możliwości uzyskania stabilnych warunków życiowych oraz ich realnego polepszenia, co należy oceniać obiektywnie w danych okolicznościach, nie kierując się jednak subiektywnymi odczuciami i przypuszczeniami osób najbliższych zmarłego. Oznacza to, że osiągane dochody przez zmarłego za jego życia wywierają wpływ na ocenę sytuacji życiowej najbliższych. Roszczenie z art. 446 § 3 k.c. ma wszakże charakter odszkodowawczy, więc nie można abstrahować od poniesienia przez najbliższych szkody, zwłaszcza majątkowej (p. wyrok SN z dnia 10 listopada 2010 roku, sygn. II CSK 213/10, Lex nr 950429). Zakresem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. objęty jest uszczerbek określany mianem pogorszenia się sytuacji życiowej wskutek śmierci poszkodowanego, wywołanej uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Nie jest to jednak pełna kompensata całej szkody majątkowej spowodowanej tą śmiercią. Z punktu widzenia hipotezy art. 446 § 3 k.c. istotne są nie tylko utracone dochody zmarłej osoby najbliższej. Nie bez znaczenia jest też pozbawienie możliwości korzystania przez najbliższych z faktycznego wsparcia zmarłego, w tym wykonywania przez niego różnego rodzaju świadczeń niepieniężnych na rzecz rodziny. Świadczenia te, jakkolwiek trudno wyliczalne, mają niewątpliwie swój wymiar majątkowy, bowiem zwalniają uprawnionych z konieczności pokrywania ich kosztów. Chodzi tu np. o wykonywanie różnych prac, w tym fizycznych, na rzecz rodziny, opiekę, pomoc w nauce itp. (tak: wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 lutego 2014 roku, sygn. I ACa 1290/13, LEX nr 1438125).

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż po śmierci matki nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki A. S. (1). Powódka wraz z mężem przed śmiercią B. N. prowadziła wspólne gospodarstwo domowe ze zmarłą oraz ojcem powódki. Matka powódki przerabiała ubrania dla dzieci zakupione zazwyczaj w lumpeksie, opiekowała się córkami A. S. (1) oraz pomagała małżonkom S. w wychowaniu dzieci. Dzięki opiece nad córką, powódka odnosiła wymierne korzyści finansowe, gdyż nie ponosiła kosztów opieki nad dziećmi. Należy jednak zauważyć, że wypadek miał miejsce w dniu 25.06.2005 roku, a starsza córka powódki od września 2005 roku rozpoczęła naukę w szkole. Młodsze dziecko, według planów powódki miało pozostawać pod opieką babci jeszcze przez rok, a potem uczęszczać do przedszkola. W związku ze śmiercią babci poszło do przedszkola już od września 2005 roku. Za przedszkole powódka płaciła 200,00 zł. miesięcznie, co w skali 10 miesięcy czyni kwotę 2.000,00 zł. (ale pod warunkiem braku absencji, np. z powodu choroby dziecka), przy czym dziecko w czasie pobytu w przedszkolu korzysta tam z żywienia, co pomniejsza jego koszty utrzymania w domu. W tym stanie rzeczy „zaoszczędzona” kwota, gdyby dziecko pozostawało jeszcze przez rok pod opieką babci, nie byłaby tak znaczną. Kierując się doświadczeniem życiowym należy ocenić, że koszt przerabianych ubrań zakupywanych w sklepach z używaną odzieżą też nie jest znaczący. Natomiast nie sposób uwzględnić, że zmarła wspierała powódkę finansowo, skoro otrzymywała jedynie świadczenie rentowe w wysokości 703,00 zł miesięcznie, tym bardziej, iż sama powódka przyznała, że jedynie ok. 8 lat przed śmiercią matka dołożyła się jej do zakupu garażu (jaką kwotą, czy znaczącą powódka nie pamiętała). Po śmierci matki ojciec powódki nadal dokładał się do stałych kosztów utrzymania mieszkania i w tym zakresie sytuacja majątkowa powódki nie uległa zmianie. W okresie poprzedzającym zdarzenie zmarła ponosiła główny trud opieki nad chorym mężem, który po śmierci B. N. spadł w całości na powódkę. Należy jednak zauważyć, że za życia matki powódka również opiekowała się chorym ojcem, a po nasileniu choroby ojca z całą pewnością zakres tej opieki musiałaby (mieszkając z rodzicami) znacznie się poszerzyć, aby odciążyć matkę, wobec faktu, że matka powódki z upływem lat byłaby osobą coraz starszą, a w chwili śmierci męża miałaby 71 lat.

Powódka w sposób przekonujący nie wykazała, że śmierć matki pozbawiła jej możliwości zdobycia wyższego wykształcenia, wobec faktu, że musiała zająć się chorym ojcem. Po śmierci ojca nie podjęła bowiem dalszej nauki.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd uznał, że odpowiednim odszkodowaniem dla powódki będzie kwota 5.000,00 zł – tytułem pogorszenia sytuacji życiowej.

Wobec powyższego, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. S. (1) kwoty:

- 25.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia,

- 5.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 roku do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej,

- 1.239,45 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 maja 2014 roku do dnia zapłaty – tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od 25 stycznia 2014 roku do dnia 21 maja 2014 roku od kwoty 30.000,00 zł (punkt 1 wyroku),

a w pozostałym zaś zakresie oddalił powództwo jako bezzasadne (punkt 2 wyroku).

Sąd uwzględnił roszczenie powódki co do skapitalizowanych odsetek od kwoty 30.000,00 zł. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z żądaniem pozwu. Pozwany w dniu 25.01.2014 roku wydał decyzję w przedmiocie wypłacenia powódce zadośćuczynienia w kwocie 20.000,00 zł. i w tej dacie nie było przeszkód do przyznania w całości świadczenia zaspokajającego roszczenia powódki.

W punkcie 3 wyroku Sąd – na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 roku, poz. 1025 ze zm.) - nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Koninie) kwotę 1.536,66 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części roszczenia, zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Natomiast w pozostałym zakresie Sąd - na podstawie art. 113 ust. 4 ww. ustawy, z uwagi na sytuację majątkową i rodzinną powódki oraz charakter sprawy - kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Obie strony poniosły koszty w tej samej wysokości po 3.600 zł. Sąd nie znalazł podstaw, aby uwzględnić na rzecz powódki koszty zastępstwa procesowego w dwukrotnej wysokości stawki minimalnej, przewidzianej przepisami ww. rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku. Stosownie do art. 109 § 2 zdanie drugie k.p.c., przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Stawki opłat za czynności radców prawnych określa ww. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku. Według § 2 tego rozporządzenia, podstawę zasądzenia opłaty stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-4, przy czym opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. W świetle tych unormowań nie ulega wątpliwości, że podstawę zasądzenia opłaty stanowią stawki minimalne określone w rozporządzeniu; jeżeli natomiast przemawia za tym niezbędny nakład pracy pełnomocnika, charakter sprawy oraz jego wkład w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, wówczas sąd może zasądzić opłatę wyższą. W ocenie Sądu, za zasądzeniem opłaty w wysokości przewyższającej stawkę minimalną nie przemawia ani nakład pracy pełnomocnika strony powodowej, który nie odbiegał od przeciętnego, ani długotrwałość procesu (w sprawie wyznaczono dwa terminy rozpraw), ani charakter sprawy, nie odznaczający się szczególnym stopniem skomplikowania pod względem prawnym i faktycznym.

Pozwany wygrał proces w 66,13% i zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu należy mu się zwrot od pozwanego kwoty 1.220,76 zł.

/SSO Mariola Klimczak/