Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2013 r.

Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w W.

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Anna Garbera

Protokolant Sylwia Kuriata

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 marca 2013 r. w W.

sprawy z powództwa A. O.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda A. O. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w W. kwotę 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

III.  obciąża Skarb Państwa opłatą od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód został zwolniony.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 06 listopada 2011 r. wniesionym przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w W., powód A. O. domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 40.000 zł za naruszenie dobra osobistego w postaci godności i prawa do humanitarnego odbywania kary pozbawienia wolności. W piśmie uzupełniającym braki formalne pozwu z dnia 01 grudnia 2011 r. wniósł o zwolnienie go od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.

Uzasadniając żądanie pozwu wskazał, że przebywał w Zakładzie Karnym w W. w latach 2001/2008. Podniósł, że został osadzony w Zakładzie w celach, w których panowały warunki urągające godności człowieka. Spośród zarzutów dotyczących złych warunków bytowo-materialnych w celach mieszkalnych wymienił: przeludnienie ( osadzonych było 7 osób w celi, na jednego skazanego przypadało nieco ponad półtora metra kwadratowego), brak dostępu do ciepłej wody, brak środków czystości, brak właściwej wentylacji pomieszczeń ( zaduch i smród panujący w celi). Powołując się na przepis art. 448 k.c. oraz orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r. (sygn. akt III CZP 25/11) podał, że umieszczenie skazanego w celi o powierzchni mniejszej niż 3m ² może być wystarczającą przesłanką do stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych, uzasadniających przyznanie zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 448 k.c.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 10 lutego 2012 r. Sąd Rejonowy w Wołowie Wydział I Cywilny w sprawie I C 360/11 zwolnił powoda od kosztów sądowych w sprawie w części, to jest od opłaty od pozwu ponad kwotę 30 zł (k. 21-22 akt). Na skutek zażalenia powoda od w/w postanowienia Sąd Okręgowy we Wrocławiu, Wydział II Cywilny Odwoławczy postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt II Cz 438/12 zmienił zaskarżone postanowienie i zwolnił powoda A. O. od kosztów sądowych w całości ( k. 32 akt).

W odpowiedzi na pozew ( k.42-43 akt) pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w W. wniósł o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany w oparciu o przepis art. 442 ¹ § 1 k.c. podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Zarzucił, że powództwo nie ma żadnych podstaw faktycznych, ani prawnych. Podał, że powód przebywał w Zakładzie Karnym w W. w okresach: od dnia 29 stycznia 2003 r. do dnia 05 października 2004 r., od dnia 05 stycznia 2005 r. do dnia 10 marca 2005 r., od dnia 01 lutego 2006 r. do dnia 14 marca 2007 r., zaś pozew wniósł w dniu 10 listopada 2011 r., to jest ponad cztery lata po opuszczeniu Zakładu. W razie nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia pozwany wskazał, że powód podczas przebywania w Zakładzie miał zapewnione właściwe warunki bytowe. Zaprzeczył, aby wyrządził powodowi krzywdę albo szkodę. Przyznał, że w latach 2003 - 2007 powód mógł przebywać okresowo w celach w warunkach przeludnienia, jednakże działaniu pozwanego nie można zarzucić cech bezprawności, czy zawinienia. Podał, że umieszczenia skazanego w celach, w których na jedną osobę przebywało mniej niż 3m ² następowało na podstawie decyzji Dyrektora jednostki i obowiązującego wówczas przepisu art. 248 k.k.w. Decyzja Dyrektora o umieszczeniu w warunkach przeludnionych w trybie art. 7 k.k.w. nigdy nie została uchylona przez Sąd Penitencjarny. W dalszej części pozwany podał, że w celach obowiązek utrzymywania czystości mają sami skazani i w tym celi otrzymują oni odpowiednie środki czystości, a także mogą dokonać ich dodatkowego zakupu z własnych środków w kantynie Zakładu. Twierdził, iż powód mógł korzystać z ciepłej wody, biorąc raz w tygodniu ciepłą kąpiel w łaźni, a jeżeli był zatrudniony przy pracach brudzących, to codziennie. Miał również możliwość zagotowania ciepłej wody w celi. Cele mieszkalne wyposażone są w wentylację grawitacyjną, która umożliwia cyrkulację powietrza, a dodatkowo wymianę powietrza umożliwiają uchylne okna. Zarzucił, że powód dochodzi od pozwanego dużej kwoty pieniędzy, ale nie przeprowadził żadnej kalkulacji roszczenia. W ocenie pozwanego, stawiane zarzuty są mało konkretne i nie poparte żadnymi faktami świadczącymi o wyrządzeniu szkody lub krzywdy.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny istotny dla rozstrzygnięcia:

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Żaganiu z dnia 24 kwietnia 2003 r. w sprawie o sygn. akt II K 157/03, powód A. O. został skazany na karę pięciu lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 208 k.k. art. 280 § 1 k.k., art. 215 § 1 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Żaganiu z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie o sygn. akt II K 228/03, powód A. O. został skazany na karę trzech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 278 § 1 i 3 k.k. art. 279 § 1 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Żaganiu z dnia 05 grudnia 2005 r. w sprawie o sygn. akt II K 305/05, powód A. O. został skazany na karę jednego roku i trzech miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 279 § 1 i 3 k.k. art. 91 § 1 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 04 lutego 2009 r. w sprawie o sygn. akt VII k 1600/08, powód A. O. został skazany na karę pięciu miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Żaganiu z dnia 16 września 2009 r. w sprawie o sygn. akt II K 49/09, powód A. O. został skazany na karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 278 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., art. 31 § 2, art. 91 § 1 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Żaganiu z dnia 06 października 2010 r. w sprawie o sygn. akt II K 335/10, powód A. O. został skazany na karę trzech lat pozbawienia wolności, za czyn z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.

(dowody:

- teczka osobopoznawcza – akta osobowe cześć B A. O.,

- informacja o pobytach i orzeczeniach Zakładu Karnego nr 1 we W. k. 50 – 62,

- przesłuchanie powoda A. O. k. 439).

Powód przebywał między innymi w Areszcie Śledczym w N., Zakładzie Karnym w R., Zakładzie Karnym we W., Areszcie Śledczym w P., Areszcie Śledczym we W., Zakładzie Karnym w G., Zakładzie Karnym w W., Zakładzie Karnym w K..

W Zakładzie Karnym w W. powód przebywał trzykrotnie, to jest w okresach: od dnia 29 stycznia 2003 r. do dnia 05 października 2004 r., od dnia 05 stycznia 2005 r. do dnia 10 marca 2005 r. i od dnia 01 lutego 2006 r. do dnia 14 marca 2007 r..

(dowody:

- teczka osobopoznawcza - akta osobowe część B. A. O.,

- informacja o pobytach i orzeczeniach Zakładu Karnego nr 1 we W. k. 50 - 62

- zeznania świadka M. P. k. 438,

- zeznania świadka R. C. k. 84 - 85

- przesłuchanie powoda A. O. k. 439 - 441)

Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w W. powód był osadzony w 9 różnych oddziałach, 13 – stu celach mieszkalnych, przeznaczonych dla pięciu skazanych. Powierzchnia mieszkalna cel, w których osadzony był powód wynosiła od 15 m ² do 16,65 m ². W czasie pobytu w Zakładzie Karnym w W. powód okresowo przebywał w celach, w których powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła mniej niż 3 m ² ( w celi było osadzonych 7 skazanych). Zakład Karny w W. systematycznie zmniejszał przeludnienie jednostki. Na polecenie Dyrektora Okręgowej Służby Więziennej ograniczano transporty osadzonych do jednostki do niezbędnego minimum. Przyjmowane były osoby skierowane do nauczania, zatrudnienia, lub ze względów bezpieczeństwa. Dyrektor Zakładu Karnego w W. systematycznie informował Sędziego Penitencjarnego o przeludnieniu podległej jednostki. Decyzja o przeludnieniu nigdy nie została uchylona, gdyż nie zaszły okoliczności z art. 7 k.k.w.

(dowody:

- pismo Sędziego Penitencjarnego Sądu Okręgowego we Wrocławiu V Wydziału Penitencjarnego i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych z dnia 26.06.2012 r. k. 86,

- protokoły z wizytacji Zakładu Karnego w W. za lata 2003 - 2007 k. 87 - 271,

- zeznania świadka R. C. k. 84 - 85,

- zeznania świadka M. P. k. 438,

- przesłuchanie powoda A. O. k. 439 - 441).

Cele, w których przebywał powód były prawidłowo wyposażone w sprzęt kwaterunkowy: łóżka, taborety, stoły, szafki. W celach w których przebywał powód znajdował się kącik sanitarny z toaletą i umywalką z dostępem do bieżącej zimnej wody. Część cel mieszkalnych posiada dostęp do ciepłej wody, w celach skazani mają też możliwość zagotowania wody w czajnikach. Skazani mają możliwość kąpieli ciepłej w łaźni raz w tygodniu, skazani zatrudnieni codziennie po pracy. Kącik sanitarny stanowi pomieszczenie wydzielone murowanymi ściankami działowymi i oddzielone od części mieszkalnej zamykanymi drzwiami. Kącik sanitarny posiada wentylację oraz oświetlenie. Każda z cel posiada dostęp do światła dziennego, oświetlenie elektryczne i wentylację grawitacyjną. Wentylacja grawitacyjna poddawana jest okresowej kontroli (dwa razy do roku) przez uprawnionego mistrza kominiarskiego. Oprócz wentylacji grawitacyjnej, skazani mają możliwość wietrzenia cel, poprzez otwieranie okna. Cele są wyposażone w koce, materace, grzejniki. W przypadku ich zabrudzenia lub zużycia są wymieniane w magazynie mundurowym zakładu, gdzie następnie są poddawane dezynfekcji oraz praniu. Skazani korzystają z odzieży i obuwia wydawanego przez Zakład. W Zakładzie Karnym w W. przeprowadzane są sukcesywnie remonty poszczególnych oddziałów mieszkalnych, w miarę potrzeb i zgodnie z harmonogramem prac remontowych. W celach skazani mają możliwość posiadania sprzętu RTV, emitowany jest program telewizji więziennej przez wewnętrzny radiowęzeł.

Za utrzymane czystości w celi odpowiadają sami skazani. Otrzymują oni raz w miesiącu środki chemiczne dla utrzymania czystości w celi. W razie potrzeb na wniosek skazanych otrzymują dodatkowe środki czystości. Skazani otrzymują również środki higieny osobistej, mają też możliwość ich zakupu z własnych środków w kantynie znajdującej się na terenie Zakładu.

(dowody:

- protokoły z wizytacji Zakładu Karnego w W. za lata 2003 - 2007 k. 87 - 271,

- zeznania świadka R. C. k. 84 - 85,

- zeznania świadka M. P. k. 438,

- przesłuchanie powoda A. O. k. 440 - 441).

W Zakładzie Karnym w W. skazani mają możliwość opuszczana cel mieszkalnych. Skazani mogą wychodzić na godzinny spacer, korzystać z biblioteki ( literatura beletrystyczna, religijna i popularno naukowa), uczestniczyć w zajęciach kulturalno – oświatowych, kołach zainteresowań, zajęciach sportowych, turnieje odbywających się na sali sportowej w świetlicy centralnej i na spacerniku ( piłka koszykowa, tenis stołowy, piłka siatkowa, piłka nożna, ćwiczenia ogólnorozwojowe), biblioteki, mają dostęp do aparatu telefonicznego. Na terenie Zakładu w kantynie skazani mają możliwość zakupu w własnych środków finansowych artykułów przemysłowych i spożywczych. Mają możliwość otrzymywania paczek z zewnątrz Zakładu. Skazani mają możliwość uczestniczenia w spotkaniach wyznaniowych i korzystania z usług więziennego kapelana.

Skazani mają dostęp do opieki lekarskiej i pielęgniarskiej. Zakład zatrudnia lekarzy, analityków, pielęgniarzy. Na terenie Zakładu jest ambulatorium, które świadczy usługi w zakresie kardiologii, okulistyki, psychiatrii, dermatologii, jest również gabinet chirurgiczny wykonujący podstawowe zabiegi medyczne, laboratorium, gabinet stomatologiczny, RTG, EKG, izba chorych.

W Zakładzie skazani mają możliwość podejmowania pracy nieodpłatnej i odpłatnej, mają też możliwość pracy poza Zakładem u zewnętrznych podmiotów. Działa Centrum (...), w którym skazani mogą pobierać naukę w zakresie szkoły średniej, zawodowej, przystępowania do egzaminów, organizowane są kursy dokształcające w zawodach.

(dowody:

- protokoły z wizytacji Zakładu Karnego w W. za lata 2003 - 2007 k. 87 - 271,

- zeznania świadka R. C. k. 84 - 85,

- zeznania świadka M. P. k. 438,

- przesłuchane powoda A. O. k. 440 - 441).

Powód podczas pobytu w Zakładzie Karnym w W. korzystał z godzinnego spaceru codzienne, z biblioteki, uczestniczył w spotkaniach wyznaniowych, korzystał z kąpieli ciepłych w łaźni. Powód otrzymywał środki czystości i higieny od administracji Zakładu, korzystał też z zakupów środków spożywczych, środków czystości i higieny osobistej w Zakładowej kantynie z własnych środków. Korzystał z opieki lekarskiej na terenie Zakładu, nie odmawiano mu dostępu do opieki medycznej w Zakładzie.

Powód podczas pobytu w Zakładzie zgłaszał chęć podjęcia pracy i udzielano mu zgody. Był zatrudniony w pralni Zakładu przez sześć miesięcy, a następnie przez cztery miesiące pracował odpłatne na budowie jako stolarz – cieśla, otrzymując wynagrodzenie około 400 zł miesięczne.

(dowód:

- przesłuchanie powoda A. O. k. 440 - 441).

Powód podczas pobytów w Zakładzie Karnym powód nie zgłaszał pisemnych skarg na przeludnienie w celach, ani też dotyczących warunków bytowych. Był karany dyscyplinarnie.

(dowody:

- zeznania świadka R. C. k. 84 - 85,

- zeznana świadka M. P. k. 438,

- przesłuchanie powoda A. O. k. 440 - 441).

Powód A. O. ma 44 lata, jest kawalerem, z zawodu jest stolarzem – cieślą. Ma jedno dziecko w weku 19 lat. Ne posiada żadnego majątku, nieruchomości, wartościowych ruchomości, ani oszczędności. Obecne nie pracuje i nie osiąga dochodów.

(dowód:

- przesłuchanie powoda A. O. k. 439 - 442).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód domagał się zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wysokości 40.000 zł, upatrując naruszenia dóbr osobistych w braku odpowiednich warunków i naruszenia godności osobistej odbywania kary pozbawienia wolności. Jak wynika z treści pozwu i pism powoda oraz jego przesłuchania w dniu 26 października 2012 r. (k. 438 - 442) naruszeniem dobra osobistego powoda było przede wszystkim przeludnienie w celach, które zdaniem powoda doprowadzało do kłótni pomiędzy osadzonymi w celi. Zarzucał, iż przebywanie w przeludnionych celach pogorszyło jego stan psychiczny. Zarzucał również, iż cele w których przebywał, nie spełniały norm higienicznych.

Kwota zadośćuczynienia, której powód się domaga, ma stanowić rekompensatę za szkodę niemajątkową poniesioną w okresie przebywania powoda w Zakładzie Karnym w W., to jest od 29 stycznia 2003 r. do dnia 14 marca 2007 r., albowiem jak wynika z informacji o osadzeniach i odpowiedzi na pozew, powód w tym okresie (z przerwami) odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w W.. Powód opuścił Zakład dnia 14 marca 2007 r.

Pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda, co do całego okresu przebywania powoda w Zakładzie Karnym w W. do dnia 14 marca 2007 r. Z ostrożności procesowej, w razie nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia, zaprzeczył by wyrządził powodowi szkodę czy też krzywdę, wskazując, iż warunki bytowe panujące w Zakładzie Karnym w W., w tym wyposażenie cel i higieniczne spełniały wszelkie obowiązujące w tym zakresie normy prawne. Nadto przyznał, że powód mógł przebywać okresowo w celach, w których powierzchnia nie spełniała norm metrażowych 3m ² na jednego osadzonego. Jednocześnie wskazał, że przebywanie powoda w takich warunkach, nie było w tym okresie działaniem bezprawnym, albowiem było zgodne z obowiązującym wówczas przepisem 248 k.k.w., a decyzja Dyrektora jednostki nie została uchylona przez Sąd Penitencjarny.

Bezspornym w sprawie faktem, potwierdzonym w zeznaniach świadków, przesłuchaniu powoda oraz dokumentacji, w postaci teczki osobopoznawczej akt osobowych części B i informacji o osadzeniach, jest to, iż powód przebywał w Zakładzie Karnym w W. w okresach objętych żądaniem pozwu. Ustalono, iż powód był osadzony w celach w których powierzchnia mieszkalna wynosiła od 15 m ² do 16,65 m ². W czasie pobytu w Zakładzie Karnym w W. powód okresowo przebywał w celach, w których powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła mniej niż 3 m ² ( w celi było osadzonych 7 skazanych). Ponadto jak wynika z treści sprawozdań wizytacyjnych z lat 2003 – 2007 pozwany prowadził sukcesywne działania zmierzające do eliminacji przeludnienia, co odnosiło pozytywny skutek powodując systematyczny spadek przeludnienia podległej jednostki.

Tytułem ogólnego wstępu podkreślić należy, że w polskim prawie cywilnym, dobra osobiste człowieka, w tym godność człowieka, pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie o ochrony przewidzianej w innych przepisach (art. 23 k.c.). Środki ochrony dóbr osobistych kodeks cywilny określa w art. 24 k.c. i 448 k.c. Godność człowieka, jest dobrem chronionym nie tylko w ustawie, w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ale również w stanowiących część krajowego porządku prawnego umowach międzynarodowych. Zgodnie z Konstytucją RP, przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna ( art. 30 ), w związku z czym nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu (art. 40), a każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny ( art. 41 ust. 4). O tym, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu jest mowa także w art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w R. dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).Stosownie do treści art. 7 i 10 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w N. dnia 19 grudnia 1996 r. ( Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, 169), nikt nie może być poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu. Każda osoba pozbawiona wolności ma być traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem jej przyrodzonej godności jako człowieka. Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenie dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną tytułem na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie pokrzywdzonemu wszelkich ujemnych doznań psychicznych, czy fizycznych będących następstwem zawinionego działania lub zaniechania sprawcy. Każde naruszenie dóbr osobistych jest bezprawne, chyba, że strona naruszająca wykaże okoliczności wyłączające bezprawność, przy tym dochodzący roszczenia jest wyłączony z obowiązku dowodzenia bezprawności naruszającego dobro. Artykuł 24 k.c., bowiem stanowiący podstawę roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych, przewiduje domniemanie bezprawności działania naruszającego dobro osobiste. Na sprawcy ciąży obowiązek wykazania, iż jego działanie było zgodne z prawem. Wykazanie przez pozwanego, że jego działanie w danym okresie było zgodne z prawem, przy spełnieniu warunków wynikających z przepisów prawa wyłącza bezprawność działania, a przy tym nie uzasadnia przyznania zadośćuczynienia. Choć z art. 24 k.c. wynika domniemanie bezprawności działania, a zatem broniący się przed zarzutem naruszenia cudzego dobra osobistego, bezprawność swego działania musi wykazać, nie zwalnia to jednak powoda z obowiązku udowodnienia, że to właśnie działanie pozwanego do naruszenia doprowadziło (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 stycznia 2007 r., sygn. akt VI Aca 569/06, M.Praw. (...)).

Należy wskazać, że Sąd wobec podniesionego przez pozwanego w odpowiedzi na pozew zarzutu przedawnienia roszczenia powoda objętego pozwem, a dotyczącego całego okresu przebywania powoda w Zakładzie Karnym w W., to jest do dnia 14 marca 2007 r., zobligowany był go w pierwszej kolejności rozważyć. Zgodnie z brzmieniem art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W myśl art. 117 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Jak stanowi § 2 powołanego przepisu po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Za chybione uznać należy stanowisko powoda, w którym podnosi, iż do przedawnienia nie doszło, albowiem termin przedawnienia roszczeń wynikających z winy pozwanego następuje z upływem 10 lat. Nadto należy dodać, że w Zakładzie Karnym w W. istnieje rzecznik praw skazanych, który reprezentuje skazanych przed administracją Zakładu przedstawiając problemy zgłaszane przez osadzonych, również w sprawach dotyczących warunków bytowych. Powód miał możliwość podniesienia zarzutów, co do złych jego zdaniem warunków panujących w celi, a w szczególności również mógł zasięgnąć informacji o przysługujących mu prawach, mógł zgłaszać pisemne wnioski i skargi na umieszczenie go w celach przeludnionych, czego nie czynił. Zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania nakazują przyjąć, że powód w czasie odbywania kary miał świadomość przeludnienia cel i podmiotu odpowiedzialnego za warunki odbywania kary. W oparciu o powyższe nie można uznać, iż w dacie, gdy doszło do naruszenia jego dóbr powód nie miał możliwości wysuwania roszczeń wobec pozwanego. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania pozwany był uprawniony do skutecznego uchylenia się od zaspokojenia żądania zadośćuczynienia, w związku z czym podniesiony zarzut przedawnienia uznać należało za uzasadniony. Powód opuścił Zakład Karny w W. dnia 14 marca 2007 r. natomiast pozew wniósł dnia 06 listopada 2011 r., a więc po upływie 3 – lat przedawnienia roszczenia. Z uwagi na to, że przedawnienie dotyczy całego okresu przebywania powoda w Zakładzie Karnym, powództwo w całości podlegało oddaleniu.

Niezależnie jednak od powyższego należy w tym miejscu dodać, że pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny wykazał, że osadzenie powoda w celi w warunkach, w których powierzchnia na jedną osobę wynosiła mniej niż 3 m ² było w tym okresie zgodne z prawem. Wykazanie przez pozwanego, że ograniczenie powierzchni celi mieszkalnej nastąpiło w oparciu o obowiązujące wówczas przepisy, przy spełnieniu wymogów z nich wynikających, uzasadniało uwzględnienie zarzutu wyłączenia bezprawności naruszenia. W czasie osadzenia powoda w Zakładzie Karnym w W. obowiązującym przepisem był art. 110 § 2b k.k.w., który pozwalał w szczególnie uzasadnionych wypadkach Dyrektorowi Zakładu Karnego lub Aresztu Śledczego umieścić osadzonych na czas określony w celi, której powierzchnia nie spełniała wymogów powierzchniowych. W myśl § 2 powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ². Cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych. Wprawdzie stosownie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2007 r. (sygn. akt V CSK 431/06, OSNC 2008, nr 1, poz. 13), osadzenie skazanego w przeludnionej celi, w której nie oddzielono urządzeń sanitarnych od reszty pomieszczenia i nie zapewniono wszystkim skazanym osobnego miejsca do spania, może stanowić naruszenie dóbr osobistych w postaci godności i prawa do intymności oraz uzasadniać odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 24 i 448 k.c., to jednak nie przesądza obligatoryjnie o odpowiedzialności pozwanego. Sąd bowiem reprezentuje pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 02 października 2007 r. II CSK 269/07, podzielony przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 06 grudnia 2007 r. (sygn. akt Aca 499/07, OSAW 2009/2/128.), zgodnie z którym samo osadzenie w przeludnionej celi, nie jest wystarczającą podstawą do uwzględnienia żądania zasądzenia zadośćuczynienia. Warunki, w których przebywał powód nie mogą być bowiem ocenione jako niegodziwe, gdyż osoba osadzona musi się liczyć z ograniczeniami i dolegliwościami. Jeżeli nawet z tytułu przebywania w celi, gdzie winno być umieszczonych pięciu, a przebywało więcej osadzonych powód odczuwał większy dyskomfort, to nie można uznać, aby fakt przeludnienia spowodował u powoda naruszenie jego dóbr osobistych. Możliwość zasądzenia zadośćuczynienia nie jest bowiem uzależniona wyłącznie od potwierdzenia faktu osadzenia w warunkach metrażowych odbiegających od normy, ale winna być połączona z jednoczesnym naruszeniem takich podstawowych standardów jak zapewnienie każdemu osadzonemu oddzielnego miejsca do spania czy oddzielenia węzła sanitarnego od ogólnej przestrzeni celi. Jednocześnie przy ocenie czy warunki przebywania w zakładzie są nieludzkie i poniżające i czy rozmiar doznanego naruszenia uzasadnia przyznanie odszkodowania, należy brać pod uwagę wszystkie parametry związane z naruszeniem: długość trwania, następstwa w stanie fizycznym i psychicznym, wiek, płeć, stan zdrowia, przestrzeń życiową, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy.

Pozwany Zakład Karny wykazał, że jego działanie w tamtym okresie było w granicach prawa, a pozwany zaś poza sytuacją przeludnienia, spełniał wynikające z norm prawnych warunki bytowe odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności, których powód nie kwestionował. Wynika to z zeznań świadka R. C., protokołów z wizytacji Zakładu Karnego, a po części z przesłuchania powoda. Sąd ustalając stan faktyczny w zakresie warunków panujących w celi powoda, nie mógł się kierować zeznaniami świadka M. P.. Świadek zeznał, że nigdy nie przebywał w celi razem z powodem (przebywał w celi znajdującej się piętro wyżej od celi powoda), świadek przebywał w pozwanym zakładzie w okresie 2007-2008 (powód opuścił Zakład w marcu 2007 r.), zaś powództwo dotyczy okresu wcześniejszego, od roku 2003. Świadek nie mógł mieć zatem wiedzy odnośnie warunków, jakie panowały w celi powoda. Nadto świadek zeznał, że nie spotykał się z powodem na spacerach poza celą, nie mieli możliwości rozmawiania. Świadek nie posiadał wiedzy, czy powód korzystał z możliwości pobytu poza celą (sali sportowej, kursów, spotkań wyznaniowych, zatrudnienia, pomocy lekarskiej). Świadek D. P. dwukrotnie wezwany na przesłuchanie przed sądem wezwanym, właściwym dla jego miejsca zamieszkania, nie stawił się (wezwania dwukrotnie awizowano nie podjęto w terminie).

Jak wynika z zeznań świadka R. C., M. P., protokołów z wizytacji oraz przesłuchania powoda, cela, w której przebywał powód była kompletnie i prawidłowo wyposażona w sprzęt kwaterunkowy. W każdej z tych cel znajduje się wydzielony ściankami działowymi, osobno oświetlony kącik sanitarny z toaletą i umywalką z dostępem do bieżącej wody. Kącik sanitarny zapewnia intymność osadzonym, podczas toalety oraz wykonywania czynności fizjologicznych, gdyż jest zamykany drzwiami. Bezsporne jest przy tym, że za utrzymanie czystości w celi odpowiadają osadzeni, a pozwany dostarcza osadzonym sprzęt i środki chemiczne do utrzymania czystości w celach oraz środki higieny osobistej. Powód wskazał, że wentylacja jest, ale sami skazani w celach „pędzą zaciery, bimber”. Na terenie Zakładu znajduje się biblioteka, sala sportowa, świetlica, boisko do piłki nożnej i piłki siatkowej oraz urządzenia do ćwiczeń. Organizowane są zajęcia sportowe, turnieje. W Zakładzie znajduje się telewizja, działa radiowęzeł. Skazani mają zapewnioną opiekę zdrowotną. Osadzeni mają możliwość dokształcania się na terenie Zakładu Karnego. Powód nie zgłaszał żadnych pisemnych uwag do warunków sanitarnych czy bytowych, w tym co do wyposażenia cel, dostępie do środków higieny osobistej oraz sanitarnych, jak również nie składał wniosków w tym zakresie, zaś twierdzenia, jakoby składał ustne skargi i wnosił uwagi nie zostały potwierdzone w zeznaniach świadków, w tym świadka M. P.. Powód korzystał z pomocy medycznej. Zakład nigdy nie odmówił powodowi opieki lekarskiej. Powód miał możliwość opuszczania celi codziennie, korzystania ze spaceru, z biblioteki. Powód raz w tygodniu korzystał z kąpieli w łaźni, z imprez kulturalnych, spotkań wyznaniowych. Powód miał również możliwość dokształcania się, z możliwości której nie korzystał. Powód miał możliwość opuszczania celi, pracował. Dodać należy, iż z relacji powoda wynikało, że do konfliktów i kłótni pomiędzy osadzonymi dochodziło z powodu przeludnienia. Jednocześnie jak wynika z przesłuchania i protokołów z wizytacji Zakładu, powód funkcjonował prawidłowo, nie zaszedł wypadek nadzwyczajny z udziałem powoda. Nadto powód musi mieć świadomość, że obowiązany jest on znosić pewne ograniczenia i dolegliwości związane z samym uwiezieniem, wynikające z zadań ochronnych i w celu zastosowanego wobec niego środka. Na dolegliwości i ograniczenia osadzonego składają się różne parametry, jak powierzchnia przypadająca na jedną osobę, dostęp światła i powietrza, infrastruktura sanitarna, warunki spania, jedzenia, możliwość przebywania i spędzania czasu poza celą itp. W niniejszej zaś sprawie brak było podstaw do przyjęcia, iż powód odbywał orzeczoną w stosunku do niego karę pozbawienia wolności w warunkach nie zapewniających mu godności, a ograniczenia spowodowane były koniecznością i nieuchronnością wykonania wymierzonej mu kary. Nie można w tym miejscu nie wspomnieć, że powód został skazany za przestępstwa o dużym ciężarze gatunkowym, co miało wyraz w długotrwałym okresie izolacji powoda, stąd u powoda subiektywne odczucie dyskomfortu. Stan emocjonalny powoda, nerwowość był warunkowany świadomością izolacji, brakiem swobody, możliwości dokonywania własnych wyborów. W toku przesłuchania, powód nie był w stanie powiedzieć, w jaki negatywny sposób pobyt wpłynął na jego stan zdrowia psychicznego, objawiający się złym zachowaniem wobec współwięźniów. Jednocześnie wskazał, że nie jego zdrowie fizyczne nie pogorszyło się wskutek przebywania w Zakładzie, a po wyjściu z Zakładu jego stan zdrowia „ nie kwalifikował się do leczenia” w związku z czym się nie leczył. Dlatego też uznać należało, że jego pozew ma charakter jedynie roszczeniowy.

Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny i stan prawny powództwo powoda podlegało oddaleniu o czyn orzeczono w punkcie I sentencji wyroku.

Orzekając o kosztach postępowania w punkcie II. Sąd oparł się na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażonej w art. 98 § 1 i 3 k.p.c., w związku z normą art. 96 ust 10 i art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010, nr 90, poz. 594 ze zm.). Zgodnie z art. 98 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony ( koszty procesu). W myśl art. 96 ust. 10 powołanej ustawy nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd jedynie w zakresie przyznanego jej zwolnienia. Zgodnie zaś z treścią art. 108 powołanej ustawy zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony przegrywającej od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi, które w niniejszym przypadku stanowią koszty zastępstwa procesowego. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, ustaloną zgodnie § 6 pkt 5 w zw. z § 2 ust 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Ponadto w punkcie IV. sentencji wyroku, mając na uwadze fakt zwolnienia powoda od obowiązku uiszczenia opłaty od pozwu, obciążył nią Skarb Państwa, o czym orzeczono w punkcie IV Sentencji wyroku.

SSR Anna Garbera

Zarządzenie:

1)  odnotować w repertorium;

2)  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć powodowi z pouczeniem;

3)  kalendarz 14 dni.

16 kwietnia 2013 r.