Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Mieczysław H. Kamiński

Sędzia SO Ewa Adamczyk (sprawozdawca)

Sędzia SO Katarzyna Kwilosz – Babiś

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2015r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przy uczestnictwie (...) S.A. Oddział w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy i zażalenia uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 7 października 2014 r., sygn. akt I Ns 1612/12

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację wnioskodawcy;

2.  oddalić zażalenie uczestnika;

3.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III Ca 9/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 7 października 2014 roku Sąd Rejonowy w Nowym Sączu oddalił wniosek A. K. o ustanowienie za wynagrodzeniem służebności przesyłu obciążającej nieruchomość jego własności, stanowiącej działkę ewid. Nr(...), położoną w C., o pow. 0,13 ha, objętą KW nr (...) na rzecz (...) S.A., polegającej na prawie korzystania z wybudowanego na działce słupa oraz przebiegającej nad działką linii napowietrznej elektroenergetycznej (...) , a także nakazał ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Nowym Sączu kwotę 766,33 złote tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 1.000 złotych stwierdzając, że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że A. K. jest właścicielem nieruchomości położonej w C., stanowiącej działkę ewid. Nr (...) o pow. 0,13 ha, objętej księgą wieczystą nr (...), na terenie której znajduje się część słupa wysokiego napięcia (dwa filary) oraz linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kW, będące własnością (...) S.A..

Przedmiotowy słup stanowi część linii energetycznej 110 kW relacji B. – N., zbudowanej na mocy ostatecznej decyzji administracyjnej z dnia 29 stycznia 1990 roku. Decyzja ta zezwalała Zakładowi (...) w K. na wejście na nieruchomość poprzedników prawnych wnioskodawcy - A. i H. K. celem budowy linii energetycznej, a także dawała temu podmiotowi prawo wykonywania czynności eksploatacyjnych i konserwacyjnych przewodów i urządzeń oraz prawo wstępu na nieruchomość dla uzyskania dostępu do tych przewodów i urządzeń. Przewidywała ona również odszkodowanie dla właścicieli nieruchomości za straty powstałe bezpośrednio na skutek zajęcia nieruchomości. Decyzja została utrzymana w mocy przez Urząd Wojewódzki w N. w drodze decyzji z dnia 21 maja 1990 roku. Poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy – A. K. wypłacono odszkodowanie w kwocie 5.556.000 złotych za straty, które właściciele ponieśli na skutek jej zajęcia ich nieruchomości, oznaczonej jako działka ewid. Nr (...), która po podziale utworzyła działki od (...) do (...). Następcą prawnym Zakładu (...) w K. jest (...) S.A..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek nie zasługuje na uwzględnienie. Podstawą posadowienia słupa energetycznego i linii energetycznej na nieruchomości stanowiącej obecnie własność wnioskodawcy była decyzja wydana na podstawie art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99 ze zm.). W ocenie Sądu Rejonowego decyzja wydana na podstawie tego przepisu trwale ogranicza prawo własności i stanowi podstawę ustanowienia służebności gruntowej szczególnego rodzaju – służebności przesyłu, jednocześnie zobowiązując właściciela nieruchomości do udostępniania gruntu i znoszenia działań związanych z posadowieniem i eksploatacją urządzeń. Wydanie decyzji administracyjnej spowodowało nawiązanie pomiędzy inwestorem i właścicielem gruntu stosunku cywilnoprawnego o cechach trwałości, stanowiąc tym samym tytuł prawny do korzystania z nieruchomości. W związku z powyższym uczestnikowi przysługuje już uprawnienie do utrzymywania urządzeń przesyłowych i stałego wstępu na nieruchomość wnioskodawcy celem wykonywania czynności konserwacyjnych i innych, a właściciel nieruchomości jest trwale ograniczony w przysługującym mu prawie własności. Wypłacone w drodze decyzji z dnia 29 stycznia 1990 roku odszkodowanie obejmowało nie tylko straty wyrządzone w związku z budową urządzeń, ale także dotyczyło samego zajęcia nieruchomości i wszelkich szkód związanych z ograniczeniem prawa własności.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na zasadzie art. 520 § 3 k.p.c., zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 1.000 złotych jako zwrot zaliczki wpłaconej przez uczestnika na poczet opinii biegłego, a w pozostałym zakresie na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. stwierdził, iż strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od wyżej opisanego postanowienia wniósł uczestnik, zaskarżając je w całości i zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego, polegające na:

1. błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 305 ² § 2 k.c. poprzez odmowę ustanowienia służebności przesyłu pomimo zaistnienia przesłanek faktycznych, przy jednoczesnym nadaniu nieuprawnionego znaczenia prawu uczestnika do ingerencji we własność wnioskodawcy jako nadrzędnego wobec prawa własności uczestnika;

2. błędnej wykładni art. 244 k.c., art.245 ¹ k.c. i art. 305 ³ § 1 k.c. w związku z art. 21 i 64 Konstytucji RP poprzez nadanie niewłaściwego znaczenia decyzji administracyjnej z dnia 29 stycznia 1990 roku i nieuprawnione wykorzystanie konstrukcji „służebności publicznej” z naruszeniem reguł dotyczących ustanawiania i zbywania ograniczonych praw rzeczowych, przy jednoczesnym pominięciu istoty ograniczonego prawa rzeczowego i prawa do zagwarantowania właścicielowi nieruchomości należnego odszkodowania;

3. art. 80 ust. 1 i 3 w zw. z art. 75 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości poprzez ich błędną wykładnię i bezpodstawne uznanie, że wypłacone wnioskodawcy odszkodowanie za straty rzeczowe w uprawach uwzględnia także odszkodowanie związane z nieokreślonym w czasie prawem do korzystania z nieruchomości, pomimo że ustawa różnicuje odszkodowanie za straty przy budowie urządzeń od odszkodowania za inne straty;

4. art. 75 ust. 2 w zw. z art. 80 ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości poprzez ich błędną wykładnię i bezpodstawne uznanie, iż odszkodowanie wypłacone wnioskodawcy rekompensuje ograniczenie prawa własności wnioskodawcy poprzez prawo wstępu i dostępu do nieruchomości jednostkom i osobom zobowiązanym do wykonywania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją przewodów i urządzeń, podczas gdy wykładania tych przepisów wyłącza jakiekolwiek uregulowanie kwestii odszkodowania za te okoliczności;

5. art. 80 ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości poprzez jego błędną wykładnię i bezpodstawne uznanie możliwości wypłaty odszkodowania rekompensującego straty wnioskodawcy, podczas gdy odszkodowanie to nie mogło zostać wypłacone w latach 90-ch XX wieku, skoro termin 3 miesięcy od ustania zajęcia jeszcze nie upłynął;

- mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy naruszenie prawa procesowego:

6. art. 278 § 1 k.p.c., art. 285 k.p.c., art. 286 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez całkowite pominięcie opinii biegłego sądowego geodety, a w konsekwencji pominięcie okoliczności identyfikacji na działce wnioskodawcy granic proponowanej służebności przy jednoczesnym uwidocznieniu linii elektroenergetycznej (...), co doprowadziło do nieuprawnionego wniosku o braku istnienia przesłanek ustanowienia służebności przesyłu;

7. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność ustaleń z zebranym materiałem dowodowym oraz brak wszechstronnego rozważenia całości zebranego materiału dowodowego;

- błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na:

8. nieuprawnionym uznaniu, że wnioskodawcy wypłacono stosowne odszkodowanie, a w konsekwencji nie ma on prawa domagać się ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem;

9. nieuprawnionym uznaniu, iż uczestnik skutecznie nabył uprawnienie do wejścia na nieruchomość wnioskodawcy ani tym bardziej miał prawo do korzystania z cudzej nieruchomości bez żadnego wynagrodzenia.

Powołując się na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu według treści wniosku, ewentualnie o uchylenie go i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a w obu przypadkach o przyznanie wnioskodawcy od uczestnika zwrotu kosztów sądowych wraz z kosztami zastępstwa radcy prawnego.

Uzasadniając podniesione zarzuty apelujący wskazał, że przyjęta przez Sąd Rejonowy koncepcja „służebności publicznej” nie jest zgodna z postulatem ochrony prawa własności wyrażonej w art. 21 i art. 64 Konstytucji RP. Decyzja z dnia 29 stycznia 1990 roku wskazuje tylko na ograniczony zakres uprawnień poprzednika prawnego uczestnika i w żaden sposób nie można doszukać się w niej podstawy tzw. służebności publicznej. Uznanie uprawnienia uczestnika wynikającego z wyżej wymienionej decyzji za ograniczone prawo rzeczowe naruszyłoby zasadę numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych oraz wymóg, by treść ograniczonego prawa rzeczowego była określona w sposób ścisły. Według apelującego przepis art. 80 ust. 1 i 3 w zw. z art. 75 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości nie uwzględniał strat związanych z nieokreślonym w czasie prawem korzystania z nieruchomości, ponieważ art. 80 ust. 1 ustawy odsyłał do art. 75 ust. 1, a nie art. 75 ust. 2, w którym regulowane było prawo wstępu na nieruchomości i dostępu do przewodów i urządzeń. Tym samym kwestia odszkodowania za szkody przyszłe związane z ograniczeniem własności nieruchomości do znoszenia prawa wstępu i dostępu nie została określona prawem administracyjnym, a w konsekwencji możliwe jest ustalenie jej w niniejszym postępowaniu. Jednocześnie, na podstawie art. 80 ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości odszkodowanie zostało zróżnicowane na odszkodowanie za straty przy budowie urządzeń od odszkodowania za inne straty. Odszkodowanie wypłacone wnioskodawcy dotyczyło tylko strat doznanych przy budowie linii, co wynika z terminu, w którym zostało przyznane. Okoliczności te uprawniają wnioskodawcę do żądania ustalenia treści służebności przesyłu. Ponadto, przepis art. 80 ust. 3 ustawy wyłączał możliwość uznania wypłaty odszkodowania za stratę w postaci trwałego i aktualnego nadal zajęcia gruntu nieruchomości, skoro przepis ten określał możliwość wypłaty odszkodowania w terminie 3 miesięcy od ustania zajęcia, które to zajęcie nadal trwa.

W ocenie wnioskodawcy uczestnik nie legitymuje się więc uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych. Zaskarżonym postanowieniem naruszona została zasada równości, albowiem chroni ono wyłącznie interesy uczestnika, jako monopolisty rynku lokalnego w branży dystrybucji energii elektrycznej.

Uczestnik zażaleniem zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 7 października 2014 roku sygn. akt Ns 1612/12 w zakresie punktu III, w jego części dotyczącej rozstrzygnięcia, iż w pozostałym zakresie koszty postępowania strony ponoszą stosownie do swego udziału w sprawie, zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

1.  art. 520 § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w postępowaniu istniały sprzeczne interesy stron;

2.  art. 98 § 3 i art. 99 w zw. z art. 13 §2 k.p.c. w zw. z § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, poprzez nieprzyznanie uczestnikowi reprezentowanemu przez radcę prawnego zwrotu kosztów jego wynagrodzenia w kwocie 240 złotych.

Żalący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez obciążenie wnioskodawcy obowiązkiem zwrotu na rzecz uczestnika kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 240 złotych oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie żalący podał, że wnioskodawca w sprawie uczestniczył aktywnie, składał wnioski i wysuwał żądania, do końca popierając swoje roszczenie. W związku z tym, mając na uwadze sprzeczność interesów stron i oddalenie wniosku w całości, istniały podstawy do zastosowania przepisu art. 520 § 3 k.p.c. co do całości kosztów postępowania poniesionych przez uczestnika, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz wnioski prawne wywiedzione na ich podstawie i przyjmuje je za własne.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska apelującego co do naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów postępowania. Zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 285 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. W ustalonym w sprawie stanie faktycznym opinia sporządzona przez biegłego nie miała znaczenia dla wydania rozstrzygnięcia, w związku z czym dowód z tej opinii został zasadnie pominięty. Identyfikacja granic proponowanej służebności nie mogła mieć miejsca, albowiem żądanie wnioskodawcy dotyczące ustanowienia służebności przesyłu i określenia jej zakresu nie mogło zostać uwzględnione, z uwagi na dokonane ustalenie, iż na podstawie decyzji Naczelnika Gminy C. z dnia 29 stycznia 1990 roku uczestnik posiada już uprawnienie do wstępu na nieruchomość wnioskodawcy w celu dokonania niezbędnych konserwacji oraz eksploatacji urządzeń i przewodów, co czyni zbędnym określenie zakresu służebności. Źródłem przedmiotowego uprawnienia jest przepis art. 75 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w brzmieniu obowiązującym na dzień 29 stycznia 1999 roku Dz. U. 1989 r., Nr 14 poz 74 ze zm., dalej „u.g.g.w.n.”, który w sposób wyczerpujący reguluje zakres uprawnienia uczestnika, dokonywanie więc nowych ustaleń w tym przedmiocie przez Sąd pierwszej instancji, było więc całkowicie zbędne.

Zarzut naruszenia wymienionych przepisów nie mógł być przedmiotem zastrzeżenia do protokołu w trybie przepisu art. 162 k.p.c., co zasugerował uczestnik w odpowiedzi na apelację, albowiem o pominięciu dowodu z opinii biegłego wnioskodawca uzyskał informację dopiero w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Nietrafnym jest też zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd pierwszej instancji dokonał wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego, odnosząc się rzeczowo do każdego przeprowadzonego w sprawie dowodu. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się sprzeczności pomiędzy wynikami postępowania dowodowego i treścią poszczególnych dowodów, a ustaleniami faktycznymi opisanymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wbrew twierdzeniu wnioskodawcy Sąd Rejonowy szeroko odniósł się do jego merytorycznego stanowiska w zakresie charakteru odszkodowania i rekompensaty przyznanej jego poprzednikowi prawnemu za trwałe naruszenie prawa własności. Sąd Rejonowy rzeczowo uzasadnił przyczyny, dla których uznał, iż wypłacona poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy rekompensata obejmuje trwałe naruszenie przysługującego poprzednikom wnioskodawcy prawa własności, a uprawnienie do wejścia na teren nieruchomości wnioskodawcy przysługujące uczestnikowi nie wykracza poza zakres decyzji naczelnika Gminy C. z dnia 29 stycznia 1990 roku, albowiem zostało w tej decyzji wyraźnie przyznane. Rozważania te w całości podziela Sąd Okręgowy.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie zasługuje na uwzględnienie. Wbrew twierdzeniu apelującego Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy zostało wypłacone stosowne odszkodowanie z tytułu strat powstałych podczas budowy linii wysokiego napięcia, w kwocie 5.556.000 złotych, zasadnie przyjmując przy tym, iż odszkodowanie to obejmowało wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości i wszelkie szkody związane z ograniczeniem prawa własności. Nie ma przy tym żadnych podstaw do przyjęcia, że odszkodowanie to nie obejmowało prawa do wstępu na nieruchomość i dostępu do przewodów i urządzeń lub że nie było stosowne względem treści przepisów art. 80 ust. 1 i 3 u.g.g.w.n. Z pisma Wydziału Finansowego z dnia 8 września 1990 roku, na podstawie którego ustalone zostało dokonanie wypłaty odszkodowania, nie wynika, aby wypłacone odszkodowanie dotyczyło wyłącznie strat powstałych przy budowie linii w zasiewach, uprawach i zbiorach. Apelujący ma rację, iż przepis art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n. rozróżnia dwa terminy wypłaty odszkodowania, odrębny za straty w zasiewach, uprawach i zbiorach, a odrębny za inne straty, jednakże uszedł uwadze apelującego fakt, że terminy wyznaczone w tym przepisie są terminami końcowymi, to znaczy terminami do których winna nastąpić wypłata odszkodowania. Żaden przepis nie stał zaś na przeszkodzie dokonaniu wypłaty odszkodowania wcześniej, a także za oba rodzaje strat jednocześnie. Ponieważ w wyżej powołanym piśmie Wydziału Finansowego brak jest wskazania, że wypłacane odszkodowanie dotyczy tylko strat w zasiewach, uprawach i zbiorach, uzasadnionym jest przyjęcie, że wypłacone poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy odszkodowanie dotyczyło wszystkich strat wymienionych w art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n.

Trafnym było też ustalenie, że uczestnik skutecznie nabył uprawnienie do wejścia na teren nieruchomości wnioskodawcy. Nabycie takiego uprawnienia wynikało bowiem wprost z przepisu art. 75 ust. 2 u.g.g.w.n. Błędnym jest natomiast twierdzenie uczestnika, że Sąd Rejonowy ustalił, iż uprawnienie to zostało nabyte bez wynagrodzenia. Chociaż istotnie przepis art. 80 ust. 1 u.g.g.w.n. nie zawiera odesłania do art. 75 ust. 2 tej ustawy, to jednak stanowi on, że odszkodowanie obejmuje straty wynikające z działań określonych m.in. w art. 75 ust. 1 u.g.g.w.n. Odszkodowanie obejmowało więc wszystkie skutki działań wynikających z założenia i przeprowadzenia na nieruchomości poprzedników prawnych wnioskodawcy przewodów i urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej, a zatem również czynności związanych z eksploatacją i konserwacją przedmiotowych urządzeń. Eksploatacja i konserwacja urządzeń jest immanentną konsekwencją założenia i przeprowadzenia przewodów i urządzeń, co oznacza, że odszkodowanie powinno rekompensować także konsekwencje tych czynności, bez potrzeby dodatkowego odwoływania się w przepisie art. 80 ust. 1 u.g.g.w.n. do art. 75 ust. 2 u.g.g.w.n.. Co więcej, przepis art. 75 ust. 1 u.g.g.w.n., w przeciwieństwie do pozostałych przepisów, do których odwoływał się art. 80 ust. 1 u.g.g.w.n., nie posługiwał się terminem „czasowe zajęcie”, co uzasadnia stwierdzenie, iż ustawodawca miał na celu stworzenie tym przepisem możliwości nieograniczonego w czasie uprawnienia do korzystania z urządzeń przesyłowych. Odszkodowanie, które wiązało się ze stratami wynikającymi z działań podjętych na podstawie tego przepisu, musiało więc obejmować także te straty, które wynikały z obowiązku udostępniania w przyszłości nieruchomości w celu dokonania konserwacji oraz eksploatowania urządzeń wymienionych w art. 75 ust. 1 u.g.g.w.n.

Ponadto, przepis art. 80 ust. 1 u.g.g.w.n. stanowi, że odszkodowanie od jednostki, której udostępniono nieruchomość przysługuje za straty wyrządzone na skutek jej zajęcia i działań określonych w powołanych przepisach, w tym art. 75 ust. 1 u.g.g.w.n. Terminem zajęcia nieruchomości posłużył się również ustawodawca w przepisie art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n., ustalając termin wypłaty odszkodowania za inne straty niż w straty w zasiewach, uprawach i zbiorach „nie później niż w ciągu trzech miesięcy po ustaniu zajęcia”. Analiza treści tych przepisów prowadzi do wniosku, że wykonanie działań określonych w art. 75 ust. 1 u.g.g.w.n. prowadziło do zajęcia nieruchomości, z którego również wynikały straty, objęte odszkodowaniem określonym w art. 80 ust. 1 u.g.g.w.n. Nie ulega wątpliwościom, że w zakres pojęcia „zajęcie nieruchomości” wchodzi prawo do wstępu na nią oraz dostępu do umieszczonych na niej urządzeń i przewodów, określone w art. 75 ust. 2 u.g.g.w.n. W konsekwencji należy przyjąć, że wypłacone poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy odszkodowanie obejmowało również straty wynikające z wykonywania przez uczestnika i jego poprzednika prawnego uprawnień wynikających z powołanego przepisu.

Bezzasadne są również zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisu art. 305 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 305 ^{( 2)} § 2 k.c. należy stwierdzić, że powołany przepis został w sposób prawidłowy zastosowany przez Sąd Rejonowy. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że nie zachodzą przesłanki do ustanowienia służebności przesyłu. Przesłanką konieczną dla ustanowienia służebności przesyłu jest bowiem brak uprawnienia przedsiębiorcy do korzystania w określonym zakresie z nieruchomości innej osoby, zgodnie z przeznaczeniem stanowiących jego własność urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych. W niniejszej sprawie uczestnik posiada usytuowane na nieruchomości wnioskodawcy urządzenia stanowiące jego własność, służące do doprowadzania energii elektrycznej, jednakże posiada on również skuteczne względem wnioskodawcy prawo do korzystania z tej nieruchomości w celu zgodnym z przeznaczeniem tych urządzeń. Prawo takie nabył poprzednik prawny uczestnika na podstawie decyzji Naczelnika Gminy C. dnia 29 stycznia 1990 roku znak (...). Jak słusznie stwierdził Sąd Rejonowy, przedmiotowa decyzja nie tylko stanowiła podstawę do zakładania i przeprowadzenia na nieruchomości stanowiącej własność poprzedników prawnych wnioskodawcy A. K. przez poprzednika prawnego uczestnika przewodów i urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej, ale także uprawniała ona Zakład (...) w K. do wstępu na tę nieruchomość oraz prawo dostępu do tych urządzeń i przewodów w celu wykonania czynności związanych z ich eksploatacją i konserwacją. Wniosek taki wynika z literalnej treści decyzji, w której prawo to zostało przyznane wprost, jak również z treści przepisu art. 75 ust. 2 u.g.g.w.n.

Pogląd ten potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 czerwca 2014 roku sygn. akt III CZP 107/13 ( LEX nr 1488917, Biul.SN 2014/6/7, KSAG 2014/3/45-46), stwierdzając, iż „Jeżeli przedsiębiorca będący właścicielem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 k.c. wykonuje uprawnienia wynikające z decyzji wydanej na rzecz jego poprzednika prawnego na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), właściciel nieruchomości nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu (art. 305 ² § 2 k.c.)” .

Stanowisko Sądu Najwyższego jest kontynuacją uchwały składu 7 sędziów z dnia 8 kwietnia 2014r. sygn. III CZP 87/13 i przedstawionego tam zapatrywania, że decyzja administracyjna wydana na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawa o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości stanowi tytuł prawny do korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie wynikającym z jej treści oraz kreuje obowiązek znoszenia przez właściciela tej nieruchomości ograniczeń wynikających z uprawnienia przyznanego wskazanemu podmiotowi. W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2014r. przedstawiona została także analiza przepisów ustawy z dnia 29 kwietnia 1985r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości i skutków wydanej na jej podstawie decyzji ograniczającej prawo własności nieruchomości w sposób określony w decyzji.

Stanowisko przedstawione w obu powołanych uchwałach Sąd Okręgowy podziela.

Nie można zgodzić się z apelującym, iż odmawiając ustanowienia służebności przesyłu Sąd Rejonowy nadał nieuprawnione znaczenie prawu ingerencji uczestnika w prawo własności wnioskodawcy, jako nadrzędnemu wobec prawa własności i prawa do wynagrodzenia za korzystanie z własności, podczas gdy z istoty stosunków cywilnoprawnych wypływa zasada równości stron stosunku cywilnoprawnego. Prawo własności nie jest prawem absolutnym, co wynika z przepisu art. 140 k.c.. Ograniczenia tego prawa mogą wynikać z norm administracyjnych o randze ustawowej. Taka też norma, a mianowicie norma art. 75 ust. 1 i 2 u.g.g.w.n., stanowiła podstawę do ograniczenia prawa własności poprzedników prawnych wnioskodawcy na rzecz poprzednika prawnego uczestnika. Stosunki administracyjnoprawne nie są oparte na zasadzie równości stron, w związku z czym zarzut naruszenia tej zasady nie jest adekwatny w stanie faktycznym niniejszej sprawy.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 244 k.c., 245 ¹ k.c., 305 ³ § 1 k.c. w zw. z art. 21 i 64 Konstytucji. Wbrew twierdzeniu apelującego, Sąd Rejonowy nadał prawidłowe znaczenie decyzji z dnia 29 stycznia 1990 roku, uznając ją za podstawę do nabycia przez Zakład (...) w K., i w konsekwencji przez (...) S.A. Oddział w K., prawa do utrzymywania urządzeń przesyłowych i stałego wstępu na nieruchomość wnioskodawcy celem wykonywania czynności konserwacyjnych. Jak zaznaczono już wyżej, uprawnienie to wynika wprost z przepisu art. 75 ust. 2 u.g.g.w.n., zostało również stwierdzone w tiret drugim przedmiotowej decyzji, od której poprzednicy prawni wnioskodawcy, pomimo przysługującego im prawa, nie wnieśli odwołania. Nie ma racji apelujący podając, że w zaskarżonym wyroku Sąd pierwszej instancji wykorzystał nieistniejącą konstrukcję „służebności publicznej”, naruszając tym samym reguły dotyczące ustanawiania i zbywania ograniczonych praw rzeczowych. W doktrynie i orzecznictwie dominuje pogląd, wedle którego decyzja wydana na podstawie art. 75 u.g.g.w.n., jak również na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości Dz. U. Nr 17, poz. 70 z późn. zm., a także na podstawie art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami Dz. U. 2014.518 j.t., jest aktem kształtującym treść prawa własności zgodnie z art. 140 k.c. Nie powoduje ona powstania służebności w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale wynikają z niej uprawnienia o charakterze administracyjnoprawnym, które, z uwagi na ich podobieństwo do skutków prawnych wywołanych przez ustanowienie służebności, czasami nazywane są szczególną służebnością administracyjną (por. Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 roku III CZP 87/13).

Trafne jest zatem stanowisko Sądu Rejonowego, zgodnie z którym decyzja wydana na podstawie art. 76 ust. 1 u.g.g.w.n.. może powodować powstanie praw i obowiązków po stronie podmiotów stosunku prawnego, kształtując treść prawa własności poprzez ograniczenie prawa własności właściciela nieruchomości w trybie administracyjnym, z czym korelują uprawnienia przedsiębiorcy, mające również charakter administracyjny. Ograniczenie to jest trwałe, albowiem ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości nie przewidywała czasowego ograniczenia uprawnień właściciela (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2010 roku III CZP 116/09).

Odnosząc się do zarzutów naruszenia art. 80 ust. 1 i 3 w zw. z art. 75 ust. 1 u.g.g.w.n, a także art. 75 ust. 2 w zw. z art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n, należałoby powtórzyć rozważania dokonane powyżej, w części dotyczącej zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych. Wszystkie te zarzuty sprowadzały się bowiem do kwestionowania przyjętego przez Sąd Rejonowy wniosku, iż odszkodowanie uiszczone na rzecz poprzednika prawnego wnioskodawcy, nie obejmowało swym zakresem strat powstałych na skutek przyznania przedsiębiorcy uprawnienia do wstępu na nieruchomość i dostępu do stanowiących jego własność urządzeń i przewodów, w celach związanych z ich konserwacja i eksploatacją.

Z kolei zarzut naruszenia art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n. nie daje się pogodzić z treścią tego przepisu. Apelujący myli się twierdząc, że odszkodowanie za straty inne niż straty w zasiewach, uprawach i zbiorach nie mogło być jeszcze wypłacone, skoro przepis art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n. określa możliwość wypłaty w terminie 3 miesięcy od ustania zajęcia, a w niniejszej sprawie zajęcie trwa nadal. Termin określony w art. 80 ust. 3 u.g.g.w.n. określa ostatni moment, do którego odszkodowanie powinno zostać wypłacone, o czym świadczy niezbicie użycie w tym przepisie wyrażenia „nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania zajęcia”. Odszkodowanie to mogło, a nawet powinno, być wypłacone przed nadejściem tego terminu, co też nastąpiło w stosunku do strat powstałych na nieruchomości stanowiącej własność poprzedników prawnych wnioskodawcy, to jest działki ewid. nr (...), z której powstała nieruchomość stanowiąca obecnie własność wnioskodawcy – działka ewid. nr (...).

Wobec powyższego, z uwagi na bezzasadność zarzutów apelacyjnych, na zasadzie art. 13 § 2 w zw. z art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną.

Zażalenie uczestnika również podlegało oddaleniu.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy nie wskazał przyczyn, dla których częściowo odstąpił od zastosowania przepisu art. 520 § 3 k.p.c. w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika uczestnika. Sąd wskazał, że wnioskodawcę należało obciążyć kwotą 766,33 zł tytułem wydatków należnych Skarbowi Państwa oraz kwotą 1000 zł na rzecz uczestnika jako zwrot zaliczki wykorzystanej na opinię biegłego. Wynika z powyższego, że wnioskodawca poniósł koszty w kwocie 1766,33 zł oraz koszty wynagrodzenia swojego pełnomocnika. Uczestnik natomiast w sytuacji, gdy Sąd nie zasądził na jego rzecz wynagrodzenia z tytułu zastępstwa prawnego poniósł koszty tego wynagrodzenia, które stosownie do treści § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego udzielonego z urzędu – wynosi 240 zł.

Wniosek w niniejszej sprawie został oddalony, co według zarzutów podniesionych w apelacji ma jednoznacznie uzasadniać rozstrzygnięcie o kosztach postępowania według zasady określonej w art. 520 § 3 k.p.c. Podkreślić jednak należy, że podstawą rozstrzygania o kosztach postępowania w postępowaniu nieprocesowym jest zasada ich ponoszenia przez każdego uczestnika. Jeżeli więc sąd w konkretnej sprawie uzna, że powinno być inaczej musi się kierować przesłankami wskazanymi w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. i swoje rozstrzygnięcie w tym przedmiocie uzasadnić. Z przepisów tych wynika, że jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania albo ich interesy są sprzeczne sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. W niniejszej sprawie, aczkolwiek wniosek o ustanowienie służebności przesyłu zostać oddalony, to na ocenę rozstrzygnięcia o kosztach powinien mieć także wpływ fakt, ze w wyniku tego postępowania sytuacja prawna uczestnika w zakresie korzystania z urządzeń przesyłowych została wyjaśniona jednoznacznie. Oznacza to także, że również uczestnik odniósł pewną korzyść z przeprowadzenia postępowania w niniejszej sprawie. Jeżeli nadto z powołanego przepisu art. 520 § 2 k.p.c. wynika, że sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów, to sposób rozdzielenia tych kosztów przez Sąd I instancji nie może być uznany za naruszający powołany wyżej przepis. W wyniku tego rozdzielenia, jak wskazano to wyżej, wnioskodawca ponosi koszty w wysokości 2006,33 zł podczas, gdy uczestnik jedynie w kwocie 240 zł. Z tych zatem przyczyn zażalenie podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 520 § 3, zasądzając od wnioskodawcy, jako przegrywającego sprawę w drugiej instancji na rzecz uczestnika koszty zastępstwa procesowego sprawowanego przez profesjonalnego pełnomocnika w wysokości określonej na podstawie przepisu § 7 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

(...)