Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lipca 2013r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Maria Matyja

Protokolant st. sek. sąd. Agnieszka Lankowska

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2013r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. K. (1) i H. K.

przeciwko (...) S.A. w G. Oddział w O.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w G. Oddział Terenowy w O. na rzecz powodów B. K. (1) i H. K. kwotę 6.839,98zł (słownie sześć tysięcy osiemset trzydzieści dziewięć złotych i dziewięćdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami od 7 lutego 2011r. do dnia zapłaty

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie

III.  zasądza od powodów B. K. (1) i H. K. na rzecz pozwanego (...) S.A. w G. Oddział Terenowy w O. kwotę 11.018.76zł (słownie jedenaście tysięcy osiemnaście złotych i siedemdziesiąt sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu

IV.  nakazuje ściągnąć od powodów B. K. (1) i H. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 5.315,91zł (słownie pięć tysięcy trzysta piętnaście złotych i dziewięćdziesiąt jeden groszy) tytułem reszty nieuiszczonych wydatków sądowych

Sygn. akt I C 90/11

UZASADNIENIE

Powodowie H. i B. małżonkowie K. pozwem z dnia 7 lutego 2011r. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w G. Oddział w O. kwoty 3.666.120,-zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz należnych kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podali, że są właścicielami działek gruntu o numerach ewidencyjnych (...) o powierzchni 87,68 ha położonych w obrębie (...) gmina K..

W latach 80 –tych ubiegłego wieku na działkach tych bez dostarczenia jakiejkolwiek decyzji administracyjnej pozwany posadowił 83 słupy elektroenergetyczne na których usytuował linię elektroenergetyczną do 15 kV o długości 3.750 m.

Według obliczeń powodów powierzchnia zajęta pod urządzenia pozwanego to 15.275,50 m ² .

Urządzenia te powodują, że grunt ten w poważnym zakresie jest wyłączony z produkcji rolnej. Trakcja elektroenergetyczna wpływa niekorzystnie na uprawy rolne a także na zdrowie ludzkie.

Powodowie zostali też pozbawienie możliwości korzystnej sprzedaży przedmiotowych działek, bowiem kupujący po ich obejrzeniu ze względu na przebiegającą trakcję rezygnują z zakupu.

Posadowione urządzenia w poważnym zakresie ograniczają wykonywanie przez powoda prawa własności, a miejscu posadowienia słupów całkowicie prawo to wyłączają. Ponadto pozwany bez zgody powodów w zależności od potrzeb wchodzi lub wjeżdża na ich nieruchomości cele wykonania prac naprawczych i konserwatorskich.

Powodowie wielokrotnie wzywali pozwanego do ugodowego rozwiązania sporu, ale ten nie traktował ich oczekiwań poważnie i nie zamierzał uregulować tej nieprawidłowości. Pismem z dnia 10 listopada 2010r. powodowie wezwali pozwanego do ugodowego usunięcia stanu bezprawności. Powodowie żądają naprawienia szkody za okres 10 lat przed wniesieniem niniejszego powództwa licząc 2 zł za 1 m ² wyliczonej powierzchni gruntów zajętych przez urządzenia pozwanego.

Pozwany (...) S.A. w G. Oddział w O. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie solidarnie od powodów na jego rzecz należnych kosztów procesu.

Podniósł przede wszystkim zarzut braku legitymacji czynnej powodów do wytoczenia niniejszego powództwa wskazując , iż nie wykazali swego prawa własności do przedmiotowych działek gruntu.

W dalszej kolejności pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody, jako, że urządzenia znajdujące się na nieruchomościach zostały wybudowane w latach 70 –tych ubiegłego wieku, a część nawet w okresie lat 30-tych.

W dalszej kolejności pozwany wskazał, że wybudowanie przedmiotowych urządzeń na nieruchomościach wskazanych przez powodów nastąpiło w celu zasilenia w energię elektryczną miejscowych gospodarstw rolnych, w tym także i powodów.

Na działce gruntu nr (...) stacja i sieć niskiego napięcia istniała przed rokiem 1965 jako infrastruktura poniemiecka, która została zmodernizowana według projektu z 1976r. Sama stacja została wybudowana w 1978r.

Na działce nr (...) linia napowietrzna średniego napięcia SN 15 kV biegnąca do stacji transformatorowej K. IV została wybudowana w roku 1975. Na tych samych działkach linia niskiego napięcia 0,4 kV została wybudowana i oddana do eksploatacji a 1978r. Podstawą wybudowania tej linii była decyzja Naczelnika Gminy w K. z dnia 26 listopada 1976r. wydana na podstawie art. 35 ust 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( tj. Dz. U. z 1974r. Nr 10 poz. 64 ze zm.). W tych okolicznościach odnośnie tych działek właściciel, które prawo zostało naruszone w inny sposób niż przez pozbawienie faktycznego władztwa na rzeczą nie doznaje ochrony uzupełniającej przez możliwość domagania się wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy na podstawie art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c.

Na działce nr (...) znajduje się linia napowietrzna średniego napięcia 15 kV wybudowana w 1965r.

Na działce nr (...)znajdują się linie niskiego napięcia 0,4 kV ze stacji K-1006 (...)III wybudowane w 1971r. oraz linia napowietrzna SN 15 KV do tej stacji wybudowana w 1978r.

Na działce nr (...) znajduje się linia niskiego napięcia 0,4 KV oraz jeden słup posadowiony w ramach tej samej inwestycji co na działce (...).

Na działkach nr (...) znajduje się linia napowietrzna średniego napięcia 15 kV do stacji transformatorowej K-1009 (...) i obwody niskiego napięcia wybudowane w 1971r.

Na działce nr (...)znajduje się linia napowietrzna średniego napięcia SN 15 kV odgałęzienie (...) W., która istniała przed rokiem 1965 jako infrastruktura poniemiecka zmodernizowana wg projektu z 1976r. oraz linia napowietrzna niskiego napięcia wychodząca ze stacji transformatorowej K- 1007 (...)wybudowana w 1971r.

Na działce nr (...)znajduje się linia SN (...) W., która istniała przed rokiem 1965 jako infrastruktura poniemiecka zmodernizowana wg projektu z 1976r. Na działce tej dostawiono jeden słup wirowany w osi linii podczas modernizacji w 1999r.

Urządzenia znajdujące się na w/w działkach zostały wybudowane na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (tj. Dz. U. z 1954r. Nr 32 poz. 135)

Z ostrożności procesowej pozwany zarzucił rażące zawyżenie dochodzonego roszczenia. Wskazał te, że nieruchomości w okresie dochodzonego roszczenia miały charakter nieruchomości rolnej, a ograniczenia związane z produkcja rolną występują jedynie na powierzchni bezpośrednio zajętej pod słupy. Nie bowiem odnotowano też żadnych badań wskazujących na negatywny wpływ linii energetycznych na uprawy rolne.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Z wypisów rejestru gruntów z dnia 8 października 2010r. wynika, że powodowie są właścicielami następujących działek gruntu:

- nr (...)o łącznej powierzchni 20,9006 ha położnych w obrębie (...) K.gmina K.dla których Sąd Rejonowy w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą KW (...)

- nr (...)o powierzchni 4.9700ha położonych w obrębie (...) (...)gmina K., dla której Sąd Rejonowy w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą KW (...)

- nr (...)o powierzchni 14 , 3600 ha położonej w obrębie (...) (...)gmina K.dla której Sąd Rejonowy w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą KW (...)

-nr (...)o powierzchni 0.3200ha położonej w obrębie (...) (...)gmina K.dla której prowadzona jest księga wieczysta KW (...)

- nr (...)o powierzchni 41,2300 ha położonej w obrębie (...) (...)gmina K.dla której jest prowadzona księga wieczysta KW (...)

- nr (...)o łącznej powierzchni 2,6700 ha położonej w obrębie (...) (...)gmina K.dla których jest prowadzona księga wieczysta KW (...)

- (...)o powierzchni 1,0700 ha położonej w obrębie (...) (...)gmina K.dla której jest prowadzona księga wieczysta KW (...)

- nr (...)o powierzchni 2,1600 ha położonej w obrębie (...)gmina K.dla której jest prowadzona księga wieczysta KW (...) (...) (...)

(wypisy z rejestru gruntów k 66-73, kopie mapy ewidencyjnej k 62-65)

(...) te nabyli w okresie ostatnich 20 lat, za wyjątkiem działek gruntu nr (...) na podstawie umowy z 1987. o przekazaniu gospodarstwa przez rodziców powoda i działki nr (...) gruntu kupionej od Skarbu Państwa – Banku (...).

I tak na podstawie umowy sprzedaży z dnia 15 października 2008r. powodowie nabyli od małżonków H. O. i B. O. działki gruntu nr (...) o łącznej powierzchni 22.810 ha za cenę 325.350,-zł

( akt notarialny Rep Anr (...)sporządzony w Kancelarii Notarialnej notariusza R. Z.k 328-338 , odpis księgi wieczystej KW (...)/(...)k 40-45)

Na podstawie umowy z dnia 28 kwietnia 2004r. zawartej między powodem B. K. (1), a małżonkami A. i N. N. nabył on od nich działkę gruntu nr (...) o powierzchni 4,9700 ha za kwotę 16.000,-zł

(akt notarialny Rep A nr (...) sporządzony w Kancelarii Notarialnej Notariusza R. Z. k 339-343 i odpis księgi wieczystej KW (...) k 55-57)

Na podstawie umowy sprzedaży zawartej w dniu 13 marca 2002r. z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział Terenowy w O. powodowie nabyli działkę gruntu nr (...) o powierzchni 14,3600 ha położonej w L. gmina K. za cenę 29.700,-zł.

(akt notarialny Rep A nr (...) sporządzony w Kancelarii Notarialnej notariusz B. M. k 344-351,odpis księgi wieczystej KW (...) k 51-54)

Na podstawie umowy z dnia 29 marca 2001r. powodowie nabyli Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa reprezentowanej przez T. A. Gospodarstwa Skarbu Państwa w S. działki gruntu nr (...) o łącznej powierzchni 5,1600 ha za cenę 18.640,zł

(akt notarialny Rep A nr (...) sporządzony w Kancelarii Notarialnej notariusza R. Z. k 352- 357 odpis księgi wieczystej KW (...) k 17-22, (...) k23-30)

Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 26 lutego 1998 zawartej z małżonkami B. Z. i J. Z. powodowie kupili działkę gruntu nr (...) o powierzchni 0,32 ha za ceną 320,-zł

(akt notarialny Rep Anr (...)sporządzony w Kancelarii Notarialnej notariusza M. W.k 358-361 , odpis księgi wieczystej KW (...)/(...)k 46-49)

Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 19 czerwca 1987r. zawartej ze Skarbem Państwa Bankiem (...) powodowie kupili między innymi działkę gruntu Nr (...).

(akt notarialny Rep Anr (...)k 363-364 i odpis księgi wieczystej KW (...) (...)k 23-30)

Na podstawie umowy z dnia 31 marca 1987r. o przekazaniu gospodarstwa rolnego rodzice powoda B. K. (1) przekazali jemu i jego żonie H. gospodarstwo rolne składajże się z działek gruntu nr (...) o powierzchni 3.6100 ha wraz z zabudowane domem mieszkalnymi i budynkami gospodarczymi. Z niniejszej umowy wynika, że przekazujący gospodarstwo nabyli je z reformy rolnej od Skarbu Państwa.

(akt notarialny Rep A nr (...)k 365-368, odpis księgi wieczystej KW (...)k 31-39)

Na podstawie umowy z dnia 2 grudnia 1997r. powodowie nabyli działkę gruntu nr (...)

(odpis księgi wieczystej KW (...) k 10-16)

Na przedmiotowych nieruchomościach obecnie należących do powodów znajdują się urządzenia elektroenergetyczne. Zostały one wzniesione lub wyremontowane latach 70- tych ubiegłego wieku na podstawie decyzji wydawanych przez Naczelnika Gminy w K. na wniosek ówczesnego Zakładu (...) w O. w trybie ar 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974r. Nr 10 poz.64). Na wykazach osób na gruntach których posadowiono urządzenia energetyczne nie ma nazwisk powodów, czy osób fizycznych od których nabyli część swoich aktualnych nieruchomości, ale jako właściciel gruntów jest wskazany Skarb Państwa.

(decyzje, wnioski o wydanie decyzji, projekty techniczne, wykazy właścicieli gruntów, protokoły odbioru, mapki przebiegu linii k 139 – 323)

Świadek S. W. zeznał, że dwa lata wcześniej na prośbę powoda B. K. udał się do niego w celu obejrzenia nieruchomości i możliwości innego ich zagospodarowania. W czasie gdy oglądał grunty o powierzchni 140 ha były one wykorzystywane rolniczo. Uprawiany był głownie rzepak i zboże. Stwierdził, że na gruntach powodów znajduje się 83 słupy energetyczne. Wskazał też w jaki sposób wyliczył należne odszkodowanie jakie przyjął wielkości powierzchni zajętej pod urządzenia pozwanego oraz cenę za 1 m ² gruntu. Wskazywał też jakie zamierzenia gospodarcze powodowie zamierzają realizować na posiadanych gruntach.

(zeznania świadka S. W. k 415-416)

Z opinii biegłego z zakresu energetyki wynika, że łączna powierzchnia gruntów zajęta przez urządzenia pozwanego na działkach gruntu nr (...). (...), (...), (...). (...), (...), (...), (...)i (...) wynosi 480,05 m ² , natomiast na działce gruntu nr (...)– powierzchnia ta to 124 m ^2. . W ustnych wyjaśnieniach biegły wskazał że nie ma podstaw do wyliczania tzw. stref ochronnych albowiem posadowione urządzenia w żaden sposób nie wykluczają możliwości prowadzenia upraw rolnych pod liniami i w bezpośrednim ich sąsiedztwie.

(opinia biegłego na piśmie k 444- 473, ustne wyjaśnienia biegłego płyta CD k 662)

Z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości W. F.wynika, że działki gruntu będące własnością powodów na których są posadowione urządzenia elektroenergetyczne pozwanego są wykorzystane w jako grunty orne, trwałe łąki, pastwiska oraz nieużytki. Powierzchnia poszczególnych działek jest zróżnicowana i wynosi od 0.3200ha do 41,230 ha i obecnie jest użytkowana na cele związane z prowadzeniem produkcji rolnej. Mają w większości kształt zbliżony do prostokąta, część jednak z nich ma kształt nieregularny. Tylko część działek ma ukształtowanie poziome ((...)i (...)pozostałe mają ukształtowanie pochyłe lub pagórkowate. Działki posiadają zapewniony dostęp do drogi publicznych. Oprócz działki nr (...)nie są wyposażone w urządzenia infrastruktury technicznej, której teren jest zagospodarowany na cele zabudowy siedliskowej. Grunty użytkowania rolniczego są III. IV i V klasy. Ze zdjęć wykonanych przez biegłego w czasie oględzin wynika fakt zagospodarowania gruntów bezpośrednio pod słupami (k 538-541) Następnie biegły analizując przeznaczenie nieruchomości, tendencje i ceny rynku nieruchomości o podobnych warunkach i przeznaczeniu i po określeniu powierzchni obszaru trawle wyłączonego z użytkowania i użytkowanego w sposób ograniczony wyliczył następujące wynagrodzenia dla poszczególnych działek za okres 10 lat. Biegły przedstawił też wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu za poszczególne lata w okresie 10 –cio letnim poprzedzającym wytoczenie niniejszego powództwa.

- działka gruntu nr (...) - 1790,-zł

- działka gruntu nr (...)- 60,-zł

- działka gruntu nr (...) - 890,-zł

- działka gruntu nr (...) - 520,-zł

- działka gruntu nr (...) - 30,-zł

- działka gruntu nr (...) - 4.510,-zł

- działka gruntu nr (...) - 250,-zł

- działka gruntu nr (...) 1.340,-zł

- działka gruntu nr (...) - 280,-zł

- działka gruntu nr (...) 1020,-zł

- działka gruntu (...) 910,-zł

Biegły nie waloryzował stawek czynszu. W opinii uzupełniającej biegły wskazał w jaki sposób i w oparciu o jakie przesłanki wyliczył kontrolowane strefy ochronne korytarza techniczno – przesyłowego.

(opinia na piśmie k 517- 609, opinia uzupełniająca k 665-666. ustne wyjaśnienia biegłego płyta CD k 652)

Powodowie wnieśli zastrzeżenia do opinii biegłego przedstawiając własne wyliczenia należnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy na kwotę 3.142.814,- zł.

(wyliczenia sporządzone przez S. W. k 635-648)

Powodowie przesłuchani w charakterze strony zeznali, że działki gruntu których są właścicielami wykorzystują do prowadzenia działalności rolniczej jako grunty orne, pastwiska trwałe łąki. Kiedy sukcesywnie nabywali poszczególne nieruchomości, czy to Agencji Nieruchomości Rolnych czy osób fizycznych na gruntach znajdowały się urządzenia pozwanego. Fakt ich posadowienia nie miał wpływu na wysokość ceny sprzedaży.

(zeznania powodów płyta CD k 652)

Sąd oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego z zakresu energetyki w zakresie wyliczenia stref ochronnych, oraz wniosek o dopuszczenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania powoda na okoliczność wzrostu kosztów eksploatacyjnych w związku z usytuowaniem na jego gruntach linii energetycznych. Oddalono też wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z dalszej opinii uzupełniającej biegłego z zakresu wyceny nieruchomości przez dokonanie wyliczeń należnego wynagrodzenia według wzoru określonego przez powodów.

(protokół k 662 , k 703. )

Sąd Okręgowy zważył:

Roszczenie powodów w zakresie dotyczącym zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z gruntów co do zasady jest usprawiedliwione.

Bezsporny między stronami jest fakt posadowienia na nieruchomości stanowiącej własność powoda urządzeń, które wchodzą w skład pozwanego przedsiębiorstwa.

Twierdzenia pozwanego iż jego urządzenia energetyczne zostały legalnie posadowione na gruntach powodów są całkowicie gołosłowne. Pozwany nie wykazał w żaden sposób, aby on czy też jego poprzednik prawny był uprawniony do korzystania z nieruchomości, których właścicielami są obecnie powodowie.

Z przedłożonych przez pozwanego dokumentów w postaci ogólnej charakterystyki stacji elektroenergetycznej, protokoły przekazania- przyjęcia środka trwałego oraz dokumenty inwentaryzacyjne dotyczące przebiegu linii przesyłowych, oraz mapki z naniesionym przebiegiem linii nie wynika w żaden aby urządzenia energetyczne wchodzące w skład pozwanego Przedsiębiorstwa zostały zainstalowane na nieruchomości stanowiącej obecnie własność powodów w trybie mogącym stanowić podstawę do legalnego korzystania z cudzej nieruchomości wbrew woli właściciela. Wprawdzie odnośnie posadowienia urządzeń na działkach gruntu nr (...) linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV biegnącej do stacji transformatorowej K. IV została wybudowana w roku 1975r. i linii niskiego napięcia 0,4 kV która została wybudowana i oddana do eksploatacji a 1978r. pozwany powołuje się na decyzję Naczelnika Gminy w K. z dnia 26 listopada 1976r. wydana na podstawie art. 35 ust 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( tj. Dz. U. z 1974r. Nr 10 poz. 64 ze zm.). Z decyzji tej jednak nie wynika, że urządzenia te zostały wzniesione za zgodą poprzednich właścicieli nieruchomości małżonków O. od których powodowie nabyli te działki na podstawie umowy sprzedaży w dniu 15 października 2008r.

Problematyka budowy i korzystania z linii energetycznej na cudzym gruncie i możności domagania się stosownego wynagrodzenia czy odszkodowania została obszernie przedstawiona w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2005 III CZP 80/05 OSNC 2006/9/146 , gdzie w pierwszej kolejności przypomniano, że własność w znaczeniu prawnym wyraża się formą korzystania z rzeczy przez osobę, która legitymuje się tytułem właścicielskim i stosownie do art. 140 k.c. właścicielowi służy na zasadzie wyłączności prawo do posiadania, używania, pobierania pożytków i innych przychodów, przetwarzania, zużywania albo zmieniania rzeczy.

Poza ograniczeniami płynącymi z woli właściciela, prawo własności może być poddane ograniczeniom z woli ustawodawcy lub prze wzgląd na zasady współżycia społecznego, przy czym katalog ograniczeń ustawowych podyktowany jest ciążącymi na organach władzy obowiązkami w zakresie realizacji celów publicznych.

Pozwany nawet nie powołuje na przepisy prawne obowiązujące w dacie instalowania słupów energetycznych a mianowicie na art. 4 ustawy z dnia 6 lipca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz. U. z 1954 Nr 32 poz. 135) w myśl którego osoby mające odpowiednie upoważnienie właściwego zjednoczenia energetycznego i wykonujące obowiązki objęte zarządzeniem o powszechnej elektryfikacji, wyposażone zostały w prawo wstępu na posesje i do budynków, dokonywania tam oględzin i pomiarów oraz wykonywania robót i zakładania urządzeń bez jakichkolwiek warunków. Pozwany nie powołuje się też na art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974r. Nr 10 poz. 654) ustanawiający szczególny tryb wywłaszczania nieruchomości w razie zakładania i przeprowadzania na nieruchomości m.in. przewodów służących do przesyłania elektryczności pod warunkiem jednak, że nieruchomość straciła dla właściciela przydatność do racjonalnego wykorzystania.

Zainstalowane przewody i urządzenia na gruncie z natury są nieusuwalne i stanowią część infrastruktury technicznej przedsiębiorstwa przesyłowego. Nawet jeśli zainstalowanie tych urządzeń nie powoduje degradacji gruntu albo nie niweczy dotychczasowego jego przeznaczenia, z reguły oznacza obniżenie walorów użytkowych gruntu, co dla właściciela jest równoznaczne z uszczerbkiem majątkowym mogącym wystąpić w zróżnicowanej postaci. Powstałe w takich okolicznościach roszczenia w przypadku budowy obiektów budowlanych na gruncie, do którego inwestor nie ma tytułu prawnego, mogą być co do zasady dochodzone od inwestora.

Skutki tego rodzaju obciążenia dotykają właściciela, który legitymuje się tytułem własności.

W tym względzie brak jest regulacji we wskazanych wyżej ustawach. Z braku zatem szczególnego uregulowania rozpoznawanie sporów o należność za bieżące korzystanie przez Przedsiębiorstwo (...) z cudzej nieruchomości należy do drogi sądowej, zaś ich materialnąprawną podstawę stanowią przepisy kodeksu cywilnego dotyczące wynagrodzenia czy też odszkodowania na podstawie art. 223 i następne k.c.

Niewątpliwym jest, że w niniejszej sprawie chodzi o trwałe następstwo w postaci obciążenia nieruchomości działek gruntu należących do powodów. Na nieruchomościach tych jest posadowionych zgodnie z ustaleniami biegłego sądowego z zakresu energetyki J. K.na gruntach tych znajduje się 83 słupy pojedyncze. Biegły ten wyliczył, że powierzchnia gruntów na stałe wyłączona z możliwości korzystania z niej na działkach nr (...). (...), (...), (...). (...), (...), (...), (...)i (...)to 480,05 m ² , natomiast na działce gruntu nr (...)– powierzchnia ta to 124 m ^2. .

Urządzenia elektroenergetyczne należące do pozwanego, a wcześniej do poprzednika prawnego pozwanego Zakładu (...) w O. istniały w datach nabycia przez powodów przedmiotowych nieruchomości.

Działki gruntu obecnie należące do powodów nabywali oni w latach 1987 do 2008r. Działki oznaczone nr (...)nabyli w 1987r. na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa. W 1987r. nabyli też od Skarbu Państwa Banku (...) działkę (...). następnie od osoby fizycznej w 1997r, nabyli nieruchomość działkę gruntu nr (...), a w 1998r. działkę gruntu (...)W latach 2001 i 2002 nabyli od Agencji Nieruchomości Rolnych odpowiednio działki nr (...). W roku 2004r. nabyli od osoby fizycznej działkę gruntu nr (...), a w roku 2008 również od osoby fizycznej działki gruntu nr (...). Okoliczności te wprost wynikają wprost z przedłożonych przez powodów umów przekazania gospodarstwa i umów sprzedaży oraz z ksiąg wieczystych prowadzonych dla tych nieruchomości.

Powodowie domagają się wynagrodzenia od pozwanego za okres 10 lat uprzedzających wniesienie niniejszego powództwa, przyjmując, że wyłączona jest możliwość korzystania nie tylko z powierzchni zajętej pod słupami ale i całym pasie działki na którym przebiega linia energetyczna. Według obliczeń powodów powierzchnia zajęta pod urządzenia pozwanego to 15.275,50 m ² , a za każdy 1 m ² żąda zapłaty wynagrodzenia w wysokości 2,-zł.

Przedmiotowa nieruchomość w dacie wytoczenia powództwa była nieruchomością rolną na której zgodnie z zeznaniami powodów jest prowadzona uprawa zboża i rzepaku. Część gruntów to pastwiska i trwałe łąki. Z rejestru gruntów wynika, że nieruchomości powodów to ziemie III, IV i V klasy.

W tych okolicznościach całkowicie niewiarygodne są zeznania świadka S. J. W., że to powodowie zwrócili się do niego aby pomógł im przekształcić gospodarstwo w bardziej dochodowe między innymi przez zmianę przeznaczenia gruntów na prowadzenie działalności agroturystycznej lub przeznaczenie gruntów działki budowlane lub rekreacyjne. Wskazać a tym miejscu należy, że wbrew też temu co zeznał ten świadek z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że wyliczając odszkodowania za urządzenia energetyczne na gruncie powodów nawet nie sprawdził tytułów własności i okresu od którego przedmiotowe grunty są w posiadaniu powodów. Ponadto wskazać należy, że zeznania tego świadka nie zasługują też na danie im wiary z tego względu, że są całkowicie sprzeczne z zeznaniami powodów przesłuchanej w charterze strony, którzy nawet nie twierdzą, że zamierzają zmienić charakter swego gospodarstwa a jedynie że posadowione urządzenia elektroenergetyczne pozwanej utrudniają im pracę polowe.

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, że do wyliczenia powierzchni trwale wyłączonej z korzystania przez powodów adekwatne są ustalenia poczynione przez biegłego J. K., który mając na uwadze iż grunty powodów mają charakter wyłącznie rolniczy określił tę powierzchnię na 604,05 m ² . Zdaniem tego biegłego z uwagi na sposób korzystania przez powodów z gruntów trwale wyłączona z korzystania przez powodów jest wyłącznie powierzchnia znajdująca się pod słupami. Biegły ten ponadto wskazał, że przebiegające na gruntami linie dla prowadzonej na nich działalności rolniczej nie mają negatywnego oddziaływania.

Opinię tę jako bezstronną, niewątpliwie fachową i odnoszącą się do rzeczywistego charakteru nieruchomości Sąd podzielił w całości. Przyjęty przez tego biegłego obszar gruntów całkowicie wyłączonych z użytkowania, a znajdujący się pod słupami został poparty stosownymi wyliczeniami. Podzielić też należy stanowisko biegłego iż posadowione słupy elektroenergetyczne i rozwieszona na nich linia nie ma negatywnego oddziaływania na prowadzone w ich sąsiedztwie i pod liniami uprawy.

Ustalając jednak wysokość należnego wynagrodzenia Sąd podzielił w całości opinię biegłego z zakresu wyceny nieruchomości W. F.. Jest to opinia niewątpliwie bezstronna fachowa, poparta wnikliwą analizą rynku obrotu nieruchomościami. Mając na uwadze tę opinię Sąd doszedł do przekonania , że przy przyjęciu wyliczeń tego biegłego co do obszaru gruntu na działkach nr (...). (...) (...) (...) (...)oraz (...)i (...)całkowicie wyłączonego z użytkowania, oraz wielkości gruntu którego użytkowanie jest ograniczone oraz stawek czynszu obowiązujących w miejscu położenia nieruchomości należne powodom wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z ich gruntu przez pozwaną to kwota 6.839,98zł. Powyższą kwotę wyliczono w ten sposób, że przypadku działek gruntu nr (...). (...) (...)nabytych odpowiednio w latach 2008, 2004 i 2002 wyliczone przez biegłego wynagrodzenie pomniejszone o kwoty wynagrodzenia z okres kiedy powodowie nie byli właścicielami tychże gruntów. Podstawą zasądzenia w/w od pozwanego stanowi art. 224§ 2 k.c. w związku z art. 230 k.c.

Roszczenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z w/w działek gruntu przekraczających w/w kwotę jako niezasadne podlega oddaleniu.

Wskazać w tym miejscu należy, że Sąd nie podzielił stanowiska zawartego w analizie sporządzonej przez S. W. do opinii biegłego W.. Ceny nieruchomości przyjęte w tej analizie są w ocenie Sądu całkowicie dowolne, powołującą się na ceny nieruchomości rolnych całkowicie oderwane o realiów rynkowych nieruchomości rolnych na terenie gminy K..

Sąd nie uwzględnił też wniosku powodów o dopuszczenie dowodów z opinii uzupełniającej tak biegłego z zakresu energetyki jak i wyceny nieruchomości przez wyliczenie stref ochronnych według wzoru wskazanego przez nich . Z opinii obu biegłych wynika, bowiem że posadowienie urządzeń elektroenergetycznych i przebiegające linie nie ma wpływu na uprawy rolne. Ponadto ze zdjęć przedmiotowych gruntów wykonanych przez biegłego z zakresu wyceny nieruchomości wynika iż grunty są wykorzystywane rolniczo także w bezpośrednim sąsiedztwie tych urządzeń. Wskazać też w tym miejscu należy, iż Sąd Najwyższy wyraził w uchwale z dnia 8 września 2011r. CZP 43/11 Rzeczyposp. PCD 2011/2/210/2 pogląd, że właścicielowi działki przez którą przebiega linia energetyczna nie przysługuje odszkodowanie za obniżenie jej wartości.

Jeśli natomiast chodzi o działki gruntu nr (...) nabyte od Agencji Nieruchomości Rolnych na podstawie umów sprzedaży z dnia 29 marca 2001 i 13 marca 2002r. oraz działki gruntu nr (...) nabytej od Skarbu Państwa Banku (...) na podstawie umowy z dnia 19 czerwca 1987r. To jak sami przyznali powodowie na działkach tych w dacie ich zakupu znajdowały się urządzenia pozwanego w postaci słupów przelotowych i zawieszonej między nimi linii energetycznej Nn 0,4 kV i średniego napięcia 15 kV.

Ceny tych nieruchomości, których od nich zażądano i które zapłacili jak sami zeznali nie były niższe z uwagi na posadowione na nich urządzenia elektroenergetyczne.

Faktem powszechnie znanym jest, Agencja Nieruchomości Rolnych gospodaruje gruntami należącymi do Skarbu Państwa. Takimi gruntami gospodarował też Bank (...). W tej sytuacji uprawnione jest przyjęcie, iż po stronie pozwanego istniało najpierw uprawnienie do posadowienia na tych gruncie swoich urządzeń, a następnie do korzystania z tego gruntu, za zgodą ówczesnego właściciela Skarbu Państwa. Urządzenia te były wybudowane lub przebudowywane w latach 1965 do 1978r.

Uprawnione jest zatem przyjęcie że pozwany nabył posiadanie służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń energetycznych w dobrej wierze jeszcze przed nabyciem przez powodów tych działek gruntu ( por postanowienie SN z dnia 23 wrześnie 2010r. IIICSK 319/09 LEX nr 661874).

Powodowie nie wykazali, w żaden sposób aby do dnia 7 lutego 2011r. występowali do pozwanego z roszczeniem jak się wydaje o wynagrodzenie za bezmowne korzystanie przez pozwanego z ich gruntu nazywane przez nich odszkodowaniem.

Pozwany wprawdzie nie podniósł zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej w dobrej wierze na w/w działkach gruntu, niemniej , wskazać należy że Sąd Najwyższy w wielokrotnie wypowiadał się na temat zasiedzenia służebności gruntowej (por wyrok SN z dnia 11 marca 2005r. III CK 489/04 LEX . nr 301735, postanowienie SN z dnia 4 października 2006r, II CSK 119/06 M.Pr. 2006/ 21/1128, Uchwała SN z dnia 7 października 2008r. III CZP 89/08 LEX nr 458125, Biul. SN 2008/10/7), a także o dopuszczalności ustalenia faktu nabycia prawa przez zasiedzenie w innej sprawie niż w postępowaniu o zasiedzenie ( por wyrok SN z dnia 12 grudnia 2008r. III CSK 389/08 LEX nr 484715).

Zgodnie z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako samoistny posiadacz, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze to zgodnie z § 2 tegoż przepisu nabywa prawo własności po trzydziestu latach. Poprzez art. 292 k.c. terminy określone w wyżej przywołanym przepisie stosuje się do zasiedzenia służebności gruntowych. Bieg terminu 20 letniego określonego w art. 172 § 1 k.c. gdyby nawet się rozpoczął w roku 1978r. w stosunku do nieruchomości nabytych od Agencji Nieruchomości Rolnych to upłynął przed nabyciem tych działek gruntu przez powodów. Odnośnie działki gruntu nr (...) nabytej w 1987r. od Skarbu Państwa Banku (...) to wobec nie wykazania przez powodów iż występowali z roszczeniem o bezumowne korzystanie z tego gruntu przez pozwanego, które przerwałoby bieg okresu zasiedzenia to nawet licząc od daty zakupu tej działki to termin 20 lat upłynął w dniu 19 czerwca 2007r.

Zgodnie zatem z art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. W ocenie Sądu powodowie nie obalili tego domniemania. Oprócz gołosłownych twierdzeń zawartych w uzasadnieniu pozwu nie powołali się na żaden dowód ani nie wskazali na żadną okoliczność w oparciu o które można byłoby wyprowadzić wniosek o istnieniu złej wiary po stronie pozwanego.

Mając na uwadze powyższe roszczenie powoda o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z tych nieruchomości jak niezasadne podlega oddaleniu.

W dalszej kolejności należy się odnieść do charakteru powództwa wniesionego przez powodów. Mimo zatytułowania pozwu jako pozew o odszkodowanie, to roszczenie którego powodowie się domagają jest roszczeniem o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z części ich gruntów. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy nie ma charakteru odszkodowawczego, gdyż jego wysokość nie zależy od tego czy właściciel poniósł jakikolwiek uszczerbek, to może ono realizować różne cele gospodarcze, w tym kompensować koszty, które właściciel poniósł przez to, że był np. zmuszony do korzystania z z cudzej nieruchomości zamiast własnej albo utracił korzyści jakie by uzyskał wynajmując lub wydzierżawiając rzecz. O wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy decydują ceny rynkowe jakie nieuprawniony posiadacz musiałby zapłacić za korzystanie z danego rodzaju rzeczy przez czas trwania władztwa gdyby było one oparte na tytule prawnym (por uchwała SN z 10 lipca 1984r.III CZP 20/84 OSNCP 1984/12/209. uchwała SN z dnia 7 stycznia 1998r. III CZP 62/97 OSNCP 1998/6/91 i uchwała SN z dnia 13 marca 2008r. III CZP 3/08 OSNCP 2009/4/53). Wynagrodzenie o bezumowne korzystanie z rzeczy może spełniać funkcje odszkodowawcze. W niniejszej sprawie powodowie nie wykazali jednak takich okoliczności aby z powodu korzystania przez pozwanego z części ich gruntów byli zmuszeni do korzystania z cudzej nieruchomości zamiast własnej, nie mówiąc już o tym aby ze względu na posadowione urządzenia utracili korzyści np. z wynajmu lub dzierżawienia nieruchomości. Wskazać w tym miejscu należy, że ze zdjęć wykonanych przez biegłego z zakresu wyceny nieruchomości wynika jednoznacznie iż powodowie wykorzystują grunty rolniczo, w tym całkowicie w bezpośrednim sąsiedztwie tych urządzeń. W tych okolicznościach Sąd oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z przesłuchania powoda na okoliczność szkody jaką poniósł przez konieczność poniesienia zwiększonych nakładów na uprawianie gruntów w okolicach urządzeń elektroenergetycznych. Powodowie niniejszym pozwem nie dochodzą odszkodowania za szkodę, która w niniejszym wypadku z uwagi na brak jakichkolwiek więzi umownych między stronami mogłaby by być wynikiem czynu niedozwolonego (art. 415 k.c.).

Przywołany przepis art. 415 k.c. stanowi, iż kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę obowiązany jest do jej naprawienia.

Do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą:

- zdarzenie z którym system prawny wiąże odpowiedzialność za określoną szkodę

- szkodę

- związek przyczynowy pomiędzy owym zdarzeniem a szkodą.

Ciężar dowodu istnienia przesłanek przewidzianych w wyżej przywołanym przepisie spoczywa na poszkodowanym.

Przepis ten nakazuje sprawcy naprawienie szkody wyrządzonej poszkodowanemu w sposób zawiniony, a podstawowe znaczenie dla stosowania postanowień w/w art. ma określenie zdarzenia, za które podmiotowi przypisywana jest odpowiedzialność oraz jakie okoliczności pozwalają lub uniemożliwiają uznanie go za czyn zawiniony.

Stosownie do treści art. 415 k.c. sprawca ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy. Wprawdzie ustawodawca nie definiuje pojęcia winy, ale w judykaturze i piśmiennictwie szczególnie tym nowszym przeważa pogląd iż za zachowania zawinione mogą być uznane wyłącznie zachowania bezprawne. ( por M. Sośniak – Bezprawność zachowania jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej za czyny niedozwolone Kraków 1959 s.78 in. A. Szponar Nadużycie prawa podmiotowego Kraków 1947 s. 112i n, B.Lewaszkiewicz- Petrykowska Wina jako podstawa odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych SPE 1969 Vol IIs90. Z. Radwański, A. Olejniczak Zobowiązania 2008r. s 498 E. Gniewek Komentarz 2008 do art. 415).

Za bezprawne należy kwalifikować czyny zakazane prze przepisy prawne obowiązujące w Polsce, czyli mogą to być przepisy Konstytucji RP inne ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Za bezprawne uznaje się także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i albo dobrymi obyczajami, czyli normami moralnymi powszechne akceptowanymi czy to w całym społeczeństwie, czy określonej grupie społecznej a nakazując lub zakazujące określone zachowanie.

Przenosząc powyższe rozważania na realia niniejszej sprawy wskazać należy, że powodowie nie wykazali żadnych przesłanek wymaganych dla odpowiedzialności deliktowej pozwanego, co oznacza że formułowanie przeciwko niemu roszczeń w oparciu o wyżej przywołany art. 415 k.c. nie znajduje uzasadnienia.

O kosztach postępowania orzeczono po myśli art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powodowie wygrali sprawę w 0,18 %, co uprawnia do przyjęcia iż ponoszą odpowiedzialność za całość kosztów procesowych. Na kwotę tę składa się wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 7.200,-zł ( § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163 poz. 1349 ze zm.) plus zwrot uiszczonej przez niego zaliczki na wynagrodzenie biegłego w kwocie 3.801,76 -zł i kwota 17,-zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O obciążeniu pozwanego kosztami sądowym, których powodowie nie mieli obowiązku uiścić (opłata od pozwu w części zasądzonej orzeczono na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz. U. z 2010r. Nr 90 poz. 594 ze zm.). Na podstawie w/w przepisu art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r, obciążono powodów kosztami wynagrodzenia biegłego nie obciążającymi pozwanego.