Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

T. O. złożyła wniosek o dział spadku po Z. O. i H. O.. Wskazała, że w skład spadku po rodzicach wchodzi nieruchomość położona w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wniosła, aby nieruchomość podzielić na dwie działki w taki sposób, aby budynek mieszkalny znajdujący się bezpośrednio przy ulicy (...) przypadł jej i uczestnikowi J. O. (1), a budynek mieszkalny położony w głębi nieruchomości przyznany został uczestnikom: K. O., J. O. (2) i M. O. (obecnie S.). Uczestniczka K. O. na rozprawie w dniu 14 grudnia 2006 r. oświadczyła, że w wyniku działu spadku chciałaby otrzymać część budynku frontowego oraz część budynku mieszkalnego zlokalizowanego na tyłach nieruchomości. Na tym samym posiedzeniu uczestnik J. O. (1) oznajmił, że zrzeka się swojego udziału na rzecz wnioskodawczyni i nie żąda z tego tytułu spłat. Uczestnicy J. O. (2) i M. O. oświadczyli, że swoich udziałów zrzekają się na rzecz K. O. i nie będą z tego tytułu podnosić żadnych roszczeń finansowych. Na rozprawie w dniu 15 marca 2007 r. K. O. wyraziła gotowość przejęcia nieruchomości na wyłączną własność ze spłatą wnioskodawczyni. Swoje stanowisko podtrzymała następnie na posiedzeniach w dniach: 9 maja 2007 r., 12 lipca 2007 r. i 20 lutego 2008 r. Wnioskodawczyni T. O. nie wyraziła zgody na taką propozycję działu domagając się podziału nieruchomości na dwie części i przyznania jej działki położonej bliżej ulicy (...). W dniu 11 sierpnia 2008 r. T. O. i K. O. oświadczyły, że są zgodne co do tego, że projektowana przez biegłego geodetę S. B. działka o numerze (...) zlokalizowana przy ulicy (...) ma przypaść wnioskodawczyni, a działka oznaczona numerem (...) na tyłach nieruchomości – uczestniczce oraz że spór dotyczy sposobu ustanowienia drogi koniecznej i wartości działek. Uczestnicy J. O. (2) i M. O. podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska zarówno w pismach z dnia 12 stycznia 2011 r., jak i na rozprawie w dniu 1 marca 2011 r. J. O. (1) dwukrotnie wzywany na rozprawę pod rygorem pominięcia dowodu z jego przesłuchania, nie stawił się. Ostatecznie wnioskodawczyni wskazała, iż domaga się przyznania jej na własność działki o numerze (...), a uczestniczce - działki oznaczonej numerem (...), przy czym droga konieczna miałaby przebiegać według wariantu II opracowanej przez biegłego geodetę S. B. w opinii z dnia 8 marca 2008 r., a K. O. wyraziła zgodę na przyznanie jej działki o numerze (...) z wyrównaniem różnicy w wartości działek w ramach zasądzonej dopłaty, jednak jej zdaniem droga konieczna winna przebiegać według wariantu I wspomnianej opinii.

Postanowieniem z dnia 22 lipca 2011 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dokonał działu spadku po Z. O., zmarłym w dniu 21 sierpnia 1991 r. w B. oraz H. O., zmarłej w dniu 17 lutego 1994 r. w B. poprzez podział fizyczny wchodzącej w skład spadku nieruchomości gruntowej położonej w B. przy ulicy (...) stanowiącej działkę o numerze (...) i powierzchni 0,0883 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), wydzielając działki oznaczone numerami:(...) o powierzchni 0,0504 ha i(...) o powierzchni 0,0379 ha, uwidocznione we wstępnym projekcie podziału stanowiącym załącznik do opinii uzupełniającej biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B. z dnia 8 marca 2008 r., stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia (pkt I. 1); przyznał na własność wnioskodawczyni T. O. zabudowaną działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 0,0379 ha i wartości 35.800,00 złotych, bez obowiązku spłaty na rzecz J. O. (1), J. O. (2) i M. S. (1) (pkt I. 2); przyznał na własność uczestniczce postępowania K. O. zabudowaną działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 0,0504 ha i wartości 53.000,00 złotych, bez obowiązku spłaty na rzecz J. O. (1), J. O. (2) i M. S. (1) (pkt I. 3); ustanowił nieodpłatną służebność gruntową drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...), aktualnie objętą księgą wieczystą nr (...), polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez nieruchomość stanowiącą działkę o numerze (...), aktualnie objętą księgą wieczystą nr (...), częścią nieruchomości obciążonej o łącznej powierzchni 0,0060 ha stanowiącej pas gruntu o szerokości 3 metrów biegnący wzdłuż granicy z działką (...) od ulicy (...) do granicy działki (...), według przebiegu uwidocznionego w wariancie I opinii uzupełniającej biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B. z dnia 8 marca 2008 r., stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia( pkt II.); zasądził od uczestniczki K. O. na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty kwotę 17.200,00 złotych płatną w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności (pkt III. ); nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dopłaty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni od uczestniczki K. O. kwotę 3.832,42 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, których nie miała ona obowiązku uiścić (pkt IV. ); zasądził od uczestniczki K. O. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 3.862,41 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt V.7) oraz nakazał wypłacić adwokatowi W. S. ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 2.952,00 złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu ( pkt VI.). Sąd I instancji ustalił, że Z. O. zmarł w dniu 21 sierpnia 1991 r. w B., a spadek po nim na podstawie ustawy nabyli: żona H. O. w 1/4 części, dzieci - T. O., K. O. i J. O. (1), każdy w 3/16 części oraz wnuki: J. O. (2) i M. O., każdy w 3/32 części oraz że H. O. zmarła w dniu 17 lutego 1994 r. w B., a spadek po niej nabyły dzieci: T. O., K. O. i J. O. (1), każdy w 1/4 części oraz wnuki: J. O. (2) i M. O., każdy w 1/8 części. W skład majątku spadkowego po Z. i H. O. wchodzi nieruchomość położona w B. przy ulicy (...) stanowiąca działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 0,0883 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Własność tej nieruchomości małżonkowie O. nabyli we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej z dniem 11 stycznia 1991 r. w drodze zasiedzenia. Przedmiotowa nieruchomość zabudowana jest od frontu ulicy (...) murowanym parterowym budynkiem z cegły, w którym ściany są zaniedbane i nieotynkowane, a podłogi zniszczone. Budynek ten jest niezamieszkany i składa się z dwóch pokoi, korytarza, wc, kuchni, wiatrołapu i dwóch pomieszczeń gospodarczych. W głębi nieruchomości zlokalizowany jest jednokondygnacyjny drewniany barak zamieszkiwany przez K. O., w którym znajdują się dwa pokoje, wejście i pomieszczenie gospodarcze. Dojście do baraku od ulicy (...) odbywa się drogą usytuowaną między budynkiem frontowym a sąsiednią działką o numerze (...). Oba budynki zlokalizowane są w obszarze działania pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez linie przesyłowe wysokiego napięcia przebiegające w poprzek nieruchomości, równolegle do ulicy (...). Dopuszczalny jest fizyczny podział nieruchomości na dwie działki:(...) o powierzchni 0,0504 ha i wartości 53.000,00 złotych oraz (...)o powierzchni 0,0379 ha i wartości 35.800,00 złotych. Linie wodnokanalizacyjna i energetyczna biegną aktualnie pod drogą usytuowaną między budynkiem frontowym, a sąsiednią działką o numerze (...). W tej części usytuowane są również liczniki służące do odczytu stopnia zużycia wody i prądu. W dniu 7 sierpnia 2010 r. uczestniczka M. O. zawarła związek małżeński z M. S. (2) i przejęła jego nazwisko. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym dokumenty i kopie dokumentów. Dotyczyły one okoliczności bezspornych między zainteresowanymi i nie były kwestionowane. W rozpoznawanej sprawie Sąd skorzystał z wiedzy specjalistycznej biegłych z dziedziny: geodezji i kartografii, instalacji i urządzeń elektrycznych oraz wyceny nieruchomości. Opinię biegłych S. B.,P. K.i R. G., w ocenie Sądu Rejonowego, są sporządzone w sposób profesjonalny i bezstronny. Dlatego stanowiły miarodajne źródło wiedzy w zakresie dotyczącym zagadnień mających relewantne znaczenie z punktu widzenia przedmiotu niniejszego postępowania. Wnioski wysuwane przez biegłych w sposób jednoznaczny nie budziły zastrzeżeń i uwzględniały w swej ostatecznej wersji sugestie samych zainteresowanych. Wieloletnie doświadczenie autorów opinii pozwoliło na dokonanie Sądowi wszechstronnej oceny możliwości dokonania fizycznego podziału nieruchomości z uwzględnieniem aktualnego stanu wiedzy z zakresu wymienionych specjalności. Sąd uwzględnił w procesie dokonywania ustaleń faktycznych również zeznania zainteresowanych, w tym wnioskodawczyni i uczestniczki K. O.. Jednocześnie Sąd pominął dowód z przesłuchania uczestnika J. O. (1), który pomimo dwukrotnego wezwania go na rozprawę pod rygorem pominięcia dowodu z jego przesłuchania, ostatecznie nie stawił się przed Sądem. Sąd pominął również dowód z dokumentu w postaci pisma z Zakładu (...), do którego przedłożenia wnioskodawczyni została zobowiązana już w dniu 1 marca 2011 r. i którego aż do zamknięcia rozprawy przez Sąd pierwszej instancji nie przedłożyła. Sąd I instancji zważył, iż dział spadku stanowi w polskim systemie prawa metodę wyjścia przez współspadkobierców ze wspólności praw i obowiązków odziedziczonych w ramach sukcesji generalnej po spadkodawcy. Od momentu dokonania działu spadku poszczególni spadkobiercy uzyskują wyłączne uprawnienia do oznaczonych składników majątkowych, wchodzących w skład schedy spadkowej. Może on przybrać zarówno postać umowną, jak i sądową (art. 1037 § 1 k.c.). W postępowaniu w przedmiocie działu spadku Sąd zobligowany jest w pierwszym rzędzie ustalić skład i wartość spadku podlegającego podziałowi (art. 684 k.p.c.). W rozpoznawanej sprawie, zdaniem Sądu Rejonowego, skład spadku nie budził wątpliwości, albowiem zainteresowani zgodnie przyznali, że w skład majątku spadkowego po Z. i H. O. wchodzi nieruchomość położona w B. przy ulicy (...), stanowiąca działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 0,0883 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Sąd podkreślił, że z przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych, stosowanych do działu spadku odpowiednio z mocy unormowania zawartego w art. 1035 k.c., preferowanym przez ustawodawcę sposobem dokonania działu, w przypadku braku zgodnego projektu zainteresowanych, jest podział fizyczny rzeczy i praw wchodzących w skład spadku, a w myśl art. 623 k.p.c. w związku z art. 688 i 687 k.p.c. jeżeli zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom spadkobierców z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Podział rzeczy wspólnej może mieć miejsce, o ile nie jest sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy i nie pociąga za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znacznego zmniejszenia jej wartości (art. 211 k.c. w związku z art. 1035 k.c.). Celem realizacji dyrektyw ustawowych, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B., który opracował projekt podziału rzeczonej nieruchomości na dwie działki oznaczone numerami (...) o powierzchni 0,0504 ha i (...)o powierzchni 0,0379 ha. Projekt ten uwzględnia sugestie zainteresowanych co do podziału nieruchomości, a jednocześnie odpowiada obowiązującym regulacjom prawnym, w tym zwłaszcza przepisom ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r., nr 102, poz. 651 ze zm.; dalej zwaną: u.g.n.) oraz ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r., nr 243, poz. 1623 ze zm.). Dokonaniu omawianego podziału nie sprzeciwiają się również normy bezpieczeństwa związane z ewentualnym oddziaływaniem pola elektromagnetycznego mającego swoje źródło w napowietrznej linii wysokiego napięcia. Sad zważył, iż z opinii sporządzonej dla potrzeb rozpoznawanej sprawy przez biegłego sądowego P. K.wynika, że obie wyodrębniane działki pozbawione są możliwości zagospodarowania na cele budowlane. Brak jest jednak podstaw do negacji dopuszczalności korzystania z posadowionych na nich budynków w zakresie dotychczasowym. Ewentualne ograniczenia wiązać należałoby jedynie z próbami rozbudowy istniejących zabudowań. Sąd przyznając działkę o numerze (...), uwidocznioną we wstępnym projekcie podziału (na k. 132-135), K. O. i działkę (...) wnioskodawczyni uwzględnił zgodne w tym zakresie wnioski zainteresowanych. Z uwagi na oświadczenia J. O. (1), J. O. (2) i M. S. (1), Sąd orzekł również o braku obowiązku spłaty przez T. O. i K. O. tychże uczestników. Celem wyrównania różnic w wartości omawianych działek, przy uwzględnieniu równych udziałów T. O. i K. O. (po 1/2), Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni kwotę 17.200,00 złotych tytułem dopłaty. Wskazał, że z opinii biegłego sądowego do spraw wyceny nieruchomości R. G.wynika, iż działka o numerze (...) ma wartość 53.000,00 złotych, natomiast przyznana wnioskodawczyni działka oznaczona numerem (...) - wartość 35.800,00 złotych, a wycena tych działek nie była przez zainteresowane kwestionowana, co wynika wprost z ich wypowiedzi na rozprawie w dniu 1 marca 2011 r. Określając czas spłaty wspomnianej sumy pieniężnej Sąd uznał, że odroczenie terminu płatności na okres 3 miesięcy pozwoli uczestniczce na podjęcie działań zmierzających do uzyskania stosownych środków pieniężnych na zaspokojenie wnioskodawczyni (np. zaciągnięcie pożyczki lub kredytu, spieniężenie części swojego majątku lub uzyskania wsparcia finansowego od najbliższych). Podkreślił, że uczestniczka niejednokrotnie w toku niniejszego postępowania deklarowała gotowość nawet całkowitej spłaty wnioskodawczyni w przypadku przyznania jej całej nieruchomości, a T. O. wyrażając wątpliwości co do finansowych możliwości dokonania przez uczestniczkę spłaty na jej rzecz oznajmiła, że nie ma w tym zakresie pewności, gdyż sytuacja majątkowa tejże nie jest jej dokładnie znana. Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z brzmieniem odpowiednio stosowanego przepisu art. 212 § 1 k.c. dokonując podziału nieruchomości sąd może obciążyć poszczególne części służebnościami gruntowymi. Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie jest istotne z punktu widzenia dopuszczalności podziału nieruchomości, w tym zwłaszcza przepisu art. 93 ust. 3 u.g.n., gdyż w myśl tego przepisu podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeżeli projektowane do wydzielenia działki gruntu nie mają dostępu do drogi publicznej. Dostęp do drogi publicznej może być natomiast zagwarantowany w trojaki sposób: poprzez ustanowienie odpowiednich służebności, poprzez wydzielenie drogi wewnętrznej, której współwłaścicielem jest właściciel działki pozbawionej bezpośredniego dostępu do drogi publicznej, jak również poprzez przyznanie takiej nieruchomości właścicielowi nieruchomości bezpośrednio do niej przylegającej, która dysponuje takim dostępem (zob. szerzej na ten temat: uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2009 r., III CZP 34/09, OSNC 2010/2/20). Sąd wskazał, że w rozpoznawanej sprawie nie było zgody zainteresowanych co do przebiegu służebności drogi koniecznej, bowiem uczestniczka domagała się, aby dostęp do drogi publicznej odbywał się według dotychczasowego przebiegu (wariant nr I wskazany w opinii biegłego sądowego S. B.), a wnioskodawczyni - aby prawo przejścia i przejazdu dotyczyło pasa ziemi położonego od strony przeciwnej, to jest od działki nr (...) (wariant nr II wskazany w opinii biegłego sądowego S. B.). Sąd Rejonowy postanowił ustanowić nieodpłatną służebność gruntową drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...), polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez nieruchomość stanowiącą działkę o numerze (...), częścią nieruchomości obciążonej o łącznej powierzchni 0,0060 ha stanowiącej pas gruntu o szerokości 3 metrów biegnący wzdłuż granicy z działką (...) od ulicy (...) do granicy działki (...), to jest według wariantu I. Podejmując takie rozstrzygnięcie Sąd miał na względzie, iż w myśl art. 145 § 2 k.c. w braku odpowiedniego dostępu nieruchomości do drogi publicznej przeprowadzenie drogi koniecznej winno nastąpić z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości pozbawionej tego dostępu oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Sąd winien zatem uwzględniać uzasadnione interesy zarówno właściciela nieruchomości władnącej, jak i właściciela nieruchomości obciążonej. W realiach niniejszej sprawy nie sposób nie dostrzec, że dostęp mieszkańców budynku usytuowanego na tyłach nieruchomości do ulicy (...) odbywał się od dłuższego już czasu drogą biegnącą wzdłuż granicy z działką (...). Dostęp ten przebiegał w sposób niezakłócony. Wskazał, że z wypowiedzi wnioskodawczyni wynika, iż chciałaby ona, aby droga została przeprowadzona z drugiej strony, to jest wzdłuż granicy z działką oznaczoną numerem (...), albowiem dotychczasowa droga się do tego nie nadaje, lecz jednocześnie oświadczyła, że chciałaby pozostawić tę drogę dla siebie. W ocenie Sądu na uwagę zasługują również inne okoliczności. W drodze, według jej aktualnego przebiegu, położone są linie wodnokanalizacyjna i energetyczna. Tym samym przyjęcie odmiennego wariantu wiązałoby się z koniecznością dokonania zmiany położenia tychże mediów. Poza tym wybór wariantu II zmuszałby ją do instalacji nowej bramy wjazdowej oraz wycinki drzew i krzewów wsadzonych od strony działki o numerze (...). Wreszcie nie bez znaczenia jest i to, że trudno mówić o uciążliwości drogi według dotychczasowego przebiegu dla T. O., która owej nieruchomości od lat nie zamieszkuje, a jak wskazał przesłuchiwany na rozprawie w dniu 12 lipca 2007 r. biegły sądowy geodeta S. B., wprowadzenie drugiego przejazdu przez nieruchomość obciążoną jest ekonomicznie nieuzasadnione, albowiem ograniczając powierzchnię użytkową frontowej działki, wydatnie wpływa na obniżenie jej wartości rynkowej. Wskazując na brzmienie punktu II sentencji postanowienia z dnia 22 lipca 2011 r. Sąd zwrócił uwagę na okoliczność, iż wyjaśnienia wymaga kwestia oznaczenia księgi wieczystej prowadzonej dla działek oznaczonych numerami (...). Zważył, że o istnieniu dwóch nieruchomości, z których jedna stanowić będzie nieruchomość władnącą, a druga obciążoną, można mówić dopiero od chwili uprawomocnienia się postanowienia. Z uwagi na definicję nieruchomości i utożsamianie pojęcia nieruchomości w rozumieniu przepisu art. 46 § 1 k.c. z wieczystoksięgowym pojęciem nieruchomości, niezbędnym będzie wydzielenie jednej z powstałych w wyniku podziału działek i założenie dla niej osobnej księgi wieczystej. Dopiero od tego momentu będzie bowiem można mówić o dwóch nieruchomościach, a co za tym idzie - o prawnej możliwości ustanowienia służebności gruntowej (art. 285 k.c.). Sąd wskazał, że na koszty sądowe w niniejszej sprawie składały się: opłata od wniosku w kwocie 1.000,00 złotych oraz wynagrodzenie biegłych sądowych w łącznej kwocie 6.724,83 złotych (biegłego S. B. - 1.812,35 złotych, biegłegoP. K.- 1.303,38 złotych i biegłego R. G. - 3.609,10 złotych). Wnioskodawczyni została zwolniona przez Sąd od kosztów sądowych i uiściła opłatę podstawową w kwocie 30,00 złotych, a uczestniczka nie została zwolniona od omawianego obowiązku i nie uiściła kosztów nawet w części. Sąd I instancji uznał, iż zasadnym jest obciążenie T. O. i K. O. kosztami sądowymi w tym samym stosunku, to jest po połowie, z uwagi na fakt, iż - na skutek decyzji pozostałych zainteresowanych - dział spadku dokonywał się wyłącznie na ich rzecz w częściach równych. Dlatego Sąd zasądził od uczestniczki K. O. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 3.862,41 złotych, stanowiącą połowę należnych, a nieuiszczonych kosztów sądowych. Orzekając o kosztach w odniesieniu do wnioskodawczyni Sąd miał na względzie treść przepisu art. 113 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594 ze zm.), zgodnie z którym koszty sądowe, których strona nie miała obowiązku uiścić i nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz strony, której czynność spowodowała ich powstanie. W związku z tym nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dopłaty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni od K. O. kwotę 3.832,42 złotych, stanowiącą połowę należnych, a nieuiszczonych kosztów sądowych, pomniejszonych o uiszczoną opłatę podstawową w kwocie 30,00 złotych. O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, Sąd orzekł w oparciu o § 6 pkt 5 w związku z § 9 pkt 3 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.), obciążając nimi Skarb Państwa.

Apelację od tego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania K. O., która zarzuciła Sądowi I instancji:

1/ nie uwzględnienie jej wniosku co do sposobu przeprowadzenia działu spadku, tj. propozycji przejęcia przez apelującą na własność całej nieruchomości za odpowiednią spłatą na rzecz wnioskodawczyni T. O.,

2/ nie uwzględnienie przy ustalaniu kwoty dopłaty na rzecz wnioskodawczyni wartości nakładów poczynionych przeze nią na nieruchomość wspólną, pomimo wniosku w tym przedmiocie i nie powołanie biegłego w celu dokonania aktualnej wyceny tych nakładów, aby możliwe było ich rozliczenie,

3/ nie rozpoznanie złożonego przez apelującą wniosku z dnia 5 lutego 2008 r. o przyznanie adwokata z urzędu, co uniemożliwiło jej skorzystanie w sprawie z pomocy pełnomocnika.

Dlatego wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez przyznanie uczestniczce na wyłączną własność nieruchomości podlegającej działowi, położonej w B. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr (...), w zamian za spłatę na rzecz wnioskodawczyni w kwocie odpowiadającej wartości przyznanej jej działki, pomniejszonej o ustaloną przez biegłego wartość poczynionych przeze apelującą nakładów na nieruchomości wspólnej, płatnej w sześciu miesięcznych ratach, bądź też zmianę zaskarżonego postanowienia w ten sposób, iż działka oznaczona numerem (...) zostanie przyznana na rzecz apelującej, a wnioskodawczyni otrzyma działkę (...) i tytułem dopłaty będzie zobowiązana do zapłaty na rzecz apelującej kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy wartością działek (...) oraz zobowiązana będzie do zapłaty na kwoty odpowiadającej wartości poczynionych przeze mnie nakładów na nieruchomości wspólnej; w przypadku nie uwzględnienia powyższych wniosków, wniosła o rozłożenie zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni dopłaty na sześć rat, twierdząc, że nie jest w stanie spłacić od razu całej przyznanej jej kwoty oraz o orzeczenie o kosztach postępowania według norm prawem przepisanych.

W toku postępowania międzyinstancyjnego zmarła wnioskodawczyni, a Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wezwał do udziału w sprawie jej spadkobiercę K. K., który poparł wniosek i wniósł o oddalenie apelacji.

Już po przekazaniu sprawy Sądowi Okręgowemu J. O. (2)i M. S. (1) zbyli swoje udziały w przedmiotowej nieruchomości M. R. oraz K. R., którzy poparli apelację.

J. O. (1) nie wypowiedział się co do zasadności apelacji

Dlatego Sąd Okręgowy zwolnił od udziału w sprawie J. O. (2) i M. S. (1), a wezwał do udziału w sprawie M. R. oraz K. R. oraz postanowił sprawę prowadzić z wniosku K. K., jako sprawę o dział spadku i zniesienie współwłasności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy pragnie wskazać, że stan faktyczny i prawny uległ zmianie wskutek śmierci wnioskodawczyni T. O. oraz sprzedaży udziałów przez J. O. (2) i M. S. (1). Sąd Rejonowy realizując dyrektywę dokonania działu spadku przez podział fizyczny miał na uwadze okoliczność, iż wnioskodawczyni T. O. nie miała zaspokojonych potrzeb mieszkaniowych oraz treść przepisów art. 623, 687, 688 i 211 k.p.c. W chwili orzekania przez Sąd Okręgowy sytuacja uległa zmianie. T. O. nie żyje, a jej spadkobierca ma zaspokojone potrzeby mieszkaniowe. Współwłaścicielami nieruchomości zostali M. R. oraz K. R., którzy kupili udziały należące do J. O. (2) i M. S. (1). W tej sytuacji należy ponownie rozważyć stanowiska zainteresowanych odnośnie sposobu działu spadku i zniesienia współwłasności. Sąd Rejonowy rozstrzygając sprawę zasadnie przyjął, iż podstawowym sposobem działu spadku jest podział fizyczny nieruchomości. Nie jest to jednak sposób jedyny, a dopuszczalność podziału niewielkiej nieruchomości jest wątpliwa. Należy wskazać, że biegły S. B. w opinii z dnia 10 lutego 2007 r. ( k. 49-50) oraz w wyjaśnieniach z dnia 15 marca 2007 r. (k.62) opiniował, iż podział nieruchomości jest niedopuszczalny. Dopiero po oględzinach nieruchomości w dniu 2 kwietnia 2007 r. (k. 64) w opinii uzupełniającej z dnia 2 maja 2007 r. (k. 69-70 ) sporządził plan podziału nieruchomości.

Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłegoP. K.uznał, że przedmiotowa nieruchomość nie nadaje się do budowy nowego domu, bądź rozbudowy budynków już istniejących. Tymczasem uczestniczka postepowania twierdziła, że właściciele sąsiedniej nieruchomości uzyskali zezwolenie na budowę domu (k. 241). Tej kwestii Sąd Rejonowy nie wyjaśnił, a w szczególności nie wyjaśnił, czy budowa, bądź rozbudowana jest możliwa w przypadku braku podziału działki.

Uczestniczka postępowania w piśmie z dnia 28 sierpnia 2007 r. (96) podała, że poniosła koszty przyłącza, a ponadto złożyła faktury (k.239-240) świadczące o zakupie materiałów budowlanych. Wprawdzie uczestniczka nie złożyła formalnego wniosku o rozliczenie nakładów poniesionych na nieruchomość, lecz należy wskazać, iż działała samodzielnie, a jej wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu z dnia 5 lutego 2008 r. (k. 116) nie został rozpoznany. Nierozpoznanie wniosku prowadziło przynajmniej w części do nieważności postępowania, a ponadto nakładało na Sąd Rejonowy obowiązek wyjaśnienia, dlaczego uczestniczka postępowania twierdziła, że samodzielnie sfinansowała przyłącze oraz dlaczego złożyła powyższe faktury.

Ponadto należy wskazać, iż od chwili wydania zaskarżonego postanowienia minęło prawie 4 lata, a od dnia wyjaśnień złożonych przez biegłego R. G. tj. 1 marca 2011 r. (k.296) minął podobny okres.. Było to spowodowane okolicznościami niezależnymi od Sądu Rejonowego, lecz w myśl przepisu art. 156 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami operat w zasadzie nie powinien być już wykorzystywany.

Dlatego Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie należy przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości i na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a na podstawie przepisów art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. pozostawił temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.