Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny - Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Maria Leszczyńska

Sędziowie: SO Wojciech Borodziuk

SO Janusz Kasnowski (spr.).

Sekretarz sąd. Tomasz Rapacewicz

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2015 r. w Bydgoszczy na rozprawie sprawy z wniosku

J. G.

przy uczestnictwie

Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N., Skarbu Państwa – Starosty (...), Gminy (...), Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w B., Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w N. oraz S. B. (1), I. B., M. C., J. C., P. F., A. F., M. K. (1), B. K., E. P., Ł. P., K. P., M. R. (1), E. R., H. S., P. T., M. T., M. G. (1), M. G. (2), Ł. J., E. J., J. K., M. K. (2), J. M., A. P., J. S., S. W., G. W., M. W., M. B., H. B., A. C., M. I., N. K., K. D., Z. G., L. F. (1), L. F. (2), M. S., M. R. (2),

o ustanowienie służebności gruntowej (drogi koniecznej)

na skutek apelacji uczestniczki Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. od postanowienia Sądu Rejonowego w Szubinie V Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w Nakle nad Notecią z dnia 8 maja 2013r. w sprawie o sygn. V Ns 11/13

postanawia:

I / zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że ustanowić dla każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w N., a stanowiącej działkę nr (...) ujętą w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Szubinie o nr KW (...) służebność gruntową (drogę konieczną) biegnącą od południowej granicy drogi gminnej (ul. (...)) oznaczonej jako działka nr (...) i przez istniejący przepust na rzece K. oznaczonej jako działka nr (...), rozszerzający się do 7 m w kierunku granicy z działką nr (...) i dalej do granicy z działką nr (...), przez zabudowaną działkę nr (...) przy ul. (...) ujętą w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Szubinie o nr KW (...), pasem gruntu o szerokości 3,5 m, długości 14,5 m i powierzchni 0,0051 ha, usytuowanym wzdłuż granicy z zakrytą częścią rzeki K., zgodnie z opinią uzupełniającą biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B.z dnia 21 sierpnia 2014r. oraz załączoną do niej mapą projektu przebiegu drogi koniecznej oznaczonej liniami przerywanymi koloru czerwonego, stanowiącymi integralną część tego postanowienia, za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 3 100 zł (trzy tysiące sto) na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w N., a więc działającej na nieruchomości obciążonej stanowiącej działkę nr (...) wcześniej opisaną;

II / nakazuje Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...) w N., a więc działającej na nieruchomości obciążonej stanowiącej działkę nr (...), aby na własny koszt usunęła stojący na tej działce wzdłuż granicy z działką nr (...) mur o szerokości 0,24 m i wysokości od 0,59 m do 0,64 m wraz ze stojącym na nim płotem z siatki metalowej na długości 3,5 m, mierząc od północno zachodniego narożnika działki nr (...) w kierunku garażu zlokalizowanego pod budynkiem mieszkalnym, a nadto, aby przesunęła płot z siatki metalowej o wysokości 0,88 m stojący na granicy działki (...) i działki obciążonej nr (...) w celu poszerzenia obecnego wjazdu o szerokości 4,20 m na działkę (...) do szerokości 7 m, zgodnie z opinią uzupełniającą biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B.z dnia 21 sierpnia 2014r. oraz załączoną do niej mapą projektu przebiegu drogi koniecznej opisanymi w punkcie I (pierwszym) niniejszego postanowienia;

III / oddalić apelację w pozostałej części;

IV / zasądzić od uczestnika Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w N. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 1 486,81 zł (jeden tysiąc czterysta osiemdziesiąt sześć i 81/100) tytułem zwrotu kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na wynagrodzenie biegłego sądowego w postępowaniu apelacyjnym;

V / zasądzić od wnioskodawcy J. G. na rzecz uczestniczki Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. kwotę 320 zł (trzysta dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 639/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 maja 2013r. Sąd Rejonowy w Szubinie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Nakle nad Notecią w sprawie z wniosku J. G.:

- ustanowił dla każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w N. stanowiącej działkę nr (...), dla której ten Sąd prowadzi księgę wieczystą nr (...) służebność drogi koniecznej, przebiegającej od drogi gminnej - ul. (...), czyli działki nr (...), przez nieruchomość położoną N. przy ul. (...), oznaczoną jako działka nr (...), dla której tut. Sąd prowadzi księgę wieczystą nr (...), wzdłuż granicy ze skanalizowanym odcinkiem rzeki K. (działka nr (...)), pasem gruntu o średniej szerokości 1,5 m, długości 20,8 m i powierzchni 31 m ^{( 2)} - dostęp do nieruchomości władnącej zapewni w/w służebność wraz ze skanalizowanym odcinkiem rzeki K., o średniej szerokości 2,00 m, długości 20,8 m i powierzchni 42 m ^{( 2)}, dla której tut. Sąd prowadzi księgę wieczystą nr (...), zgodnie wariantem nr (...) opinii uzupełniającej nr(...) z dnia 31.10.2012r. biegłego sądowego inż. K. B.za wynagrodzeniem jednorazowym na rzecz właścicieli nieruchomości obciążonych w kwocie 2 430,00 zł., zgodnie z opinią uzupełniającą nr(...) z dnia 31.12.2012r. biegłego sądowego inż. K. B., a nadto rozstrzygnął o kosztach postępowania w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że nieruchomość wnioskodawcy J. G. stanowiąca działkę nr (...) położoną w N. przy ul. (...), ujętą w księdze wieczystej tego Sądu o nr KW (...), nie posiada aktualnie dostępu do drogi publicznej. Wcześniej dostęp do tej działki odbywał się przez działki o nr (...) przy granicy z działką (...), przez rzekęK., prowizoryczną kładką z bali drewnianych, zlokalizowaną przy granicy z działką (...). Dostęp ten zapewniony był służebnością gruntową, która w 2005r. wygasła (okoliczność niesporna).

Na okoliczność ustalenia możliwych wariantów przebiegu drogi koniecznej od nieruchomości wnioskodawcy do drogi publicznej oraz wysokości wynagrodzenia za jej ustanowienie należnego właścicielom nieruchomości obciążonych Sąd dopuścił i przeprowadził dowód z opinii biegłego z dziedziny geodezji i szacowania nieruchomości inż. K. B.. Ten w opinii z dnia 28.02.2011r.i w opinii uzupełniającej nr (...) z dnia 31.10.2012 r. przedstawił trzy warianty przebiegu drogi koniecznej, przy czym wariant III (trzeci) zakładał przebieg służebności od drogi gminnej tj. ul. (...) oznaczonej na tym odcinku jako działka nr (...), poprzez nieruchomość położoną przy ul (...), oznaczoną jako działka nr (...), wzdłuż granicy ze skanalizowanym odcinkiem rzeki K. (działka (...)) i dalej pasem gruntu o średniej szerokości 1,5 m, długości 20,8 m i powierzchni 31 m ^{( 2)} - dostęp do nieruchomości wnioskodawcy ma zapewnić projektowana służebność wraz ze skanalizowanym odcinkiem K.o średniej szerokości 2,0 m, długości 20,8m i powierzchni 42 m ^{( 2)}, zapisanej w księdze wieczystej KW (...) stanowiącej własność Gminy (...)(por. opis wariantu III służebności oraz mapę projektu jej przebiegu - str.12 opinii uzupełniającej z dnia 31.10.2012r. oraz mapa stanowiąca załącznik do tej opinii). Natomiast w opiniach uzupełniających nr(...)z dnia 21.10.2012r. (k.186 -198) i nr (...) z dnia 31.12.2012r. (k.458-467) biegły K. B.określił wysokość wynagrodzenia należnego dla właścicieli nieruchomości obciążonych za ustanowienie służebności na rzecz wnioskodawcy, które dla wyżej opisanego wariantu III (trzeciego)jednorazowo winno wynieść 2 430 zł.

W ramach oceny prawnej tych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że wniosek J. G. o ustanowienie służebności drogi koniecznej należało uwzględnić, z uwagi na zaistnienie przesłanek przewidzianych w art.145 § 1 kc, i ustanowić służebność na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w N. przy ul. (...) stanowiącej działkę nr (...), dla której ten Sąd prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), z uwzględnieniem jej przebiegu w sposób opisany w wariancie III (trzecim) opinii biegłego inż. K. B.z dnia 31.10.2012r. i za jednorazowym wynagrodzeniem na rzecz właścicieli nieruchomości obciążonych w kwocie 2430 zł. Przyjęcie tego wariantu przebiegu drogi koniecznej, zdaniem Sądu, prowadzi do najmniejszego obciążenia nieruchomości władnących. Za tym wariantem opowiadała się największa liczba współwłaścicieli nieruchomości, które mają być nią obciążone, a mianowicie współwłaściciele nieruchomości położonej przy ul. (...) oraz Gmina (...).

Jedynie wnioskodawca J. G. i uczestnicząca w sprawie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w N. opowiadali się wyłącznie za wariantem I (pierwszym) z opinii w/w biegłego, według którego proponowana służebność przebiegałaby od drogi gminnej oznaczonej jako działka nr (...) i dalej ul. (...) przez istniejący przepust na rzece K., do granicy z działką nr (...), przez zabudowaną działkę nr (...), położoną przy ul. (...) i dalej pasem gruntu szerokości 5,0 m, długości 14,5 m i powierzchni 72 m ^{( 2)}, usytuowanym wzdłuż granicy z rzeką K.. Za odrzuceniem tego wariantu przebiegu służebności przez Sąd przemawiało przede wszystkim to, że przejazd przez działkę nr (...) wiązałby się z zagrożeniem życia lub zdrowia zarówno dla właściciela nieruchomości władnącej jak i właścicieli nieruchomości obciążonej, które byłoby związane z wjazdem i wyjazdem z garażu podziemnego usytuowanego w nieruchomości położonej przy ul. (...). Współwłaściciele tej nieruchomości, którzy są jej mieszkańcami podali, że nie ma możliwości bezkolizyjnego korzystania z tego samego kawałka gruntu jako drogi oraz wjazdu i wyjazdu z garażu. Wyjazd z pochylni garażu przesłaniają bowiem murki oporowe i altana śmietnikowa przez co wypada on bezpośrednio na proponowaną drogę konieczną, bez możliwości zatrzymania się i upewnienia o bezpiecznym włączeniu się do ruchu. Poza tym mostek, który łączy drogę gminną z działką (...) ma wytrzymałość 3,5 ton, a pojazdy dostarczające materiały na budowę przekraczają nośność mostu.

Sąd przyznał, że jedynym mankamentem wariantu III (trzeciego) przebiegu służebności, jest to, że będzie musiała przebiegać przez ciek wodny K. co powoduje konieczność budowy stosownej przeprawy, względnie przystosowania skanalizowanego odcinka rzeki do takich celów. Odpowiedzią na tę wątpliwość jest art. 289 kc zgodnie z którym budowa i utrzymanie urządzeń ułatwiających poruszanie się od nieruchomości władnącej do drogi publicznej, należy do właściciela nieruchomości władnącej. W myśl tego przepisu obowiązek budowy stosownej przeprawy spoczywa na wnioskodawcy.

W apelacji od postanowienia uczestniczka Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w N. domagała się jego zmiany poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu I (pierwszego) opinii biegłego sądowego z dnia 28.02.2011r., oznaczonego na kopii mapy ewidencyjnej w skali 1:500 znajdującej się na karcie 2 opinii stanowiącej integralną część rozstrzygnięcia, za jednorazowym wynagrodzeniem oraz zasądzenie od uczestników na rzecz apelującej zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji według norm przepisanych, a ewentualnie uczestniczka wniosła o uchylenie postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje.

Apelująca podniosła kilka zarzutów, a mianowicie:

a)  naruszenia przepisów postępowania, a dokładniej:

- art 626 § 2 kpc w zw. z art. 232 kpc poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z oględzin potencjalnej nieruchomości władnącej i potencjalnych nieruchomości obciążonych, na których miała zostać ustanowiona służebność drogi koniecznej;

- art. 230 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc poprzez niewłaściwe zastosowanie i wynikające z przyjęcia, że nie wypowiedzenie się przez SM (...) z/s w N. na temat faktów przytoczonych przez mieszkańców nieruchomości przy ul. (...) dawało podstawy do uznania tych faktów za przyznane;

- art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc poprzez niewłaściwe zastosowanie i pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia przesłanek, jakimi kierował się Sąd odmawiając wiarygodności opiniom biegłego w zakresie wariantu I i II sposobu ustanowienia służebności drogi koniecznej;

b) naruszenia przepisów prawa materialnego, a dokładniej:

- art. 145 § 2 kc(tu zarzut przywołuje się w dosłownym brzmieniu) poprzez nadmierne obciążenie nieruchomości skarżącej SM (...) z/s w N. jako nieruchomości obciążonej służebnością drogi koniecznej;

- art. 145 § 3 kc poprzez przeprowadzenie drogi koniecznej wbrew interesowi społeczno-gospodarczemu z uwagi na niezgodność z przepisami prawa budowlanego, zagrożeniem bezpieczeństwa mieszkańców nieruchomości przy ul. (...) oraz pominięciem dotychczasowych zasad dojazdu do działki wnioskodawcy o nr (...) oraz zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rady Miasta w N., zgodnie z treścią którego plan przewiduje drogę wewnętrzną o dostępie ogólnym, przez którą może zostać przeprowadzona służebność drogi koniecznej.

W dalszej części apelacji uczestniczą przedstawiła szersze uzasadnienie wyżej przywołanych zarzutów (k.803 – 809).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. jest uzasadniona, choć nie wszystkie zarzuty w niej podniesione były trafne.

W szczególności stwierdzić należy, że z niespornych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego wynika, że nieruchomość niezabudowana będąca aktualnie własnością wnioskodawcy J. G., położona w N. i stanowiąca działkę nr (...) nie posiada dostępu do drogi publicznej. Jej usytuowanie bliżej obrazuje mapa przebiegu drogi koniecznej stanowiąca załącznik do opinii biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii inż. K. B. (k.59) oraz mapa przebiegu służebności stanowiąca załącznik do opinii uzupełniającej opracowanej przez biegłego z tej samej dziedziny mgr inż. S. B. (k.1029). W ramach uzupełnienia tego istotnego ustalenia jedynie powtórzyć należy za Sądem Rejonowym, że przy wydzieleniu działki wnioskodawcy nie zadbano o prawne uregulowanie jej dostępu do drogi publicznej, a okresowo ustanowiona służebność zapewniająca taki dostęp (wzdłuż granicy działek nr (...)) wygasła w końcem 2005r. (por. też uwagi zawarte w opinii biegłego K. B. – k.53; nadto mapa obrazująca uprzedni dostęp do działki wnioskodawcy – k.344). Skoro nieruchomość wnioskodawcy nie posiada dostępu do drogi publicznej, to ma on prawo żądać: od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogi koniecznej (zgodnie z art.145 § 1 kc).

Zgodzić się należy z apelującą, że przy ustanowieniu służebności drogi koniecznej Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, a dokładniej art.145 § 2 i 3 kc, bowiem jej przeprowadzenie określił z naruszeniem wymogów wskazanych w tym przepisie.

Wstępnie poczynić należy uwagę bardziej ogólnej natury, że w ramach kryteriów, którymi powinien się kierować Sąd ustanawiający służebność drogi koniecznej, ustawodawca wymienił w art.145 § 2 i 3 kc jedynie potrzeby nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej, najmniejsze obciążenia gruntów, przez które miałaby ona przebiegać oraz interes społeczno gospodarczy. Bliżej, w ramach oceny spełnienia tych ogólnych kryteriów, istotne jest – jak wskazał Sąd Najwyższy - w jaki sposób dotychczas realizowany był dostęp do drogi publicznej i z jakich przyczyn nieruchomość została go pobawiona, jakie jest stanowisko większości właścicieli gruntów, przez które droga ma przebiegać, jakich czynności czy nakładów wymaga urządzenie drogi, jaki rodzaj i obszar gruntów ma ona zająć i czy korzystanie z niej zaspokoi potrzeby nieruchomości władnącej (tu wnioskodawcy) oraz nie obciąży nadmiernie nieruchomości służebnych, a więc tych, przez które służebność będzie przebiegać (por. postanowienie z dnia 14.11.1997r. w sprawie II CKN 456/97 – opublikowane w systemie informacji prawnej LEX). W ramach tego zaspokojenia potrzeb nieruchomości władnącej oraz nieobciążania nadmiernie nieruchomości służebnych, a więc uwzględnienia interesów stron, zasadniczego znaczenia należy upatrywać w wyborze trasy najkrótszej przebiegającej między siedliskami, po szlaku urządzonym i już wykorzystywanym dla potrzeb komunikacyjnych. Takie zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28.01.2004r. w sprawie IV CK 398/02 (opublikowane jw.), które Sąd odwoławczy w zupełności akceptuje. Nie jest oczywiście wykluczone określenie przebiegu służebności w całkowitym oderwaniu od dotychczasowej praktyki, ale tylko wtedy, gdy droga taka lepiej odpowiadałaby wymogom art.145 § 2 i 3 kc (por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30.05.2007r. w sprawie IV CSK 68/07 – opublikowane jw.).

W świetle tak zakreślonych granic oceny wniosku o ustanowienie drogi koniecznej stwierdzić należy, że poprowadzenie drogi w sposób przyjęty przez Sąd Rejonowy i proponowany przez współwłaścicieli nieruchomości położonej w N., a stanowiącej działkę nr (...) (KW (...)), nie odpowiada wymogom art.145 § 2 i 3 kc. Ta wąska droga (1,5 m) przebiegałaby bowiem w miejscu dotychczas niewykorzystywanym i co istotne nie urządzonym, tuż pod oknami balkonowymi budynku mieszkalnego (bloku), gdzie znajdują się studzienki kanalizacyjne, a dodatkowo wymagałaby wykonania przejazdu przez rzekę K.. Dokładniej przebieg tak proponowanej drogi, opisanej jako wariant III (trzeci) w uzupełniającej opinii biegłego sądowego K. B. z dnia 31.10.2012r., obrazuje mapa projektu załączona do opinii oraz zdjęcia nr 4 i 5 na karcie 7 tej opinii (k.344 i 331). Sąd Rejonowy wybrał taki wariant przebiegu drogi koniecznej, bowiem opowiedziała się za nim największa liczba współwłaścicieli nieruchomości, które mają być nią obciążone, a w istocie współwłaścicieli nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę nr (...), którzy nie chcieli, by to przez ich działkę przebiegała służebność opisana w opinii biegłego, jako wariant I (pierwszy). Widać z tego wprost, że Sąd Rejonowy uwzględnił w ocenie jedynie to jedno kryterium i pominął wszystkie inne kryteria przywołane we wcześniej poczynionej uwadze ogólnej. Postanowił poprowadzić drogę bardzo wąską (1,5 m), a tym samym niepraktyczną, w miejscu, w którym nigdy jej nie było i tym samym nie ma jakichkolwiek elementów jej urządzenia, a nadto w bardzo bliskim sąsiedztwie okien i balkonów dużego domu mieszkalnego (bloku). Słusznie zatem podniosła apelująca, że tak proponowany przebieg służebności drogowej (drogi koniecznej) nie mógł się ostać, jako sprzeczny z wymogami art.145 § 2 i 3 kc.

Zgodzić się należy natomiast z jej zapatrywaniem, że jedynie uzasadnione jest poprowadzenie służebności drogi koniecznej z uwzględnieniem wariantu opisanego w pierwszej opinii biegłego z dziedziny geodezji i kartografii inż. K. B. z dnia 28.02.2011r. (k.52), zaznaczonego na mapie do tej opinii kolorem zielonym (k.59). Przewidywał on przebieg służebności od drogi gminnej oznaczonej jako działka nr (...) i stanowiącej ul. (...), dalej przez istniejący przepust na rzece K. do granicy z działką nr (...), przez działkę nr (...)położoną przy ul. (...), pasem gruntu o szerokości 5 m i długości 14,5 m (o łącznej powierzchni 72 m ^{( 2)}) wzdłuż granicy z rzeką K.. Biegły zaznaczył, że pas gruntu przewidziany do obciążenia służebnością znajduje się w granicach przewidzianej w planie miejscowym ulicy (drogi) wewnętrznej oznaczonej symbolem (...). (opinia biegłego – k.52 i w/w mapa – k.59). Taki przebieg drogi koniecznej uwzględniałby właściwie interesy każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) (władnącej), gdyż z jednej strony zabezpieczałby jego dostęp (dojazd i dojście) do drogi publicznej (ul. (...)), a z drugiej - w minimalnym stopniu obciążałby nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) (obciążoną), bo przebiegałby jedynie na szerokości 5 metrów i długości 14,5 m, po właściwie utwardzonym szlaku, z którego korzystają także mieszkańcy budynku posadowionego na działce obciążonej. Poza tym, patrząc na sprawę przyszłościowo, taki przebieg służebności wpisywałby się w plan miejscowy ulicy wewnętrznej oznaczonej symbolem (...). (por. mapa projektu przebiegu drogi koniecznej stanowiąca załącznik do uzupełniającej opinii biegłego z dnia 31.10.2012r. – 344; kserokopia załącznika do uchwały nr (...)Rady Miejskiej w N. z dnia 28.12.2006r. obrazującego zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – k.10).

Jednak tak proponowany przebieg służebności drogi koniecznej musiał ulec modyfikacji w sposób opisany w opinii uzupełniającej biegłego z dziedziny geodezji i kartografii mgr inż. S. B., a to w związku z wybudowaniem przez Wspólnotę Mieszkaniową nieruchomości przy ul. (...) (działka nr (...)) muru przy wyjeździe z garażu podziemnego, uniemożliwiającego przejazd przez pas gruntu ujęty w projekcie przebiegu służebności na szerokości większej niż 1,5 m. Na dobudowanie takiego muru w istocie przegradzającego proponowany pas gruntu, przez który droga miałaby przebiegać, a w konsekwencji uniemożliwiającego dostęp do działki wnioskodawcy J. G. nr (...) zwrócił uwagę biegły K. B. podczas oględzin nieruchomości przeprowadzonych w dniu 11.10.2012r. dla potrzeb sporządzenia opinii uzupełniającej nr (...) z dnia 31.10.2012r. (opinia biegłego - k.330). Fakt takiego dobudowania muru już po sporządzeniu pierwszej opinii przez biegłego, a przez sporządzeniem opinii uzupełniającej nie był w sprawie kwestionowany. Nadto, uczestniczący w rozprawie w dniu 27.03.2014r. współwłaściciele nieruchomości przy ul. (...) (działka nr (...)) taki fakt dobudowania muru potwierdzili (k.961 - 962). Dlatego też Sąd Okręgowy dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego z dziedziny geodezji i kartografii, przy czym z racji zaprzestania pełnienia funkcji przez biegłego sądowego K. B. zlecił opracowanie opinii biegłemu S. B.. Biegły ten dokonał oględzin nieruchomości i poczynił stosowne pomiary, określił możliwy przebieg służebności drogowej (drogi koniecznej) i opisał zakres niezbędnych prac, które należałoby wykonać, by służebność poprowadzić przez działkę nr (...) (k.1024 – 1026). W ocenie Sądu opinia nie nasuwała wątpliwości, a i uczestnicy postępowania nie wnieśli do niej żadnych zastrzeżeń. Do opinii biegły załączył mapę projektu przebiegu drogi koniecznej, który jasno obrazuje, że w porównaniu do pierwotnego projektu przebiegu drogi opracowanego przez biegłego K. B., pas gruntu zajęty na działce nr (...) o długości 14,5 m uległ zwężeniu (z 5 m do 3,5 m), a przez to i ogólna powierzchnia tej działki zajęta pod projektowaną drogę uległa zmniejszeniu (z 72 m ² do 51 m ²). Poszerzeniu uległ jedynie wjazd na działkę nr (...) od strony ul. (...) (z 5 m do 7 m), a to w związku ze zwężeniem projektowanej drogi (z 5 m do 3,5 m), tak by była możliwość wykonania manewru skrętu przez samochód wjeżdżający na działkę (opinia w/w biegłego – k.1025).

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał za uzasadnione ustanowienie dla każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w N., a stanowiącej działkę nr (...) ujętą w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Szubinie o nr KW (...) służebność gruntową (drogę konieczną) biegnącą od południowej granicy drogi gminnej (ul. (...)) oznaczonej jako działka nr (...) i przez istniejący przepust na rzece K. oznaczonej jako działka nr (...), rozszerzający się do 7 m w kierunku granicy z działką nr (...) i dalej do granicy z działką nr (...), przez zabudowaną działkę nr (...) przy ul. (...) ujętą w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Szubinie o nr KW (...), pasem gruntu o szerokości 3,5 m, długości 14,5 m i powierzchni 0,0051 ha, usytuowanym wzdłuż granicy z zakrytą częścią rzeki K. zgodnie z opinią uzupełniającą biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B.z dnia 21 sierpnia 2014r. oraz załączoną do niej mapą projektu przebiegu drogi koniecznej oznaczonej liniami przerywanymi koloru czerwonego, stanowiącymi integralną część tego postanowienia (k.1025 i 1029). Takie przeprowadzenie służebności drogowej (drogi koniecznej) zapewni każdoczesnemu właścicielowi działki nr (...) (aktualnie wnioskodawcy) dostęp do drogi publicznej (ul. (...)) z wykorzystaniem już istniejącego betonowego przejazdu przez rzekę K., a dalej utwardzonym pasem gruntu na niewielkiej odległości (14,5 m). Z racji niewielkiego pasa gruntu zajętego pod drogę i to przy granicy działki nie będzie to stanowiło dla właścicieli nieruchomości obciążonej (działki (...)) istotnej uciążliwości, a tym samym odpowiada wymogom art.145 § 1 i 2 kc. Okoliczność, że w trakcie przejazdu właściciel nieruchomości władnącej (działki (...)), jak i współwłaściciele nieruchomości obciążonej (działki (...)) będą zmuszeni zachować szczególną ostrożność, ci ostatni głównie przy wyjeździe z podziemnego garażu, nie pozbawia takiego rozwiązania racjonalności i zasadności. Być może dla dopełnienia warunków ostrożności wszyscy zainteresowani winni zadbać o umieszczenie stosownych znaków ostrzegających o ewentualnym niebezpieczeństwie czy też nakazujących zachowanie ostrożności.

Jedynie dla usunięcia wątpliwości wskazać należy, że zupełnie nie znajdowałby uzasadnienia wariant II (drugi) przebiegu drogi koniecznej do nieruchomości wnioskodawcy (działki nr (...)) wskazany w uzupełniającej opinii nr (...) biegłego K. B. z 31.10.2012r. Miałaby ona przebiegać przez dwie działki (nr (...)) pasem szerokości 3,5 m i długości prawie 70 m (por. mapa projektu jej przebiegu – k.344). Nadto po terenach zielonych, co wymagałoby wytyczenia przejazdu i jego utwardzenia, a w konsekwencji usunięcia dotychczasowego zagospodarowania terenu i częściowej likwidacji obiektów zabaw dla dzieci, co obrazują zdjęcia załączone do opinii biegłego (k.332). Już ten opis przebiegu drogi koniecznej pozwala stwierdzić, bez potrzeby czynienia szerszego uzasadnienia, że jego zaakceptowanie stałoby w oczywistej sprzeczności z wymogami art.145 ∫ 2 i 3 kc.

Zatem dokonując zmiany zaskarżonego postanowienia i ustanawiając przebieg służebności drogowej (drogi koniecznej) w sposób wcześniej opisany Sąd Okręgowy zasądził od wnioskodawcy J. G. (właściciela nieruchomości władnącej) na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w N., a więc działającej na zabudowanej nieruchomości obciążonej (działce nr (...)) jednorazową spłatę w wysokości 3100 zł, jako wartość uszczuplenia użyteczności nieruchomości obciążonej. Taką wysokość odpłatności określił biegły sądowy K. B. w swojej opinii z dnia 21.10.2011r., którą Sąd Okręgowy podzielił (k.196 – 197). W ocenie Sądu opinia biegłego nie straciła na aktualności bowiem od chwili jej sporządzenia nie nastąpiły zmiany ani w sposobie wyliczenia wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością drogi koniecznej, ani nie zmieniły się w sposób istotny stawki takiego wynagrodzenia (nie uległy zwiększeniu). Poza tym biegły określił wysokość wynagrodzenia przy uwzględnieniu, że droga konieczna będzie przebiegała po nieruchomości obciążonej pasem szerokości 5 m i długości 14,5 m, a więc zajmie powierzchnię 72 m ², gdy ostatecznie służebność będzie przebiegała pasem szerokości 3,5 m, a w konsekwencji powierzchnia działki obciążonej zajęta pod drogę będzie istotnie mniejsza i wyniesie jedynie 51 m ². Pamiętać przy tym należy, że możliwość przejazdu przez nieruchomość obciążoną w żadnym stopniu nie ogranicza właścicieli tej nieruchomości w korzystaniu z tej części działki. Brak w sprawie innych okoliczności, bo zainteresowani ich nie przedstawili, które wskazywałyby, że wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogowej powinna być wyższa.

By właściciel nieruchomości władnącej (działki nr (...)) mógł korzystać z ustanowionej służebności drogowej (drogi koniecznej) Sąd odwoławczy nakazał Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...) w N., a więc działającej na nieruchomości obciążonej stanowiącej działkę nr (...) i będącej uczestnikiem tego postepownia, aby na własny koszt usunęła stojący na tej działce wzdłuż granicy z działką nr (...) mur o szerokości 0,24 m i wysokości od 0,59 m do 0,64 m wraz ze stojącym na nim płotem z siatki metalowej na długości 3,5 m, mierząc od północno zachodniego narożnika działki nr (...) w kierunku garażu zlokalizowanego pod budynkiem mieszkalnym, a nadto, aby przesunęła płot z siatki metalowej o wysokości 0,88 m stojący na granicy działki (...) i działki obciążonej nr (...) w celu poszerzenia obecnego wjazdu o szerokości 4,20 m na działkę (...) do szerokości 7 m, zgodnie z opinią uzupełniającą biegłego sądowego z dziedziny geodezji i kartografii S. B.z dnia 21sierpnia 2014r. oraz załączoną do niej mapą projektu przebiegu drogi koniecznej opisanymi w punkcie I (pierwszym) postanowienia.

Zasadą jest, że skoro ustanowienie drogi koniecznej następuje w interesie właścicieli nieruchomości pozbawionych dostępu do drogi publicznej, to i oni winni uiścić właścicielom nieruchomości obciążonych taką służebnością odpowiednie wynagrodzenie (jak stanowi art.145 § 1 kc). Podzielić też należy pogląd, że ewentualne dodatkowe koszty niezbędne do ustanowienia drogi koniecznej powinni także ponieść właściciele zainteresowani jej ustanowieniem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07.02.2002r. w sprawie I CKN 573/00 – opublikowane w systemie informacji prawnej LEX). Jednak w okolicznościach faktycznych tej konkretnej sprawy uzasadnione było odstąpienie od tej zasady i obciążenie kosztami wykonania prac wcześniej opisanych Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w N., a więc działającej na nieruchomości obciążonej (działce nr (...)). Zasadniczo z tej przyczyny, że to ona w trakcie postępowania, nie czekając nawet na rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd I instancji, dokonała zmian na nieruchomości w taki sposób, by uniemożliwić poprowadzenie służebności drogowej (drogi koniecznej) przez jej działkę w sposób zaprojektowany przez biegłego K. B. w jego pierwszej opinii z dnia 28.02.2011r.(por. uwagi poczynione we wcześniejszej części uzasadnienia). W stanie faktycznym sprawy II CKN 573/00, w której zapadło wyżej przywołane postanowienie z dnia 07.02.2002r. Sąd Najwyższy wyraził zapatrywanie, że nie było podstaw do nałożenia na uczestniczkę kosztów przesunięcia stojącego ogrodzenia, które przeszkadza przebiegowi ustalonej drogi, ale byłoby to dopuszczalne w sytuacji, gdyby takie ogrodzenie zostało wzniesione przez uczestniczkę w trakcie postępowania o ustanowienie drogi koniecznej specjalnie, aby przeszkodzić w urządzeniu projektowanej drogi (por. uzasadnienie w/w postanowienia). W okolicznościach faktycznych tej sprawy nie było zatem uzasadnionych podstaw do wyłożenia na wnioskodawcę domagającego się ustanowienia drogi koniecznej kosztów usunięcia przeszkód do korzystania z niej w postaci dobudowanego muru i posadowienia na nim ogrodzenia, jeżeli uczestniczka postawiła te przeszkody w trakcie postępowania i to już po zaprojektowaniu przebiegu drogi koniecznej przez biegłego sądowego. Konsekwencją pobudowania przeszkody przez uczestniczkę było zwężenie pasa projektowanej drogi (z 5 do 3,5 m), a tym samym i powstanie potrzeby poszerzenia wjazdu na działkę obciążona służebnością (nr (...)) od strony ul. (...) przez istniejący przepust na rzeceK.(z 4,20 m do 7 m), co wiąże się z koniecznością przesunięcia płotu z siatki metalowej o wysokości 0,88 m stojącego na granicy działki nr (...) i działki obciążonej nr (...).

Zatem z tych wszystkich przyczyn Sąd Okręgowy uznał, że przy rozstrzyganiu sprawy Sąd I instancji naruszył przepisy prawa materialnego, a konkretnie art.145 § 1 i 2 kc, co czyni tę część zarzutów apelacyjnych uczestniczki uzasadnionymi.

Nie miały znaczenia w sprawie podniesione przez uczestniczkę Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w N. zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego, a poza tym nie były one uzasadnione. W szczególności zarzut naruszenia art.626§2 kpc poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z oględzin potencjalnej nieruchomości władnącej i potencjalnych nieruchomości obciążonych, na których miała zostać ustanowiona służebność drogi koniecznej. W tej sprawie biegli sądowi z dziedziny geodezji i kartografii kilkakrotnie dokonywali oględzin nieruchomości dla potrzeb sporządzenia opinii, poczynili dokładne ich opisy i załączyli stosowne zdjęcia, a następnie jasno zaprojektowali możliwe warianty przebiegu służebności drogowej (drogi koniecznej). W tych okolicznościach sprawy, dla wydania orzeczenia, przeprowadzenie dowodu z oględzin nieruchomości przez Sąd nie było potrzebne.

Mając wskazane okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w sposób opisany w punktach pierwszym i drugim swego orzeczenia (na podstawie art.386 § 1 kpc w związku z art.13§2 kpc). Oddalił apelację uczestniczki w pozostałej części, co w istocie odnosi się jedynie do tego, że proponowana przez nią zmiana postanowienia została uwzględniona, ale w nieco innym zakresie, bo z uwzględnieniem zmian w przebiegu służebności drogowej wskazanych przez biegłego S. B. (na podstawie art.385 kpc w związku z art.13 § 2 kpc).

Sąd Okręgowy zasądził od uczestniczki Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w N. kwotę 1486,81 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych poniesionych tymczasowo na wynagrodzenie biegłego w postępowaniu apelacyjnym. Potrzebę przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z dziedziny geodezji i kartografii S. B. wywołało zachowanie uczestniczki, która postawiła przeszkody na gruncie, co wymagało poczynienia przez Sąd dodatkowych ustaleń, co do możliwego sposobu poprowadzenia drogi koniecznej oraz określenia działań potrzebnych do usunięcia tych przeszkód. Za sporządzenie opinii Sąd Okręgowy przyznał biegłemu sądowemu wynagrodzenie w kwocie 1486,81 zł (postanowienie – k.1069 verte). Biegły złożył wymagany rachunek wraz z opisem czynności, wskazaniem czasu potrzebnego na ich wykonanie (w sumie 19 h) i stawki wynagrodzenia (33,03 zł za 1h). Doliczył do tego wydatki poniesione na uzyskanie niezbędnych dokumentów geodezyjnych (50 zł), dojazd samochodem własnym na miejsce oględzin (58,51 zł) i koszt sporządzenia odpowiedniej ilości odpisów opinii (61,40 zł). Tak ustalone wynagrodzenie biegłego mieści się w granicach zakreślonych w art.89 ust.1 – 3 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. w Dz.U. z 2014r. poz.1025 ze zm.). Skoro to działania uczestniczki wywołały potrzebę poniesienia tych wydatków, a apelacja uczestniczki Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. została uwzględniona, to Sąd Okręgowy wyłożył na uczestniczkę (Wspólnotę Mieszkaniową) obowiązek ich zwrotu (na podstawie 113 ust.1 w/w ustawy). O kosztach postępowania apelacyjnego należnych skarżącej Spółdzielni Mieszkaniowej orzekł po myśli art.520 § 3 kpc, a ich wysokość wyznaczyła opłata sądowa od apelacji (200 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z § 8 pkt 3 w związku z § 13 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ….(j.t. w Dz.U. z 2013r. poz. 461).