Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 maja 2013 r. w S.

sprawy R. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o podstawę wymiaru świadczenia i wyrównanie świadczenia

na skutek odwołania R. G. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 18 maja 2012 roku nr (...)

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. G. (1) prawo do przeliczenia emerytury:

1.  począwszy od 1 kwietnia 2009r. – przy uwzględnieniu wynagrodzenia za rok 1970 w wysokości 30.764 (trzydzieści tysięcy siedemset sześćdziesiąt cztery) złote, za rok 1975 w wysokości 68.301 (sześćdziesiąt osiem tysięcy trzysta jeden) złotych i za rok 1985 w wysokości 344.052 (trzysta czterdzieści cztery tysiące pięćdziesiąt dwa) złote;

2.  począwszy od 1 marca 2012r. – przy uwzględnieniu dodatkowo w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za rok 1977 kwoty 14.800 (czternastu tysięcy ośmiuset) złotych;

II. oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

III. stwierdza odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie – tylko w zakresie wynikającym z punktu I. 1. niniejszego wyroku.

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 maja 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 marca 2012 r. przeliczył R. G. (1)należną emeryturę od dnia 1 marca 2012 r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1970-1987, 2003, 2009 jako wariant najkorzystniejszy. WWPW wyniósł 124,90 %.

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji. Wniósł o dokonanie wyliczenia podstawy wymiaru przyznanego mu świadczenia z uwzględnieniem dodatkowo otrzymywanego w czasie zatrudnienia w (...) Zakładzie (...)w S.w listopadzie i grudniu 1977 wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w łącznej kwocie 14800,00 zł [(5900 + 1500) x 2 ] wskazując, że w tych miesiącach przebywał w szpitalu i na zwolnieniu lekarskim, a jego wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w związku z chorobą wynosiło 100% wynagrodzenia za pracę. Dodatkowo ubezpieczony wskazał, że jego wynagrodzenie w roku 1985 wyniosło 344052 zł, w 1986 - 234370 zł, a w 1987 - 416102 zł. Zł. Odnośnie roku 1987 ubezpieczony wskazał, że jego zdaniem ustalając wysokość zarobków z roku 1987 organ rentowy powinien dodatkowo uwzględnić przyznane mu premie za IV kwartał 1987 r. w kwotach 7902 zł i 1975 zł, premię z Zakładowego Funduszu Nagród za rok 1987 w wysokości 12802 zł oraz ekwiwalent za urlop za rok 1987 w kwocie 28635 zł, które to należności zostały mu wypłacone w 1988 r. Uzasadniając żądanie doliczenia ekwiwalentu za urlop ubezpieczony wskazał, że przysługiwało mu 26 dni zaległego urlopu z poprzedniego zakładu pracy ((...)) i 26 dni urlopu z Wojewódzkiej (...). Zdaniem ubezpieczonego do ustalenia podstaw wymiaru emerytury należy przyjąć, że jego zarobki w roku 1987 wynosiły łącznie z kwotą uwzględnioną już przez ZUS - 416102 zł. Ubezpieczony wskazał również, że w jego ocenie wyliczając podstawę wymiaru świadczenia organ rentowy zaniżył stosunek wysokości wynagrodzeń z lat: 1970, 1975, 1985-1988 do wysokości przeciętnego wynagrodzenia z tych lat. Powyższe nieprawidłowości uzasadniały zdaniem R. G.żądanie ponownego przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia oraz przyznanie wyrównania wraz z odsetkami.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podnosząc że przyjęte przy obliczaniu podstawy wymiaru świadczenia wysokości wynagrodzeń ze wskazywanych przez ubezpieczonego spornych okresów ustalił na podstawie przedłożonej przez ubezpieczonego dokumentacji: wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej (zarobki z 1970 r.) wpisów z legitymacji ubezpieczeniowej i zaświadczeń Rp-7 (zarobki z 1975), kart wynagrodzeń (zarobki z 1985 r. i 1987 r.), zaświadczenia Rp - 7 (zarobki z lat 1977-1978). Dodatkowo organ rentowy wskazał, że w zaświadczeniu Rp-7 dotyczącego zarobków uzyskiwanych w (...) Zakładach (...) nie zostało ujęte wynagrodzenie z tytułu wypłaconego zasiłku chorobowego. Odnośnie żądania doliczenia premii z (...) podniesiono, że w spornym okresie nie było obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne od tego składnika, a zatem nie podlega on wliczeniu do podstawy wymiaru. Z kolei ekwiwalent za urlop należny za rok 1987 r. został ubezpieczonemu wypłacony w 1988 r., tym samym podlegał doliczeniu do zarobków uzyskiwanych w 1988 r., a nie w 1987 r., podobnie jak wypłacone ubezpieczonemu w 1988 r. premie.

Na rozprawie w dniu 15 października 2012 r. ubezpieczony sprecyzował, że odnośnie zarobków z lat 1970, 1975 i 1985 organ rentowy dysponował stosownymi dokumentami już w momencie, kiedy ubezpieczony pierwszy raz złożył wniosek o przyznanie prawa do renty (w 2004 r.). Jednakże organ rentowy przyjął prawidłowe wysokości wynagrodzeń z tych lat dopiero w 2012 r., stąd też ubezpieczony w tym zakresie wniósł o wypłatę wyrównania wraz z odsetkami za okres 3 lat wstecz, licząc od marca 2012 r. na podstawie art. 133 ustawy emerytalnej. W pozostałym zakresie podtrzymał dotychczasowe stanowisko.

Postanowieniem z 12 lutego 2013 r. przekazano organowi rentowemu do merytorycznego rozpoznania poprzez wydanie decyzji wniosek ubezpieczonego o wypłatę odsetek od zaniżonych świadczeń emerytalnych (art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. G. (1), urodzony (...), w dniu 15 listopada 2004 roku złożył w organie rentowym wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Do wniosku dołączył m.in.:

- zaświadczenie Rp - 7 z 6 maja 2004 r., dotyczące wynagrodzeń otrzymywanych przez niego w latach 1969-1975 w (...) Stoczni (...), w którym wskazano, że wynagrodzenie ubezpieczonego w roku 1970 wyniosło 27900 zł, a w 1975 - 41300 zł,

- legitymację ubezpieczeniową, w której wskazano, że dochód ubezpieczonego w tytułu zatrudnienia w (...) Stoczni (...) osiągnięty w 1970 r. wyniósł 30754 zł, a w 1975 - 46848 zł,

- zaświadczenie Rp-7 z 20 kwietnia 2004 r. dotyczące wynagrodzeń otrzymywanych przez R. G. w latach 1975 - 1977 w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), w którym wskazano, że zarobki ubezpieczonego w 1975 wyniosły 21 453 zł, a w 1977 - 19200 zł,

- karty płac z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Usług (...) z lat 1983 - 1986, z których wynikało, że dochód ubezpieczony stanowiący podstawę wymiaru składek w roku 1985 wyniósł 344052 zł,

- kartę wynagrodzeń z okresu zatrudnienia R. G. w Wojewódzkiej (...) w S., w której wskazano, że w 1987 r. wypłacono ubezpieczonemu należności będące podstawą opłacenia składek w łącznej wysokości 372 079 zł, zaś w 1988 r. wypłacono mu tytułem wynagrodzenia łącznie kwotę 94324 zł brutto. Dodatkowo wskazano, że w 1988 r. wypłacono ubezpieczonemu premie za IV kwartał 1987 r. w kwotach 7902 zł (w dniu 21.01.1988 r.) i 1975 zł (w dniu 27.04.1988 r.), nagrodę z (...) za 1987 r. w kwocie 12802 zł (w dniu 28.01.1988 r.) oraz ekwiwalent za urlop w kwocie 28635 zł (w dniu 11.04.1988 r.), dodatek w kwocie 6000 zł (w dniu 8.02.1988 r.), premię za I kwartał 1988 r. w kwocie 25783 zł (w dniu 21.04.1988 r.).

Odnośnie zatrudnienia w (...) Zakładzie (...) w S. ubezpieczony przedłożył wyłącznie świadectwo pracy z 31 lipca 1978 r., w którym wskazano, że na ostatnio zajmowanym stanowisku otrzymywał wynagrodzenie ustalone wg XVII kat. zaszeregowania na kwotę 5900 zł plus dodatek funkcyjny w wysokości 1500 zł, plus dodatek za szczególne właściwości pracy w MON w wysokości 400 zł, plus premia wg regulaminu premiowania.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek - k. 1-2 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie Rp-7 z 6.05.2004 r. - k. 13 plik I akt rentowych;

- karty płac z lat 1983 -1986 - k. 25-26 plik I akt rentowych;

- legitymacja ubezpieczeniowa - k. 38 plik I akt rentowych ;

- karta płac z lat 1987-1988 - k. 29 plik I akt rentowych;

- świadectwo pracy z 31.07.1978 r. - k. 18 plik I akt rentowych.

Decyzją z 10 grudnia 2004 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 8 listopada 2004 r. na stałe. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1984-2003 jako wariant najkorzystniejszy. WWPW wyniósł 115,85 %. Odnośnie roku 1985 przyjęto, iż dochód ubezpieczonego wyniósł (...), w 1987 - 372395 zł, zaś w 1988 - 336107 zł (94.324 zł plus 216.000 zł - z tytułu składek od działalności gospodarczej).

Ustalając najkorzystniejszy dla ubezpieczonego wariant obliczenia świadczenia organ rentowy przyjął, że zarobki ubezpieczonego z roku 1970 wyniosły 27.900 zł (G.), z 1975 r. 41.300 zł (G.) + 21453 zł ( (...) T.), w 1977 r. - 19.200 zł ( (...) T.).

Niesporne, a nadto dowody:

- ustalenie podstawy wymiaru świadczenia - k. 43 plik I akt rentowych;

- decyzja z 10.12.2004 r. - k. 44-45 plik I akt rentowych.

W lutym 2007 r. ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia, przedkładając w ZUS zaświadczenie wystawione przez Archiwum Wojsk Lądowych, w którym wskazano, że w 1977 r. pobrał wynagrodzenie w łącznej kwocie 30.800 zł , zaś w 1978 r. - w łącznej kwocie 53.703 zł.

Decyzją z 16 lutego 2007 r. organ rentowy przeliczył należne ubezpieczonemu świadczenie od 1 lutego 2007 r. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowym wybranych z całego okresu ubezpieczenia tj. z lat 1970-1987 i 2002-2003 jako wariant najkorzystniejszy. WWPW wyniósł 119,16 %.

Ustalając najkorzystniejszy dla ubezpieczonego wariant obliczenia wysokości świadczenia organ rentowy przyjął, że zarobki ubezpieczonego w roku 1970 wyniosły 27.900 zł (G.), w 1975 r. (...) (41.300 zł (G.) + 21453 zł ( (...) T.), w 1977 r. - 50.000 zł (19.200 zł ( (...) T.) + 30800 zł (...) Zakład (...)), w 1985 - (...), w 1987 - 372395 zł.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek - k. 46 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie z 29.03.2006 r. - k. 47 plik I akt rentowych;

- decyzja z 16.02.2007 r. - k. 52-53 plik I akt rentowych;

- ustalenie podstawy wymiaru świadczenia - k. 51 plik I akt rentowych.

Decyzją z 22 stycznia 2010 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu z urzędu prawo do emerytury od dnia 18 stycznia 2010 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Do ustalenia wysokości emerytury przyjęto dotychczasową podstawę wymiaru renty. WWPW wyniósł 119,16 % .

Niesporne, a nadto dowód: decyzja z 22.01.2010 r. - k. 81 plik I akt rentowych.

W lutym 2010 r. R. G. złożył wniosek o doliczenie stażu pracy i przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia.

Decyzją z 2 marca 2010 r. organ rentowy przeliczył należne ubezpieczonemu świadczenie od 18 stycznia 2010 r. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1970-1987 i 2003 i 2009 jako wariant najkorzystniejszy. WWPW wyniósł 119,28 %.

Ustalając najkorzystniejszy dla ubezpieczonego wariant organ rentowy ponownie przyjął, że zarobki R. G. w roku 1970 wyniosły 27.900 zł (G.), w 1975 r. (...) (41.300 zł (G.) + 21453 zł ( (...) T.), w 1977 r. - 50.000 zł (19.200 zł ( (...) T.) + 30800 zł (...) Zakład (...)), w 1985 - (...), w 1987 - 372395 zł.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek - k. 74 plik I akt rentowych;

- decyzja z 2.03.2010 r. - k. 103 plik I akt rentowych;

- ustalenie podstawy wymiaru świadczenia - k. 107 plik I akt rentowych.

W marcu 2012 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia, wskazując, że już w decyzji 10 grudnia 2004 r. wyliczając podstawę wymiaru należnego mu świadczenia organ rentowy przyjął zaniżone wartości jego dochodów, w szczególności zaniżono zarobki z tytułu zatrudnienia w Stoczni (...), przyjmując że w roku 1970 wyniosły 27.900 zł, a w 1975 r. - 41300zł, gdy tymczasem w rzeczywistości było to odpowiednio 30754 zł oraz 46848 zł, co wynika z wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej. Zarzucił także błąd przy ustalanie wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w (...) w roku 1985, wskazując że organ rentowy przyjął zarobki w kwocie 324552 zł, tymczasem z kar płac wynika, że dochody z tego roku wyniosły 344052 zł. Odnośnie roku 1987 r. ubezpieczony wskazał, że uwzględniono wyłącznie kwotę 372395 zł, zaś pominięto wypłacone w 1988 r. należne za rok 1987 świadczenia (dwie premie za IV kwartał 1987 r. w kwocie 7902 zł i w kwocie 1975 zł, nagrodę z (...) za 1987 r. w kwocie 12802 zł, dodatek w kwocie 6.000 zł oraz ekwiwalent za urlop w kwocie 28635 zł). W konsekwencji w ocenie ubezpieczonego organ rentowy powinien przeliczyć mu świadczenie. Do wniosku ubezpieczony załączył pismo (...) Stoczni (...) z dnia 24 lutego 2012r., w którym potwierdzono, że rzeczywista wysokość dochodów ubezpieczonego osiągniętych przez niego w roku 1970 i 1975 r. została wykazana w legitymacji ubezpieczeniowej.

Dodatkowo R. G. przedłożył zaświadczenie wystawione przez Archiwum Wojsk Lądowych, w którym wskazano, że w 1977 r. pobrał wynagrodzenie w łącznej kwocie 30.800 zł , zaś w 1978 r. w łącznej kwocie 53.703 zł; zaświadczenie Rp-7 z dnia 15 marca 2012 r. dotyczące zatrudnienia ubezpieczonego w przedsiębiorstwie (...), w którym wskazano, że zarobki ubezpieczonego w roku 1972 wyniosły 4050 zł, zaś w roku 1973 - 10117 zł oraz zaświadczenie Rp-7 z 7 lutego 2012 r. dotyczące zatrudnienia ubezpieczonego w (...) sp. z o.o., w którym wskazano, że zarobki ubezpieczonego w roku 1980 wyniosły 19500 zł.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek - k. 119-120 plik I akt rentowych;

- pismo Stoczni (...) z 24.02.2012 r. - k. 123 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie archiwum Wojskowego - k. 126 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie Rp-7 z 15.03.2012 r. - k. 128 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie z7.02.202 r. - k. 129 plik I akt rentowych.

Decyzją z 18 maja 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.po rozpatrzeniu wniosku z 30 marca 2012 r. przeliczył R. G. (1)należną emeryturę od dnia 1 marca 2012 r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowym wybranych z całego okresu ubezpieczenia tj. z lat 1970-1987, 2003, 2009, w kwotach kolejno: 1970 - 30764 zł, 1971 - 30000 zł, 1972 - 35950 zł, 1973 - 49717 zł, 1974 - 53200 zł, 1975 - 68301 zł, 1976 - 76800 zł, 1977- 50000 zł, 1978 - 53703 zł, 1979 - 94110 zł, 1980 - 153087 zł, 1981 - 132830 zł, 1982 - 225974 zł, 1983 - 235341 zł, 1984 - 286622 zł, 1985 - 344052 zł, 1986 - 234370 zł, 1987 - 372079 zł, 2003 - 15682,20 zł, 2009 - 22989,60 zł, jako wariant najkorzystniejszy. WWPW wyniósł 124,90 %.

Niesporne, a nadto dowody:

- ustalenie podstawy wymiaru świadczenia - k. 141 plik I akt rentowych;

- decyzja z 18.05.2012 r. - k. 142 plik I akt rentowych.

W okresie od 4 listopada 1969 r. do 9 września 1975 r. ubezpieczony zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Stoczni (...). W świadectwie pracy wskazano, że na ostatnio zajmowanym stanowisku ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie, na które składała się pensja zasadnicza, dodatek stały oraz premia regulaminowa. Kwotowo wskazano wysokość pensji zasadniczej i dodatku stałego.

Ubezpieczony przedłożył dwa dokumenty wskazujące na wysokość zarobków z tego okresu: zaświadczenie Rp - 7 z 6 maja 2004 r., w którym wskazano m.in., że wynagrodzenie ubezpieczonego w roku 1970 wyniosło 27900 zł, a w 1975 - 41300 zł oraz legitymację ubezpieczeniową, w której wskazano, że dochód ubezpieczonego w tytułu zatrudnienia w (...) Stoczni (...) osiągnięty w 1970 r. wyniósł 30754 zł, a w 1975 - 46848 zł.

Zaświadczenie Rp - 7 z dnia 6 maja 2004 r. dotyczące wynagrodzeń otrzymywanych przez R. G. w latach 1969-1975 w (...) Stoczni (...), zostało wystawione na podstawie angaży. Wpis w legitymacji ubezpieczeniowej dotyczący zarobków ubezpieczonego otrzymanych w czasie zatrudnienia ubezpieczonego w stoczni (...) w roku 1970 został dokonany w marcu 1971 r., z kolei wpis dotyczący zarobków wypłaconych w 1975 został dokonany w dniu 15 września 1975 r. Wpis został opatrzony pieczęcią nagłówkową zakładu pracy oraz nieczytelnymi podpisami.

Pracodawca w piśmie z dnia 24 lutego 2012 r. poinformował, że rzeczywista wysokość dochodów ubezpieczonego osiągniętych przez niego w roku 1970 i 1975 r. została zamieszczona w legitymacji ubezpieczeniowej.

Niesporne, a nadto dowody:

- zaświadczenie Rp-7 z 6.05.2004 r. - k. 13 plik I akt rentowych;

- legitymacja ubezpieczeniowa - k. 38 plik I akt rentowych;

- pismo Stoczni (...) z 24.02.2012 r. - k. 123 plik I akt rentowych.

W okresie od 1 lipca 1977 r. do 31 lipca 1978 r. R. G. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Zakładach (...) w S. na stanowisku najpierw kierownika zespołu budów, a następnie szefa produkcji. W okresie od 22 października 1977 r. do 22 grudnia 1977 r. ubezpieczony korzystał ze zwolnienia chorobowego (w okresie od 22 października 1977 r. do 8 listopada 1977 r. - pobyt w szpitalu, od 9 listopada 1977 r. do 22 listopada 1977 r. i od 23 listopada 1977 r. do 22 grudnia 1977 r. - zwolnienia lekarskie).

Stałe miesięczne wynagrodzenie ubezpieczonego w okresie zatrudnienia wynosiło 7400 zł, na która to kwotę składało się wynagrodzenie zasadnicze ustalone wg XVII kat. zaszeregowania na kwotę 5900 zł plus dodatek funkcyjny w wysokości 1500 zł. Dodatkowo od października 1977 r. wypłacano ubezpieczonemu dodatek za szczególne właściwości pracy w MON w wysokości 400 zł Ubezpieczonemu wypłacano również premię wg regulaminu premiowania. W listopadzie i przez część grudnia 1977 r. (do 22.12.1977 r.) wypłacono ubezpieczonemu wynagrodzenie z tytułu choroby, wynoszące 100 % wynagrodzenia (ubezpieczony do daty zwolnienia pracował 8 lat).

W zaświadczeniach o wynagrodzeniu wystawionych przez Archiwum Wojsk Lądowych wskazano, że ubezpieczony w 1977 r. pobrał wynagrodzenie (płaca zasadnicza, dodatek funkcyjny, dodatek MON, premie) w łącznej kwocie 30.800 zł, zaś w 1978 r. w łącznej kwocie 53.703 zł. Odnośnie miesięcy listopad - grudzień 1977 r. w zaświadczeniach tych wskazano wyłącznie, że ubezpieczonemu wypłacono dodatek MON w kwocie po 400 zł miesięcznie.

Poza wynagrodzeniem wskazanym w zaświadczeniu w listopadzie 1977 r. wypłacono ubezpieczonemu tytułem wynagrodzenia kwotę 7400 zł - zasiłku chorobowego. Podobnie w grudniu 1977 r. wypłacono ubezpieczonemu tytułem wynagrodzenia kwotę 7.400 zł, na którą składało się wynagrodzenie za okres choroby od 1.12.1977 r. do 22.12.1977 r. (22 dni) w kwocie 5426,52 zł (22 dni x 246,66 zł (stawka wynagrodzenia za 1 dzień pracy) oraz wynagrodzenie za pracę za okres od 23.12.1977 r. do 31.12.1977 r. w kwocie 1973,48 zł.

Dowody:

- świadectwo pracy z 31.07.1978 r. - k. 18 plik I akt rentowych;

- legitymacja ubezpieczeniowa - k. 38 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie z 29.03.2006 r. - k. 47 plik I akt rentowych;

- zaświadczenie nr 483/12 - k. 126 plik I akt rentowych;

- dokumentacja w aktach osobowych: umowy o pracę z 1.07.1977 r., z 1.10.1977 r. - k. 64 akt sprawy;

- ekspertyza księgowa - k. 89-93 akt sprawy.

W okresie od 2 stycznia 1987 r. do 31 marca 1988 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Wojewódzkiej (...) w S. kolejno na stanowiskach kierownika zespołu kosztorysów i wycen oraz głównego specjalisty - kierownika działu kosztorysów, na którym otrzymywał wynagrodzenie ustalone na kwotę 21600 zł miesięcznie plus dodatek funkcyjny w wysokości 4.000 zł, plus 17% dodatek z tytułu wysługi lat, plus 6.000 zł dodatek, plus premia zgodnie z regulaminem premiowania.

W roku 1987 r. ubezpieczonemu z tytułu zatrudnienia u tego pracodawcy wypłacono należności będące podstawą opłacenia składek w łącznej wysokości 372 079 zł. W roku 1988 R. G. wypłacono tytułem wynagrodzenia łącznie kwotę 94324 zł brutto. Dodatkowo w 1988 r. wypłacono mu m.in. dwie premie za IV kwartał 1987 r. (7902 zł - w dniu 21.01.1988 r. i 1975 zł -w dniu 27.04.1988 r.), nagrodę z (...) za 1987 r. w kwocie 12802 zł (w dniu 28.01.1988 r.) oraz ekwiwalent za urlop w kwocie 28635 zł (w dniu 11.04.1988 r.).

Niesporne, a nadto dowody:

- świadectwo pracy z 31.03.1988 r. - k. 28 plik I akt rentowych;

- karta płac z lat 1987-1988 - k. 29 plik I akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie w części zasługiwało na uwzględnienie.

W myśl przepisu art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 Nr 153 , poz. 1227 ze zm.) podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi:

1)podstawa wymiaru renty - w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, albo

2)podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 cytowanej ustawy, podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 6, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne bądź ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W niniejszej sprawie R. G. po pierwsze domagał się przeliczenia należnego mu świadczenia, już poczynając od 1 kwietnia 2009 r. (a nie dopiero od 1 marca 2012r., jak uczynił to organ rentowy), przy uwzględnieniu prawidłowej wysokości wynagrodzeń otrzymywanych przez niego w latach 1970 (30.764 zł), 1975 (łącznie 68.301 zł) i 1985 (344.052 zł). W tym zakresie wskazał, że organ rentowy od początku (tj. od pierwotnego złożenia w 2004r. wniosku o rentę) dysponował stosownymi dokumentami umożliwiającymi przyjęcie prawidłowej wysokości zarobków z tych lat. Skoro zaś organ rentowy przyjął prawidłowe wysokości wynagrodzeń z tych lat dopiero w 2012 r., stąd teżz ubezpieczony w tym zakresie wniósł o wypłatę wyrównania wraz z odsetkami za okres 3 lat wstecz, licząc od marca 2012 r. na podstawie art. 133 ustawy emerytalnej.

Po drugie, ubezpieczony wniósł o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem dodatkowo w podstawie jej wymiaru za rok 1977 kwoty 14800 zł wypłaconej mu tytułem wynagrodzenia za pracę na czas choroby w okresie od listopada do grudnia 1977 r.

Po trzecie, ubezpieczony domagał się ponownego przeliczenia należnego mu świadczenia przy przyjęciu, że do wynagrodzenia za rok 1987 już uwzględnionego przez ZUS należy doliczyć dodatkowo ekwiwalent za urlop za rok 1987 r., premie za rok 1987 r. oraz nagrodę z (...) za rok 1987 r., wypłacone w 1988 r.

W ocenie Sądu na uwzględnienie zasługiwały wyłącznie dwa pierwsze żądania ubezpieczonego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 133 ust. 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1)od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2)za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt.1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd przyjął, że w niniejszym postępowaniu istniały podstawy faktyczne i prawnych do przeliczenia świadczenia należnego ubezpieczonemu - przy uwzględnieniu prawidłowej wysokości wynagrodzeń otrzymywanych przez niego w latach 1970 (30.764 zł), 1975 (łączni 68.301 zł) i 1985 (344.052 zł) i wypłaty różnicy pomiędzy poprzednio obliczonym i obecnym świadczeniem za okres 3 lat wstecz licząc od dnia złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia, tj. począwszy od 1 kwietnia 2009 r. Sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego, jakoby wyrównanie emerytury w tym zakresie przysługiwało ubezpieczonemu dopiero od 1 marca 2012 r.

Z ustaleń stanu faktycznego wynika bowiem jednoznacznie, że organ rentowy już od roku 2004 był w posiadaniu dokumentów umożliwiających wyliczenie podstawy wymiaru emerytury przy przyjęciu wyżej wskazanych kwot. R. G. do wniosku o rentę dołączył bowiem oryginalną legitymację ubezpieczeniową, w której wskazano, że dochód z tytułu zatrudnienia w (...) Stoczni (...) osiągnięty przez niego w 1970 r. wyniósł 30754 zł, a w 1975 - 46848 zł. Wówczas złożył ponadto karty płac z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Usług (...) z lat 1983 - 1986, z których wynikało, że jego dochód stanowiący podstawę wymiaru składek w roku 1985 wyniósł 344052 zł. Będąc w posiadaniu wyżej wskazanych dokumentów i wydając decyzję ustalającą prawo do renty, a następnie prawo do emerytury i ustalając najkorzystniejszy dla ubezpieczonego wariant, organ rentowy przyjął jednak błędnie, że zarobki ubezpieczonego w roku 1970 wyniosły 27.900 zł (G.), w 1975 r. (...) (41.300 zł (G.) + 21453 zł ( (...) T.), a w 1985 - 324552 zł. Swój błąd organ rentowy skorygował dopiero w 2012 r. rozpoznając wniosek ubezpieczonego o ponowne przeliczenie należnego świadczenia. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że ustalenia w zakresie prawidłowych zarobków ubezpieczonego ze wskazanych wyżej okresów zostały dokonane właśnie w oparciu o będącą w posiadaniu organu rentowego już od 2004 r. dokumentację.

Nie uszło przy tym uwadze Sądu, że odnośnie zarobków z okresu zatrudnienia w (...) Stoczni (...) w latach 1970 i 1975 R. G. poza wskazaną wyżej legitymacją ubezpieczeniową przedłożył również zaświadczenie Rp - 7 z 6 maja 2004 r., w którym wskazano, że jego wynagrodzenie w roku 1970 wyniosło 27900 zł, a w 1975 - 41300 zł i właśnie w oparciu o to zaświadczenie organ rentowy przy ustalaniu podstawy wymiaru renty, a następnie emerytury w 2010 r. ustalił wysokość wynagrodzeń ubezpieczonego z lat 1970 i 1975. W ocenie Sądu okoliczność ta nie przesądziła jednak o konieczności uznania, że organ rentowy nie popełnił wówczas błędu przy ustalaniu wysokości należnego ubezpieczonemu świadczenia. W tym miejscu podkreślenia bowiem wymaga, że błąd organu rentowego rozumiany jest w judykaturze szeroko (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1995 r., II UZP 28/94, OSNAPiUS 1995, nr 19, poz. 242). Oznacza on więc każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania samego organu rentowego czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów, w tym także naruszenia prawa wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1997 r., III ZP 40/97, OSNAPiUS 1998, nr 14, poz. 429). Na organie rentowym ciąży obowiązek działania na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydając decyzje powinien w sposób najkorzystniejszy ustalić prawo do świadczenia, działając z urzędu lub po rozpoznaniu wniosku zgłoszonego przez osobę ubezpieczoną.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zwrócił po pierwsze uwagę, że organ rentowy nie wyjaśnił dlaczego ustalając podstawę wymiaru renty, a następnie emerytury, uwzględnił w podstawie wymiaru świadczenia wynagrodzenia za lata 1970 i 1975 w kwotach wskazanych w zaświadczeniu Rp-7, zamiast w oparciu o wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej. W szczególności nie wyjaśnił dlaczego wówczas uznał, że bardziej wiarygodne są zapisy w dokumencie Rp-7, co ewentualnie umożliwiłoby uznanie, iż rzeczywiście organ rentowy mógł wówczas pozostawać w uzasadnionym przekonaniu, że to właśnie treść zaświadczenia Rp-7 odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy (w aktach rentowych brak jest jakiejkolwiek wzmianki o prowadzeniu w owym czasie ewentualnego postępowania wyjaśniającego). Tymczasem organ rentowy zaniechał takiej weryfikacji (a przynajmniej nie wykazał w niniejszym postępowaniu, że taką weryfikację przeprowadził), podczas gdy nie byłaby ona zbyt skomplikowana. Po pierwsze bowiem trzeba zwrócić uwagę, że już sama treść zaświadczenia Rp-7 oraz legitymacji ubezpieczeniowej sugerowała, że to właśnie zarobki wskazane w legitymacji ubezpieczeniowej były dochodami rzeczywiście osiągniętymi przez ubezpieczonego. Ze złożonego jednocześnie do akt rentowych świadectwa pracy wynikało bowiem, że na wynagrodzenie ubezpieczonego składały się pensja zasadnicza, dodatek stały oraz premia regulaminowa. Kwotowo wskazano przy tym wyłącznie pensję zasadniczą oraz stały dodatek. Skoro zatem zaświadczenie Rp - 7 z dnia 6 maja 2004 r. dotyczące wynagrodzeń otrzymywanych przez R. G. w latach 1969-1975 w (...) Stoczni (...), zostało wystawione wyłącznie na podstawie angaży (co wynikało wprost z tego dokumentu), uzasadnione było przyjęcie, że to właśnie legitymacja ubezpieczeniowa odzwierciedlała rzeczywisty stan rzeczy. Logicznym był bowiem wniosek, że w zaświadczeniu Rp-7 wskazane wynagrodzenia mogły zostać podane w zaniżonej wysokości, gdyż nie uwzględniały ewentualnie otrzymywanej premii regulaminowej. Dodatkowo Sąd zauważył, że wpis w legitymacji ubezpieczeniowej dotyczący zarobków ubezpieczonego otrzymanych w czasie zatrudnienia ubezpieczonego w stoczni (...) w roku 1970 został dokonany w marcu 1971 r., z kolei wpis dotyczący zarobków otrzymanych w 1975 został dokonany w dniu 15 września 1975 r., a zatem wpisów tych dokonywano na bieżąco, natomiast zaświadczenie Rp-7 zostało wystawione dopiero w 2004 r., kiedy to pracodawca mógł już - z uwagi na upływ czasu i zaistniałą w międzyczasie zmianę przepisów - nie dysponować całością dokumentacji płacowej ubezpieczonego. Po drugie, Sąd zwrócił uwagę, że w 2012 r. organ rentowy uznał za wiarygodne zarobki ubezpieczonego wykazane w legitymacji ubezpieczeniowej wyłącznie na podstawie pisma pracodawcy z dnia 24 lutego 2012 r., w którym poinformował on, że rzeczywista wysokość dochodów ubezpieczonego osiągniętych przez niego w roku 1970 i 1975 r. znajduje się w legitymacji ubezpieczeniowej. Zdaniem Sądu nic nie stało na przeszkodzie aby taką informację organ rentowy uzyskał już w roku 2004 r., gdyby właśnie wykonał ciążący na nim obowiązek działania na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych i przeprowadził postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia czy w rzeczywistości ubezpieczony w roku 1970 i 1975 otrzymywał zarobki wskazane w legitymacji ubezpieczeniowej, które były wyższe niż zarobki wskazane w zaświadczeniu Rp-7 z 2004 r. Tymczasem w analizowanym postępowaniu organ rentowy zaniechał jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego w tym zakresie, wobec czego uzasadnione jest uznanie, że z własnej winy zaniżył wysokość należnego ubezpieczonemu świadczenia, mimo iż dysponował dokumentacją umożliwiającą przyjęcie prawidłowej wysokości zarobków ubezpieczonego z lat 1970 i 1975.

Odnośnie wynagrodzeń z roku 1985 Sąd nie miał żadnych wątpliwości, iż wydając już pierwszą decyzję ustalającą prawo ubezpieczonego do świadczenia z FUS organ rentowy dysponował stosownym dokumentem umożliwiającym prawidłowe wyliczenie wysokości należnego ubezpieczonemu w tym roku wynagrodzenia. Mianowicie ubezpieczony już w 2004 r. przedłożył karty płac z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Usług (...) z lat 1983 - 1986, z których wynikało, że w 1985 roku jego dochód stanowiący podstawę wymiaru składek wyniósł 344052 zł. Tymczasem ustalając podstawę należnego ubezpieczonemu świadczenia organ rentowy z niezrozumiałych powodów przyjął, że zarobki ubezpieczonego z tego okresu wyniosły 324552 zł.

Zatem, skoro w wyniku błędu organu rentowego doszło do obliczenia początkowo renty, a następnie emerytury ubezpieczonego w zaniżonej wysokości poprzez wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przy przyjęciu, że zarobki ubezpieczonego w roku 1970 wyniosły 27.900 zł (G.), w 1975 r. (...) (41.300 zł (G.) + 21453 zł ( (...) T.), w 1985 - 324552 zł, zamiast przyjęcia prawidłowych zarobków ubezpieczonego z tego okresu, tj. w roku 1970 (30.764 zł), w 1975 (łącznie 68.301 zł) i w 1985 (344.052 zł), w analizowanym postępowaniu istniały podstawy do przeliczenia świadczenia przy przyjęciu tych ostatnich wartości, począwszy od 1 kwietnia 2009 r., zgodnie z dyspozycją z art.133 ust.1 ustawy emerytalnej.

Wobec powyższego, Sąd na mocy przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w pkt. I. 1 sentencji wyroku.

Uzasadniony zdaniem Sądu okazał się również wniosek ubezpieczonego o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem dodatkowo w podstawie jej wymiaru za rok 1977 kwoty 14800 zł wypłaconej mu w okresie od listopada do grudnia 1977 r. tytułem wynagrodzenia za pracę na czas choroby.

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach ustalania prawa do świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do dnia 22 listopada 2011 r. określało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983r. Nr 10, poz. 49 z późn. zm.). Stosownie do § 10 ust. 1 wskazanego rozporządzenia osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość. Z kolei przepis § 20 pkt 1 rozporządzenia stanowił, że środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty były dla pracowników zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (aktualnie druk Rp-7) albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Aktualnie kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. W § 21 ust. 1 rozporządzenia wskazano, że środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z poźn. zm.). Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą wynikać jedynie z przepisów tego Kodeksu. Zgodnie z treścią art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Wynikające z przywołanych wyżej przepisów ograniczenia dowodowe dotyczą bowiem wyłącznie postępowania przed organami rentowymi (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996/16 poz. 239). Podstawowym celem postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu okoliczności spornych. Wynika z tego, iż każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i celowe. W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. - Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd orzekający w niniejszej sprawie miał szczególnie na uwadze, że swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17 poz. 655).

W analizowanym stanie faktycznym organ rentowy uznał za udowodniony fakt zatrudnienia ubezpieczonego w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Zakładach (...) w S. w okresie od 1 lipca 1977 r. do 31 lipca 1978 r. Organ rentowy nie kwestionował również faktu, że w okresie od dnia 22 października 1977 r. do 22 grudnia 1977 r. 1977 r. ubezpieczony korzystał ze zwolnienia chorobowego. Okoliczność ta znalazła przy tym potwierdzenie we wpisach w legitymacji ubezpieczeniowej R. G., gdzie odnotowano: w okresie od 22 października 1977 r. do 8 listopada 1977 r. - pobyt w szpitalu, od 9 listopada 1977 r. do 22 listopada 1977 r. - niezdolność do pracy, od 23 listopada 1977 r. do 22 grudnia 1977 r. - zwolnienie lekarskie. Organ rentowy w toku procesu wskazał jedynie, że nie miał możliwości uwzględnienia wniosku ubezpieczonego o doliczenie kwoty 14800 zł do wynagrodzeń otrzymanych przez ubezpieczonego w 1977 r., gdyż ubezpieczony nie przedłożył żadnej dokumentacji, z której wynikałoby, iż we wskazanym okresie otrzymał takie właśnie wynagrodzenie za czas choroby.

W powyższej sytuacji, oceniając prawidłowość decyzji organu rentowego, Sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach rentowych i w aktach osobowych ubezpieczonego. Autentyczność wszystkich tych dokumentów nie była przez strony kwestionowana; nie wzbudziła też ona wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne. Szczegółową wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w spornym okresie Sąd ustalił, posiłkując się opinią biegłego z zakresu rachunkowości S. K.. W tym miejscu należy wskazać, iż według doktryny i praktyki, opinią biegłego jest osąd o okolicznościach faktycznych, stanach lub zdarzeniach, dla których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych (wykraczających poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych) z różnych dziedzin nauki, techniki, sztuki, rzemiosła czy obrotu gospodarczego oraz doświadczenia zawodowego, sformułowany i wyrażony w toku postępowania przez osobę wyznaczoną w tym celu przez Sąd, niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy (a spełniającą wskazane wyżej kryteria - biegłego), ułatwiający zarazem Sądowi właściwą ocenę faktów i rozstrzygnięcie konkretnej sprawy (Komentarz do art.278 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U.64.43.296), [w:] A. Jakubecki (red.), J. Bodio, T. Demendecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P. Wójcik, Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, Zakamycze, 2005, wyd. II.). Natomiast zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. - sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Opinia biegłych ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Nie może ona natomiast być sama w sobie źródłem materiału faktycznego sprawy ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłych. Ustalenie stanu faktycznego należy do sądu orzekającego, a biegli powinni udzielić odpowiedzi na konkretne pytania dostosowane do stanu faktycznego sprawy. Opinia biegłego jest bowiem tylko dowodem, którego ocena należy do Sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2006 roku, III UK 144/2005).

Zdaniem Sądu, sporządzona w niniejszej sprawie przez wyżej wskazanego biegłego opinia została oparta o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Biegły ten, będący specjalistą z dziedziny rachunkowości, prawidłowo dokonał obliczeń należności przysługujących ubezpieczonemu w zakresie wynagrodzenia należnego ubezpieczonemu za czas choroby (100% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego). Dlatego też – w zakresie tych należności – Sąd uznał ją w całości za miarodajną. Zgodnie ze wskazaniem Sądu, biegły wyliczył wysokość wynagrodzenia z uwzględnieniem wyłącznie składników wynagrodzenia, co do których na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach osobowych można ustalić, że z całą pewnością ubezpieczonemu przysługiwały. Ani ubezpieczony, ani organ rentowy nie wnieśli przy tym merytorycznych zarzutów odnośnie przyjętych przez biegłego stawek wypłacanego ubezpieczonemu w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w S. wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego.

Ustalając wysokość przysługującego ubezpieczonemu w listopadzie i grudniu 1977 r. wynagrodzenia Sąd zauważył, iż stałe miesięczne wynagrodzenie ubezpieczonego w okresie zatrudnienia wynosiło 7400 zł, na którą to kwotę składało się wynagrodzenie zasadnicze ustalone wg XVII kat. zaszeregowania na kwotę 5900 zł plus dodatek funkcyjny w wysokości 1500 zł. Dodatkowo od października 1977 r. wypłacano ubezpieczonemu dodatek za szczególne właściwości pracy w MON w wysokości 400 zł. Niespornym przy tym było, że w listopadzie i grudniu 1977 r. pracodawca wypłacił ubezpieczonemu dodatek MON (po 400 zł miesięcznie) i kwoty te zostały uwzględnione przez ZUS przy wyliczaniu podstawy wymiaru należnego ubezpieczonemu świadczenia. Niespornym również było, że w spornym okresie ubezpieczonemu należałoby się wynagrodzenie z tytułu choroby wynoszące 100 % wynagrodzenia (ubezpieczony do daty zwolnienia pracował 8 lat).

Mając na uwadze powyższe, biegły wyliczył, że w listopadzie 1977 r. ubezpieczonemu tytułem wynagrodzenia za czas choroby należała się kwota 7400 zł. Podobnie w grudniu 1977 r. ubezpieczonemu należało się wynagrodzenie w kwocie 7.400 zł, na którą składało się wynagrodzenie za okres choroby od 1.12.1977 r. do 22.12.1977 r. (22 dni) w kwocie 5426,52 zł (22 dni x 246,66 zł (stawka wynagrodzenia za 1 dzień pracy) oraz wynagrodzenie za pracę za okres od 23.12.1977 r. do 31.12.1977 r. w kwicie 1973,48 zł. Mając na uwadze powyższe Sąd ustalając wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w listopadzie i grudniu 1977 przyjął, iż ubezpieczony niewątpliwie otrzymywał wynagrodzenie odpowiadające wysokości wynagrodzenia w wysokości określonej przez biegłego sądowego.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję, orzekając jak w punkcie I.2 sentencji. Sąd uznał przy tym, że przeliczenia należy dokonać od dnia złożenia przez ubezpieczonego wniosku w tym zakresie (marzec 2012 r.), gdyż dopiero w marcu 2012 r. ubezpieczony zgłosił takie żądanie, popierając je dowodami z dokumentów; co więcej - ustalenie w zakresie możliwości uwzględnienia wniosku ubezpieczonego o przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu dodatkowo w podstawie jej wymiaru za rok 1977 kwoty 14.800 zł było możliwe po przeprowadzeniu postępowania dowodowego przed sądem.

W punkcie II wyroku Sąd Oddalił odwołanie ubezpieczonego w pozostałym zakresie, tj. w zakresie jego wniosku o ponowne przeliczenie należnego mu świadczenia przy przyjęciu, że do wynagrodzenia uwzględnionego już przez ZUS odnośnie roku 1987 r. należy doliczyć dodatkowo ekwiwalent za urlop za rok 1987 r., premie za rok 1987 r. oraz nagrodę z (...) za rok 1987 r. wypłacone ubezpieczonemu mu w 1988 r.

Żadna ze stron niniejszego postępowania nie kwestionowała, iż rzeczywiście takie należności w wysokości wskazanej przez ubezpieczonego zostały mu wypłacone w roku 1988. Ustalenie to znalazło też potwierdzenie w karcie wynagrodzeń z okresu zatrudnienia R. G. w Wojewódzkiej (...) w S., w której wskazano, że w 1987 r. wypłacono mu należności będące podstawą opłacenia składek w łącznej wysokości 372 079 zł, zaś w 1988 r. wypłacono mu tytułem wynagrodzenia łącznie kwotę 94324 zł brutto. Dodatkowo wskazano, że w 1988 r. wypłacono ubezpieczonemu premie za IV kwartał 1987 r. w kwocie 7902 zł (w dniu 21.01.1988 r.) i w kwocie 1975 zł (w dniu 27.04.1988 r.), nagrodę z (...) za 1987 r. w kwocie 12802 zł (w dniu 28.01.1988 r.) oraz ekwiwalent za urlop w kwocie 28635 zł (w dniu 11.04.1988 r.), dodatek w kwocie 6000 zł (w dniu 8.02.1988 r.), premię za I kwartał 1988 r. w kwocie 25783 zł (w dniu 21.04.1988 r.). Spornym było wyłącznie, czy możliwe jest doliczenie tych należności do dochodów ubezpieczonego uzyskanych w roku 1987, mimo iż należności te zostały wypłacone ubezpieczonemu dopiero w 1988 r.

W ocenie Sądu w analizowanym stanie faktycznym należało podzielić stanowisko organu rentowego w tym zakresie poprzez przyjęcie, że brak było podstaw prawnych do uwzględnienia wniosku ubezpieczonego.

Po pierwsze, brak było możliwości doliczenia przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia premii za rok 1987 wypłaconej z Zakładowego Funduszu Nagród. W powołanym na wstępie przepisie art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, za podstawę wymiaru emerytury i renty przyjmuje się bowiem podstawę wymiaru składek. Chodzi tu więc o te przychody, które objęte są obowiązkiem opłacania składek, natomiast nie o przychody wyłączone z tego obowiązku. Przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, stosuje się nadto przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględnione w podstawie wymiaru. Powyższe koresponduje z zapisem § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z 1989 r., Nr 11, poz. 63 ze zm.), w myśl których do ustalenia podstawy wymiaru dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy nie przyjmuje się tych składników wynagrodzenia w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, od których nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, a przy ustalaniu czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzeń, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru.

Mając na uwadze powyższe Sąd zwrócił uwagę, że zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1987 r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie, w latach 1984-1989 nie było obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne od omawianego składnika wynagrodzenia. Mianowicie w § 6 tegoż rozporządzenia wskazano, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy stanowią, z uwzględnieniem § 7 i 8, wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, zaliczone w myśl przepisów o klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej do wynagrodzeń osobowych, z wyłączeniem m.in. dodatkowych świadczeń pieniężnych bądź wartości świadczeń w naturze nie mających charakteru deputatu, przyznawanych na podstawie przepisów szczególnych (kart branżowych), np. ekwiwalentu pieniężnego z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczeń na pomoce naukowe dla dzieci, świadczeń przyznanych z okazji uroczystych dni, jak tradycyjne "barbórkowe", korzyści materialnych zapewnionych pracownikom w układach zbiorowych pracy lub w umowach indywidualnych, a polegających na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów lub przedmiotów, korzystania z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, z biletów teatralnych, kinowych itp. Z powyższego wynika zatem, że przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia w spornym okresie, należy odnieść się do przepisów określających składniki funduszu płac i przepisów dokonujących klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej. I tak są to: uchwała Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie składników funduszu płac (Mon. Pol. Nr 43, poz. 212 ze zm.), obowiązująca w okresie od 1 stycznia 1977 r. do 31 grudnia 1983 r., oraz uchwała Nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej (Mon. Pol. Nr 15, poz. 85 ze zm.), obowiązująca w okresie od 1 stycznia 1984 r. do 29 marca 2001 r. Zgodnie z § 4 uchwały Nr 158 do składników funduszu płac zaliczało się m.in. osobowy fundusz płac, bezosobowy fundusz płac, wynagrodzenia z zakładowego funduszu nagród, z czystej nadwyżki w spółdzielniach i z funduszów o podobnym charakterze. Stosownie do § 10, do wynagrodzeń z zakładowego funduszu nagród zaliczało się wypłaty nagród indywidualnych z tego funduszu. Nie było więc podstaw do kwalifikowania nagrody wypłaconej z zakładowego funduszu nagród jako składnika wypłaconego z osobowego funduszu płac, skoro zaliczała się ona do odrębnej kategorii funduszu płac jako takiego. W konsekwencji powyższego w analizowanym postępowaniu brak było podstaw do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem w jej podstawie wymiaru wypłaconej ubezpieczonemu w 1988 r. premii z Zakładowego Funduszu Nagród, z tej racji, że nie stanowiła ona składnika wynagrodzenia, który w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących w okresie, którego dotyczy spór, podlegał składce na ubezpieczenie społeczne i nie ma znaczenia, czy składka ta została opłacona czy też nie. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy nie miał podstaw do uwzględnienia żądania ubezpieczonego w tej części (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt III AUa 970/07)

W ocenie Sądu chybione okazało się również żądanie ubezpieczonego w zakresie w jakim domagał się on przeliczenia należnego mu świadczenia przy przyjęciu, że do wynagrodzenia za rok 1987 należało doliczyć dodatkowo ekwiwalent za urlop za rok 1987 r. oraz premie za rok 1987 r., wypłacone ubezpieczonemu ww 1988 r.

Przepis art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej powołując się na przeciętną podstawę wymiaru składek odsyła do regulacji dotyczącej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia zawartej w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis art. 18 ust. 1 tej ustawy stanowi zaś, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9, a ten z kolei przepis odwołuje się do definicji przychodu określonej w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika jest więc wypłacone mu w danym miesiącu kalendarzowym wynagrodzenie wraz z tymi składnikami i świadczeniami, które z mocy § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.) nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek. Sąd Okręgowy podziela przy tym pogląd, zgodnie z którym okresy, z których przychody przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników, zasadniczo nie mają przełożenia na okresy, z których przychody przyjmowane są do ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2007 r., jw.).

Jeżeli chodzi o ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, którego doliczenia domagał się ubezpieczony, to należy przypomnieć, iż stosownie do treści przepisu art. 171 § 1 Kodeksu pracy, ekwiwalent pieniężny przysługuje pracownikowi w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop jest więc, z punktu widzenia natury prawnej, świadczeniem szczególnego rodzaju, zbliżonym do odszkodowania, niebędącym jednak "należnością" za świadczoną poprzednio pracę ani wynagrodzeniem za czas urlopu, którego pracownik nie otrzymał, ani wreszcie świadczeniem zastępczym wypłaconym w zamian za nieudzielony urlop (por. T. Zieliński: Prawo pracy..., s. 258 oraz powołana tam literatura - w przyp. 26). Ekwiwalent ten jest świadczeniem szczególnym w tym sensie, że może być pracownikowi wypłacony tylko w przypadku niewykorzystania urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop dopiero w dacie rozwiązania stosunku pracy (wygaśnięcia lub rozwiązania). Wysokość ekwiwalentu oblicza się zatem na podstawie wynagrodzenia z okresu poprzedzającego miesiąc, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy, także wówczas, gdy ekwiwalent przysługuje pracownikowi za urlopy zaległe, a więc należne za poprzednie lata pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1976 r., I PRN 71/76, OSNCP 1977/5-6/97). Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w żadnym razie nie będzie przysługiwał pracownikowi w trakcie trwania stosunku pracy jako forma rozliczenia niewykorzystanego w danym roku urlopu wypoczynkowego; pracownik ma obowiązek wykorzystać urlop wypoczynkowy w naturze, a gdy tego nie uczyni, prawo do urlopu przedawnia się. Brak też podstaw prawnych (zarówno teraz, jak i w przeszłości), by pracownika corocznie rozliczać w formie pieniężnej z niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego.

W tym stanie rzeczy, odnotowując że stosunek pracy ubezpieczonego ustał w dniu 31 marca 1988 r. oraz, że po tej dacie pracodawca wypłacił ubezpieczonemu ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, trzeba było uznać, że prawidłowo wypłata z tego tytułu została uwzględniona przez ZUS w dochodach z roku 1988, a nie z 1987r. Jakkolwiek zatem świadczenie takie stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, to w okolicznościach sprawy brak jest podstaw do uwzględniania go w podstawie wymiaru emerytury z uwagi na to, że okres przyjęty do ustaleń podstawy wymiaru świadczenia nie obejmuje roku 1988.

Analogicznie do powyższego Sąd Okręgowy ocenił również możliwość przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem w jej podstawie wymiaru wypłaconych ubezpieczonemu w roku 1988 dwóch premii należnych za IV kwartał 1987 r.

W świetle powyższych rozważań, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie ubezpieczonego w powyższym zakresie zostało oddalone, o czym orzeczono w punkcie II sentencji wyroku.

W myśl przepisu art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 kwietnia 2009 roku, „w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego”.

Z uwagi na treść owego procesu, w niniejszej sprawie, w której ubezpieczony domagał się od organu rentowego przeliczenia emerytury od dnia 1 kwietnia 2009 r., a organ rentowy twierdził, że brak jest podstaw do jej uwzględnienia wniosku ubezpieczonego, gdyż stosowne dokumenty umożliwiające przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia zostały przedłożone przez ubezpieczonego dopiero wraz z wnioskiem w to przeliczenie (marzec 2012r.), należało jeszcze ocenić, czy możliwe było przyjęcie przez Sąd, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za „niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji”. Zdaniem Sądu odpowiedź na to pytanie jest pozytywna.

Jak wynika z przedstawionych powyżej wyników postępowania dowodowego, dokonana przez organ rentowy ocena prawna niniejszego stanu faktycznego i prawnego okazała się całkowicie błędna, co skutkowało koniecznością częściowej zmiany zaskarżonej decyzji przez Sąd. Sąd ustalił bowiem, że organ rentowy dysponował stosownymi dokumentami umożliwiającymi przyjęcie prawidłowej wysokości zarobków z tych lat już w momencie, kiedy ubezpieczony pierwszy raz domagał się przyznania mu prawa do świadczenia rentowego (w 2004 r.), stąd też uzasadnione było żądanie ubezpieczonego o przeliczenie świadczenia za okres 3 lat wstecz, licząc od marca 2012 r., na podstawie art. 133 ustawy emerytalnej.

W tej sytuacji, z uwagi na treść przepisu art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, koniecznym stało się orzeczenie jak w punkcie III. sentencji wyroku.