Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSO Ewa Roszak

Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Biedermann

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2015 r. w Poznaniu

odwołania J. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

z dnia 30 maja 2014r., znak: (...)

w sprawie J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o prawo do emerytury

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 maja 2014 roku, znak: ENP/15/029039584 Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie przepisów art. 24 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) oraz przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.), po rozpoznaniu wniosku złożonego w dniu 30 kwietnia 2014 r . odmówił J. L. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że zgodnie z art. 24 ust. 1 b ustawy emerytalnej, mężczyznom urodzonym w okresie od dnia 01.04.1949 r. do dnia 30.06.1949 r. emerytura przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 65 lat i 6 miesięcy. Zakład ustalił, iż odwołujący nie spełnił warunku wieku (art. 24 ust. 1b), gdyż wymagany dla mężczyzn wiek 65 lat i 6 miesięcy osiągnie w dniu 28 października 2014 roku.

Od powyższej decyzji J. L. odwołał się do tut. Sądu w przepisanym prawem trybie i terminie, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury. Ponadto ubezpieczony wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i zwolnienie z kosztów sądowych.

Uzasadniając swoje stanowisko odwołujący podniósł, że w dniu 28 kwietnia 2014 r. osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat. Ten wiek był objęty obligatoryjną umową społeczną jaką akceptował on rozpoczynając pracę w 1963 r. J. L. uznał, iż ustawodawca różnicuje zasady obowiązywania nowych przepisów w stosunku do nowo zatrudnionych w zawodach mundurowych, a w pozostałych zawodach od dnia wejścia w życie ustawy – w wyniku czego, w jego ocenie - łamie się Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej.

We wniesionej odpowiedzi na odwołanie, pozwany organ rentowy podtrzymał w całej rozciągłości, prezentowaną w zaskarżonej decyzji argumentację i wniósł o oddalenie odwołania. Nadto wskazano, że J. L. dnia 31 maca 2014 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury częściowej. Po rozpatrzeniu tego wniosku Zakład, decyzją z dnia 5 czerwca 2014 r., przyznał odwołującemu prawo do emerytury częściowej w kwocie zaliczkowej od dnia 28 kwietnia 2014 r.

Postanowieniem z dnia 16 marca 2015 roku Sąd Okręgowy oddalił wniosek odwołującego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Odwołujący oraz pozwany organ rentowy, podtrzymali zaprezentowane wyżej stanowiska w toku postępowania sądowego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. L. urodził się (...), z zawodu jest inżynierem mechanikiem. W dniu 28 kwietnia 2014 r. ukończył 65 lat.

W dniu 31 grudnia 2008 r. odwołujący złożył po raz pierwszy wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Decyzją z dnia 30 stycznia 2009 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 24 oraz art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury. Zakład ustalił, że wnioskodawca nie spełnił warunku wieku (art. 24 ustawy emerytalnej) oraz nie udowodnił żadnej pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

W dniu 4 maja 2009 r. ubezpieczony złożył po raz kolejny wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 16 czerwca 2009 r., organ rentowy, na podstawie art. 24 oraz art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił odwołującemu prawa do emerytury. Zakład ustalił, że wnioskodawca nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego, tj. 65 lat oraz w dniu 28 kwietnia 2009 r. ukończył 60 rok życia, lecz nie udowodnił na dzień 31 grudnia 1998 r. żadnej pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Decyzją z dnia 28 sierpnia 2009 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie przepisów art. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 1 lipca 2009 r., odmówił J. L. prawa do świadczenia przedemerytalnego. Zakład uznał, na podstawie przedłożonych dokumentów za udowodniony do dnia 31 maja 2009 r. łączny okres ubezpieczenia w ilości 41 lat 4 miesięcy i 19 dni, w tym okresów składkowych w ilości 38 lat 7 miesięcy i 3 dni, a okresów nieskładkowych w ilości 2 lat 9 miesięcy i 16 dni. Powodem odmowy było niespełnienie przez wnioskodawcę warunku wykazania (dokumentem – wyrokiem sądu) upadłości prowadzonej działalności gospodarczej, prowadzenia działalności do ogłoszenia upadłości nieprzerwanie przez okres nie krótszy niż 24 miesiące i opłacenia składki na ubezpieczenia społeczne za 24 miesiące licząc wstecz od ogłoszenia upadłości, a także ukończenia na dzień ogłoszenia upadłości wymaganego wieku 61 lat.

Wnioskiem z dnia 29 kwietnia 2010 r. odwołujący ponownie zwrócił się o przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego. Ubezpieczony dołączył do wniosku kopię odwołania od decyzji z dnia 11 maja 2007 r. nr (...), stwierdzającej iż, z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 1999 r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 maja 2001 r. do dnia 10 maja 2004 r., a ponadto nie podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 30 kwietnia 2001 r. Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. zawiesił postępowanie w sprawie wniosku o świadczenie przedemerytalne z dnia 29.04.2010 r., do czasu zakończenia postępowania sądowego – z związku z odwołaniem się przez ubezpieczonego do Sądu, od decyzji z dnia 28 sierpnia 2009 r. odmawiającej prawa do świadczenia przedemerytalnego.

W dniu 30 kwietnia 2014 r. J. L. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 30 maja 2014 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, wskazując, iż nie spełnił warunku wieku, tj. 65 lat i 6 miesięcy.

Od decyzji z dnia 30 maja 2014 r. J. L. odwołał się do tut. Sądu w przepisanym prawem trybie i terminie, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 5 czerwca 2014 r. Zakład, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 31 marca 2014r., przyznał odwołującemu prawo do emerytury częściowej w kwocie zaliczkowej od dnia 28 kwietnia 2014 r.

Następnie decyzją z dnia 23 października 2014 r. organ rentowy rozliczył zaliczkę i przyznał odwołującemu emeryturę częściową od dnia 28 października 2014 r.

Odwołujący nie zaskarżył decyzji z dnia 5 czerwca 2014 r. oraz decyzji z dnia 23 października 2014 roku.

W dniu 28 października 2014 r. J. L. spełnił przesłanki z art. 24 ust. 1 b ustawy emerytalnej, dot. nabycia prawa do emerytury, tj. osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i 6 miesięcy.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach emerytalnych dotyczących odwołującego nr (...) oraz w aktach niniejszej sprawy, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Sąd uznał za przydatne i w pełni wiarygodne dokumenty zgromadzone w toku postępowania albowiem sporządzone zostały przez osoby do tego powołane i w zakresie ich kompetencji. Prawdziwości i autentyczności wymienionych dowodów nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł powodów by uczynić to z urzędu.

Także wszelkie dokumenty urzędowe i prywatne Sąd wziął pod uwagę, nie powziąwszy zastrzeżeń co do ich autentyczności i wartości dowodowej, wobec faktu, że żadna ze stron w toku postępowania nie kwestionowała ich prawdziwości.

Oceniając zeznania odwołującego J. L., Sąd dał im wiarę, uznając iż są logiczne i spójne z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Odwołujący wskazał, iż podjął próbę uzyskania świadczenia przedemerytalnego z tytułu pracy w szczególnych warunkach przy obniżonym wieku emerytalnym, jednakże ma świadomość, iż nie był w stanie spełnić wymogu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zrozumiał także, że nie spełnił warunków uzyskania świadczenia przedemerytalnego, albowiem jako przedsiębiorca nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości. Wyjaśnił, iż złożył wniosek o przyznanie emerytury częściowej, gdyż wiedział, że spełnia warunki do jej przyznania. Jednakże co do zasady złożył też wniosek o przyznanie emerytury z tytułu ukończenia 65 roku życia. Ponadto wskazał, iż w Polsce toczyło się postępowanie w zakresie składek z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, które zakończyło się prawomocnym wyrokiem, a obecnie jest na etapie skargi do S.. Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującego odnośnie łamania konstytucji oraz różnicowania w stosunku do pracowników pracujących w zawodach mundurowych i pozostałych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy pozwany organ rentowy prawidłowo odmówił odwołującemu J. L. prawa do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1 b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art. 24 ust. 1 b pkt 2 ustawy, wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie od dnia 1 kwietnia 1949 r. do dnia 30 czerwca 1949 r. wynosi co najmniej 65 lat i 6 miesięcy.

Emeryturę oblicza się zgodnie z art. 26, z uwzględnieniem ust. 4 i 5 (art. 24a ust. 3 ustawy).

Stosownie do art. 25 ust. 1, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173–175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, dla osoby, która miała ustalone prawo do emerytury częściowej na podstawie art. 26b, nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego określonego w art. 173–175, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a, przeprowadzonej w celu obliczenia emerytury częściowej (art. 25 ust. 1a ustawy).

Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.2) ), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 25 ust. 1b).

Z kolei art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, iż emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach (ust. 2 art. 26 ustawy).

Art. 26b ust. 1 stanowi, iż ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a pkt 26–85 i ust. 1b pkt 2–20, przysługuje emerytura częściowa, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn; 2) osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 62 lata dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Wysokość emerytury częściowej wynosi 50% kwoty emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 i nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury (art. 26b ust. 2). Przy ustalaniu prawa do emerytury częściowej nie stosuje się przepisów art. 103 ust. 1 i 2, art. 103a i 104 (ust. 3). Po osiągnięciu przez osobę uprawnioną do emerytury częściowej wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. 1a pkt 26–85 i ust. 1b pkt 2–20, oraz po ustaniu stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem, emerytura częściowa podlega – na wniosek ubezpieczonego – zamianie na emeryturę, o której mowa w art. 24 (ust. 4).

Bezsporne pomiędzy stronami było iż, odwołujący w dniu 28 kwietnia 2014 r. ukończył 65 lat. W dniu 31 marca 2014 r. J. L. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury częściowej. Organ rentowy decyzją z dnia 5 czerwca 2014 r. przyznał odwołującemu prawo do emerytury częściowej w kwocie zaliczkowej od dnia 28 kwietnia 2014 r.

Spór stanowił przepis art. 24 ust. 1b ustawy emerytalnej, na podstawie którego w stosunku do odwołującego wydłużono powszechny wiek emerytalny do 65 lat i 6 miesięcy.

Nie ulega wątpliwości, iż odwołujący w dniu 28 października 2014 r. spełnił wymóg osiągnięcia wieku uprawniającego do uzyskania prawa do emerytury, gdyż w tym dniu ukończył 65 lat i 6 miesięcy.

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw wprowadzono m.in.: stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn do jednakowego poziomu 67 lat, ujednolicenie stażu ubezpieczeniowego uprawniającego do najniższej emerytury dla kobiet i mężczyzn, możliwość przejścia na emeryturę częściową przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego czy też wydłużenie terminu pobierania przyznanych wcześniej świadczeń.

Począwszy od dnia 1 stycznia 2013 r. następuje stopniowe wydłużanie wieku emerytalnego. Ubezpieczeni będą więc przechodzić na emeryturę w różnym wieku. Reforma emerytalna obejmuje kobiety urodzone po dniu 31 grudnia 1952 r. oraz mężczyzn urodzonych po dniu 1 stycznia 1949 r.

Nowym rozwiązaniem jest emerytura częściowa, która wynosi jedynie połowę świadczenia, które przysługiwałoby w razie przejścia na emeryturę po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Wcześniejszą emeryturę częściową mogą otrzymać osoby, które spełniły następujące warunki:

- posiadają odpowiedni okres składkowy wynoszący dla kobiet 35 lat, a dla mężczyzn 40 lat,

- osiągnęły wiek 62 lat – kobiety oraz 65 lat – mężczyźni.

Po osiągnięciu wieku emerytalnego emerytura częściowa będzie zamieniana na wniosek ubezpieczonego na emeryturę w pełnej wysokości.

W świetle powyższych rozważań, Sąd pragnie zwrócić uwagę, iż odwołującego J. L. objął już „nowy” system emerytalny. Odwołujący miał możliwość przejścia na emeryturę częściową, gdyż spełnił wymagane warunki i skorzystał z tego uprawnienia. W wyniku podwyższenia wieku emerytalnego, otrzymał pełną emeryturę od dnia 28 października 2014 r., tj. od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat i 6 miesięcy, a zatem 6 miesięcy później w stosunku do stanu prawnego sprzed nowelizacji.

Odwołujący podniósł zarzut naruszenia konstytucji oraz różnicowania wieku emerytalnego w stosunku do pracowników pracujących w zawodach mundurowych i pozostałych.

Znowelizowany art. 24 ustawy emerytalnej był przedmiotem dogłębnej analizy przez Trybunał Konstytucyjny, który znalazł swoje odzwierciedlenie w wyroku z dnia 7 maja 2014 r., sygn. K 43/12. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż art. 24 ust. 1, 1a i 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, 1717 i 1734) jest zgodny z wyrażonymi w art. 2 Konstytucji zasadami zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych, a także z art. 32 i art. 33 Konstytucji. Stwierdzono także, że art. 24 ust. 1a pkt 62-85 i ust. 1b ustawy emerytalnej jest zgodny z art. 26 ust. 2 Konwencji nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia społecznego, przyjętej w Genewie dnia 28 czerwca 1952 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 93, poz. 775).

Cele ustawy nowelizującej z 2012 r. tylko w pewnym stopniu pokrywają się z celami reformy emerytalnej z 1999 r., a mianowicie nowelizacja ta jest reakcją na zmieniające się czynniki demograficzne oraz pogłębiający się i permanentny deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na dalszy plan schodzi tu podstawowe dla reformy z 1999 r. dążenie do objęcia powszechnym systemem emerytalnym różnych grup zawodowych, także tych, których świadczenia finansowane są z budżetu państwa. W 1999 r. ustawodawca rozpoczął proces tworzenia jednolitego systemu emerytalnego, między innymi ograniczając tzw. przywileje emerytalne i zrównując wcześniejszy wiek emerytalny niektórych grup zawodowych z powszechnym wiekiem emerytalnym. W ustawie nowelizującej z 2012 r., reagując na nowe zjawiska niewystępujące pod koniec lat dziewięćdziesiątych, wprowadził do systemu emerytalnego dwie istotne zmiany: podniósł wiek emerytalny i przewidział stopniowe zrównywanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn oraz ustanowił emeryturę częściową. Trybunał nie podzielił więc poglądu wnioskodawców, że te nowe rozwiązania zmieniają założenia obowiązującego systemu emerytalnego.

Zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy zasadniczej zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa emerytalnego jest konstytucyjnym obowiązkiem państwa. Jego wypełnienie polega na powołaniu i zorganizowaniu sytemu zabezpieczenia społecznego, a następnie udziale w jego funkcjonowaniu tak, by zapewnić mu efektywność, zdolność gromadzenia wystarczających funduszy i realizowania założonego programu zabezpieczenia społecznego.

Niezależnie od tego, jaką metodę finansowania świadczeń przyjęto w danym systemie emerytalnym, w każdym z nich państwo ma do spełnienia określoną rolę; większą w systemie repartycyjnym, mniejszą w kapitałowym. W tym pierwszym państwo organizuje publiczne usługi emerytalne i zarządza ich wykonywaniem przez wyspecjalizowaną instytucję (ZUS), w drugim określa zasady nabywania powszechnych świadczeń emerytalnych i nadzoruje zarządzanie kapitałami emerytalnymi, a więc posługuje się głównie instytucjami nadzoru.

Państwo zobowiązane do świadczeń emerytalnych na rzecz obywateli i zarazem mające świadomość złej kondycji systemu emerytalnego ma powinność podjęcia działań naprawczych. Obejmować one mogą różne dziedziny życia i wzajemnie się uzupełniać. Ustawodawca polski, podobnie jak to miało lub ma miejsce w innych krajach, wybrał jako główny środek naprawczy podwyższenie wieku emerytalnego.

Kryzys gospodarczy oraz potwierdzona w ekspertyzach i prognozach licznych instytucji, w tym międzynarodowych, bardzo niekorzystna tendencja demograficzna stanowią istotne zagrożenie dla systemów emerytalnych współczesnych państw. Jednym z podstawowych środków przeciwdziałania zagrożeniom - jak wspomniano - jest podwyższenie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn, mające miejsce zarówno w krajach bogatych jak i stosunkowo biednych. Dokonywane jest ono stopniowo, niekiedy metodą automatycznego indeksowania wieku emerytalnego przewidywaną długością życia, przy czym wiek 67 lat jako uprawniający do "pełnej" emerytury należy do najwyższych.

W wielu państwach, w których zdecydowano się na podwyższenie wieku emerytalnego, rozstrzygnięcia te były przedmiotem kontroli sądów konstytucyjnych. Orzekały one co do zasady, że w sprawach ustalenia wieku emerytalnego, w tym jego zmiany w trakcie nabywania prawa do emerytury, przysługuje ustawodawcy znaczny zakres swobody decyzyjnej.

Konstytucyjne prawo do emerytury jest prawem do otrzymania świadczenia w formach i zakresie określonych w ustawie, należnym obywatelowi za jego wysługi lub zasługi związane z pracą, po osiągnięciu określonego wieku. Przy czym ów wiek jest jedynym konstytucyjnym warunkiem nabycia prawa do emerytury; inne warunki mogą być określone ustawą, co do wieku emerytalnego ustawodawca jest upoważniony i obowiązany określać jego wysokość, nie może jednak z niego zrezygnować.

Prawo do emerytury jest prawem podmiotowym, podlegającym takiej samej ochronie jak inne prawa konstytucyjne. Jego treść jest jednak współwyznaczana przez ustawę. Powołany art. 67 ust. 1 Konstytucji zobowiązuje bowiem ustawodawcę, by określił "zakres i formy" zabezpieczenia społecznego, a więc w wyznaczonych przez ustawę zasadniczą ramach skonkretyzował prawo do emerytury.

Zarówno w nauce prawa, jak i bogatym orzecznictwie Trybunału podkreśla się, że ustawodawca ma dużą swobodę kształtowania zakresu i form oraz konkretyzowania treści praw socjalnych, w tym także prawa do emerytury. Przesądza o tym sama natura praw socjalnych sprowadzających się do obowiązku świadczenia (przybierającego charakter pieniężny lub rzeczowy). Wymaga to uzgodnienia, zharmonizowania potrzeb i oczekiwań oraz możliwości ich zaspokojenia, jeśli przyznane uprawnienie nie ma być "pustą obietnicą". Ustalając zakres i formy prawa do emerytury, trzeba zatem uwzględnić różne czynniki, w szczególności gospodarcze i społeczne, postrzegane przy tym w odległej perspektywie. Ich ustalenie, jako warunek trafnej decyzji legislacyjnej, należy do władzy prawodawczej ponoszącej za swoje rozstrzygnięcia odpowiedzialność polityczną przed wyborcami.

Świadczenie emerytalne przysługuje po osiągnięciu określonego wieku. Wieku tego, jak zaznaczono, Konstytucja nie wyznacza, pozostawia to zadanie ustawodawcy, który podejmując decyzję, kierować się musi określonymi względami prawnymi oraz faktycznymi.

Podsumowując powyższe ustalenia, Trybunał stwierdził, że ustrojodawca nie określa wieku emerytalnego, lecz jedynie wskazuje jego nieostre granice. Wiek 65 lat, uznawany w Polsce za powszechny wiek emerytalny, jest wyznaczony przez ustawę i ustawą może być zmieniony, jeżeli istnieją okoliczności usprawiedliwiające jego podwyższenie albo obniżenie i jeżeli decyzja ustawodawcy mieści się w granicach swobody wyznaczonej przez art. 67 ust. 1 w związku z art. 65 ust. 5 Konstytucji. Z tych też względów obalenie domniemania konstytucyjności przepisów wyznaczających wiek emerytalny jest wysoce utrudnione.

Wśród czynników, które uwzględnić powinien ustawodawca podejmujący racjonalną decyzję o wieku emerytalnym, wyróżnia się czynnik biologiczny związany z naturalnym zjawiskiem starzenia się organizmu i stopniową utratą przez ludzi zdolności do wykonywania pracy zarobkowej. Czynnikami takimi są także sytuacja ekonomiczna, poziom gospodarczy kraju i prognozy rozwoju gospodarczego, w tym dynamika gospodarki, jej innowacyjność, sytuacja na rynku pracy. W istotnym stopniu o ustaleniu wieku emerytalnego decydują sytuacja demograficzna, w szczególności relacja osób pracujących i opłacających składki do świadczeniobiorców funduszu emerytalnego, stan zdrowia społeczeństwa i prognozy dotyczące wydłużania się życia. Czynniki te mogą zagrażać stabilności systemu emerytalnego i jego zdolności do finansowania świadczeń ze składek, a także ograniczać możliwości udzielenia dotacji budżetowych na finansowanie ubezpieczeń społecznych.

Decyzja w sprawie wieku emerytalnego wymaga też uwzględnienia, w jakim stopniu postęp techniczny i automatyzacja przyczyniają się do polepszania warunków pracy i czynią ją lżejszą lub łatwiejszą, oraz wzięcia pod uwagę sytuacji społeczno-kulturowej, w szczególności oczekiwań społecznych co do wieku emerytalnego, występującego wraz z postępem cywilizacyjnym dążenia do skracania czasu pracy zarobkowej, a także oczekiwania, że mimo osiągnięcia określonego wieku możliwa i pożądana jest zawodowa aktywność. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że praca jest wartością, dostarcza nie tylko środków utrzymania, lecz bywa źródłem satysfakcji, a aktywność zawodowa sprzyja często zachowaniu dobrej kondycji zdrowotnej oraz przeciwdziała wyłączeniu z pewnych ról i relacji społecznych.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, będąca jedną z zasad wywodzonych z zasady demokratycznego państwa prawnego, wymaga poszanowania praw nabytych (tego, by prawa nabyte były chronione). Chodzi przy tym o ochronę takich tylko sytuacji prawnych jednostki, które mają charakter praw podmiotowych zarówno prywatnych, jak i publicznych. Nie jest natomiast ważne, czy dane prawo zostało nabyte na podstawie indywidualnego aktu organu władzy czy z mocy ustawy, z chwilą spełnienia określonych w niej warunków.

Podwyższenie wieku emerytalnego oraz zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn jest zmianą o istotnych konsekwencjach społecznych. Doniosłość tej zmiany dla wszystkich, których ona dotyczy, nie przesądza jednak, że wprowadzając ją, naruszono konstrukcję lub spójność ustawy FUS. Ustawa nowelizująca z 2012 r. nie przewiduje bowiem nowych zasad przyznawania świadczenia ubezpieczeniowego (emerytury) ani nowego rodzaju warunków jego nabycia, ale modyfikuje warunek wieku emerytalnego oraz wprowadza nową instytucję emerytury częściowej, która ma wprawdzie szczególny charakter, ale także nie narusza konstrukcji ustawy.

Prawo do emerytury nabywa się przez wiele lat, wobec tego związanie ustawodawcy zakazem dokonywania w tym czasie zmian w przepisach określających warunki nabywania tego prawa oznaczałoby ograniczenie jego swobody w wyjątkowo długiej perspektywie i uniemożliwienie mu reagowania na zaistniałe zmiany społeczne i ekonomiczne.

Wyznaczony przez ustawodawcę mechanizm podwyższania wieku emerytalnego, powoduje, że odpowiednio do zwiększania się różnicy między dotychczasowym wiekiem emerytalnym a wiekiem przewidzianym w ustawie nowelizującej z 2012 r. wydłuża się okres dostosowywania do nowych warunków. Biorąc pod uwagę przewidziany w zaskarżonej ustawie sposób stopniowego podwyższania wieku emerytalnego, Trybunał stwierdził, że pozwala on, co do zasady, przystosować się zainteresowanym do wprowadzonej zmiany.

W świetle powyższych uwag rozpoczęte przez ustawodawcę stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego kobiet i zrównywanie go z wiekiem emerytalnym mężczyzn należy uznać za w pełni legitymowane.

Dokonana zmiana jest zgodna także z art. 32 i art. 33 Konstytucji. Art. 32 wyraża zasadę równości adresowaną do wszelkich organów władzy publicznej i nakazuje im jednakowe traktowanie podmiotów podobnych charakteryzujących się w takim samym lub podobnym stopniu daną cechą istotną. W myśl ust. 2 tego artykułu żadne kryterium nie może stanowić podstawy różnicowań niesprawiedliwych, dyskryminujących określone podmioty. Art. 33 Konstytucji wyraża natomiast zasadę równych praw kobiet i mężczyzn w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym, w tym także równych praw do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 67 ust. 1 ustawy zasadniczej. Trybunał Konstytucyjny podzielił pogląd, że ustrojodawca eksponuje w nim równość kobiet i mężczyzn, co wykracza poza nakaz równego traktowania i zakaz dyskryminacji ze względu na płeć.

Reasumując, Sąd Okręgowy w pełni podziela wywody Trybunału Konstytucyjnego zawarte w uzasadnieniu w/w wyroku z dnia 7 maja 2014r. Wynika z nich jednoznacznie, że podwyższenie wieku emerytalnego nie narusza konstytucji, w szczególności art. 2, art. 32 i art. 33. Reforma emerytalna dokonana nowelizacją w 2012 roku objęła nie tylko odwołującego J. L., ale także ubezpieczonych, znajdujących się w podobnej sytuacji co odwołujący. Rozwiązania, które zastosował ustawodawca były w pełni uzasadnione. Różnicowanie wieku emerytalnego pewnych grup zawodowych jest aksjologicznie uzasadnione, co potwierdza także art. 32 konstytucji - wyraża zasadę równości adresowaną do wszelkich organów władzy publicznej i nakazuje im jednakowe traktowanie podmiotów podobnych charakteryzujących się w takim samym lub podobnym stopniu daną cechą istotną. W myśl ust. 2 tego artykułu żadne kryterium nie może stanowić podstawy różnicowań niesprawiedliwych, dyskryminujących określone podmioty.

Omawiany powyżej wyrok TK został ogłoszony i wszedł w życie 26.05.2014r., a zatem przed wydaniem zaskarżonej decyzji ZUS. Tym samym dawał podstawy pozwanemu organowi rentowemu do zastosowania kwestionowanych przez odwołującego przepisów ustawy emerytalnej, jako zgodnych z konstytucją i obowiązujących w momencie wydania rozstrzygnięcia, co do wniosku J. L. z dn. 30.04.2014r.

Dodatkowo jedynie należy zaznaczyć, iż w art. 24 przewidziano następujące odstępstwa od ogólnych zasad przechodzenia na emeryturę dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.:

⚫

niektórzy ubezpieczeni urodzeni po tej dacie, ale przed dniem 1 stycznia 1969 r., mają prawo do emerytury ze starego systemu emerytalnego (art. 46, 47 i 50), o ile warunki do uzyskania emerytury z art. 29, 32, 33 i 39 (art. 46), z art. 88 Karty Nauczyciela (art. 47) i z art. 40 (art. 50) spełnili do dnia 31 grudnia 2008 r. i nie przystąpili do OFE albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa;

⚫

niektórzy ubezpieczeni urodzeni po tej dacie mają prawo do emerytury na podstawie art. 184 po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, o ile w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (tj. dnia 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60/65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 20/25 lat, nie przystąpili do OFE albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (ten wariant został w przypadku odwołującego przeanalizowany z negatywnym skutkiem);

⚫

niektórzy ubezpieczeni urodzeni po tej dacie wykonujący pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze posiadają, od dnia 1 stycznia 2009 r., uprawnienia do emerytur pomostowych na zasadach, które określa odrębna ustawa o emeryturach pomostowych;

⚫

górnicy, bez względu na datę urodzenia, mają prawo do emerytur górniczych określonych w art. 50a i 50e.

Biorąc pod uwagę powyższe, uznać należy, iż zaskarżona decyzja była prawidłowa, zgodna z obowiązującym prawem i nie narusza konstytucji.

Z powyższych względów Sąd na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił wniesione odwołanie, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia.

SSO Ewa Roszak