Pełny tekst orzeczenia

323/4/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 15 lipca 2014 r.

Sygn. akt Ts 169/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,





po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bet Mur Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:




1) podjąć zawieszone postępowanie,


2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 5 czerwca 2013 r. Bet Mur Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie, że art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442, ze zm.; dalej: ustawa o s.u.s.) jest niezgodny z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Decyzją z 23 czerwca 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za zatrudnionych pracowników skarżącej za okresy wskazane w decyzji, ustalił podstawę wymiaru i kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne za tych pracowników oraz zobowiązał skarżącą do korekty deklaracji rozliczeniowej za kwiecień 2002 r. i skorygowania podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Wyrokiem z 6 marca 2006 r. (sygn. akt IV U 1177/05) Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił odwołanie, które skarżąca złożyła od decyzji ZUS. Wyrokiem z 13 listopada 2007 r. (sygn. akt III AUa 1984/06) Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił apelację skarżącej. Sąd Najwyższy, uznawszy za zasadny zarzut nieważności postępowania, uchylił powyższe wyroki, zniósł postępowanie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania (wyrok z 6 stycznia 2009 r., sygn. akt I UK 157/08).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił odwołanie wyrokiem z 21 października 2010 r. (sygn. akt IV U 222/09).

Wyrokiem z 27 października 2011 r. (sygn. akt III AUa 176/11) Sąd Apelacyjny w Krakowie – uznawszy, że skład sądu rozpoznającego sprawę był sprzeczny z przepisami prawa – uchylił zaskarżony wyrok z 21 października 2010 r., zniósł postępowanie w zakresie obejmującym rozprawy z 28 stycznia 2010 r. i 21 października 2010 r. i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Po kolejnym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił odwołanie, które skarżąca złożyła od decyzji ZUS z 23 czerwca 2005 r. wyrokiem z 15 lutego 2012 r. (sygn. akt IV U 1019/11). Wyrokiem z 29 stycznia 2013 r. (sygn. akt III AUa 812/12) Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację skarżącej. Wyrok ten wraz z uzasadnieniem doręczono pełnomocnikowi skarżącej 5 marca 2013 r. Od powyższego wyroku skarżąca wniosła skargę kasacyjną. Sprawie nadano sygnaturę I UK 324/13.

Zdaniem skarżącej zawarty w zakwestionowanym art. 18 ust. 9 ustawy o s.u.s. zwrot niedookreślony „najniższa podstawa wymiaru składek” umożliwia organom stosującym prawo jego dowolną interpretację. Przepis ten – jak zarzuciła – narusza zasady: prawidłowej legislacji (art. 2 Konstytucji), określoności ustawowej ingerencji w sferę konstytucyjnych wolności i praw jednostki (art. 31 ust. 3 zdanie pierwsze Konstytucji) oraz działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji).

W zarządzeniu z 30 lipca 2013 r. (doręczonym 5 sierpnia 2013 r.) sędzia Trybunału wezwał pełnomocnika skarżącej do: 1) uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. do wskazania, jakie prawa i wolności skarżącej wyrażone w art. 2, art. 7 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze przepis, a także do określenia sposobu ich naruszenia; 2) doręczenia jednego odpisu i czterech kopii wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 stycznia 2013 r., wskazanego przez skarżącą jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym; a także 3) podania sygnatury akt skargi kasacyjnej zawisłej przed Sądem Najwyższym.

Pismem procesowym z 12 sierpnia 2013 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Do pisma dołączył brakujące dokumenty.

Zdaniem skarżącej jeśli – tak jak w sprawie, w związku z którą wniosła skargę do Trybunału – zarzuty niekonstytucyjności dotyczą nieprecyzyjnego zakresu daniny publicznej, to „celowym jest sformułowanie (…) tezy o istnieniu [i naruszeniu] wolności konstytucyjnej o ogólnym charakterze, tj. wolności od obowiązków narzucanych przez państwo i wolności od związanej z ich egzekwowaniem działalności władzy publicznej”. Jak zarzuciła skarżąca, zakwestionowany przepis narusza prawo do „ustawowego i zarazem zgodnego z zasadami przyzwoitej legislacji (dostatecznie precyzyjnego), określenia zakresu wymaganej i możliwej do wyegzekwowania przez organy władzy państwowej daniny publicznej, związanej z zatrudnianiem pracowników w ramach prowadzonej przez skarżącą działalności gospodarczej”, oraz „wolność (…) od obowiązku uiszczania i możliwości wyegzekwowania przez organ[y] władzy państwowej daniny publicznej, której zakres nie został dostatecznie precyzyjnie, tj. zgodnie z zasadami przyzwoitej legislacji zapisany w ustawie”. Skarżąca powtórzyła sformułowane w skardze zarzuty, jakoby zawarty w zakwestionowanym art. 18 ust. 9 ustawy o s.u.s. zwrot niedookreślony „najniższa podstawa wymiaru składek” naruszał zasady: prawidłowej legislacji (art. 2 Konstytucji), określoności ustawowej ingerencji w sferę konstytucyjnych wolności i praw jednostki (art. 31 ust. 3 zdanie pierwsze Konstytucji) oraz działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji).

Postanowieniem z 10 października 2013 r. Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), zawiesił postępowanie. W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że orzeczenie Sądu Najwyższego może mieć wpływ na ustalenie podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej, w szczególności na stwierdzenie naruszenia przysługujących skarżącej konstytucyjnych wolności lub praw.

Postanowieniem z 18 grudnia 2013 r. (sygn. akt I UK 324/13) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności. Jej wniesienie jest uwarunkowane spełnieniem przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w ustawie o TK. Gdy złożona skarga nie spełnia warunków przewidzianych przez prawo albo postawione w niej zarzuty są oczywiście bezzasadne, Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania jej dalszego biegu.

Skarżąca zakwestionowała art. 18 ust. 9 ustawy o s.u.s. w brzmieniu: „Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu”.

Skarżąca twierdzi, że cytowany przepis jest niekonstytucyjny, ponieważ użyty w nim zwrot niedookreślony „najniższa podstawa wymiaru składek” umożliwia organom stosującym prawo jego dowolną interpretację. Skutkiem tego jest – zdaniem skarżącej – przyjęcie przez Sąd Apelacyjny w Krakowie niekorzystnej dla niej wykładni tego przepisu.

Trybunał zwraca uwagę na to, że stosowanie przez ustawodawcę zwrotów niedookreślonych nie może per se prowadzić do sformułowania zarzutu niekonstytucyjności. Zwroty te występują w wielu systemach prawnych i ich legalności nie można podważać tylko dlatego, że pozostawiają organom stosującym prawo określoną sferę władzy dyskrecjonalnej. Wprawdzie ich użycie prowadzi przesunięcia obowiązku konkretyzacji normy prawnej na etap stosowania prawa, co daje sądom określoną swobodę decyzyjną, jednak – jak wskazał Trybunał w wyroku z 16 stycznia 2006 r. – „krytyka takich rozwiązań powinna koncentrować się nie na samym posługiwaniu się przez przepisy prawa zwrotami niedookreślonymi, ale na tym, czy wprowadzając takie zwroty do porządku prawnego, prawodawca przewidział czytelne, z punktu widzenia ewentualnych odbiorców rozstrzygnięć, mechanizmy kontroli (także pozaprocesowej) korzystania przez sądy z przyznanej im władzy dyskrecjonalnej” (SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2).

Innymi słowy, zwroty niedookreślone są co do zasady zgodne z Konstytucją, jeśli ich stosowaniu przez sądy towarzyszą określone gwarancje proceduralne, jak jawność postępowania, ujawnienie motywów orzeczenia czy instancyjna kontrola podjętego rozstrzygnięcia. Jak orzekł bowiem Trybunał, „na straży właściwego stosowania (…) normy [skonstruowanej w oparciu o pojęcia ocenne] stoją przede wszystkim normy procesowe, nakazujące wskazanie przesłanek, jakie legły u podstaw zastosowania w konkretnej sprawie normy prawnej skonstruowanej przy użyciu tego rodzaju nieostrego pojęcia” (uchwała TK z 6 listopada 1991 r., W 2/91, OTK w 1991 r., poz. 20).

Trybunał zwraca uwagę na to, że w sprawie, w związku z którą skarżąca wniosła skargę konstytucyjną, miały zastosowanie wszystkie wskazane gwarancje procesowe. W związku z tym za oczywiście bezzasadny należy uznać sformułowany przez nią zarzut, jakoby zakwestionowany w skardze przepis był niekonstytucyjny, ponieważ użyty w nim zwrot niedookreślony umożliwił orzekającym w jej sprawie sądom przyjęcie jego niekorzystnej interpretacji.

Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.

Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że wniesiona skarga nie spełnia także innego warunku przekazania jej do merytorycznej oceny.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że warunkiem złożenia skargi nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko to, które dotyczy wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i te naruszone, określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Analizowanej skardze należało odmówić nadania dalszego biegu, ponieważ skarżąca nie sformułowała zarzutów naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Żadne z postanowień Konstytucji przywołanych w skardze nie wyraża wolności lub praw podmiotowych, zatem nie może być podstawą skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że przedmiotem rozpoznania w trybie skargowym nie mogą być sformułowane samodzielnie zarzuty naruszenia: zasad wywodzonych z klauzuli demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), zasad ograniczania konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji). Żadna z tych zasad nie jest źródłem konstytucyjnych wolności i praw. W związku z tym zarzut ich naruszenia może być w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia tych postanowień Konstytucji, które są dla skarżących źródłem przysługujących im wolności i praw (w odniesieniu do art. 2 Konstytucji zob. np. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 oraz 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, a także wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; w odniesieniu do art. 31 ust. 3 Konstytucji zob. np. wyrok TK z 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107; w odniesieniu do art. 7 Konstytucji zob. np. postanowienie TK z 11 czerwca 2008 r., SK 48/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 93).

W skardze konstytucyjnej skarżąca sformułowała zarzuty naruszenia wolności i praw – jak podkreśliła – „o charakterze ogólnym”. W związku z tym Trybunał stwierdza, że nie wskazała ona naruszonych praw, a w konsekwencji nie określiła sposobu ich naruszenia. Analizowana skarga nie spełnia zatem podstawowego warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – następną samodzielną podstawą odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.



Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał postanowił jak w sentencji.