Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 436/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa M. P.
przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej
Uniwersyteckiemu Szpitalowi Klinicznemu […] o zadośćuczynienie, rentę i
ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 kwietnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 14 lutego 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. nie obciąża powoda kosztami postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy w Ł., po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. P. przeciwko
Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej Uniwersyteckiemu
Szpitalowi Klinicznemu […] i i Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A. w W.,
wyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r. zasądził od pozwanego Szpitala na rzecz powoda:
- kwotę 513 500 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 263 500 zł od dnia 17
kwietnia 2008 r., a od kwoty 250 000 zł od dnia 2 grudnia 2011 r. oraz
odsetki ustawowe od kwoty 263 500 zł za okres od dnia 17 kwietnia 2008 r.
do dnia 21 października 2008 r. tytułem zadośćuczynienia;
- kwotę 13 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 kwietnia 2008 r. tytułem
skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia 1 lutego
2008 r. do dnia 30 kwietnia 2008 r.;
- kwotę 72 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 stycznia 2011 r. tytułem
skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia 1 lutego
2008 r. do dnia 31 stycznia 2011 r.;
- rentę na zwiększone potrzeby w kwocie po 4 500 zł miesięcznie od dnia
1 lutego 2008 r. i po 6 500 zł miesięcznie od dnia 1 lutego 2011 r., płatną
do 10 - go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia
terminowi płatności którejkolwiek z rat;
- ustalił, że pozwany Szpital odpowiada za skutki nieprawidłowego leczenia
powoda w prowadzonej przez siebie placówce,
natomiast w pozostałej części powództwo oddalił.
Na skutek apelacji pozwanego, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 lutego
2013 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego Szpitala
na rzecz powoda:
- kwotę 263 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 kwietnia 2008 r. do
dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia oraz odsetki ustawowe od kwoty
236 500 zł za okres od dnia 17 kwietnia 2008 r. do dnia 21 października
2008 r.;
3
- kwotę 13 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 kwietnia 2008 r. tytułem
skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia 1 lutego
2008 r. do dnia 30 kwietnia 2008 r.;
- kwotę 72 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 stycznia 2011 r. tytułem
skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia 1 lutego
2008 r. do dnia 31 stycznia 2011 r.;
- rentę na zwiększone potrzeby w kwocie po 4 500 zł miesięcznie od dnia
1 maja 2008 r. do dnia 31 stycznia 2011 r. i po 6 500 zł miesięcznie od dnia
1 lutego 2011 r. płatną do dnia 10 – go każdego miesiąca z ustawowymi
odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;
- ustalił, że pozwany Szpital odpowiada za skutki nieprawidłowości w leczeniu
powoda w prowadzonej przez siebie placówce,
natomiast w pozostałej części zarówno powództwo, jak i apelację oddalił.
Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji
i przyjął je za podstawę swojego orzeczenia. Z ustaleń tych wynika, że powód
urodził się w dniu 6 marca 2007 r., w drodze cesarskiego cięcia, w Szpitalu […]. W
pierwszej dobie życia wystąpiło u niego zakażenie, które mogło być wrodzone lub
nabyte w szpitalu. W związku z podejrzeniem wrodzonej niedrożności przewodu
pokarmowego, w dniu 8 marca 2007 r. przewieziono powoda do pozwanego
Szpitala. Przy przyjęciu rozpoznano niedrożność jelit i wrodzoną posocznicę
gronkowcową, po czym wdrożono diagnostykę i kontynuowano antybiotykoterapię
rozpoczętą w poprzednim szpitalu. W dniu 9 marca 2007 r. w godzinach
wieczornych wystąpiła u powoda temperatura do 39º C, w związku z czym podano
mu kroplówkę z wodorowęglanem sodu. W trakcie podawania leku, na skutek
zawinionego błędu technicznego, doszło do wynaczynienia podawanego płynu, a w
efekcie do poparzenia i martwicy skóry w okolicy lewego dołu łokciowego. Skutkiem
nieprawidłowego podania stężonego wodorowęglanu sodu było ciężkie
uszkodzenie ciała, wymagające długotrwałego leczenia i rehabilitacji.
Z powodu narastających objawów niedrożności i cech uogólnionego
zakażenia konieczne było pilne operacyjne wyłonienie powodowi sztucznego
odbytu i odbarczenie przewodu pokarmowego. Zabieg ten przeprowadzono w dniu
4
10 marca 2007 r. w znieczuleniu ogólnym. Stan pooperacyjny powoda był bardzo
ciężki, narastały cechy posocznicy, która dzięki prawidłowemu leczeniu ustąpiła.
Nie wiadomo czy infekcja miała charakter infekcji wrodzonej, czy była wynikiem
zakażenia, nie można jej jednak łączyć z pobytem powoda w pozwanym Szpitalu.
W dniu 12 marca 2007 r. powód został przeniesiony na oddział intensywnej
terapii, gdzie wdrożono wielokierunkowe leczenie, dokonano usunięcia martwiczych
tkanek okolicy lewego dołu łokciowego i podjęto próbę przeszczepu skóry
pośredniej grubości, dzięki czemu osiągnięto wygojenie w 60%. Podjęto wówczas
decyzję o dokonaniu przeszczepu właściwego za 6 tygodni. W drugiej połowie
marca 2007 r. powód został wypisany ze szpitala, z tym że w połowie kwietnia
przyjęto go ponownie w celu wykonania zabiegu operacyjnego związanego
z położeniem sztucznej skóry. Po zabiegu powód został w dniu 7 maja 2007 r.
wypisany do domu w stanie dobrym. Zaczął normalnie ssać i trawić, w związku
z czym nie było już konieczne karmienie go pozajelitowo.
W następnych miesiącach 2007 r. powód jeszcze sześciokrotnie był
przyjmowany do pozwanego Szpitala w celu leczenia zmian pomartwiczych
i rehabilitacji lewej ręki. Z czasem zaczął posługiwać się tą ręką, była ona jednak
cieńsza od drugiej z uwagi na zanik mięśni. W ramach dalszej terapii przystąpiono
do leczenia blizn.
W dniu 7 stycznia 2008 r. poddano powoda w pozwanym Szpitalu zabiegowi
ostrzyknięcia blizny hialuronidazą. Po zabiegu przeprowadzonym w znieczuleniu
ogólnym, przekazano go pod opiekę pielęgniarki z zaleceniem monitorowania
oddechu i saturacji. Powód był jeszcze niewybudzony, ale wydolny krążeniowo
i oddechowo. Po przeniesieniu na zwykłą salę, niebędącą salą wybudzeń, doszło
do zatrzymania akcji krążeniowo – oddechowej, powód miał zimne ręce i zasinienia
na szyi. Wezwana przez pielęgniarkę lekarka przystąpiła do reanimacji, dzięki
czemu nastąpił powrót akcji serca. Ze względu na brak oddechu przeniesiono
powoda na oddział intensywnej terapii, gdzie podłączono go do respiratora.
Wieczorem samodzielny oddech powrócił i powód został rozintubowany, ale na
skutek niewydolności krążeniowo – oddechowej doszło do ciężkiego uszkodzenia
centralnego układu nerwowego. Powód powinien być monitorowany
5
pulsoksymetrycznie, pielęgniarka miała jednak problemy z podłączeniem
urządzenia i w konsekwencji doszło do zbyt późnego stwierdzenia stanu
zagrożenia, spowodowanego brakiem właściwej reakcji personelu na sali
pooperacyjnej.
Powód opuścił szpital w lutym 2008 r., po czym przez 3 miesiące pozostawał
pod opieką hospicjum i przez cały czas był rehabilitowany. Następnie przebywał
w Szpitalu Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, gdzie trzykrotnie został
poddany zabiegowi podania komórek macierzystych do centralnego układu
nerwowego. Po zabiegach nastąpiła niewielka poprawa, którą niwelowały jednak
częste napady padaczkowe dochodzące do 300 dziennie.
U powoda występuje znacznego stopnia opóźnienie rozwoju
psychoruchowego pod postacią niedowładu spastycznego czterokończynowego
w przebiegu niedokrwienia i niedotlenienia obwodowego układu nerwowego oraz
padaczki objawowej, co odpowiada 100% uszczerbku na zdrowiu. Powód wymaga
stałej opieki neurologicznej i leczenia przeciwpadaczkowego, nie ma jednak szans
na odzyskanie sprawności psychofizycznej. Konieczna jest stała, intensywna
rehabilitacja w celu poprawy ruchów kończyn górnych i dolnych, bez możliwości
samodzielnego chodzenia. Niezbędne jest też wyuczanie odruchów postawy,
zbliżonych do prawidłowych za pomocą metody neurofizjologicznej oraz stymulacja
rozwoju psychicznego i nauka rozumienia mowy.
Powód sam nie siedzi, próbuje jedynie podnieść głowę, gdy mu opadnie do
przodu. Posiłki zjada łyżeczką, ale jest dopajany sondą i w ten sposób są mu
podawane leki. Rokowania co do samodzielnej lokomocji i samoobsługi są
niepomyślne. Powód wymaga całodobowej opieki i powinien być codziennie
rehabilitowany. Blizna lewej ręki powoduje przykurcz w stawie łokciowym,
uniemożliwiający wyprost kończyny z 42% - owym ograniczeniem ruchomości.
W trakcie leczenia powoda pozwany Szpital był ubezpieczony od
odpowiedzialności cywilnej w pozwanym Zakładzie Ubezpieczeń do kwoty 250 000
zł, a po odliczeniu udziału własnego i franszyzy redukcyjnej do – 236 500 zł. W dniu
21 października 2008 r. Zakład Ubezpieczeń uznał odpowiedzialność gwarancyjną
i wypłacił powodowi kwotę 236 500 zł.
6
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji co do tego,
że pozwany Szpital na podstawie art. 430 k.c. ponosi odpowiedzialność wobec
powoda za skutki błędów, polegających na nieprawidłowym podłączeniu kroplówki,
a następnie niewłaściwej opiece po zabiegu ostrzyknięcia hialuronidazą
i spóźnionej akcji reanimacyjnej. Za prawidłowe uznał też rozstrzygnięcie Sądu
pierwszej instancji dotyczące renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie po
6 500 zł miesięcznie poczynając od dnia 1 lutego 2011 r. i po 4 500 zł miesięcznie
w okresie od dnia 1 maja 2008 r. do dnia 31 stycznia 2011 r. Skorygował jedynie
błąd Sądu pierwszej instancji dotyczący okresu od dnia 1 lutego 2008 r. do dnia
30 kwietnia 2008 r., co do którego Sąd ten orzekł ponad żądanie.
Sąd Apelacyjny uznał jednak, że zasądzona tytułem zadośćuczynienia kwota
513 500 zł - obok wypłaconej już kwoty 236 500 zł - jest zbyt wygórowana.
Podkreślił, że odpowiedzialność pozwanego ogranicza do powikłań wynikających
z nieprawidłowego podłączenia kroplówki i zbyt późnej reanimacji. Poważny stan
zdrowia powoda, wynikający z wrodzonej wady układu pokarmowo –
wydalnicznego, pozostaje natomiast poza zakresem odpowiedzialności pozwanego.
Przy określaniu odpowiedniego zadośćuczynienia nie można też pomijać postawy
Szpitala i jego ubezpieczyciela, którzy w ciągu kilku miesięcy od szkodzącego
zdarzenia wypłacili powodowi całą sumę gwarancyjną. Kwota ta, przy jej
odniesieniu do średniego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, miała w 2008
roku wartość o około 15% wyższą niż w dacie orzekania. Nie bez znaczenia
powinna pozostać okoliczność, że do błędów doszło w trakcie walki o utrzymanie
przy życiu noworodka obciążonego ciężką infekcją oraz niedrożnością przewodu
pokarmowego. Poza tym do nieprawidłowego podłączenia kroplówki i zbyt późnej
reanimacji nie doszło na skutek błędów lekarzy, lecz błędów ze strony średniego
personelu medycznego. Nie bez znaczenia wreszcie pozostaje publicznoprawny
charakter pozwanego Szpitala i cel wykonywanych zadań, w tym udzielanie
świadczeń zdrowotnych w ramach środków uzyskanych z Narodowego Funduszu
Zdrowia i prowadzenie działalności non profit. Ze względu na wyczerpanie sumy
gwarancyjnej w ramach zawartej umowy ubezpieczenia, pozwany Szpital
zmuszony będzie sfinansować pozostałe świadczenia ze środków własnych, czyli
kosztem pozostałych pacjentów. Uwzględniając wszystkie te okoliczności, Sąd
7
Apelacyjny uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia jest – obok wypłaconej
kwoty 236 500 zł – dalsza kwota 263 500 zł, czyli łącznie – 500 000 zł.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego powód, powołując się
na obie podstawy wskazane w art. 3983
§ 1 k.p.c., wniósł o jego uchylenie w części
oddalającej powództwo o zasądzenie kwoty 250 000 zł z tytułu zadośćuczynienia
i o oddalenie apelacji pozwanego w tym zakresie. W ramach pierwszej podstawy
wskazał na naruszenie art. 445 § 1 w związku z art. 363 § 1 k.c. przez przyjęcie,
że istotnym kryterium decydującym o wysokości zadośćuczynienia jest również
charakter podmiotu ponoszącego odpowiedzialność i ustalenie zadośćuczynienia
w kwocie rażąco niskiej. W ramach drugiej podniósł natomiast zarzut obrazy art.
382 w związku z art. 233 § 1 k.p.c. przez uznanie, pomimo niepoczynienia
własnych ustaleń faktycznych i oparcia się w całości na dowodach zgromadzonych
przez Sąd pierwszej instancji, że zasądzone przez ten Sąd zadośćuczynienie jest
wygórowane.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przystępując w pierwszej kolejności do rozważenia podstawy kasacyjnej
określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. trzeba stwierdzić, że wypełniający ją zarzut
naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może odnieść zamierzonego skutku, ponieważ
podstawą skargi kasacyjnej - jak wynika z art. 3983
§ 3 k.p.c. - nie mogą być zarzuty
dotyczące ustalenia faktów i oceny dowodów. Art. 233 § 1 k.p.c. daje wyraz
obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów, dlatego zarzut jego naruszenia
nie może być brany pod uwagę w postępowaniu kasacyjnym.
Artykuł 382 k.p.c. ma z kolei charakter ogólnej normy procesowej
wyrażającej istotę postępowania apelacyjnego i z tej przyczyny zarzut jego
naruszenia w zasadzie nie może stanowić samodzielnej podstawy kasacyjnej bez
równoczesnego wytknięcia także tych przepisów regulujących postępowanie
rozpoznawcze, którym sąd drugiej instancji uchybił. Jeżeli natomiast podstawa
skargi kasacyjnej ogranicza się do zarzutu naruszenia samego tylko art. 382 k.p.c.,
to może ona być usprawiedliwiona tylko wtedy, gdy skarżący wykaże, że sąd
drugiej instancji pominął część zebranego materiału oraz że uchybienie to mogło
mieć wpływ na wynik sprawy (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
8
6 stycznia 1999 r., II CKN 100/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 146 i z dnia 7 lipca
1999 r., I CKN 504/99, OSNC 2000, nr 1, poz. 17 oraz wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 26 maja 1999 r., III CKN 1178/98, nie publ., z dnia 8 października 1999 r.,
II CKN 443/98, nie publ., z dnia 21 października 1999 r., I CKN 728/99, nie publ.,
z dnia 8 grudnia 1999 r., II CKN 587/98, nie publ. i z dnia 10 października 2012 r.,
II PK 65/12, nie publ.). Uzasadnienie podniesionego w skardze zarzutu obrazy art.
382 k.p.c. nie czyni zadość tym wymaganiom, w związku z czym zarzut ten
nie może być uznany za zasadny.
Nieprzekonujące są zresztą wywody przytoczone w uzasadnieniu podstawy
kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c., w których skarżący zarzuca Sądowi
Apelacyjnemu poczynienie samodzielnych ustaleń faktycznych, odmiennych od
ustaleń przyjętych za podstawę wyroku Sądu pierwszej instancji. Zarzut ten
świadczy o braku rozróżnienia ustaleń faktycznych od ich kwalifikacji
materialnoprawnej, Sąd Apelacyjny bowiem zaaprobował ustalenia faktyczne Sądu
pierwszej instancji, uznał je za własne i przyjął za podstawę zaskarżonego wyroku.
W konsekwencji, tak sformułowany zarzut skarżącego odnoszący się do podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia musi być uznany za bezprzedmiotowy. Oznacza to,
że powołana w skardze kasacyjnej podstawa z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. jest
nieuzasadniona.
Przechodząc do oceny trafności zarzutu obrazy art. 445 § 1 k.c., trzeba
przypomnieć, że w myśl tego przepisu, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania
rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ustawodawca wskazał jedynie,
że suma pieniężna przyznana tytułem zadośćuczynienia ma być odpowiednia, nie
sprecyzował natomiast zasad ustalania jej wysokości. Nie powinno budzić
wątpliwości, że o rozmiarze należnego zadośćuczynienia decyduje rozmiar
doznanej krzywdy, zadośćuczynienie ma bowiem na celu naprawienie szkody
niemajątkowej, wyrażającej się doznaną krzywdą w postaci cierpień fizycznych
i psychicznych. Niedający się ściśle wymierzyć charakter krzywdy sprawia,
że ustalenie jej rozmiaru, a tym samym i wysokości zadośćuczynienia, zależy
od oceny sądu, która powinna opierać się na całokształcie okoliczności sprawy.
Przy ustalaniu rozmiaru doznanych cierpień powinny być uwzględniane
9
zobiektywizowane kryteria oceny, odniesione jednak do indywidualnych
okoliczności danego wypadku. Oceniając rozmiar doznanej krzywdy trzeba zatem
wziąć pod uwagę całokształt okoliczności, w tym: stopień cierpień fizycznych
i psychicznych, ich intensywność i czas trwania, nieodwracalność następstw
wypadku (kalectwo, oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość,
poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową oraz inne czynniki
podobnej natury (zob. uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego
z dnia 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSNC 1974, nr 9, poz. 145 oraz wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1965 r., II PR 280/65, OSNCP 1966, nr 10,
poz. 168, z dnia 4 czerwca 1968 r., I PR 175/68, OSNCP 1969, nr 2, poz. 37, z dnia
10 października 1967 r., I CR 224/67, OSNCP 1968, nr 6, poz. 107, z dnia
13 marca 1973 r., II CR 50/73, nie publ., z dnia 18 grudnia 1975 r., I CR 862/75, nie
publ., z dnia 19 sierpnia 1980 r., IV CR 283/80, OSNCP 1981, nr 5, poz. 81, z dnia
10 grudnia 1997 r., III CKN 219/97, nie publ., z dnia 11 lipca 2000 r., II CKN
1119/98, nie publ., z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 128/00, nie publ., z dnia
12 września 2002 r., IV CKN 1266/00, nie publ., z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK
131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 40, z dnia 28 czerwca 2005 r., I CK 7/05, nie publ.,
z dnia 5 grudnia 2006 r., II PK 102/06, OSNP 2008, nr 1-2, poz. 11, z dnia
9 listopada 2007 r., V CSK 245/06, OSNC-ZD 2008, nr D, poz. 11, z dnia 17
września 2010 r., II CSK 94/10, OSNC 2011, nr 4, poz. 44, z dnia 12 lipca 2012 r.,
I CSK 74/12, nie publ. i z dnia 30 stycznia 2014 r., III CSK 69/13, nie publ.).
Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie przyjmuje się,
że zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną, przyznana suma pieniężna ma
stanowić bowiem przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej.
Powinna ona wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić
przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przynajmniej częściowo
przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu
niedozwolonego. Ze względu na funkcję kompensacyjną wysokość
zadośćuczynienia musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną,
adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Powołanie się przy ustalaniu
zadośćuczynienia na potrzebę utrzymania jego wysokości w rozsądnych granicach,
odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa,
10
nie może prowadzić do podważenia kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia
(zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29 października 1997 r., II CKN 416/97, nie
publ., z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 756/97, nie publ., z dnia 18 listopada 1998 r.,
II CKN 353/98, nie publ., z dnia 29 października 1999 r., I CKN 173/98, nie publ.,
z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 128/00, nie publ., z dnia 11 stycznia 2001 r.,
IV CKN 214/00, nie publ., z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00, nie publ.,
z dnia 11 października 2002 r., I CKN 1065/00, nie publ., z dnia 10 lutego 2004 r.,
IV CK 355/02, nie publ., z dnia 27 lutego 2004 r., V CK 282/03, nie publ., z dnia
28 czerwca 2005 r., I CK 7/05, nie publ., z dnia 10 marca 2006 r., IV CSK 80/05,
OSNC 2006, nr 10, poz. 175 i z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05, nie publ.).
Ocenny charakter kryteriów wyznaczających wysokość odpowiedniej sumy,
o której mowa w art. 445 § 1 k.c. sprawia, że podniesiony w skardze kasacyjnej
zarzut naruszenia tego przepisu przez zawyżenie lub zaniżenie wysokości
przyznanego zadośćuczynienia może być skuteczny tylko w razie oczywistego
naruszenia tych kryteriów przez sąd drugiej instancji (zob. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 15 września 1999 r., III CKN 339/98, OSNC 2000, nr 3, poz. 58,
z dnia 29 października 1999 r., I CKN 173/98, nie publ., z dnia 12 października
2000 r., IV CKN 128/00, nie publ, z dnia 30 października 2003 r., IV CK 151/02, nie
publ., z dnia 27 lutego 2004 r., V CK 282/03, nie publ., z dnia 20 kwietnia 2006 r.,
IV CSK 99/05, nie publ. i z dnia 15 stycznia 2014 r., I CSK 215/13, nie publ.).
Przechodząc od rozważań natury ogólnej na grunt niniejszej sprawy, trzeba
zgodzić się z poglądem skarżącego, że niezależnie od odpowiedzialności
związanej z błędem w sztuce lekarskiej, placówka lecznicza ponosi również
odpowiedzialność za zawinione nienależyte świadczenie opieki medycznej
i pielęgniarskiej po przeprowadzonym zabiegu operacyjnym, jeżeli działanie lub
zaniechanie w tym zakresie doprowadziło do powstania lub zwiększenia
uszczerbku, w tym cierpień fizycznych i psychicznych poszkodowanego (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 639/12, nie publ.).
Bez znaczenia zatem dla zakresu odpowiedzialności pozwanego Szpitala musi
pozostać podnoszona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku okoliczność, że do
nieprawidłowego podłączenia kroplówki, a następnie do nieodpowiedniej opieki po
zabiegu ostrzyknięcia hialuronidazą i podjęcia zbyt późno akcji reanimacyjnej
11
doszło nie wskutek błędu lekarzy, lecz z powodu niedostatecznego nadzoru ze
strony średniego personelu medycznego.
Rację ma również skarżący podnosząc, że sam wzgląd na publicznoprawny
charakter podmiotu ponoszącego odpowiedzialność za uszkodzenie ciała lub
wywołanie rozstroju zdrowia nie może prowadzić do obniżenia wysokości
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Ustawodawca w art. 440 k.c. przewidział
możliwość ograniczenia obowiązku naprawienia szkody tylko w stosunkach między
osobami fizycznymi. W niniejszej sprawie konieczność spełnienia zasądzonych
świadczeń przez pozwany Szpital z własnych środków jest wynikiem wyczerpania
sumy gwarancyjnej, okoliczność ta jednak nie powinna wpływać na wysokość
zadośćuczynienia należnego poszkodowanemu.
Nie jest natomiast bez znaczenia dla rozmiaru poczucia krzywdy w świetle
art. 445 § 1 k.c. zachowanie się osoby odpowiedzialnej za szkodę wyrządzoną
czynem niedozwolonym, gdyż jej obojętne zachowanie może pogłębić
u poszkodowanego poczucie krzywdy. Miałoby to miejsce w sytuacji, gdyby
placówka lecznicza, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie nie
przedsięwzięła starań o złagodzenie następstw wyrządzonej szkody (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1978 r., IV CR 510/77, OSNC 1978, nr 11,
poz. 210).
Uwzględniając podnoszone przez skarżącego okoliczności trzeba jednak
stwierdzić, że zaskarżony wyrok, pomimo częściowo błędnego uzasadnienia,
odpowiada prawu. Skarżący pomija okoliczność, że kwota 236 500 zł została mu
wypłacona w dniu 21 października 2008 r., że zaskarżonym wyrokiem zostały
zasądzone ustawowe odsetki od tej kwoty za okres od dnia 17 kwietnia 2008 r. do
dnia 21 października 2008 r. oraz że dalsza kwota 263 500 zł została zasądzona
z ustawowymi odsetkami od dnia 17 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że roszczenie
o zadośćuczynienie, które ma na celu kompensację szkody niemajątkowej, jest
zbliżone do roszczeń odszkodowawczych sensu stricto, wobec czego zasady
ustalania wysokości odszkodowania określone w art. 363 § 2 k.c. można w drodze
analogii stosować przy ustalaniu odpowiedniej sumy zadośćuczynienia. Nie można
12
wprawdzie określać wysokości zadośćuczynienia wprost na podstawie cen,
niemniej przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia uwzględnia się aktualny stan
stosunków majątkowych w społeczeństwie, który niewątpliwie łączy się z poziomem
cen. W tej sytuacji zasądzenie odsetek za okres poprzedzający wyrokowanie, przy
równoczesnym ustaleniu wysokości zadośćuczynienia według cen z daty orzekania,
prowadziłoby do nieuzasadnionego uprzywilejowania wierzyciela kosztem dłużnika.
Dlatego też w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy
istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek
dopiero od chwili wyrokowania (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia
1997 r., I CKN 361/97, nie publ., z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, nie publ.,
z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97, nie publ., z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN
725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158, z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 605/00, nie
publ., z dnia 30 października 2003 r., IV CK 130/02, nie publ., z dnia 18 listopada
2003 r., II CK 235/02, M. Prawn. 2006, nr 2, s. 91, z dnia 27 września 2005 r., I CK
256/05, nie publ. i z dnia 28 kwietnia 2006 r., V CK 6/06, nie publ.).
Oceniając zatem wysokość przyznanego zaskarżonym wyrokiem
zadośćuczynienia nie można pomijać ogólnej sumy zasądzonych odsetek, które –
zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie
określenia wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. Nr 220, poz. 1434) - poczynając
od dnia 15 grudnia 2008 r. wynoszą 13% w stosunku rocznym, a poprzednio –
zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 października 2005 r. (Dz.U.
Nr 201, poz. 1662) – wynosiły 11,5 % w stosunku rocznym. Suma ta wydatnie
zwiększa wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, gdyż ustawowe odsetki
zostały zasądzone za okres około pięciu lat. Nie można też pomijać okoliczności,
że chodzi tu wyłącznie o samo zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, ponieważ
wszystkie zwiększone potrzeby skarżącego rekompensuje zasądzona renta. W tej
sytuacji podniesiony przez skarżącego zarzut zaniżenia zadośćuczynienia nie może
być uznany za skuteczny.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił skargę
kasacyjną, postanawiając o kosztach postępowania kasacyjnego po myśli art. 102
w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
13