Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 lipca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SO Iwona Podwójniak

SR (del.) Ewa Grzybowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku J. W. (1)

z udziałem A. S. (1), M. W. (1) i R. W.

o dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika R. W.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 30 stycznia 2015 roku, sygnatura akt I Ns 647/13

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach I.b), III.b), III.d), III.e) w ten sposób, że:

A.  w punkcie I.b) zamiast prawa własności nieruchomości opisanej w tym punkcie w skład spadku wchodzi udział ½ prawa własności o wartości 22.475 (dwadzieścia dwa tysiące czterysta siedemdziesiąt pięć) złotych;

B.  w punkcie III.b) przyznać na współwłasność w częściach równych po ½ udział w nieruchomości opisany w punkcie I.b) i własność nieruchomości opisanej w punkcie I.c);

C.  w punkcie III.d) kwotę dopłaty należnej M. W. (1) podwyższyć z 7.713,19 zlotych do 10.397,56 (dziesięć tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt siedem 56/100) złotych a kwotę dopłaty należnej R. W. podwyższyć z 3.071,25 zlotych do 5.755,62 (pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt pięć 62/100) złotych;

D.  w punkcie III.e) kwotę dopłaty należnej M. W. (1) podwyższyć z 7.713,19 zlotych do 10.397,56 (dziesięć tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt siedem 56/100) złotych a kwotę dopłaty należnej R. W. podwyższyć z 3.071,25 zlotych do 5.755,62 (pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt pięć 62/100) złotych;

1.  oddalić apelację w pozostałej części;

2.  ustalić, że koszty postępowania apelacyjnego ponoszą uczestnicy w zakresie sum przez siebie wydatkowanych.

Sygn. akt I Ca 190/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2015 roku Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli
w sprawie z wniosku J. W. (1) z udziałem M. W. (1), A. S. (1), małoletniego R. W. reprezentowanego przez kuratora adw. A. K. o dział spadku i zniesienie współwłasności ustalił w punkcie I, że w skład spadku po K. W. (1) zmarłym w dniu 12 lipca 2012 roku wchodzi:

a) prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o powierzchni 0,0505 ha położoną w Z. przy ul. (...) i oznaczoną w rejestrze gruntów Starostwa Powiatowego w Z. numerem 276 obręb (...) o wartości 151.000 zł;

b) prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o powierzchni 0,0950 ha położoną w Z. przy ul. (...) i oznaczoną w rejestrze gruntów Starostwa Powiatowego w Z. numerem 149 dla której Sąd Rejonowy
w Z. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 44.950 zł;

c) prawo własności lokalu nr (...) stanowiącego odrębną nieruchomość położonego
w Z. przy ul. (...)-Curie 2 wraz z udziałem w prawach związanych z własnością lokalu, dla którego Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 79.230 zł;

d) 1/2 udziałów w prawie własności samochodu osobowego M. (...) nr rej. (...), o wartości 2.500 ;

e) 1/4 udziałów w prawie własności (...) nr rej. (...),
o wartości 750 zł.

Sąd w punkcie II ustalił, że z tytułu spłaty długów spadkowych oraz nakładów poczynionych na spadek przysługuje M. W. (1) w stosunku do pozostałych spadkobierców roszczenie zwrotne w kwocie 13.925,82 zł.

Sąd dokonał pomiędzy J. W. (1), A. S. (1), M. W. (1)
i R. W. działu spadku opisanego w pkt. I oraz rozliczył roszczenie M. W. (1) wskazane w pkt. II, w ten sposób że:

a) J. W. (1) i A. S. (1) przyznał na współwłasność w częściach równych po ½ dla każdej z nich, nieruchomość opisaną w pkt. I a);

b) M. W. (1) i R. W. przyznał na współwłasność w częściach równych po 1/2 dla każdego z nich, nieruchomości opisane w pkt. I b) oraz I c);

c) M. W. (1) przyznał w całości udziały w ruchomościach opisane w pkt. I d) oraz I e),

d) zasądził od J. W. (1) tytułem dopłaty na rzecz:

- M. W. (1), kwotę 7.713,19 zł płatne do dnia 15 kwietnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

- R. W., kwotę 3071,25 zł płatne do dnia 15 kwietnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

e) zasądził od A. S. (1) tytułem dopłaty na rzecz:

- M. W. (1), kwotę 7.713,19 zł płatne do dnia 15 kwietnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

- R. W., kwotę 3071,25 zł płatne do dnia 15 kwietnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

f) zasądził od M. W. (1) na rzecz R. W. tytułem dopłaty kwotę 1125 zł płatne do dnia 15 kwietnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

W pkt. IV. Sąd orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, w pkt. V. nakazał wypłacić z sum Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli adw. A. K. tytułem wynagrodzenia za działanie w charakterze kuratora ustanowionego dla małoletniego R. W., kwotę 4.428 zł w tym kwotę 828 zł tytułem podatku VAT, z kolei w pkt. VI. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli tytułem zwrotu wydatków tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa: od M. W. (1) kwotę 1.484 zł; od R. W., J. W. (1) oraz A. S. (1) kwoty po 2821,48 zł od każdego z nich.

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, z których w zakresie objętym zarzutami apelacyjnymi wynika, co następuje:

K. W. (1) zmarł w dniu 12 lipca 2012 r w Ł.. Spadek po nim odziedziczyła żona M. W. (1) oraz dzieci A. S. (1) córka K., J. W. (1) córka Z. oraz małoletni R. W. syn M., po 1/4 części każde z nich.

W dacie śmierci K. W. (1) był właścicielem nieruchomości w postaci: działki gruntu o powierzchni 0,0505 ha położonej w Z. przy ul. (...)
i oznaczonej w rejestrze gruntów Starostwa Powiatowego w Z. numerem 276 obręb (...) o wartości 151.000 zł, odziedziczonej po matce S. W.; działki gruntu o powierzchni 0,0950 ha położonej w Z. przy ul. (...)
i oznaczonej w rejestrze gruntów Starostwa Powiatowego w Z. numerem 149, dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 44.950 zł; lokalu nr (...) stanowiącego odrębną nieruchomość położonego w Z. przy ul. (...)-Curie 2 wraz
z udziałem w prawach związanych z własnością lokalu, dla którego Sąd Rejonowy
w Z. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 79.230 zł, nabytego do majątku odrębnego w dniu 17 stycznia 2010 r., przy czym koszty notarialne i opłaty sądowe związane z nabyciem lokalu wyniosły łącznie 661,38 zł.

W dniu 12 lipca 2012 r. spadkodawca oraz M. W. (1) byli współwłaścicielami pojazdów wchodzących w skład majątku wspólnego, zakupionych w czasie małżeństwa
w postaci: samochodu osobowego M. (...) nr rej. (...) o wartości 5.000zł oraz 1/2 udziałów w prawie własności (...) nr rej. (...),
o wartości 3.000 zł, którego współwłaścicielem w pozostałej 1/2 części był M. M. (2).

Po śmierci K. W. jego żona stała się jedynym posiadaczem przedmiotów wchodzących w skład spadku. Mieszkanie w bloku przy ul. (...)-Curie 2 od daty jego zakupu służyło zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych rodziny spadkodawcy.
W chwili obecnej zamieszkuje tam M. W. (1) wspólnie z synem R.. Żona spadkodawcy pracuje szpitalu jako pielęgniarka. Jej miesięczne dochody wynoszą 2000 zł. Otrzymuje także świadczenie rentowe na syna w kwocie 900 zł miesięcznie. Nie posiada żadnych oszczędności. J. W. (1) i A. S. (1) nie pracują. J. W. jest studentką. Pozostaje na utrzymaniu matki. A. S. w przeszłości prowadziła działalność gospodarczą – sprzedaż detaliczną w przenośnym pawilonie stanowiącym jej własność, posadowionym na działce nr (...) przy Placu (...). Siostry w przyszłości zamierzają wspólnie ponownie prowadzić tam działalność handlową.

Po śmierci spadkodawcy M. W. (1) spłaciła pożyczkę zaciągniętą przez niego
u kolegi A. P. (1) w kwocie 5.400 zł. Ponadto wpłaciła kwotę 10.436,66 zł w poczet spłaty pożyczki nr (...) zaciągniętej przez K. W. w dniu 2 lutego 2012r w (...) SA. W tym samym okresie zapłaciła tytułem podatku od nieruchomości wchodzących w skład masy spadkowej – kwotę 2112,60 zł oraz opłaciła składkę OC za samochód M. w łącznej kwocie 1.237 zł.

Sąd Rejonowy omawiając materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia szczególnie zaakcentował art. 1035 k.c., zgodnie z którym do działu spadku oraz wspólności majątku spadkowego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Decydując o sposobie podziału spadku Sąd miał na względzie następujące kryteria. Po pierwsze aktualny sposób korzystania z masy spadkowej. Po drugie, prawo każdego ze spadkobierców do otrzymania części spadku „w naturze”. Po trzecie, sytuację majątkową spadkobierców, tj. możliwość zrealizowania spłat lub dopłat. Dodatkowo Sąd brał pod uwagę stanowiska wnioskodawczyni i uczestników, aby poszczególne składniki masy spadkowej przyznać na współwłasność parami, tj. M. W. (1) i jej synowi R. oraz siostrom J. W. (1) i A. S. (1).

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że najbardziej racjonalnym sposobem podziału masy spadkowej będzie przyznanie mieszkania oraz działki przy ul. (...) na współwłasność byłej żonie zmarłego i ich małoletniemu synowi R.. Osoby te od wielu lat korzystają z w/w nieruchomości. W szczególności mieszkanie przy ul. (...)-Curie 2 stanowi ich główne centrum życiowe. Decyzja Sądu gwarantuje zatem synowi zmarłego zabezpieczenie na przyszłość jego potrzeb mieszkaniowych. Zabezpiecza także jego majątek przed uszczerbkiem do czasu osiągnięcia pełnoletniości (udział
w nieruchomościach to forma lokaty). W odniesieniu do ruchomości, Sąd postanowił, aby samochód osobowy M. oraz udział we własności samochodu (...), przyznać wyłącznie na rzecz M. W. ze stosowną dopłatą na rzecz syna. R. W.
z uwagi na wiek (i brak uprawnień) nie może samodzielnie korzystać z w/w pojazdów.
Z drugiej strony utrzymanie samochodów kosztuje, a z biegiem lat tracą one na wartości. Zdaniem Sądu daje to M. W. (1) możliwość swobodnego rozporządzania w/w ruchomościami, bez konieczności uzyskiwania zgody Sądu Rodzinnego. Zarówno M. W. (1) jak i jej syn nie mają środków na spłatę J. W. i A. S. z całego majątku spadkowego. Z drugiej strony w ocenie Sądu nie ma racjonalnych powodów do pozbawienia córek spadkodawcy prawa do otrzymania części spadku „w naturze”. W tym stanie rzeczy Sąd postanowił, aby na poczet należnych im udziałów spadkowych przyznać im na współwłasność działkę przy Placu (...).

W zakresie żądania M. W. rozliczenia spłaconych długów spadkowych oraz wydatków poniesionych na spadek Sąd ustalił, że żonie spadkodawcy przysługuje
w stosunku do pozostałych spadkobierców roszczenie w kwocie 13.925,82 zł (z wyliczenia 18.567,76 zł : 4 x 3). Łączna suma poniesionych wydatków to 18.567,76 zł w tym 5.400 zł – spłata pożyczki u A. P., 10.436,66 zł – spłata pożyczki w (...) S.A., 2122,60 zł – podatek od nieruchomości K. W., 618,50 zł – przypadająca na spadkobierców połowa kosztów polisy OC za M. (615zł + 474,75zł + 147,25 zł : 2). W tym stanie rzeczy na każdego spadkobiercę przypada część wydatków w kwocie 4.641,94 zł (18.567,76 zł : 4). Tym niemniej biorąc pod uwagę fakt, że M. W. (1) żądała zwrotu wydatków wyłącznie od J. W. (1) i A. S. (1), Sąd pominął w dalszych wyliczeniach zobowiązanie regresowe obciążające R. W..

Sąd stwierdził brak podstaw do rozliczenia na rzecz M. W. (1) kwoty 56 zł tytułem wydatków poniesionych przez nią w sprawie I Ns 781/12 o stwierdzenie nabycia spadku po K. W.. Wszelkie koszty sądowe podlegają bowiem rozliczeniu pomiędzy stronami wyłącznie w ramach toczącego się postępowania sądowego. Sąd stwierdził również brak postaw prawnych do rozliczenia wydatków z majątku wspólnego na majątek K. W. w postaci kosztów notarialnych i opłat sądowych związanych z nabyciem lokalu przy ul. (...)-Curie 2 które łącznie wyniosły 661,38 zł. Wskazane wydatki pokryte z majątku wspólnego nie podlegają zwrotowi albowiem zostały zużyte w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny W. i nie zwiększają wartości majątku spadkodawcy.

Obliczając należne M. W. (1) i R. W. dopłaty Sąd miał na względzie następujące okoliczności. Łączna wartość masy spadkowej to 277.430 zł (151.000 zł + 79.230 zł + 44.950 zł + 1.500 zł + 750 zł). Udział każdego ze spadkobierców to 69.357,50 zł (277,430 zł : 4). Łączny udział przypadający dla A. S. i J. W. to 138.715 zł (2 x 69.357,50 zł). Wartość działki otrzymanej przez nich w naturze to 151.000 zł. Nadwyżka każdej z nich ponad udział to 6.142,50 zł (151.000 zł – 138.715 zł : 2). Tak więc od każdej z nich na rzecz M. W. (1) i R. W. przypada dopłata w kwocie po 3071,25 zł (6.142,50 zł : 2). Dodatkowo od każdej z nich na rzecz M. W. (1) przypada kwota po 4.641,94 zł z tytułu zwrotu wydatków poczynionych na spadek i spłatę długów spadkowych. Tak więc od każdej z nich na rzecz M. W. przypada dopłata
w kwocie 7.713,19 zł (3.071,25 zł + 4.641,94 zł). Łączna wartość przedmiotów jakie przypadły w naturze M. W. (1) wyniosła 64.340 zł (39.615 zł tj.1/2 z 79.230 zł + 22.475 zł tj. 1/2 z 44.950 zł + 1500 zł + 750 zł). Tymczasem jej udział w masie spadkowej po odjęciu wartości działki przy Placu (...) wynosi 63.215 zł (277.430 zł – 151.000 zł : 2). Po jej stronie kosztem syna powstała nadwyżka w kwocie 1125 zł (64.340 zł – 63.215 zł), którą zobligowana jest mu wypłacić w formie dopłaty.

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że każda ze stron powinna w równych częściach ponieść koszty postępowania oraz zwrócić wydatki tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa w tym wynagrodzenie adw. A. K. – kuratora małoletniego R. W. w kwocie 3600 zł + 828 zł VAT.

Z powyższym postanowieniem w zakresie punktów I, III i VI nie zgodził się małoletni uczestnik postępowania R. W., reprezentowany przez jego kuratora adwokata A. K.. Skarżący przedmiotowemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

- art. 1035 k.c. w zw. z art. 31 § 1 k.r.o. w zw. z art. 212 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie co skutkowało wadliwym ustaleniem Sądu I instancji, że w skład spadku wchodzi prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o pow. 0,0950 ha położonej w Z. przy ul. (...), działka gruntu nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli prowadzi KW nr SR1 (...);

- art. 211 k.c. i art. 212 § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie i odstąpienie od dokonania podstawowego sposobu podziału składnika majątkowego w postaci nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) o pow. 0,0505 ha położonej w Z. przy Placu (...) poprzez podział fizyczny, a to wobec stanowiska wszystkich uczestników postępowania żądających przyznania im tej nieruchomości;

- art. 232 zd. drugie k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii biegłego geodety na okoliczność możliwości dokonania podziału fizycznego nieruchomości położonej w Z. przy Placu (...).

W konkluzji apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz rozstrzygnięcia o kosztach pomocy prawnej udzielonej małoletniemu uczestnikowi z urzędu w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych, które nie zostały opłacone tak
w całości jak i w części.

Na rozprawie w dniu 1 lipca 2015 roku wnioskodawczyni oraz uczestniczka A. S. (1) wniosły o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd drugiej instancji odniósł się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, albowiem ich ewentualne uchybienie mogło mieć wpływ na prawidłowość zastosowania norm prawa materialnego.

Nie można zgodzić się z zarzutem uchybienia art. 232 zd. drugie k.p.c. Trzeba podkreślić, że zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Strona nie może liczyć na to, że sąd zainicjuje przeprowadzenie dowodów, które mogłyby służyć poparciu jej twierdzeń. Sytuacje, w których sąd dopuszcza i przeprowadza dowód z urzędu należą do wyjątków (zob.: wyrok SA
w K. z dnia 18 lutego 2015 roku, sygn. akt I ACa 1425/14, Lex nr 1677088). Skarżący wywodził obowiązek działania Sądu z urzędu i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego geodety z przesłanki pierwszeństwa podziału fizycznego rzeczy wchodzącej w skład masy spadkowej nad innymi sposobami podziału rzeczy. W związku z tym należy nawiązać także do zarzutu naruszenia art. 211 k.c. i art. 212 § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie
i odstąpienie od dokonania fizycznego nieruchomości położonej w Z. przy Placu (...).

Już na początku należy stwierdzić, że istnieje sprzeczność między zarzutem naruszenia art. 212 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie a jego zwięzłym uzasadnieniem. Apelujący wskazuje bowiem na niezasadne odstąpienie przez Sąd od fizycznego podziału nieruchomości, natomiast przytoczony przepis dotyczy przyznania rzeczy wspólnej jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych oraz sprzedaży stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Dlatego też jedynym przepisem odnoszącym się do podziału fizycznego rzeczy jest powołany przez uczestnika art. 211 k.c.

Trzeba podkreślić, że zagadnienie wymienionych wyżej trzech sposobów działu spadku uzupełniają w sposób szczególny przepisy proceduralne zawarte w art. 617 k.p.c.
i nast. w zw. z art. 688 k.p.c.

W orzecznictwie podkreśla się, że wynikająca z art. 623 k.p.c. zasada dokonania podziału w naturze na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli nie ma charakteru bezwzględnego, skoro sąd ma brać pod rozwagę wszelkie okoliczności i interes społeczno-gospodarczy. Oznacza to możliwość odstąpienia od wymienionej zasady, jeżeli sąd dojdzie do przekonania. że określony nią sposób podziału nie byłby racjonalny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2000 r., III CKN 412/00, niepubl.; zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 1975 r., III CRN 182/75, niepubl.).

W świetle przytoczonych rozważań należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy dokonał częściowego podziału w naturze, tylko nie takiego, jak tego domaga się skarżący, który notabene w trakcie postępowania przed Sądem pierwszej instancji popierał stanowisko M. W. (1) o przyznanie jej całości majątku spadkowego ze spłatą na rzecz pozostałych spadkobierców. Sąd Rejonowy omówił motywy, którymi kierował się przy dokonywaniu podziału, a więc aktualny sposób korzystania z masy spadkowej, prawo każdego ze spadkobierców do otrzymania części spadku „w naturze”, sytuację majątkową spadkobierców tj. możliwość zrealizowania spłat lub dopłat. Czynienie Sądowi zarzutu, że nie rozważył zasadności dalszego fizycznego podziału nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...) bez wskazania, dlaczego inny podział fizyczny jest lepszy, należy odczytać jako pozbawioną uzasadnionych podstaw polemikę. W szczególności
w ocenie Sądu drugiej instancji nałożony na J. W. (1) i A. S. (1) obowiązek uiszczenia dopłat mieści się w zakresie ich możliwości płatniczych. Uczestniczka J. W. (1) w marcu 2015 roku ukończyła studia i rozpoczęła odpłatny staż, natomiast A. S. (1) ma stałe źródło dochodu, a zatem należy wnosić, że posiada także zdolność kredytową. Wobec tego Sąd Okręgowy uznał, że wymienione uczestniczki wspólnymi siłami będą w stanie uiścić dopłaty pieniężne w łącznej wysokości 32.306,26 zł. na rzecz skarżącego i jego matki.

Gdyby z kolei przyjąć postulat skarżącego z postępowania przed Sądem pierwszej instancji o przyznaniu jego matce całości spadku, wówczas M. W. (1) byłaby zobowiązana do spłaty udziałów J. W. (1) i A. S. (1) w łącznej kwocie ok. 127.977,50 zł (63.988,75 zł x 2). Kwota ta zdaniem Sądu Okręgowego stanowiłaby zbyt duże obciążenie dla uczestniczki i jest wątpliwe, czy udałoby się uzyskać jej środki finansowe na pokrycie tejże sumy pieniędzy. Na marginesie tylko trzeba wskazać, że tego rodzaju dział spadku stałby w sprzeczności z akcentowaną w apelacji zasadą pierwszeństwa podziału fizycznego masy spadkowej.

W związku z powyższym należało stwierdzić, że Sąd Rejonowy nie naruszył art. 232 zd. drugie k.p.c., 211 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. ani też art. 688 k.p.c. w zw. z art. 623 k.p.c. W postępowaniu nieprocesowym Sąd nie może zastępować inicjatywy dowodowej stron,
w sytuacji, gdy zebrany materiał procesowy wystarcza do wydania rozstrzygnięcia zgodnego z przepisami o dziale spadku. Jeżeli więc uczestnikom reprezentowanym przez profesjonalistów zależało na jednym z wielu wariantów dokonania działu spadku, powinni wykazać się stosowną inicjatywą dowodową. Sąd Okręgowy podzielił więc ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjął je jako własne.

Co się tyczy pozostałych zarzutów prawa materialnego, należy wskazać, że środek odwoławczy został w tym zakresie wniesiony na niekorzyść uczestnika R. W.. Trzeba zauważyć, że kurator małoletniego podniósł, iż Sąd Rejonowy wadliwie ustalił w pkt.
I b) zaskarżonego postanowienia, że w skład spadku wchodzi prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o pow. 0,0950 ha położonej w Z. przy ul. (...), o numerze ewidencyjnym (...) dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli prowadzi KW nr (...), podczas gdy w skład spadku wchodzi 1/2 udziału tej nieruchomości. W konsekwencji apelujący zmierza do uszczuplenia na niekorzyść osoby którą reprezentuje masy spadkowej o połowę wartości nieruchomości opisanej w punkcie I b) przedmiotowego orzeczenia.

Takie działanie pełnomocnika nie przekłada się jednak na oddalenie apelacji, gdyż wynikający z art. 384 k.p.c. zakaz orzekania na niekorzyść strony, która jako jedyna wniosła apelację, nie obowiązuje w postępowaniu o dział spadku i zniesienie współwłasności.
W odniesieniu do orzeczeń w sprawach działowych można uznać za ugruntowany w judykaturze pogląd, że sąd drugiej instancji, co do zasady nie jest związany granicami wniosków apelacyjnych oraz zakazem reformationis in peius. Wyłączenie zastosowania art. 384 k.p.c. do orzeczeń w tych kategoriach spraw rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym usprawiedliwia się podobnym do stwierdzenia nabycia spadku niepodzielnym charakterem postanowienia zapadającego w wyniku przeprowadzenia postępowań o zniesienie współwłasności, dział spadku i podział majątku wspólnego (zob. postanowienie SN z dnia 19 listopada 2014 r. II CSK 208/14, Lex nr 1604628).

W związku z powyższym należało zaakceptować podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 1035 k.c. w zw. z art. 31 § 1 k.r.o. w zw. z art. 212 § 1 k.c.

Postanowieniem z dnia 22 maja 2014 roku Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli stwierdził, że z dniem 23 lutego 2006 roku K. W. (1) nabył przez zasiedzenie własność działki gruntu położonej w Z. przy ul. (...) o powierzchni 0.0950 ha oznaczonej w rejestrze gruntów Starostwa Powiatowego w Z. numerem 149 dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) (k. 253).

Na tle powyższego orzeczenia wyłoniło się zagadnienie, czy postanowienie wymieniające tylko jednego z małżonków jako nabywcę nieruchomości w drodze zasiedzenia wyklucza ustalenie na podstawie art. 31 § 1 k.r.o., że owa nieruchomość weszła w skład majątku wspólnego małżonków.

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Mając na uwadze przytoczony powyżej przepis Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że własność nieruchomości nabyta przez jednego ze współmałżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności ustawowej wówczas, gdy bieg terminu zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej. Na przełomie l. 70 i 80 XX w. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że jeżeli przesłanki z art. 172 k.c., zwłaszcza samoistne posiadanie, zostaną spełnione tylko po stronie jednego z małżonków, drugi z małżonków nie powinien być wymieniony w sentencji postanowienia Sądu. Jednakże stwierdzenie zasiedzenia własności po stronie jednego z małżonków nie wyłącza objęcia nabytego w ten sposób przedmiotu wspólnością ustawową. Nie można bowiem utożsamiać samego sposobu stwierdzenia nabycia prawa (stwierdzenia zasiedzenia własności) ze skutkami prawnymi takiego nabycia w systemie małżeńskiej wspólności majątkowej. Sąd stwierdzający zasiedzenie nie badał skutków nabycia nieruchomości, w szczególności tego czy wchodziła ona do majątku osobistego czy wspólnego (vide uchwała SN z dnia 28 lutego 1978 r., III CZP 7/78, OSNC 1978/9/153).

Trzeba więc zgodzić się ze skarżącym, że doszło do uchybienia przez Sąd Rejonowy art. 1035 k.c. w zw. z art. 31 § 1 k.r.o. w zw. z art. 212 § 1 k.c., poprzez pominięcie okoliczności, że w skład spadku wchodzi nie cała nieruchomość, lecz udział w wysokości 1/2 we współwłasności tejże nieruchomości. W rezultacie należało zmodyfikować wysokość dopłat pieniężnych stosownie do art. 212 § 1 k.c. Wartość całej nieruchomości przy ul. (...) w Z. wynosi 44.950 zł, a więc połowa jej wartości wyraża się
w sumie 22.475 zł i o tę kwotę należało obniżyć wartość całej masy spadkowej (278.430 zł – 22.475 zł = 255.955 zł). W konsekwencji udziały w spadku poszczególnych spadkobierców wyniosły po 63.988,75 zł (255.955 zł : 4). Jeżeli zatem wartość działki otrzymanej przez J. W. (1) i A. S. (1) w naturze wynosi 151.000 zł, wówczas nadwyżka każdej z nich ponad udział to 11.511,25 zł (2 x 63.998,75 zł = 127.977, 50 zł; 151.000 zł – 127.977,50 zł = 23.022,50 zł; 23.522,50 zł : 2 = 11.511,25 zł). Tak więc od każdej z nich na rzecz M. W. (1) i R. W. przypada dopłata w kwocie po 5.755,62 zł (11.511,25 zł : 2). Dodatkowo od każdej z nich na rzecz M. W. (1) przypada kwota po 4.641,94 zł z tytułu zwrotu wydatków poczynionych na spadek i spłatę długów spadkowych. Tak więc od każdej z nich na rzecz M. W. (1) przypada dopłata w kwocie 10.397,56 zł (5.755,62 zł + 4.641,94 zł).

W związku z powyższym Sąd drugiej instancji w punkcie 1. sentencji zmienił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
w punktach I. b), Ill. b), Ill. d), III. e) w ten sposób, że w punkcie I. b) ustalił, iż zamiast prawa własności nieruchomości opisanej w tym punkcie w skład spadku wchodzi udział ½ prawa własności o wartości 22.475 zł; w punkcie IlI. b) przyznał na współwłasność w częściach równych po ½ udział w nieruchomości opisany w punkcie I. b) i własność nieruchomości opisanej w punkcie I. c); w punkcie Ill.d) kwotę dopłaty należnej M. W. (1)podwyższył
z 7.713,19 zł do 10.397,56 zł a kwotę dopłaty należnej R. W.podwyższył z 3.071,25 zł do 5.755,62 zł; w punkcie III. e) kwotę dopłaty należnej M. W. (1)podwyższył z 7.713,19 zł do 10.397,56 zł a kwotę dopłaty należnej R. W.podwyższył z 3.071,25 zł do 5.755,62 zł.

Sąd Okręgowy oddalił apelację w pozostałej części na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., o czym orzekł w punkcie 2.

Sąd Okręgowy nie zmienił natomiast wysokości dopłaty należnej małoletniemu od jego matki a objętej pkt III f zaskarżonego postanowienia uznając, że taka zmiana byłaby sprzeczna z interesem małoletniego w imieniu którego kurator wywiódł apelację, korzystną wyłacznie dla jego matki.

Sąd drugiej instancji orzekł w punkcie 3. o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. W zakresie żądania kuratora zasądzenia kosztów pomocy prawnej udzielonej małoletniemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym, należy wskazać, że nie zasługuje ono na uwzględnienie. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3) ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010r., poz. 594 ze zm.) wydatki obejmują w szczególności wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w danej sprawie. Z kolei w myśl § 1 ust. 1. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1476) wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej nie może przekraczać stawek minimalnych przewidzianych przepisami określającymi opłaty za czynności adwokackie. Mając na uwadze treść przytoczonych przepisów trzeba odróżnić żądanie przyznania wynagrodzenia dla adwokata ustanowionego dla strony z urzędu od żądania przyznania wynagrodzenia dla kuratora ustanowionego dla małoletniego na czas trwania postępowania. W tym drugim przypadku, istotnym z punktu widzenia niniejszej sprawy, kurator otrzymuje jednorazowe wynagrodzenie za reprezentowanie małoletniego w ciągu całego postępowania obejmującego pierwszą i drugą instancję. Przepisy nie różnicują wynagrodzenia kuratora
w zależności od tego, czy pełni on swoją funkcję na etapie pierwszej instancji czy postępowania odwoławczego. Co prawda kuratorem reprezentującym małoletniego był adwokat, to jednak nie stosuje się do niego wprost przepisów o stawkach adwokackich,
a jedynie poprzez odesłanie zawarte w omówionych przepisach szczególnych, poświęconych kwestii wynagrodzenia kuratora. W związku z tym Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że przyznane przez Sąd Rejonowy wynagrodzenie kuratora odpowiada jego nakładowi pracy i jest zgodne z obowiązującymi stawkami.