Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

  w następującym składzie:

  Przewodnicząca: Sędzia SO Elżbieta Zalewska - Statuch

  Protokolant: staż. Aleksandra Wydrzyńska

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie

  sprawy z powództwa W. P. i T. P.

  przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B.

  o odszkodowanie

I.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...)
w B. solidarnie na rzecz powodów W. P. i T. P. kwotę 21 856 (dwadzieścia jeden tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 8 maja 2012r. do dnia zapłaty;

II.  umarza postepowanie w pozostałej części;

III.  zasądza od powodów W. P. i T. P. na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 2 590 (dwa tysiące pięćset dziewięćdziesiąt) złotych
z tytułu częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  nakazuje pobrać od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1 036 (jeden tysiąc trzydzieści sześć) złotych z tytułu zwrotu wydatków;

V.  nakazuje ściągnąć z zasądzonego na rzecz powodów W. P. i T. P. w pkt I świadczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w S. kwotę 6 360,48 (sześć tysięcy trzysta sześćdziesiąt 48/100) złotych z tytułu zwrotu wydatków;

VI.  nie obciąża powodów kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sygn. akt I C 109/12

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu roszczeń powodowie T. P.
i W. P. domagali się zasądzenia od Skarbu Państwa reprezentowanego przez (...) Zarząd (...) w B. odszkodowania w wysokości 21 865 zł
z ustawowymi odsetkami od dnia 8 maja 2012 roku do dnia zapłaty oraz nieobciążania ich kosztami procesu w oparciu o art. 102 kpc. Powodowie cofnęli powództwo ponad kwotę 21 865 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8 maja 2012 roku do dnia zapłaty ze zrzeczeniem się roszczenia.

Dochodzone odszkodowanie obejmowało rekompensatę za szkodę, jakiej powodowie doznali na skutek utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego w Ł.. Jako podstawę prawną żądania wskazali przepis art. 136 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska.

W odpowiedzi na pozew pozwany zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

W piśmie z dnia 23 września 2015 roku (k. 336) pozwany wniósł o obciążenie strony powodowej w całości kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa z uwagi na wygranie przez powodów procesu
w wysokości 13,93 %.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dacie wytoczenia powództwa powodowie byli właścicielami nieruchomości położonej w miejscowości B., składającej się z działek (...) o łącznej powierzchni 5,0599 ha, dla której Sąd Rejonowy w Łasku prowadzi księgę wieczystą (...). Powodowi przysługuje udział ½ w prawie własności,
w pozostałej części właścicielami nieruchomości są powodowie na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej. W toku procesu działka (...) uległa podziałowi na działkę (...)
o powierzchni 0,3511 ha oraz działkę (...) o powierzchni 2,12 ha. Powodowie działki (...) darowali synom i ich małżonkom. Na dzień zamknięcia rozprawy powodom przysługiwało prawo własności działek (...) o łącznym obszarze 0,5711 ha

(bezsporne, odpis księgi wieczystej - k. 18-20; umowa darowizny k. 209- 213)

(...) położone są w terenie dla którego nie ma opracowanego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze zmianą do studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania gminy B. przeznaczenie działek jest następujące: działka (...) to: grunty rolne, łąki, pastwiska, a od około 60 m od drogi w kierunku północnym proponowany obszar ograniczonego użytkowania od lotniska, a od około 100 rezerwa terenu pod centrum logistyczne; działki (...) to grunty rolne; działki (...)
to lasy. Zabudowa występuje na działce (...) (po podziale geodezyjnym działki (...) budynek pozostał na działce oznaczonej aktualnie numerem 215/5), natomiast pozostałe działki są niezabudowane. Działki (...) zlokalizowane są przy gminnej drodze asfaltowej łączącej się z droga wojewódzką, natomiast działki (...) tworzą wąski około 3,5 metrowy pas gruntu porośnięty lasem w południowej części obrębu. Teren przy działkach (...) uzbrojony jest w energię i wodociąg. Na terenie działki (...) (oznaczenie nieruchomości sprzed podziału geodezyjnego dokonanego w toku procesu) znajduje się budynek mieszkalny zrealizowany w latach 1971-1973 oraz zabudowania gospodarcze. Działka ogrodzona jest przęsłami prefabrykowanymi w obrębie zabudowy, wspólnie z działka (...) należącą do członków rodziny. Budynek jest parterowy z poddaszem nieużytkowym, bez podpiwniczenia. Składa się z 2 pokoi, kuchni, korytarza oraz łazienki z WC.
W okresie eksploatacji budynku (lata 2000 do 2008 roku) została wymieniona stolarka okienna i drzwiowa, położona izolacja termiczna, nowe okładziny podłogowe i ścienne, została wykonana również częściowa wymiana instalacji i armatury.

(dowód: opinia biegłego K. N.k.236-242 ; opinia biegłych
z Politechniki (...)w zakresie akustyki budowlanej - k. 103 )

W dniu 09 lutego 2010r. Sejmik Województwa (...)podjął uchwałę
Nr (...)w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania lotniska Ł.
(Dz. U. Woj. (...)Nr (...) z 29 marca 2010 roku). Przedmiotowa uchwała weszła w życie 12 kwietnia 2010r. Na jej podstawie obszar ograniczonego użytkowania został podzielony na dwa podobszary oznaczone symbolami A (podobszar, którego granicę wewnętrzną wyznacza granica terenu lotniska, zewnętrzną natomiast wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy - przedział czasu od godz. 22.00 do 6.00 - wyrażonego wskaźnikiem hałasu L AeqN = 50 dB) i podobszar B (granicę wewnętrzną wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy, wyrażonego wskaźnikiem hałasu L AeqN = 50 dB, zewnętrzną granicę podobszaru B wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy, wyrażonego wskaźnikiem hałasu L AeqN = 45 dB).

Uchwała Sejmiku Województwa (...) Nr (...) ogranicza właścicieli działek położonych w obszarze ograniczonego użytkowania w ten sposób, że nie mogą oni skutecznie dochodzić zaniechania emisji hałasu przez lotnisko. Ponadto w obszarze A wymieniona uchwała wprowadziła zakaz (§ 8, § 9):

- przeznaczania terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego oraz mieszkaniowo – usługową,

- tworzenia terenów rekreacyjno – wypoczynkowych,

tworzenia stref ochronnych „A” uzdrowisk,

- przeznaczenia terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

- budowy budynków jedno i wielorodzinnych oraz zamieszkania zbiorowego, zagrodowych, mieszkaniowo – usługowych, szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

- zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części na budynki mieszkalne jedno i wielorodzinne oraz zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo – usługowego oraz na zabudowę zagrodową i na szpitale, domy opieki społecznej oraz obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży.

W podobszarze A dopuszcza się zmianę sposobu użytkowania budynków w całości lub w części na cele mieszkaniowe oraz budowę nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych jako towarzyszących innym funkcjom, na warunkach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu miejscowego na warunkach określonych w decyzji o warunkach zabudowy (§10).

Natomiast w obszarze B wprowadzono zakazy:

- tworzenia stref ochronnych „A” uzdrowisk,

- przeznaczenia terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających w porze nocy,

- zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części
na szpitale, domy opieki społecznej oraz obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działające w porze nocy.

W § 11 uchwały wprowadzono także następujące wymagania techniczne dotyczące budynków:

- w budynkach nowo projektowanych należy zapewnić izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów, zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych,

- w budynkach istniejących należy zastosować zabezpieczenia zapewniające izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, drzwi ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów, zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych.

(niesporne; uchwała k. 24-26).

(...) powodów zlokalizowane są:

- w podobszarze B w całości działki (...);

- południowa i centralna część działki (...) znajduje się w podobszarze B a północna część w podobszarze A;

- poza obszarem ograniczonego użytkowania znajdują się działki: 301 i 391.

(dowód: opinia biegłego K. N.k. 239)

Aktualnie izolacyjność akustyczna wszystkich pokojów w budynku z 1971-1073 roku jest zbyt mała i wynosi do 7 dB - poza stropem i dachem, które spełniają wymagania.

Dla zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego w domu powodów należy wymienić istniejące 3 okna na okna o podwyższonej izolacyjności akustycznej RA2 co najmniej - 35 dB dla okna w ścianie południowej, 29 dB dla okna kuchni; 33 dB dla okna w ścianie zachodniej budynku. Należy ponadto zainstalować urządzenie klimatyzacyjne w pokoju z oknem od południa, którego maksymalny poziom dźwięku nie przekracza 30 dB.

(dowód: opinia biegłych z Politechniki (...) w zakresie akustyki budowlanej -
k. 84-111, opinia uzupełniająca biegłych z Politechniki (...) k.140 - 149)

Utrata wartości rynkowej zabudowanej części działki (...) wynosi 9 100 zł, natomiast wartość robót niezbędnych dla zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego stanowi kwotę 12 756 zł (wymiana okien z montażem, cena klimatyzatora wraz z montażem o parametrach i według specyfikacji zawartej w opinii biegłych akustyków)

(dowód: opinia biegłego K. N. k. 268 - 275)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie dowodów z powołanych dokumentów, których prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł żadnych podstaw by czynić to z urzędu. Ponadto wykorzystano sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania opinie biegłych.

Sąd pominął dowody z zeznań świadków: P. W., D. C. i S. P., gdyż zeznawali na okoliczności, które dla rozstrzygnięcia sporu nie miały istotnego znaczenia.

W zakresie ustalenia wartości rewitalizacji budynku powodów oraz utraty wartości rynkowej nieruchomości powodów Sąd dysponował dwoma opiniami biegłych z zakresu budownictwa – K. N.i B. M.. Wnioski tych opinii były rozbieżne. Dokonując ich oceny pod kątem fachowości i prawidłowości rozumowania, w zestawieniu z pozostałym materiałem dowodowym, Sąd oparł się na opinii K. N..

Biegły dokonał analizy porównawczej transakcji sprzedaży nieruchomości podobnych, czyniąc wnikliwe, kategoryczne, logiczne i merytorycznie uzasadnione wnioski pod kątem wielorakich cech nieruchomości, również ze względu na źródła oddziaływania na nie hałasu.

Biegły bardzo rzeczowo i wyczerpująco odniósł się zarówno do sformułowanej tezy dowodowej, jak i wszystkich wątpliwości stron oraz sądu, przedstawiając wartość robót rewitalizacyjnych w podejściu kosztowym techniką szczegółową przy uwzględnieniu wszystkich składników cenotwórczych i przy uwzględnieniu VAT dla usług budowlanych na poziomie 23 % oraz VAT 8% dla usług związanych z budownictwem mieszkaniowym,
a także rozmiar zmniejszenia wartości nieruchomości powodów spowodowany dwoma okolicznościami: utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania wprowadzającego ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości w zakresie przeznaczenia terenu oraz sposobu korzystania z terenów z uwagi na niemożność dotrzymania standardów jakości środowiska spowodowanej funkcjonowaniem lotniska oraz hałasem emitowanym przez samoloty F-16, czego nie uwzględniła w swej opinii biegła B. M..

Powodowie od początku formułując swe żądania powoływali się na niekorzystny czynnik, jakim jest hałas związany z lotami samolotów. W sprawie należało zatem oprzeć się na opinii uwzględniającej tę okoliczność, skoro obszar ograniczonego użytkowania powstał właśnie z uwagi na niemożność zapewnienia poza lotniskiem warunków gwarantujących dopuszczalny poziom hałasu.

Biegły K. N.oparł się na prawidłowych danych, dotyczących wycenianych nieruchomości, właściwym doborze nieruchomości podobnych oraz właściwym wychwyceniu cech różniących nieruchomości podobne od nieruchomości wycenianej i właściwym ustaleniu współczynników korygujących. Uwzględnił różny charakter działek, wchodzących w skład nieruchomości powodów, różnicując na tej podstawie kryteria, w oparciu o które ustalał spadek ich wartości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie do kwoty 21 856 z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2012 roku do dnia zapłaty, a więc w zakresie jaki nie podlegał oświadczeniu powodów o jego cofnięciu ponad tę kwotę wraz ze zrzeczeniem się dalej idącego żądania.

Wobec częściowego cofnięcia powództwa we wskazanym wyżej zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia postępowanie w tej części podlegało umorzeniu na podstawie art. 355 kpc, o czym orzeczono jak w punkcie 2 wyroku.

Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) samodzielnie przewidują podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej i mają charakter przepisów szczególnych w stosunku do regulacji Kodeksu cywilnego, dotyczącej ochrony prawa własności przed naruszeniami. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na tej podstawie uzależniona jest od wykazania trzech przesłanek: wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego, powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, zaistnienie szkody poniesionej przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, a także związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości, a szkodą.

Pojęcie szkody nie zostało zdefiniowane w Kodeksie cywilnym. Treść art. 361 k.c. wskazuje jedynie na zakres szkody, podlegającej naprawieniu.

W doktrynie i orzecznictwie przyjęte zostało, że szkodą jest uszczerbek majątkowy, czyli zmniejszenie się majątku wskutek pewnego zdarzenia, niezależnie od istnienia przesłanek odpowiedzialności za nią. Uszczerbek majątkowy może polegać na zmniejszeniu majątku przez ubytek, utratę lub zniszczenie poszczególnych składników majątkowych albo przez ich uszkodzenie lub obniżenie wartości, na zwiększeniu pasywów albo udaremnieniu zwiększenia się majątku przez nieuzyskanie korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Definicja szkody nie została zawarta również w ustawie Prawo ochrony środowiska.
Z treści art. 129 ust. 1, 2 i 3 p.o.ś. wynika, że właściciel, użytkownik wieczysty lub osoba, której przysługuje rzeczowe prawo do nieruchomości mogą żądać wykupienia nieruchomości lub jej części albo odszkodowania za poniesioną szkodę, która obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości oraz - stosownie do art. 136 ust. 3 p.o.ś. - koszty poniesione w celu wypełnienia wymagań technicznych, dotyczących istniejących budynków, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

Nie został zatem oznaczony w tych przepisach wyczerpujący katalog szkód, które podlegają naprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., w sprawie II CSK 254/12, Lex nr 1294477).

Omawiając zakres roszczenia odszkodowawczego, opartego na przepisach art. 129 i 136 p.o.ś. warto odwołać się do ratio legis tej regulacji. Jak trafnie dostrzeżono w orzecznictwie, celem uregulowań art. 129 i 136 p.o.ś. jest ułatwienie osobom poszkodowanym w wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dochodzenia roszczeń odszkodowawczych.

Należy zatem przyjąć, że wskazanie w treści art. 136 ust. 3 p.o.ś. expressis verbis na koszty poniesione w celu wypełnienia wymagań technicznych przez istniejące budynki miało wyeliminować spory co do objęcia tych kosztów obowiązkiem naprawienia szkody, skoro strona nie ma obowiązku ich ponieść. Ponieważ jako element szkody uznano "także koszty poniesione", a nie "wyłącznie koszty już poniesione", przepisu art. 136 ust. 3 p.o.ś. nie można traktować jako zawężającego zakres odszkodowania wskazany w art. 129 ust. 2 p.o.ś. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 marca 2013 r., I ACa 490/12, LEX nr 1292730). Istotnych wskazówek w tej kwestii dostarcza również Sąd Najwyższy, który wskazuje, że szkodą, podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje, np. hałas (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, LEX nr 578138).

Istnienie związku przyczynowego między przedmiotowym ograniczeniem, a elementem szkody powodów, jakim jest spadek wartości ich nieruchomości, znajduje uzasadnienie jurydyczne w treści przepisu art. 129 ust. 2 p.o.ś., który wprost wskazuje, iż szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Nie powinno przy tym budzić wątpliwości,
że obniżenie wartości nieruchomości stanowi wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2001 r., III CZP 57/01, OSNC 2002, nr 5, poz. 57). Przesłanką roszczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 129 ust. 2 p.o.ś. nie jest zbycie nieruchomości, a odszkodowanie nie jest ograniczone do rzeczywistej straty, obowiązuje bowiem zasada pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej za wprowadzenie ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości (art. 361 § 2 k.c.). Podkreślić przy tym należy,
że na wartość nieruchomości zasadniczo nie ma wpływu sposób, w jaki jest ona wykorzystywana. Rozważanie wpływu ograniczeń w zakresie sposobu korzystania
z nieruchomości na wartość nieruchomości jedynie w odniesieniu do osób skarżących i to wyłącznie pod kątem możliwości dalszego zaspokajania przez nich potrzeb mieszkaniowych lub korzystania w dotychczasowy sposób prowadzi do nieuprawnionego zawężenia pojęcia szkody w rozumieniu art. 129 ust. 2 p.o.ś. Tymczasem, wspomniane ograniczenia dotyczące nieruchomości położonej na terenie obszaru ograniczonego użytkowania powodują konieczność ich znoszenia przez każdoczesnego właściciela nieruchomości, a samo zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych nie wyczerpuje uprawnienia właściciela do korzystania z rzeczy w granicach określonych treścią art. 140 k.c.

Na wskutek wejścia w życie rozporządzenia doszło do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.), a tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. Powodowie nie mogą skutecznie dochodzić zaniechania immisji w postaci generowania przez lotnisko nadmiernego hałasu, czyli realizować uprawnień związanych z podejmowaniem działań ochronnych wobec swojej własności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu
z 18 listopada 2010 r., I ACa 884/10, lex 756735), jednakże w tym zakresie tak rozumianej szkodzie powodów czyni zadość kwota rekompensująca spadek wartości nieruchomości oraz kwota rekompensująca koszty rewitalizacji budynku mieszkaniowego.

Ewentualne podwyższenie komfortu jako „skutek uboczny” rewitalizacji nie może
w ocenie Sądu uzasadniać obniżenia należnego odszkodowania, bowiem właściciel budynku mieszkalnego winien otrzymać pełną rekompensatę kosztów utworzenia w nim warunków zapewniających ochronę przed szkodliwymi dla zdrowia skutkami hałasu. Potencjalne podwyższenie standardu budynku jest również niejako kompensowane przez obniżenie atrakcyjności rynkowej wynikające z położenia w strefie, w której występują określone niedogodności. Trzeba pamiętać, że ogólnie obowiązujące przepisy prawa budowlanego nie przewidują wobec inwestorów żadnych obowiązków i sankcji w razie niezapewnienia właściwego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego. Źródłem powstania obowiązku odszkodowawczego jest wprowadzenie konieczności sprostania określonym wymogom przekraczającym obowiązujące w budynkach istniejących poza strefą ograniczonego użytkowania. Z tego względu koszty związane z zapewnieniem w budynku powodów właściwego klimatu akustycznego jest bezpośrednim uszczerbkiem związanym z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania.

Z uwagi na to, że dochodzone przez powodów roszczenie znajdowało uzasadnienie w przepisach art. 129 ust. 2 w zw. z art. 135 ust. 1 i art. 136 Prawo ochrony środowiska na rzecz powodów należało zasądzić od pozwanego 21 856 złotych, jako sumę należności z tytułu kosztów rewitalizacji budynku i należności z tytułu spadku wartości rynkowej nieruchomości. Wyliczenie szkody przedstawione w pozwie przez powodów nie znalazło potwierdzenia w treści opinii biegłych, co skutkowało uznaniem tej okoliczności przez powodów i cofnięciem przez nich pozwu ponad taką wartość.

O odsetkach od zasądzonego roszczenia Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c.
w związku z art. 455 k.c., zasądzając je od dnia 8 maja 2012 roku – tj. od dnia określonego przez powoda, którego termin płatności upływał już po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu co nastąpiło w dniu 24 kwietnia 2014 (k. 40).

Żaden przepis ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku prawo o ochronie środowiska,
(art. 129 – 136), która stanowi podstawę odpowiedzialności pozwanego, nie przewiduje konieczności ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania. Wyrok sądu w tym zakresie nie ma charakteru konstytutywnego, nie jest zatem źródłem zobowiązania pozwanego
do zapłaty, pozostaje nim ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Szkoda powstaje w dacie wejścia w życie uchwały wprowadzającej strefę ograniczonego użytkowania i w sprawie niniejszej brak jest podstaw do przyjęcia, że ustalona kwota odszkodowania odbiega w jakimkolwiek stopniu od wartości szkody właśnie z tej daty,
co mogłoby stanowić podstawę zasądzenia odsetek od daty wyrokowania.

Sąd nie uwzględnił wniosku powodów o zastosowanie wobec nich art. 102 kpc.

Przepis art. 102 kpc jest szczególnym w stosunku do ogólnych reguł obciążania stron kosztami procesu i w związku z tym należy go stosować wyjątkowo, tylko wówczas gdy zostaną przez stronę wskazane okoliczności stanowiące podstawę do uznania,
iż „szczególnie uzasadniony” wypadek w ich sytuacji rzeczywiście zachodzi.

Oceniając okoliczności związane z przebiegiem postępowania w kontekście możliwości zastosowania powyższego przepisu Sąd Okręgowy miał na uwadze przede wszystkim to, że określenie stosunku w jakim powodowie ostali się ze swym roszczeniem odnoszone jest w pierwszej kolejności do wysokości dochodzonego przez nich pozwem roszczenia. Jak wynika z uzasadnienia pozwu wartość odszkodowania na poziomie
156 891 zł została wskazana przez profesjonalnego pełnomocnika powodów w oparciu
o jego źródła własne i przy założeniu istnienia co najmniej 50% utraty wartości nieruchomości z uwagi na rodzaj czynników powodujących szkodę.

Określając wartość przedmiotu sporu na takim poziomie pełnomocnik miał świadomość powstania kosztów związanych z obowiązkowym zastępstwem Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa przed Sądem Okręgowym i konieczności uwzględnienia przy kalkulacji kosztów procesu także wynagrodzenia dla pełnomocnika strony pozwanej, liczonego od tak określonej wartości.

Ponadto w przypadku reprezentowania strony, której stan majątkowy był znany pełnomocnikowi w dacie składania pozwu a który uzasadniał w jego ocenie wystąpienie
z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych być może należało w pierwszej kolejności rozważyć minimalizację kosztów procesu poprzez wystąpienie z powództwem przed Sądem Rejonowym, zwłaszcza że nie istniały żadne przeszkody do ewentualnego późniejszego rozszerzenia powództwa. Obawa przed utratą możliwości uzyskania wyższych odsetek
- z uwagi na późniejszą datę rozszerzenia powództwa – winna zostać może rozważona przez pełnomocnika w odniesieniu do kalkulacji wszystkich strat związanych z oceną prawdopodobieństwa ostania się z tak określonym i uzasadnionym żądaniem pozwu.

Orzecznictwo w zakresie prawidłowości stosowania art. 102 kpc jest natomiast ugruntowane.
Sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna,
że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 k.p.c. -
z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 czerwca 2014 r., I ACa 132/14,
LEX nr 1488660).

Powodowie, niemający nikogo innego na utrzymaniu, powołując się na wysokość dochodów na poziomie 2 470 zł i konieczność ponoszenia wydatków związanych
z leczeniem u powódki choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa, refluksu żołądkowo – przełykowego, nawracającego zapalenia uszu oraz leczenia u powoda przewlekłej niewydolności serca w łącznej miesięcznej wysokości 250 zł nie podali innych okoliczności, które usprawiedliwiałyby wyłączenie reguły, że ten kto przegrał spór zwraca koszty procesu temu, czyje racje zostały uznane za słuszne (por. postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, niepubl. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07 niepubl., postanowienie SN z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, LEX nr 564753).

Okoliczność związana z trudną sytuacją materialną, niepoparta powołaniem się na inne jeszcze pozamaterialne argumenty nie wystarcza do uznania, że zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek przemawiający za nieobciążaniem powodów obowiązkiem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa i kosztów zastępstwa procesowego strony przeciwnej. Same potrzeby życiowe powodów, nawet te o podstawowej doniosłości, nie mogą być realizowane kosztem słusznych interesów strony, która wygrała proces oraz współobywateli, tworzących dochody Skarbu Państwa, od którego powodowie żądają określonej zapłaty i taką rekompensatę otrzymują.

O kosztach procesu orzeczono zatem na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze, iż powodowie przegrali proces w 86 %.

Na koszty procesu składały się: wynagrodzenia pełnomocników (3600 zł i 3617 zł), wydatki na pokrycie wynagrodzenia świadka i opinie biegłego K. N.oraz biegłych z Politechniki (...)(7 396,48 zł z ogólnej kwoty 9 558,82 zł wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Sieradzu w związku z tą sprawą). Przy ustalaniu wysokości wydatków obciążających strony Sąd pominął wydatki związane z opiniami wydawanymi przez biegłą B. M., gdyż ustalając stan faktyczny uznał te opinie za nieprzydatne do rozstrzygnięcia.

O zwrocie wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa, Sąd orzekł
na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazując je pobrać stosunkowo do wyniku sprawy - odpowiednio - w kwocie 6 360,48 złotych od powodów z zasądzonego roszczenia i w kwocie 1 036 złotych od pozwanego. Zgodnie bowiem z treścią art. 94 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Skarb Państwa nie ma obowiązku ponoszenia jedynie opłat sądowych, co nie dotyczy poniesionych w toku procesu wydatków.

W zakresie kosztów zastępstwa procesowego powodowie winni ponieść je do wysokości 6 207 zł a pozwany do wysokości 1 010 zł, a zatem powodów obciąża obowiązek zwrotu pozwanemu różnicy pomiędzy poniesionymi kosztami zastępstwa a należnymi w wysokości 2 590 zł (3600 zł – 1 010 zł).

Zwalniając powodów od kosztów sądowych w zakresie nieuiszczonych opłat od oddalonego powództwa Sąd miał na względzie to, że powodowie korzystali tymczasowo ze zwolnienia od kosztów sądowych.