Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa W. M., S. M., M. M. (1)

przeciwko (...) S. A. w W.

o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 18 lutego 2015 roku, sygn. akt I C 735/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie trzecim w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda W. M. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów pogrzebu z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty,

2.  w punkcie czwartym w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 6.400 złotych podwyższa do kwoty 11.400 (jedenaście tysięcy czterysta) złotych,

3.  w punkcie dziewiątym w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów: W. M. kwotę 2.332,77 (dwa tysiące trzysta trzydzieści dwa, 77/100) złotych, S. M. kwotę 3.401,70 (trzy tysiące czterysta jeden, 70/100) złotych, M. M. (1) kwotę 290 (dwieście dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów: W. M. kwotę 135 (sto trzydzieści pięć) złotych, S. M. kwotę 550 (pięćset pięćdziesiąt) złotych, M. M. (1) kwotę 75 (siedemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 285/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z powództw:

- W. M. o zapłatę: kwoty 24.000 złotych tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią syna wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty i kwoty 10.000 złotych tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej po śmierci T. M. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty a także kwoty 900 złotych tytułem poniesionych kosztów pogrzebu z ustawowymi odsetkami do dnia 26 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- S. M. o zapłatę kwoty 11.400 złotych tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- M. M. (1) o zapłatę kwoty 11.400 złotych tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda W. M. kwotę 24.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012r do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;

2.  oddalił powództwo W. M. w zakresie odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci syna;

3.  oddalił powództwo W. M. w zakresie kosztów pogrzebu;

4.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda S. M. kwotę 6.400,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012r do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia;

5.  w pozostałej części oddalił powództwo S. M. o zadośćuczynienie;

6.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 6.400,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012r do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;

7.  w pozostałej części oddalił powództwo M. M. (1) o zadośćuczynienie;

8.  nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb: od pozwanego kwotę 114,70zł; od powodów W. M. i S. M. solidarnie kwotę 374,70 zł tytułem zwrotu części wydatku poniesionego tymczasowo przez Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb na częściowe wynagrodzenie biegłego;

9.  zniósł koszty procesu między stronami biorącymi w nim udział.

Powyższy wyrok został wydany na podstawie następujących ustaleń faktycznych.

W dniu 27 czerwca 2010 roku około godziny 22:45 w miejscowości J., kierujący motocyklem K. (...) nr rej. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości na łuku drogi stracił panowanie nad motocyklem, przejechał przez rów i wjechał w pole, gdzie doszło do wywrócenia się pojazdu w następstwie czego spowodował u pasażera motocykla T. M. obrażenia ciała w postaci rozerwania aorty w odcinku piersiowym z następowym wykrwawieniem organizmu. W konsekwencji zdarzenia T. M. zmarł. Przed zdarzeniem T. M. spożywał alkohol ze sprawcą wypadku i innymi osobami.

Wyrokiem z dnia 8 października 2012 roku Sąd Rejonowy w Piotrowie Tryb. w sprawie sygn. VII K 490/11 uznał sprawcę wypadku winnym czynu z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. i skazał go na karę pozbawienia wolności.

Pojazd K. (...) w dacie zdarzenia posiadał obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (numer polisy (...)) posiadaczy pojazdów mechanicznych.

W. M. o śmierci najmłodszego syna T. dowiedział się od funkcjonariuszy Policji, którzy przyjechali do niego do domu. Musiał zidentyfikować zwłoki syna.

T. M. w dacie śmierci miał 21 lat i mieszkał nadal wraz z rodzicami i braćmi. Po ukończeniu gimnazjum nie kontynuował nauki tylko pracował w gospodarstwie ojca. Pozostali bracia jedynie pomagali w wolnej chwili, gdyż pracowali zawodowo. Tydzień przed wypadkiem zaczął pracę w firmie związanej ze sprzedażą pokryć dachowych.

W. M. miał bardzo dobre relacje z synem, który pomagał mu w pracy w gospodarstwie rolnym, które jest jego jedynym źródłem dochodu. Do jego obowiązków należało m.in. wyprowadzanie krów na pastwisko, karmił je, wywoził obornik. Zmarły miał kolegów, ale zawsze jak trzeba było pracować w gospodarstwie to swoje przyjemności odkładał na bok i pracował. Po jego śmierci ojciec musiał zrezygnować z hodowli krów.

W. M. miał krwiaka mózgu i po śmierci syna musiał przejść operacje trepanacji czaszki. Po operacji chodził także do lekarza psychiatry i neurologa. Po tej operacji ma problemy z pamięcią, nie może też dużo pracować fizycznie gdyż odczuwa wtedy bóle głowy.

W. M. bardzo przeżył śmierć najmłodszego syna. Był załamany, cierpiał i cierpi nadal na depresję i nerwicę. Na pogrzeb syna wydał ok 4.500-5.000 zł. z ZUS-u otrzymał zasiłek pogrzebowy w wysokości 4.000 zł, jednak musiał dopłacić do uroczystości pogrzebowej jeszcze ok 500 złotych.

Żona powoda zmarła dwa lata po przedmiotowym wypadku tj. 14.09.2012 r. z uwagi na nowotwór po 6 letniej chorobie. Wcześniej w 2007 roku zginął tragicznie także inny syn powoda E.. Zostawił on długi po sobie, które do dziś spłaca jego ojciec.

W. M. chodzi systematycznie na cmentarz raz w tygodniu.

Po tragicznej śmierci syna u W. M. występowały objawy reakcji żałoby, które są naturalne i adekwatne do sytuacji utraty bliskiej osoby to tzw. zaburzenia adaptacyjne (F43.2). Przyjmuje się, że zaburzenia te nie wystąpiłyby bez czynnika stresującego. Powyższe schorzenie należy do kręgu zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem. To stan subiektywnego distresu i zaburzeń emocjonalnych, zwykle przeszkadzający w społecznym funkcjonowaniu i działaniu. Objawy są różnorodne i obejmują: nastrój depresyjny, lęk, zamartwianie się, poczucie niemożności poradzenia sobie. Czas trwania objawów z wyjątkiem przedłużonej reakcji depresyjnej nie przekracza zazwyczaj 6 - ciu miesięcy. Na traumatyzujące wydarzenie W. M. zareagował adekwatnie, był płaczliwy, miał problemy z snem, był przygnębiony. Tragedia nie załamała jego mechanizmów obronnych i nie miała wpływu na jego aktywność zawodową, gdyż nadał zajmuje się gospodarstwem rolnym z pomocą synów.

W. M. nie korzystał z porad psychiatry ani psychologa. Niewątpliwie może on odczuwać brak syna (z którym, jak każdy rodzic, wiązał różne nadzieje na przyszłość). Na jego stan psychofizyczny miały istotny wpływ również inne zdarzenia, które wydarzyły się w najbliższej rodzinie: tragiczna śmierć syna E. i niedawna śmierć żony, a także zdrowotne – konieczność leczenia neurochirurgicznego (przewlekły krwiak podtwardówkowy lewostronny). Reasumując brak jest jednak przesłanek, aby uznać u W. M. uszczerbek na zdrowiu w wyniku śmierci syna T. M. w wypadku w dniu 27 czerwca 2010 roku. Zdradza on objawy zespołu psychoorganicznego charakteropatycznego z dyskretnym obniżeniem funkcji poznawczych (F 07.9). Łagodne zaburzenia procesów poznawczych (F 06.7) czy uzależnienie od nikotyny (F 17). Powyższe schorzenia nie mają związku przyczynowo - skutkowego z tragiczną śmiercią syna.

S. M. obecnie ma 33 lata. Zawsze miał dobre relacje ze zmarłym bratem T.. Wspólnie mieszkali, spędzali czas, chodzili na zabawy czy do kolegów. Bardzo przeżył śmierć brata tym bardziej, że kilka lat wcześniej także w tragicznych okolicznościach stracił brata E.. Po śmierci pierwszego z braci szybciej wrócił do równowagi, gdyż leczenie trwało ok 9 m-cy, jednak po śmierci T. musiał znów podjąć leczenie (...). Leczenie trwa nadal. Po jego śmierci załamał się, nie pracował zawodowo gdyż miał problemy z koncentracją. T. M. był swego rodzaju podporą dla S., zawsze mu pomagał. S. M. nadal mieszka razem z ojcem. Przed wypadkiem w 2010 roku dochody z gospodarstwa były większe, jednak teraz są uboższe a to jedyne źródło dochodu dla W. M.. Cześć obowiązków po śmierci T. przejęli braci S. i M.. S. M. powrócił już do pracy zawodowej.

S. M. leczenie psychiatryczne rozpoczął już w 2007 roku po tragicznej śmierci brata E. M.. Wtedy wystąpiły zaburzenia adaptacyjne jednakże ich natężenie było znacznie mniejsze, trwało krócej i tym samym nie kwalifikowało się do uznania, iż wystąpił uszczerbek na zdrowiu. S. M. po śmierci T. M. cierpi na zaburzenia adaptacyjne o typie przedłużonej reakcji żałoby (F 43,21) z somatyzacją. Rozmiaru cierpień powoda z powodu śmierci brata, był znaczny, spowodował istotne pogorszenie stanu psychicznego. Na stan psychofizyczny powoda miały wpływ również inne zdarzenia, które wydarzyły się w najbliższej rodzinie: tragiczna śmierć brata E. i niedawna śmierć matki.

Wobec faktu, że tabela Oceny Procentowej Stałego lub Długotrwałego Uszczerbku na Zdrowiu (Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 18 grudnia 2002 r.) nie przewiduje reaktywnych zaburzeń psychicznych, a obraz kliniczny opiniowanego jest zbliżony do pkt. 10a, per analogiam, procent trwałego uszczerbku na zdrowiu opiniowanego w wyniku śmierci brata T. M. w wypadku w dniu 27 czerwca 2010 r. wynosi 5 procent.

W chwili śmierci T. jego brat M. M. (1) miał 28 lat. Łączyły ich bardzo dobre stosunki, razem spędzali czas, robili wspólne grille nad rzeką. Bracia wspólnie mieszkali w jednym pokoju, jadali wspólnie posiłki. Bardzo przeżył śmierć brata. W trakcie mszy żałobnej M. M. (1) stracił przytomność a przy chowaniu ciała nie chciał dopuścić do kontynuacji ceremonii. Emocje związane z tragicznym zdarzenie trzymał jednak w sobie i nie zdecydował się na leczenie. Stał się bardziej zamknięty, rzadziej spotykał się z przyjaciółmi. M. M. (1) musiał zrezygnować z pracy zawodowej i pomóc ojcu w gospodarstwie, tym bardziej, że niedługo po śmierci T. zmarła żona W. M. a tydzień później także jego matka.

Pracownik (...) pracująca na stanowisku mobilnego eksperta majątkowego po tragicznej śmierci T. M. udała się na spotkanie z jego rodziną w celu uzyskania informacji jak wyglądała sytuacja rodzinna M. wcześniej, a jak wygląda po wypadku. Uzyskała informację o stanie rodziny, o nieszczęściach, które się tam wydarzyły. Z wywiadu wynikało, iż jedynie S. M. ma taka traumę, iż musiał podjąć leczenie psychiatryczne.

Powodowie zgłosili szkodę w dniu 25 listopada 2012 roku. Strona pozwana w wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego pismem z 12 marca 2013 roku uznała swoja odpowiedzialność za zaistniałe zdarzenie i wypłaciła W. M. kwotę 20.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 4.500 złotych tytułem zwrotu kosztów pogrzebu. S. M. i M. M. (1) natomiast przyznano zadośćuczynienie w kwocie po 12.000 złotych. Z uwagi jednak na okoliczności wypadku i stan nietrzeźwości kierującego pojazdem strona pozwana przyjęła 70% przyczynienie się do skutków zdarzenia i wypłaciła W. M. kwotę 6.000 złotych zadośćuczynienia i 1.350 złotych kosztów pogrzebu, natomiast S. M. i M. M. (1) kwotę po 3.600 złotych zadośćuczynienia.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że powództwo należało uwzględnić w części.

Sąd zważył, że podstawą odpowiedzialności strony pozwanej za poniesioną przez powodów szkodę w wyniku wypadku komunikacyjnego jest przepis art. 822 k.c. Zgodnie z tym przepisem przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej reguluje natomiast ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, póz. 1152).

Zgodnie z art. 34 ust. 1 tej ustawy z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. W myśl art. 35 cytowanej ustawy ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.

Bezsporne w sprawie jest, że wyniku przedmiotowego wypadku drogowego śmierć poniósł T. M. - syn i brat powodów.

Zgodnie z treścią art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Spowodowanie śmierci przez posiadacza pojazdu ubezpieczonego u strony pozwanej w zakresie OC rodzi odpowiedzialność strony pozwanej na gruncie powołanego art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Śmierć jest szkodą, o której mowa w omawianym przepisie i która rodzi odpowiedzialność strony pozwanej. Artykuł 446 § 4 k.c. jest reakcją ustawodawcy na konieczność zwiększenia ochrony ofiar zdarzeń kryminalnych. Przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego ma na celu zrekompensować krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby (wyrok SA w Lublinie z dnia 7 lipca 2009 r., II AKa 44/09. LEX nr 523973). Naruszenie prawa do życia w rodzinie stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich.

Uprawnionymi do żądania kompensaty są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Jeśli chodzi o ustalenie wysokości zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. winno nastąpić według kryteriów branych pod uwagę przy zasądzaniu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c), z uwzględnieniem jednak ciężaru gatunkowego naruszonego dobra (wyrok SA w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010 r., I ACa 178/10, niepubl.).

Ustalenie odpowiedniej sumy pieniężnej powinno nastąpić przy uwzględnieniu wszelkich okoliczności mających wpływ na rozmiar krzywdy dotyczących: rodzaju chronionego dobra, rozmiaru doznanego uszczerbku, charakteru następstw naruszenia, wieku poszkodowanego, rodzaju i stopnia winy sprawcy, odczuwania jej przez poszkodowanego.

Zadośćuczynienie ma za zadanie kompensację doznanej krzywdy. Roszczenie to nie ma na celu wyrównywać straty, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzić cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Przy uwzględnianiu naruszenia dobra osobistego wskutek śmierci osoby bliskiej jako szkody niemajątkowej winny być brane pod uwagę: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i odczuwanej pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej. Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy uwzględnić, jaką rolę w rodzinie pełniła osoba zmarłego, do jakich doszło zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, kolejną przesłanką powinno być określenie, w jakim stopniu pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy.

Wskutek śmierci T. M. doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powodów w postaci silnych więzi rodzinnych łączących ich ze zmarłym. Skutkiem tego była ich krzywda.

Mając powyższe na uwadze, w sprawie nie ulega wątpliwości, że w przypadku powodów ich krzywda polega na nagłej, niespodziewanej stracie w tragicznych okolicznościach jednego z najbliższych członków rodziny - syna w przypadku W. M. i brata w przypadku pozostałych powodów. W wyniku tej straty u W. M. występowały objawy reakcji żałoby, które są naturalne i adekwatne do sytuacji utrat}- bliskiej osoby to tzw. zaburzenia adaptacyjne. Przyjmuje się, że zaburzenia te nic wystąpiłyby bez czynnika stresującego. Schorzenie to bowiem należy do kręgu zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem. To stan subiektywnego di stresu i zaburzeń emocjonalnych, zwykle przeszkadzający w społecznym funkcjonowaniu i działaniu. W. M. nie korzystał z porad psychiatry ani psychologa. Na jego stan psychofizyczny miały istotny wpływ również inne zdarzenia, które wydarzyły się w najbliższej rodzinie tragiczna śmierć syna E. i niedawna śmierć żony, a także zdrowotne - konieczność leczenia (...)

W konsekwencji wypadku powód stracił kolejnego syna, z którym prowadził wspólne gospodarstwo, z którym na co dzień mieszkał, spędzał czas, na którego mógł liczyć. Mając na uwadze wiek poszkodowanego powód mógł się spodziewać opieki z jego strony do końca życia i raczej zakładał tę wersję wydarzeń, niż ewentualność pochówku kolejnego syna.

S. M. po śmierci T. M. cierpi na zaburzenia adaptacyjne o typie przedłużonej reakcji żałoby z somatyzacją. Rozmiaru cierpień powoda z powodu śmierci brata, był znaczny, spowodował istotne pogorszenie stanu psychicznego. Na stan psychofizyczny powoda miały wpływ również inne zdarzenia, które wydarzyły się w najbliższej rodzinie : tragiczna śmierć brata E. i niedawna śmierć matki. Procent trwałego uszczerbku na jego zdrowiu w wyniku śmierci brata T. M. wynosi 5 procent gdyż jego obraz kliniczny jest zbliżony do pkt. 10 a, per analogiam.

M. M. (1) bardzo przeżył śmierć brata. Emocje związane z tragicznym zdarzenie trzymał jednak w sobie i nie zdecydował się na leczenie. Jednakże w sposób odczuwalny przez otoczenie stał sic bardziej zamknięty, apatyczny.

Odnosząc się do okoliczności jakie towarzyszyły wypadkowi Sąd przypomniał, że strona pozwana podniosła, iż zmarły przyczynił się do skutków wypadku drogowego w co najmniej 70% poprzez podróżowanie na motocyklu z kierującym będącym pod wpływem alkoholu. Strona powodowa natomiast podniosła przyczynienie się zmarłego w 50 %.

Sąd wskazał również, że podzielił zebrane w sprawie opinie biegłych, nie znajdując podstaw do ich zakwestionowania. Zostały one sporządzone zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej oraz przez specjalistów o niekwestionowanym poziomie wiedzy. Wobec stanowczych wniosków wypływających z opinii, nie było potrzeby powoływania kolejnych biegłych i gromadzenia opinii w sprawie.

Sąd uznał, iż zadośćuczynienie należne powodowi W. M. winno wynosić 30.000,00 złotych, dlatego też na podstawie art. 446 § 4 k.c. biorąc pod uwagę wypłacona już kwotę 6.000,00 złotych oraz 50% przyczynienie się poszkodowanego do zdarzenia orzekł kwotę 24.000 złotych.

Odnosząc się do roszczeń powodów S. M. i M. M. (1) Sąd wskazał, że obaj równie silnie przeżyli śmierć brata, choć u S. M. biegły wskazał trwały uszczerbku na jego zdrowiu w wysokości 5 procent. Mając na uwadze , że otrzymali już kwotę 3.600 złotych zadośćuczynienia Sąd uznał, iż jest to kwota zbyt niska i orzekł kwoty po 6.400 złotych na każdego z nich. Orzeczone kwoty będą stanowiły dla powodów pewną odczuwalną wartość i wynagrodzą doznane cierpienia psychiczne, jednocześnie kwoty te są umiarkowane.

W pozostałym zakresie w kwestii zadośćuczynienia powództwo zostało oddalone jako wygórowane.

W zakresie przyczynienia zmarłego T. M. Sąd miał na uwadze okoliczności zdarzenia , zachowanie zmarłego , uznając , iż 50 % przyczynienie się jest adekwatne do w/w okoliczności.

Sąd o odsetkach sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. mając na uwadze 30-dniowy termin do spełnienia świadczenia., albowiem data zgłoszenia szkody to 25 listopada 2012 r.

Sąd Rejonowy oddalił w całości jako nieudowodnione roszczenie powoda W. M. o odszkodowanie w postaci zwrot kosztów pogrzebu, gdyż powód nie wykazał, że istotnie poniósł z tego tytułu jakąkolwiek szkodę w tym zakresie, która nie została już naprawiona. Powód w swoich zeznaniach wskazał, iż otrzymał zasiłek pogrzebowy z ZUS w wysokości 4.000 złotych a sam dopłacił ok 500 złotych. Strona pozwana wypłaciła powodowi kwotę 1.350 złotych tytułem kosztów pogrzebu. W konsekwencji, skoro pozwany wypłacił już powodowi postępowania likwidacyjnego powyższą kwotę tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, to nie ulega wątpliwości, że w sprawie nie było podstaw do rekompensaty W. M. dochodzonej szkody, której faktycznego doznania powód nie wykazał

(postanowienie SN z dnia 10 października 2008r sygn. akt III CZP 60/08).

Odnosząc się do roszczenia o odszkodowanie w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej powoda na podstawie art. 446 § 3 k.c. Sąd oddalił powództw, jako bezzasadne. Roszczenia dotyczącego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. może być przez Sąd przyznane tylko wówczas, jeżeli wskutek śmierci poszkodowanego nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej członka najbliższej rodziny. Znaczne pogorszeni sytuacji życiowej może przejawiać się w utracie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach życiowych, a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości, gdy byłaby szczególniepożądana z uwagi na wiek rodzica zmarłego (por. wyrok SN z dnia 13 maja 1969 r., II CK 128/69, OSP 1970, z. 6, poz. 122). Faktem jest, że zmarły T. M. pomagał W. M. w gospodarstwie rolnym, nadto tuż przed wypadkiem podjął zatrudnienie w prywatnej firmie. Po jego śmiercią dochody w gospodarstwie zmalały, jednakże po śmierci syna jego obowiązki przejęli pozostali synowie powoda. Jak zeznał M. M. (1) musiał on zrezygnować z pracy zawodowej i pomóc ojcu w gospodarstwie, dlatego też powództwo w tej kwestii zostało oddalone. Ponadto nie została udowodniona dochodowość gospodarstwa oraz uzyskiwane zeń dochody i dochody zmarłego. Tym samym nie wykazano zasady tegoż żądania ani jego wysokości.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu był przepis artykułu 100 k.p.c., zgodnie z treścią którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Mając na uwadze względy słuszności Sąd wzajemnie zniósł koszty.

Na podstawie art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) Sąd nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 114,70 złotych natomiast od powodów W. M. i S. M. solidarnie kwotę 374,70 złotych tytułem zwrotu części wydatków poniesionych przez Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. na wynagrodzenie biegłych.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wnieśli powodowie.

Zaskarżyli powyższy wyrok w części:

1.  oddalającej powództwo W. M. w zakresie kosztów pogrzebu w kwocie 900 złotych (pkt. 3 wyroku),

2.  oddalającej powództwo S. M. o zadośćuczynienie ponad kwotę 6.400 złotych w zakresie do kwoty 11.400 złotych (pkt. 4 i 5 wyroku).

3.  w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu w stosunku do powodów W. M.. S. M. i M. M. (1) (pkt. 9 wyroku).

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1.  naruszenie prawa materialnego, to jest przepisu art. 446 § 1 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, iż powód W. M. nie wykazał, z uwagi na wypłaconą przez pozwanego przed wytoczeniem powództwa kwotę 1.350 złotych oraz otrzymany zasiłek pogrzebowy w kwocie 4.000 zł., że poniósł szkodę w zakresie pozostałej części kosztów pogrzebu, w sytuacji gdy zasiłek pogrzebowy nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c.,

2.  naruszenie prawa materialnego, to jest przepisu art. 446 § 4 k.c. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, iż przyznane na rzecz powoda S. M. zadośćuczynienie w kwocie 6.400 złotych jest adekwatne do doznanej przez niego krzywdy w sytuacji, gdy kwota ta jest zdecydowanie zbyt niska biorąc pod uwagę występujące u powoda zaburzenia adaptacyjne o typie przedłużonej reakcji żałoby skutkujące istotnym pogorszeniem się stanu psychicznego oraz trwałym uszczerbkiem na zdrowiu powoda,

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jest przepisu art. 100 k.p.c. poprzez jego zastosowanie oraz art. 98 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i orzeczenie o zniesieniu pomiędzy stronami kosztów procesu w sytuacji, gdy powodowie W. M.. S. M. i M. M. (1) wgrali sprawę co do zasady w znacznej części (odpowiednio 68,77%, 56,14% i 56,14%) i w celu dochodzenia swoich racji przed Sądem ponieśli znaczne koszty postępowania.

Wskazując na powyższe wnosili o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku:

a.  w pkt. 3 poprzez zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda W. M. kwoty 900 złotych tytułem kosztów pogrzebu z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty,

b.  w pkt. 4 poprzez zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda S. M. w miejsce kwoty 6.400 złotych kwoty 11.400 (jedenaście tysięcy czterysta) złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 26 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty,

c.  w pkt. 6 poprzez zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz każdego z powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa,

2)  zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na każdego z powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego przed Sądem II instancji według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wnosił o:

1)  oddalenie w całości apelacji wniesionej przez stronę powodową,

2)  zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok dopuścił się naruszenia przepisu art. 446 § 1 k.c.

W toku postępowania dowodowego powód W. M. wykazał, że koszty pogrzebu wyniosły 4500,- zł. Złożył do akt sprawy fakturę potwierdzającą zakup trumny i usługi pogrzebowej w Zakładzie (...) za kwotę 1819,- zł., ( k. 17 ) zeznając jednocześnie, że łącznie przeznaczył na ten cel około 4500,- zł. ( k. 194 v ). Podkreślić należy, że okoliczność ta nie była w toku procesu kwestionowana, wskazana przez powoda kwota biorąc pod uwagę zasady doświadczenia życiowego nie wydaje się zawyżona. Uwzględniając przyczynienie się zmarłego do powstania szkody określone przez Sąd pierwszej instancji na 50% i ostatecznie nie zakwestionowane przez stronę pozwaną uznać należy, że należne powodowi z omawianego tytuły odszkodowanie zamyka się w kwocie 2250,- zł. W postępowaniu likwidacyjnym pozwany wypłacił kwotę 1350,- zł., do zapłaty pozostała wiec kwota 900,- zł.

Nie zasługuje na uwzględnienie, przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentacja w oparciu, o którą Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił zgłoszonego przez powoda żądania. W ocenie Sądu Okręgowego zasiłek pogrzebowy jako świadczenie należne w ramach ubezpieczenia społecznego nie wlicza się w dochodzonego w omawianym trybie odszkodowania. Powyższy pogląd został potwierdzony uchwałą pełnego składu Sadu Najwyższego z 15 maja 2009 r. ( sygn. akt III CZP 140/08; publ. OSNC 2009/10/132 ) w której wyjaśniono, że zasiłek pogrzebowy przewidziany w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c. Wskazana uchwała została podjęta w wyniku pytania prawnego jakie zostało skierowane do Sądu Najwyższego w sprawie sygn. akt III CZP 60/08. Powołanie przez Sąd Rejonowy postanowienia, w którym pytanie prawne skierowano pod obrady pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego jako mającego świadczyć o zasadności przyjętego stanowiska świadczy o tylko pobieżnej znajomości dorobku orzecznictwa w omawianym zakresie.

Słusznie w wniesionej apelacji strona powodowa zakwestionowała również prawidłowość ustalenia zadośćuczynienia należnego powodowi S. M.. Wydając rozstrzygnięcie w tym zakresie Sąd pierwszej instancji nie przypisał właściwego znaczenia prawidłowo ustalonym okolicznościom świadczącym o znacznym rozmiarze krzywdy jakiej doznał powód po śmierci brata. Przypomnieć należy, że traumatyczne przeżycia wywołane tym zdarzeniem skutkowały koniecznością podjęcia przez S. M. leczenie psychiatrycznego, spowodowały u niego długotrwały uszczerbek na zdrowiu, doprowadziły nie tylko do znacznych cierpień psychicznych ale również do istotnego pogorszenia stanu psychicznego, zaburzeń adaptacyjnych związanych z przedłużeniem reakcji żałoby. W świetle tych okoliczności Sąd pierwszej instancji zaniżył wysokość ustalonego zadośćuczynienia co spowodowało, że nie spełnia ono funkcji kompensacyjnej dopuszczając się tym samym naruszenia przepisu art. 446 § 4 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego konsekwencją ustaleń faktycznych poczynionych w przedmiotowej sprawie winno być uznanie, że powodowi S. M. należy się zadośćuczynienie w wysokości 30 000,- zł. Uwzględniając przyczynienie do powstania szkody na wskazanym wyżej poziomie 50 % oraz okoliczność, że w toku postępowania likwidacyjnego wypłacono dobrowolnie 3600,- zł. uwzględnić należy zawarte w skardze apelacyjnej żądanie zasadzenie zasądzenia na rzecz powoda kwoty 11400,- zł.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji naruszył dyspozycję art. 100 k.p.c.

Na wstępie wskazać należy, że powołany przepis nie wprowadza zasady słuszności, na którą powołano się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Podkreślić również należy, że w przedmiotem rozpoznania w przedmiotowej sprawie były trzy powództwa W., S. i M. M. (1). Współuczestnictwo wyżej wymienionych miało charakter formalny ( art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), nie zachodzi między nimi więź o charakterze materialnoprawnym łączy ich natomiast jednorodzajowość samodzielnych roszczeń oraz jednakowa podstawa faktyczna i prawna. Sprawy obejmujące roszczenia każdego z powodów mogłyby się zatem toczyć oddzielnie, a objęcie ich jednym pozwem i zdecydowanie się przez powodów na udzielenie pełnomocnictwa procesowego temu samemu adwokatowi nie uzasadniały w tej sytuacji zasądzenia na rzecz powodów tylko jednego wynagrodzenia adwokata. Każdy z powodów musiał prowadzić proces indywidualnie, wykazując zakres zmian, jakie zaszły w jego życiu na skutek śmierci syna i brata. Przepisy procedury cywilnej nie przewidują ograniczeń dla współuczestnika sporu w swobodzie wyboru pełnomocnika, a zatem współuczestnik sporu, zgodnie z zasadą samodzielnego działania, zachowuje pełną swobodę wyboru pełnomocnika, zaś wydatki z tego tytułu należy zaliczyć do niezbędnych kosztów procesu. W konsekwencji należało uznać, że skoro nie może budzić wątpliwości prawo każdego ze współuczestników do otrzymania odrębnie od strony przegrywającej zwrotu kwoty wydatkowanej na wynagrodzenie oddzielnie zaangażowanego adwokata (w razie zastępstwa kilku współuczestników sporu przez różnych adwokatów), to trudno też znaleźć racjonalną argumentację jurydyczną, która miałaby przemawiać za odmiennym potraktowaniem wygrywającego współuczestnika z tego tylko powodu, że zlecił zastępstwo procesowe pełnomocnikowi, występującemu już w sprawie po stronie innego współuczestnika i zapłacił mu wynagrodzenie.

Opłaty i wydatki jakie strony poniosły w toku postępowania kształtowały się następująco.

W sprawie z powództwa W. M., powód poniósł opłatę od pozwu w kwocie 1745,- zł, koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika, oraz opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 2417,- zł, wydatki na poczet opinii biegłego w kwocie 202,5 zł. Pozwany poniósł koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika, oraz opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 2417,- zł, wydatki na poczet opinii biegłego w kwocie 302,05 zł.

W sprawie z powództwa S. M., powód poniósł opłatę od pozwu w kwocie 570,- zł, koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika, oraz opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 2417,- zł, wydatki na poczet opinii biegłego w kwocie 414,70 zł. Pozwany poniósł koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika, oraz opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 2417,- zł, wydatki na poczet opinii biegłego w łącznej kwocie 560 zł.

W sprawie z powództwa M. M. (1) powód poniósł koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika, oraz opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 2417,- zł. Pozwany poniósł koszty wiązane z wynagrodzeniem pełnomocnika, oraz opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 2417,- zł.

Powód W. M. ( przy uwzględnieniu wniesionej apelacji ) wygrał sprawę w 70%. Uwzględniając zasadę stosunkowego rozliczenia kosztów procesu od pozwanego na rzecz powoda należało zasądzić kwotę 2332,77 zł.

Powód M. M. (1) wygrał sprawę w 56 %. Uwzględniając zasadę stosunkowego rozliczenia kosztów procesu należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 290,- zł.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu w odniesieniu do roszczeń wskazanych wyżej powodów znajduje swoje oparcie w treści przepisu art. 100 k.p.c.

Powód S. M. ( przy uwzględnieniu apelacji ) wygrał sprawę w całości. Na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. Sąd zmienił rozstrzygnięcie o kosztach i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3401,70 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. zasądzając od pozwanego na rzecz powodów zwrot opłat od wniesionych środków zaskarżenia oraz zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku.

Na oryginale właściwe podpisy