Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy B. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji B. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 stycznia 2015 r., sygn. akt VI U 2519/14

oddala apelację.

SSA Lucyna Ramlo SSA Maciej Piankowski SSO del. Tomasz Koronowski

Sygn. akt III AUa 489/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony B. L. odwołał się od decyzji pozwanego organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 02.09.2014 r., którą odmówiono mu prawa do emerytury, gdyż do dnia 01.01.1999 r. nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy odmówił uwzględnienia jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia ubezpieczonego od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. i od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...), gdyż świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach zostało wystawione przez archiwum, zaś wykaz C został wykreślony.

Ubezpieczony wniósł o zmianę powyższej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury od dnia ukończenia 60 roku życia. Ubezpieczony nie zgodził się z odmową uwzględnienia podanych przez organ rentowy okresów pracy w warunkach szczególnych.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z 27.01.2015 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygniecie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczony (ur. (...)) w dniu 14.07.2014 r. złożył wniosek o emeryturę. Na dzień 01.01.1999 r. udowodnił 26 lat, 2 miesiące i 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Do okresu pracy w szczególnych warunkach pozwany nie uwzględnił zatrudnienia od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. oraz od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...), gdyż świadectwo pracy w szczególnych warunkach zostało wystawione przez Zakład Usług (...) w B., a ponadto wykreślono wykaz C załącznika w aktualnym brzmieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. Według treści świadectwa pracy z 27.01.1997 r., wystawionego przez kierownika Zakładu Usług (...) wykonywana przez ubezpieczonego praca cieśli wymieniona była w wykazie C, część III, poz. 1 oraz wykazie A, dział XIV, poz. 10 rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r.

Ubezpieczony od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. i od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ciesielskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych.

W praktyce praca ubezpieczonego – jako cieśli - polegała głównie na wykonywaniu szalunków sklepień pieców, były to szalunki drewniane, czasami metalowe; ubezpieczony budował podjazdy, rynny, pomosty z bali, drewniane zabezpieczenia przy kominach i pomosty BHP; ponadto pomagał przy murowaniu, zalewaniu szalunków w brygadzie zbrojarzy i betoniarzy (jak nie było dla niego pracy jako cieśli), ponieważ brygady były kompleksowe. Ubezpieczony pracował na wysokości - przy elewatorach, kominach, przy remontach pieców. Miał on również uprawnienia spawalnicze. Otrzymywał świadczenia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych.

R. G. był zatrudniony jako monter-spawacz.

Sąd Okręgowy zważył, że stan faktyczny ustalił w oparciu o akta osobowe, zeznania ubezpieczonego, zeznania świadków R. C. (1) i R. G., świadectwa z akt ZUS oraz akta emerytalne R. G..

Sąd Okręgowy uznał złożone do akt dokumenty, zeznania ubezpieczonego i świadków za wiarygodne, zeznania te bowiem nie zawierają istotnych sprzeczności, tworzą spójną, logiczną całość, nadto znajdują potwierdzenie w dokumentach składających się na akta pracownicze ubezpieczonego. Świadkowie, których zeznania są logiczne, pokrywające się i dlatego zasługujące na danie im wiary, potwierdzili co do zasady pracę wykonywaną przez odwołującego w spornych okresach.

Sąd Okręgowy dokonał oceny omówionego wyżej stanu faktycznego w kontekście przepisów art. 184 i 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43).

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 cyt. ustawy ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego (art. 184 ust. 2). Warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych wg art. 184 jest spełnienie wyłącznie przesłanki stażu przed dniem 01.01.1999 r. Dla celów natomiast ustalenia uprawnień emerytalnych, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Sąd Okręgowy wskazał, że rozstrzygnięcie zatem niniejszej sprawy wymagało analizy - w pierwszej kolejności, co do prawnego rozumienia pracy w szczególnych warunkach, a dopiero na tle wykładni tej normy odpowiedniego ustalenia i oceny czy praca ubezpieczonego w spornych okresach odpowiadała pracy w szczególnych warunkach, którą mają na uwadze obowiązujące przepisy.

Przesłanka zatrudnienia w szczególnych warunkach określona została w art. 32 ust. 2 cyt. ustawy kryteriami o charakterze przedmiotowym, dotyczącym właściwości prac „o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia”. Ustawodawca jednak nie poprzestał na powyższym określeniu zatrudnienia w szczególnych warunkach, ale w art. 32 ust. 4 odesłał do przepisów dotychczasowych określających rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury. Wyjaśnienia, o jakie przepisy „dotychczasowe” chodzi, dokonał Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13.02.2002 r., III ZP 30/01 (OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243). Na potrzeby rozważanego zagadnienia wystarczy stwierdzić, że chodzi tu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) określające okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach A i B stanowiących załącznik do tego rozporządzenia (pogląd zaprezentowany w wyroku Sądu Najwyższego z 22.02.2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008/5-6/81).

Przepisy w/w rozporządzenia, które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 cyt. ustawy mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obowiązujące normy prawne w sposób jednoznaczny rozstrzygają, jakie środki dowodowe mogą stanowić podstawę do ustalenia konkretnych okoliczności w postępowaniu przed organem rentowym. W związku z tym organ rentowy, rozpoznając wniosek w sprawie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, może uwzględnić wyłącznie te okresy pracy w szczególnych warunkach, które zostały udowodnione za pomocą dokumentów. W przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Zaliczenie nie udokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Na podstawie powyższego nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest - jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27.05.1985 r. (III UZP 5/85) - przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie o prawo do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na pracę w szczególnych warunkach musi jednakże prowadzić do pewnego ustalenia, że ubezpieczony wykonywał w okresie objętym sporem prace w warunkach szczególnych, zgodnie z definicją art. 32 cyt. ustawy w związku z § 1-4 w/w rozporządzenia - wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30.09.2010 r., III AUa 350/10 (OSASz 2011/3/96).

W konsekwencji, wobec rygoryzmu interpretacji przepisów ubezpieczeniowych, w szczególności gdy chodzi o prawo do wyjątkowego świadczenia jakim jest emerytura w wieku wcześniejszym – zdaniem Sądu Okręgowego - nie można uznać, że w okresie wykonywania pracy cieśli praca wykonywana przez ubezpieczonego, była pracą w warunkach szczególnych. Podzielając wcześniej opisane rozumienie instytucji emerytury z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach, Sąd Okręgowy stwierdził, że wyłącznie takie czynności pracownicze, które są wykonywane w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, kwalifikują pracę jako wykonywaną w szczególnych warunkach, tj. prace wyszczególnione w wykazach A i B stanowiących załącznik do w/w rozporządzenia. Do takich prac można jedynie zaliczyć – wymienione pod poz. 10 - prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków (Dział XIV, poz. 10 wykazu A), lecz , co wynika z zeznań samego ubezpieczonego, takich prac on nie wykonywał każdego dnia w pełnym wymiarze czasu pracy. Także pracy zbrojarza betoniarza ubezpieczony nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż jego podstawowe obowiązki to prace ciesielskie.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględniania poglądu ubezpieczonego i możliwości uznania spornego okresu pracy za pracą wykonywaną w warunkach szczególnych. Uznał natomiast za prawidłowe i podzielił stanowisko organu rentowego zaprezentowane w zaskarżonej decyzji o braku spełnienia jednej z przesłanek koniecznej do nabycia prawa do spornego świadczenia.

Jak wynika z powyższego ubezpieczony na dzień 01.01.1999 r. nie udowodnił 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych warunkującego przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Z tych względów i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy odwołanie oddalił.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł ubezpieczony B. L., który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikający z wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka R. C. (2) na okoliczność rodzaju i charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego oraz miejsc, w których praca była wykonywana, a także rodzaju budowanych przez ubezpieczonego kominów i w konsekwencji przyjęcie, iż ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy zaliczanej do prac wykonywanych w szczególnych warunkach określonych w wykazie A stanowiącym załącznik do „rozp. RM z dnia 7.02.1983 r.”, podczas gdy z dowodu z zeznań świadka wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie wykonywał stale (5 dni w tygodniu) i w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie) prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r., wykaz A, dział V, poz. 2, dział IV, poz. 39 oraz dział XIV, poz. 25; poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikający z wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka: R. G. na okoliczność rodzaju i charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego oraz miejsc, w których praca była wykonywana, a także rodzaju budowanych przez ubezpieczonego kominów oraz rodzaju stosowanych przez ubezpieczonego konstrukcji przy budowie elewatorów zbożowych i w konsekwencji przyjęcie, iż ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy zaliczanej do prac wykonywanych w szczególnych warunkach określonych w wykazie A stanowiącym załącznik do „Rozp. RM z dnia 7.02.1983 r.”, podczas gdy z dowodu z zeznań świadka wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie wykonywał stale (5 dni w tygodniu) i w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie) prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z w/w rozporządzeniem, wykaz A, dział V, poz. 2 oraz dział V, poz. 5; poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikający z wadliwej oceny dowodu z przesłuchania ubezpieczonego na okoliczność charakteru jego pracy oraz miejsc w których praca była wykonywana, a także rodzaju budowanych kominów i chłodni wodnej przez ubezpieczonego oraz rodzaju stosowanych przez ubezpieczonego konstrukcji przy budowie elewatorów zbożowych i w konsekwencji uznanie, iż ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy zaliczanej do prac wykonywanych w szczególnych warunkach określonych w wykazie A stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia, podczas z ww. dowodu oraz z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie wykonywał stale (5 dni w tygodniu) i w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie) prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z cyt. rozporządzeniem, wykaz A, dział V, poz. 2 i poz. 5, dział IV, poz. 39 oraz dział XIV, poz. 25.

Apelujący zarzucił ponadto naruszenie § 4 „Rozp. RM z dnia 7.02.1983 r.” w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż ubezpieczony nie legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku, w warunkach szczególnych, wbrew zebranemu w sprawie materiałowi dowodowemu; § 2 w/w „Rozp.” w zw. z art. 184 w zw. z art. 32 w/w ustawy poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż ubezpieczony nie spełnia łącznie wszystkich przesłanek wymaganych do przyznania emerytury z tytułu co najmniej 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku, w warunkach szczególnych, podczas gdy zgodna z zasadami doświadczenia życiowego ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie pozwala na takie uznanie; nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych i mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy poprzez zaniechanie ustalenia czy rodzaj budowanych i remontowanych przez ubezpieczonego kominów i chłodni wodnej kwalifikuje prace ubezpieczonego jako prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z cyt. rozporządzeniem, wykaz A, dział V, poz. 2 - budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych, oraz czy rodzaj stosowanych konstrukcji przez ubezpieczonego przy budowie trzech elewatorów zbożowych w J. i G. kwalifikuje jego prace jako prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z cyt. rozporządzeniem, wykaz A, dział V, poz. 5 - prace przy montażu konstrukcji stalowych na wysokości, a także czy rodzaj remontowanych przez ubezpieczonego zbiorników w Zakładach (...) w B., w P.-B. ( Zjednoczenie (...)) w B., w (...) Zakładach (...) w T., w Zakładach (...) w K., w Zakładach (...) w Ś. i w Kombinacie (...) w B. kwalifikuje prace ubezpieczonego jako prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z cyt. rozporządzeniem, wykaz A, dział IV, poz. 39 - naprawianie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych lub wykaz A, dział XIV, poz. 25 - prace budowlano- montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie i w konsekwencji niezgodne z prawdą przyjęcie, iż ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prac zaliczanych do prac wykonywanych w szczególnych warunkach, zgodnie z wykazem A cyt. „Rozp. RM”.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytuły pracy przez okres ponad 15 lat w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku pracy, a ponadto o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Uzasadniając apelację ubezpieczony podał, że Sąd I instancji, wbrew treści dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c., nie dokonał wszechstronnej i zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego z powodu wadliwej oceny dowodu z zeznań świadków R. C. (1) oraz R. G. i przesłuchania ubezpieczonego i w konsekwencji niezgodnie z prawdą przyjął, iż ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prac zaliczanych do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Ustalenie przez Sąd I instancji faktu nielegitymowania się przez ubezpieczonego stażem co najmniej 15-stu lat wykonywania, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku, pracy w warunkach szczególnych nie ma oparcia w zebranym przez ten Sąd materiale dowodowym, tj.: Sąd I instancji nie dokonał wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego, gdyż: dokonał wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka R. C. (1), który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest praca ubezpieczonego w Zakładach (...) w B., tj. remont 22 gorących pieców retortowych, w których podgrzewano chemikalia, na czynnym Wydziale Fenolu, w postaci wykonywania drewnianych lub metalowych szalunków sklepień pieców, na których budowano sklepienia pieców. Ponadto Sąd dokonał wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka R. C. (1), który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest praca ubezpieczonego w postaci wykonywania szalunków sklepień przy remoncie pieców do produkcji cementu w B. oraz pieców do produkcji nawozów w P., gdzie „wokół cała chemia”, a także kotłów do produkcji proszków w P., gdzie „piece obok pracowały”. Sąd dokonał też wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka R. C. (1), który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest praca ubezpieczonego w G. koło T. przy budowie komina o wysokości 220 m w postaci wykonywania stropu oraz szalunków związanych z wznoszeniem tego komina oraz w NRD w S. przy budowie komina. Sąd dokonał wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka R. C. (1), który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest praca ubezpieczonego w J. i G., gdzie ubezpieczony wykonywał stropy i szalunki związane z wnoszeniem kominów, a ponadto dokonał wadliwej oceny dowodu z zeznań świadka R. G., który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest praca ubezpieczonego w G. przy budowie elewatora zbożowego o wysokości 30m - 40m w postaci wykonywania szalunków, które „szły ślizgiem” oraz praca przy budowie kominów przemysłowych, w tym komina W. w postaci „szalowania od czapki, zwieńczenia na górze” i komina zbieżnego w NRD w S. w postaci obcinania pomostów, zbrojenia, betonowania i przenoszenia szalunków do góry, a także praca przy zbiornikach żelbetowych o wysokości 27m; dokonał wadliwej oceny dowodu z przesłuchania ubezpieczonego, który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest jego praca przy budowie „sześciu kominów o znacznej wysokości" w postaci wykonywania pomostów, które montował na wysokości od 5m, obcinania pomostów na określonej wysokości, wykonywania co 50m stropów przeponowych, deskowania całej powierzchni stropów wewnątrz kominów oraz praca przy budowie jednej chłodni wodnej w G. w postaci wykonywania wkładów z drewna, montowania wkładów w konstrukcje, deskowania ścian do zasypu węgla do pieców koksowniczych, a także fakt wykonywania przez ubezpieczonego szalunków metalowych; dokonał wadliwej oceny dowodu z przesłuchania ubezpieczonego, który złożył zeznania na istotną okoliczność, jaką jest jego praca przy remoncie pieców obrotowych, szybowych i walczaków, tj. praca wewnątrz kadź i zbiorników po kwasach w Zakładach (...) w B., po ługu do produkcji celulozy w Zakładach (...) w Ś., po gazie z baterii koksowych w Gazowni G. w G., po mleczku do produkcji papieru w K..

Zdaniem apelującego, prawidłowa ocena powyższych dowodów mogłoby prowadzić do zupełnie innej – odmiennej w stosunku do przyjętej przez Sąd I instancji - oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji do ustalenia zupełnie innej od ustalonej podstawy faktycznej dochodzonego przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury. Sąd I instancji dokonał oceny dowodów w sposób sprzeczny z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie postępowań w sprawach ubezpieczeń społecznych i zasadami doświadczenia życiowego, lecz również z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, z którego wynika, iż ocena prawa ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury powinna nastąpić z uwzględnieniem przepisów wykazu A stanowiącego załącznik do „Rozp. RM z 7.02.1983 r.”, a nie tylko i nie wyłącznie z działu XIV, poz. 10 (wyrok SN z 08.12.1998 r., II UKN 357/98), a także z uwzględnieniem, iż przy ustalaniu, czy pracownik wykonywał prace w warunkach szczególnych istotne znaczenie ma charakter rzeczywiście wykonywanych przez niego czynności - obowiązków pracowniczych (wyrok SN z 24.03.2009 r., I PK 194/08). Gdyby Sąd I instancji dokonał oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego zgodnie z ww. zasadami, przyjąłby odmienną od przyjętej i tym samym prawidłową ocenę zebranych dowodów, z których wynika, iż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku, wykonywał prace zaliczane do prac wykonywanych w warunkach szczególnych zgodnie z wykazem A „Rozp. RM z 7.02.1983 r.”, ponieważ podstawowymi obowiązkami pracowniczymi wykonywanymi przez ubezpieczonego była budowa sześciu kominów przemysłowych i jednej chłodni kominowej, tj. przemysłowego komina żelbetowego o wysokości 250m dla Zakładów (...) w S., dwóch przemysłowych kominów żelbetowych o wysokości 120m i 200 m dla Kombinatu (...) w S. w NRD, przemysłowego komina żelbetowego o wysokości 220m dla Elektrociepłowni (...), przemysłowego komina żelbetowego o wysokości 120m dla kotłowni w T., przemysłowego komina żelbetowego o wysokości 150m i 11 żelbetowych wież o wysokości 27m dla Zakładów (...) w K., chłodni kominowej w Gazowni G. w G., prace budowlano-remontowe wewnątrz zbiorników o wysokości do 30 m po produktach toksycznych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywano prace zaliczane do prac w warunkach szczególnych, tj.: remont 22 gorących pieców retortowych, w których podgrzewano chemikalia, na czynnym Wydziale Fenolu, w postaci wykonywania drewnianych lub metalowych szalunków sklepień pieców, na których budowano sklepienia pieców w Zakładach (...) w B., remont pieców do produkcji cementu w czynnym Kontowe Cementowo-Wapienniczym (...) w B., remont pieców do produkcji nawozów w czynnych (...) Zakładach (...) w T., remont kotłów do produkcji proszków w czynnej P.-B., praca ubezpieczonego przy budowie kominów przemysłowych i chłodni kominowej to praca zaliczana do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, zgodnie z „Rozp. RM z 7.02.1983r.”, wykaz A, dział V, poz. 2; praca ubezpieczonego na czynnych wydziałach zakładów produkcyjnych to praca zaliczana do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, zgodnie z „Rozp. RM z 7.02.1983r.”, wykaz A, dział XIV, poz. 10 i poz. 25, oraz wykaz A, dział IV, poz. 39.

Zdaniem apelującego Sąd I instancji, wbrew ugruntowanemu stanowisku Sądu Najwyższego, w ramach weryfikacji prawa ubezpieczonego do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, dokonał weryfikacji rzeczywiście wykonywanych obowiązków pracowniczych z poz. 10, działu XIV - prace różne „Rozp. RM z 7.02.1983r.”Gdyby Sąd I instancji dokonał wszechstronnej i prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym dowodów z dokumentów - akt osobowych ubezpieczonego z okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), karta 1 i 2, a także dowodów zeznań świadków i przesłuchania ubezpieczonego na okoliczność rodzaju, zakresu, charakteru, miejsc pracy ubezpieczonego przyjąłby, iż ubezpieczony wykonywał prace zaliczane do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, gdyż dla oceny prawa ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury wziąłby pod uwagę cały wykaz A „Rozp. RM z 7.02.1983r.” (wyrok SN z 8,12.1998 r., II UKN 357/98). Ocena prawa ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury przyjęta przez Sąd I instancji jest nieprawidłowa również ze względu na wadliwą ocenę dowodu z zeznań świadków i przesłuchania ubezpieczonego na okoliczność zarówno otrzymywania przez ubezpieczonego w spornym okresie dodatku szkodliwego za pracę w warunkach szkodliwych oraz posiłków regeneracyjnych i mleka, jak i wykonywania przez ubezpieczonego pracy w spornym okresie w brygadach kompleksowych, tj. w brygadach, do których pracowniczych obowiązków należał specjalistyczny, przemysłowy proces budowy wysokich kominów przemysłowych i chłodni kominowej oraz gruntowne remonty wysokich pieców przemysłowych po produktach toksycznych. Sąd I instancji wadliwie ocenił charakter pracy ubezpieczonego i jej szkodliwości, w szczególności ogromne niebezpieczeństwo i uciążliwości związane z wysokościami oraz wymóg wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia przy budowie kominów przemysłowych i chłodni kominowej, a także ogromne szkodliwości procesu naprawczego urządzeń po produktach toksycznych, co potwierdzili swoimi zeznaniami świadkowie, czego Sąd jednak nie wziął pod uwagę. Nieprawidłowe stanowisko Sądu I instancji jest również wynikiem wadliwej oceny rodzaju pracy ubezpieczonego i miejsc, w których ta praca była wykonywana, ponieważ prace ciesielskie przy obiektach wysokościowych, w tym przy budowie kominów przemysłowych i chłodni kominowej oraz przy pracach budowlano-remontowych wewnątrz przemysłowych pieców wysokościowych po produktach toksycznych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, są pracami zaliczanymi do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, tj.: budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych - zgodnie z „Rozp. RM z 7.02.1983 r.” wykaz A, dział V, poz. 2 oraz zarządzeniem nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1.08.1983 r., wykaz A, dział V, poz. 2, pkt 3 – cieśla; prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości - zgodnie z „Rozp. RM z 7.02.1983r.” wykaz A, dział V, poz. 5 oraz zarządzeniem nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1.08.1983 r., wykaz A, Dział V, poz. 5, pkt 3 - cieśla wykonujący prace na wysokości; prace budowlano-remontowe wewnątrz przemysłowych pieców wysokościowych po produktach toksycznych, na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie - zgodnie z „Rozp. RM z 7.02.1983r.” wykaz A, dział IV, poz. 39 oraz Dział XIV, poz. 25 oraz zarządzeniem nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1.08.1983 r., wykaz A, dział IV, poz. 39, pkt 3 - cieśla oraz dział XIV, poz. 25.

Gdyby Sąd I instancji dokonał wszechstronnej i prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, przyznałby ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu ponad 15 lat pracy, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku, w warunkach szczególnych. Wadliwa ocena przez Sąd I instancji rzeczywistej treści zeznań świadków i ubezpieczonego, dowodu z dokumentów osobowych i płacowych ubezpieczonego, uznanie ich za wiarygodne, a następnie wyprowadzenie z nich wniosków, które przeczą faktom wynikającym z tych dowodów, prowadzi do wniosku, iż Sąd I instancji nie rozważył w sposób wszechstronny dowodów w postępowaniu dowodowym, co skutkuje dokonaniem istotnych ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału oraz brakiem dokonania ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności będących podstawą materialną roszczenia ubezpieczonego i w konsekwencji doprowadziło do nie rozpoznania przez Sąd I instancji istoty niniejszej sprawy.

Apelujący wywodził, że Sąd I instancji naruszył § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w związku z art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich niezastosowanie w konsekwencji niezgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonego prawa do emerytury z tytułu co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, tj. Sąd I instancji dokonał niezgodnego z prawdą ustalenia, iż ubezpieczony nie wykonywał pracy zaliczanej do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z w/w rozporządzeniem, a co za tym idzie nie legitymuje się co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Sąd I instancji, mimo obowiązku ustalenia podstawy faktycznej dochodzonego prawa do emerytury zgodnie z prawdą oraz obowiązku wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, które są sporne, takich ustaleń i wyjaśnień nie poczynił, tj. nie ustalono czy rodzaj budowanych przez ubezpieczonego kominów i chłodni wodnej kwalifikuje prace ubezpieczonego jako prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z cyt. rozporządzeniem - wykaz A, dział V, poz. 2 - budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych; nie ustalono, czy rodzaj stosowanych konstrukcji przez ubezpieczonego przy budowie trzech elewatorów zbożowych w J. i w G. kwalifikuje prace ubezpieczonego jako prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z rozporządzeniem z 07.02.1983 r., wykaz A, dział V, poz. 5 - prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, nie ustalono, czy rodzaj remontowanych przez ubezpieczonego zbiorników w Zakładach (...) w B., w P.-B. w B., w (...) Zakładach (...) w T., w Zakładach (...) w K., w Zakładach (...) w Ś. i w Kombinacie (...) w B. kwalifikuje prace ubezpieczonego jako prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z rozporządzeniem, wykaz A, dział IV, poz. 39 - naprawianie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych lub wykaz A, dział XIV, poz. 25 - prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, podczas gdy – zdaniem apelującego - faktem powszechnie znanym jest, iż pracą mającą bardzo szkodliwy wpływ na zdrowie jest praca przy naprawie części instalacji produkcyjnych ciężkiej chemii, przez którą przepływają substancje chemiczne toksyczne. Sąd I instancji nie wyjaśnił wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż zaniechał zbadania materialnej podstawy roszczenia ubezpieczonego aż do jej ustalenia zgodnego z prawdą i w konsekwencji bezpodstawnie uznał, te istnieje przesłanka materialnoprawna unicestwiająca roszczenie ubezpieczonego do przyznania wcześniejszej emerytury i w konsekwencji ustalił fakt, będący podstawą faktyczną dochodzonego przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury, niezgodny z prawdą, tj. fakt nielegitymowania się przez ubezpieczonego co najmniej 15- letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Czynności oraz ustalenia dokonywane przez Sąd I instancji były wynikiem również postępowania ubezpieczonego, który działał bez profesjonalnego pełnomocnika, co doprowadziło do niedostatecznego wykazania przez ubezpieczonego swoich uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Doprowadziło to do sytuacji, w której wyrok Sądu I instancji sprzeczny jest z elementarnymi zasadami sprawiedliwości społecznej, ponieważ kwalifikacja prac cieśli na budowach i przy remontach kominów przemysłowych, chłodni kominowej, elewatorów zbożowych oraz przemysłowych pieców wysokościowych po produktach toksycznych w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. jako prac zaliczanych do prac wykonywanych w warunkach szczególnych była już rozpatrywana przez Sąd Okręgowy, który przyznał ubezpieczonemu, zatrudnionemu na stanowisku cieśli i wykonującemu prace ciesielskie (które są rodzajowo tożsame z pracami ciesielskimi ubezpieczonego B. L.), emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych - wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 04.02.2013 r., sygn. akt VI U 162/12. Orzeczenie sądowe, różnicujące, w tak zasadniczy sposób, sytuacje pracowników pracujących na analogicznych stanowiskach, przy tych samych rodzajowo pracach, w narażeniu na te same niebezpieczeństwa, w szczególności związane z ogromnymi wysokościami oraz szkodliwymi substancjami chemicznymi, narusza zasady współżycia społecznego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, że w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wskazywano, iż prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (vide: między innymi wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.02.2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17.09.2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 06.12.2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 06.12.2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13.11.2008 r., II UK 88/08, Lex Nr 1001292, z dnia 05.05.2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022 oraz z dnia 08.06.2011 r., I UK 393/10, Lex Nr 950426).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Koniecznym jest by praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy, wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14.09.2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 325; z dnia 19.09.2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 329; z dnia 06.12.2007 r., III UK 66/07, LEX Nr 483283; z dnia 22.01.2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 Nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24.03.2009 r., I PK 194/08, LEX Nr 528152). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Należy też podkreślić, że źródłem prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach jest ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, jak i rozporządzenie Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). Źródłami prawa nie są natomiast zarządzenia resortowe, w tym także zarządzenie nr 9 wydane przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB z dnia 06.12.1983 r.), gdyż nie stanowi ono źródła prawa na podstawie art. 87 Konstytucji RP (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 22.03.2012 r., I UK 403/11, LEX nr 1214549). Sąd Najwyższy w wyroku z 25.02.2010 r., II UK 218/09 (LEX nr 590247) zasadnie wskazał, że wykazy resortowe mają jedynie charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy, jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia Rady Ministrów nie wymienia się konkretnych stanowisk lecz operuje się pojęciem ogólnym.

Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową.

Odnosząc powyższe uwagi do materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie należy stwierdzić, że ubezpieczony prawo do emerytury wywodził z twierdzenia, że pracował w warunkach szczególnych jedynie w okresach od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. oraz od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) (odwołanie – k. 2).

W kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 02.11.2010 r. (k. 37 akt ZUS) ubezpieczony podał, że od 13.09.1971 r. do 28.10.1972 r. i od 15.11.1972 r. do 28.04.1973 r. pracował jako stolarz; zaś od 11.05.1972 r. do 30.06.1993 r., od 18.08.1993 r. do 17.11.1993 r., od 14.02.1994 r. do 13.05.1994 r., od 08.11.1994 r. do 27.05.1995 r., od 24.07.1995 r. do 22.09.1995 r., od 03.02.1996 r. do 05.04.1996 r., od 01.05.1996 r. do 30.11.1996 r. pracował jako cieśla; od 03.12.1996 r. do 27.02.1998 r. pracował jako cieśla-monter; a od 02.03.1998 r. do 30.06.1998 r., od 03.07.1998 r. do 30.09.1998 r. pracował ponownie jako cieśla.

W legitymacji ubezpieczeniowej (seria AM; Nr (...); wydanej w dniu 26.11.1971 r. – na k. 9-13 akt ZUS, plik III- akta dotyczące ustalenia kapitału początkowego) poświadczone są rodzaje pracy ubezpieczonego:

1. (...) Fabryka (...) - od dnia 12.09.1971 r. do 28.10.1972 r. – rodzaj wykonywanej pracy „uczeń stolarski”;

2. nazwa zakładu nieczytelna – od 15.11.1972 r. do 29.05.1973 r. – rodzaj wykonywanej pracy „stolarz”;

3. (...) Przedsiębiorstwo (...) – od 11.05.1972 r. – brak adnotacji o dacie ustania stosunku pracy – rodzaj wykonywanej pracy „cieśla”;

4. Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w B. – od 06.05.1996 r. – brak adnotacji o dacie rozwiązania stosunku pracy - rodzaj wykonywanej pracy „cieśla”;

5. (...) Sp. z o.o. w Niemczy – od 03.12.1996 r. do 27.02.1998 r. - rodzaj wykonywanej pracy „cieśla”;

6. (...) S.A. w B. – od 02.03.1998 r. do 30.06.1998 r. - rodzaj wykonywanej pracy „cieśla”.

W aktach ZUS dotyczących ustalenia kapitału początkowego znajduje się świadectwo pracy wystawione w dniu 23.04.1993 r. przez (...) Przedsiębiorstwo (...) w B. – w likwidacji, w którym podano, że ubezpieczony był tam zatrudniony od dnia 11.05.1973 r. do dnia 30.06.1993 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku cieśla. Ponadto podano, że w okresie zatrudnienia ubezpieczony uzyskał tytuł mistrza w zawodzie cieśla oraz odbył kurs podstawowy spawania acetylenowego i elektrycznego. W świadectwie zaznaczono, że ubezpieczony nie korzystał z urlopu bezpłatnego, zaś od 16.08.1973 r. do 04.08.1975 r. odbywał służbę wojskową (świadectwo pracy na k. 15 kat ZUS, plik III).

Jednocześnie jednak z treści świadectwa pracy z dnia 26.02.1993 r. wydanego przez (...) Sp. z o.o. w B. wynika, że ubezpieczony był zatrudniony w tym zakładzie w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 09.09.1991 r. do 14.02.1993 r. na stanowisku cieśli i jednocześnie był oddelegowany na budowę eksportową do RFN poprzez (...) S.A. w W. (świadectwo pracy na k. 16 akt ZUS, plik III).

W aktach ZUS znajdują się karty wynagrodzeń ubezpieczonego za okres jego zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B., z których wynika m.in., że był on zatrudniony na stanowisku cieśli, a sporadycznie wypłacano mu dodatek szkodliwy. Natomiast w kartach wynagrodzeń brak jest adnotacji o wypłaconym wynagrodzeniu za okres od czerwca 1988 r. do czerwca 1989 r. Na karcie wynagrodzeń za 1991 r. odnotowano, że ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego od 09.09.1991 r. do 08.09.1992 r. (karty wynagrodzeń na k. 39-59 akt ZUS, plik III).

Pozostałe świadectwa pracy zawarte w aktach ZUS (na k. 20-21, 23, 25, 27, 29-30 plik III akt ZUS) potwierdzają okresy zatrudnienia wskazane przez ubezpieczonego w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 02.11.2010 r. (k. 37 akt ZUS).

W dniu 22.04.2014 r. ubezpieczony zwrócił się do organu rentowego o wyjaśnienie, czy posiadane w jego aktach świadectwo na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach kwalifikuje go do przejścia z renty na emeryturę w wieku 60 lat (pismo na k. 127 akt ZUS). Do powyższego pisma ubezpieczony dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wydane w dniu 27.01.1997 r. przez Zakład Usług (...) w B., w którym podano, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. oraz od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ciesielskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych – wykaz A dział XIV, poz. 10 oraz wykaz C dział III, poz. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. (Dz. U. nr 8, poz. 43) na stanowisku cieśla, wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 10 pkt 5 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 01.08.1983 r. (Dz. Urz. MBiMB nr 3, poz. 6); wykaz C część I, poz. 11, pkt 5 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 10.12.1983 r. (Dz. Urz. MBiMB nr 1, poz. 1) – świadectwo na k. 128 akt ZUS.

Organ rentowy pismem z dnia 21.05.2014 r. wyjaśnił ubezpieczonemu, że okres pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, a ustalenie uprawnień przed organem rentowym może być dokonane na podstawie zaświadczeń wydanych przez wymienione podmioty, a archiwum nie jest uprawnione do wystawiania świadectw wykonywania prac w warunkach szczególnych. Ponadto organ rentowy przedstawił warunki nabywania prawa do emerytury w obniżonym wieku (pismo na k. 129 akt ZUS).

W dniu 14.07.2014 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. We wniosku podał, że posiada zawód „cieśla budowlany szalunkowy” i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Ubezpieczony oświadczył, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach, zaś dokumenty i świadectwa pracy znajdują się w aktach. Ubezpieczony załączył jedynie ponownie świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wydane w dniu 27.01.1997 r. przez Zakład Usług (...) w B., które już złożone przez ubezpieczonego przy jego piśmie z 22.04.2014 r. (wniosek na k. 1-6 oraz świadectwo na k. 7 akt ZUS – plik II).

Zaskarżoną decyzją z dnia 02.09.2014 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, gdyż ubezpieczony nie posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia ubezpieczonego od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. i od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...), gdyż świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach zostało wystawione przez archiwum, zaś wykaz C został wykreślony. Ponadto organ rentowy ustalił, że ubezpieczony posiada okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 26 lat, 2 miesięcy i 19 dni (decyzja na k. 23 akt ZUS, plik II).

Sąd Okręgowy pozyskał akta osobowe ubezpieczonego za okres jego zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. (akta osobowe na k. 9).

Z dokumentów zawartych w powyższych aktach osobowych wynika, że ubezpieczony w dniu 05.05.1973 r. został skierowany przez Wydział Zatrudnienia w B. na wolne stanowisko pracy. W karcie obiegowej zmiany odnotowano, że ubezpieczony z dniem 11.05.1973 r. został przyjęty do pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. na stanowisko cieśli na 7-dniowy okres próbny. Z pisma zakładu pracy z dnia 11.05.1973 r. wynika, że ubezpieczony podjął pracę na 7 dniowy okres próby, a po jego upływie na czas nieokreślony i powierzono mu obowiązki cieśli – budowa W.. Z odpisu decyzji o powołaniu ubezpieczonego do odbycia służby wojskowej wynika, że ubezpieczony odbywał służbę wojskową od dnia 16.08.1973 r. do dnia 04.08.1975 r. Po zwolnieniu ze służby wojskowej ubezpieczony pismem z 12.08.1975 r. zwrócił się do zakładu pracy o ponowne zatrudnienie. Na powyższym piśmie uczyniono adnotację „Zgoda. Budowa J. zbrojarz 950 zł od 20.08.75 r.”. W karcie obiegowej zmiany związanej z powrotem z wojska odnotowano, że ubezpieczony z dniem 25.08.1975 r. został ponownie zatrudniony na stanowisku cieśla – budowa J..

W umowie o czasowe przeniesienie z dnia 20.08.1975 r. ubezpieczony i zakład pracy uzgodnili, że ubezpieczony z dniem 25.08.1975 r. będzie przeniesiony z budowy W. na budowę w J..

W umowie o czasowe przeniesienie z dnia 27.03.1976 r. ubezpieczony i zakład pracy uzgodnili, że ubezpieczony z dniem 29.03.1976 r. będzie przeniesiony z budowy w J. na budowę W..

W porozumieniach z dnia 07.05.1976 r., z 03.12.1976 r. i z 14.02.1977 r. zawartych między ubezpieczonym i zakładem pracy ustalono, że ubezpieczony w okresach od 11.05.1976 r. do 31.12.1976 r. i od 01.01.1977 r. do 30.06.1977 r. będzie skierowany do pracy na budowie komina w S. w NRD na stanowisku cieśla.

W informacjach o zmianach wysokości wynagrodzenia podawano, że ubezpieczony pracuje jako cieśla (pisma z 29.12.1975 r., z 10.02.1977 r., z 20.07.1979 r.).

W piśmie z dnia 18.08.1981 r. ubezpieczony zwrócił się do zakładu pracy o podwyższenie mu wynagrodzenia wskazując, że w lipcu 1981 r. uzyskał uprawnienia spawalnicze i poza wykonywaniem robót ciesielskich wykonuje też prace monterskie i spawalnicze.

Pismem z dnia 08.10.1981 r. zakład pracy zawiadomił ubezpieczonego, że z dniem 01.09.1981 r. powierza mu obowiązki spawacza-cieśli.

W umowie o czasowe przeniesienie (bez podania daty jej zawarcia) ubezpieczony i zakład pracy uzgodnili, że ubezpieczony z dniem 05.04.1982 r. będzie przeniesiony z B. na budowę T..

W dniu 26.04.1982 r. ubezpieczony zawarł z zakładem pracy umowę o pracę na budowie zagranicznej w Iraku w okresie od 29.04.1982 r. do 29.10.1982 r., gdzie miał wykonywać pracę na stanowisku cieśli. Z wniosku o rozliczenie w związku z zakończeniem pracy na budowie wynika, że ubezpieczony zakończył pracę w Iraku z dniem 12.08.1983 r.

Z dniem 31.10.1983 r. przyznano ubezpieczonemu stawkę wynagrodzenia na stanowisku cieśli w (...) G. (pismo pracodawcy z 27.10.1983 r.).

W pismach informujących ubezpieczonego o zmianach wysokości jego wynagrodzenia zakład pracy podawał, że zajmuje on stanowisko cieśli (pisma z 24.03.1982 r., z 27.10.1983 r.).

W umowie o czasowe przeniesienie z 02.04.1984 r. ubezpieczony i zakład pracy uzgodnili, że ubezpieczony z dniem 03.04.1984 r. będzie przeniesiony z B. do G. na stanowisko cieśli.

W pismach informujących ubezpieczonego o zmianach wysokości jego wynagrodzenia zakład pracy podawał, że zajmuje on stanowisko cieśli (pisma z 29.11.1984 r., z 23.06.1985 r., z 17.11.1986 r., z 01.07.1987 r., z 01.02.1988 r., z 02.05.1988 r., z 06.05.1988 r.).

W opinii z dnia 10.12.1985 r. Kierownik Zespołu Budów nr 1 podał, że ubezpieczony jest zatrudniony na stanowisku cieśli. Także w opinii dyrektora zakładu pracy z dnia 10.12.1985 r. podano, że ubezpieczony od 11.05.1973 r. wykonuje pracę na stanowisku cieśli.

Z rozliczenia końcowego pracownika zatrudnionego na budowie w RFN (bez daty) wydanego przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) wynika, że ubezpieczony wykonywał pracę na budowie w RFN od 12.05.1988 r. do 21.11.1988 r.

W związku z powrotem ubezpieczonego do Polski zakład pracy ponownie zatrudnił go na stanowisku cieśli w (...) B. (pisma informujące o zmianie wysokości wynagrodzenia wskazują, że ubezpieczony zajmował stanowisko cieśla – pisma z 25.07.1989 r., z 18.10.1989 r., z 20.01.1990 r.).

Ubezpieczony zwrócił się do zakładu pracy (pismo bez oznaczenia daty) o udzielenie mu urlopu bezpłatnego na okres 6 miesięcy - od dnia 15.03.1990 r. Pismem z dnia 20.02.1990 r. zakład pracy zawiadomił ubezpieczonego, że wyraża zgodę na korzystanie przez niego z urlopu bezpłatnego przez okres 6 miesięcy – od dnia 15.03.1990 r.

W pismach informujących ubezpieczonego o zmianach wysokości jego wynagrodzenia zakład pracy podawał, że zajmuje on stanowisko cieśli (pisma z 20.08.1990 r., z 15.04.1991 r.).

Pismem z dnia 01.07.1991 r. ubezpieczony zwrócił się do zakładu pracy o udzielenie mu urlopu bezpłatnego na okres 1 roku. Pismem z dnia 09.09.1991 r. zakład pracy wyraził zgodę na udzielnie ubezpieczonemu urlopu bezpłatnego na okres jednego roku, tj. od 09.09.1991 r. do 08.09.1992 r. Pismem z dnia 06.10.1991 r. ubezpieczony zawiadomił zakład pracy, że urlop bezpłatny rozpoczął od 09.09.1991 r.

W piśmie rozliczającym pracę na budowie w RFN z dnia 31.12.1991 r. podano, że ubezpieczony od 09.09.1991 r. do 31.12.1991 r. pracował w charakterze cieśli. W powyższym rozliczeniu brak jest informacji o opłacaniu składek na ubezpieczenie w Polsce.

W piśmie z dnia 13.08.1992 r. ubezpieczony zwrócił się do zakładu pracy o przedłużenie urlopu bezpłatnego do dnia 09.09.1993 r. Pismem z dnia 13.08.1992 r. zakład pracy zawiadomił ubezpieczonego, że urlop bezpłatny został mu udzielony do dnia 09.09.1993 r.

W piśmie rozliczającym pracę na budowie w RFN z dnia 24.09.1992 r. podano, że ubezpieczony od 02.01.1992 r. do 24.09.1992 r. pracował w charakterze cieśli. W powyższym rozliczeniu brak jest informacji o opłacaniu składek na ubezpieczenie w Polsce.

W piśmie rozliczającym pracę na budowie w RFN z dnia 13.02.1993 r. podano, że ubezpieczony od 04.01.1993 r. do 13.02.1993 r. pracował w charakterze cieśli. W powyższym rozliczeniu brak jest informacji o opłacaniu składek na ubezpieczenie w Polsce.

W rocznych kartach ewidencji czasu pracy za 1992 i 1993 r. podano, że od 01.01.1992 r. do 25.03.1993 r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego – dewizowego.

Pismem z dnia 23.03.1993 r. zakład pracy wypowiedział ubezpieczonemu umowę o pracę, która uległa rozwiązaniu z dniem 30.06.1993 r.

W dniu 29.04.1994 r. likwidator (...) Przedsiębiorstwa (...) wydał świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w którym podano, że ubezpieczony od 11.05.1973 r. do 15.08.1973 r. oraz od 25.08.1975 r. do 30.06.1993 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ciesielskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych – wykaz A dział XIV, poz. 10 oraz wykaz C dział III, poz. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. (Dz. U. nr 8, poz. 43) na stanowisku cieśla, wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 10 pkt 5 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 01.08.1983 r. (Dz. Urz. MBiMB nr 3, poz. 6); wykaz C część I, poz. 11, pkt 5 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 10.12.1983 r. (Dz. Urz. MBiMB nr 1, poz. 1). Treść powyższego świadectwa jest tożsama z treścią świadectwa wydanego w dniu 27.01.1997 r. przez Zakład Usług (...) w B..

(powyższe dokumenty zawarte zostały w aktach osobowych ubezpieczonego – na k. 9 akt)

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadków R. C. (1), R. G. oraz z przesłuchania ubezpieczonego.

Świadek R. C. (1) zeznał, że pracował razem z ubezpieczonym w (...) Przedsiębiorstwa (...). Świadek pracował w tym zakładzie od maja 1972 r. do czerwca 1992 r. na różnych stanowiskach – tj. jako murarz, technik budowy, majster budowy, kierownik robót, zastępca kierownika robót, kierownik zespołu budów i kierownik grupy robót. Ubezpieczony w tym zakładzie pracował jako cieśla, spawacz na wielu różnych budowach, na gorących piecach, przy remontach pieców, przy remontach pieców na terenie (...), w T. na (...), w B.. Na tych budowach świadek spotykał ubezpieczonego. Były takie okresy, że świadek bezpośrednio współpracował z ubezpieczonym na tych samych budowach, ale były też okresy, że pracowali gdzieś obok. Świadek widział jak ubezpieczony pracował na terenie (...) wykonując prace na piecach, co polegało konkretnie na wykonaniu drewnianych szalunków sklepień pieców, a tylko nieraz były one metalowe. Świadek twierdził, że ubezpieczony pracował w warunkach szkodliwych, gdyż z tego co pamięta, to zakład płacił dodatek szkodliwy i ubezpieczony dostawał zupki regeneracyjne, a w paru przypadkach dostawał też mleko. Ubezpieczony pracował ciepłych i zapylonych rejonach pracy. Piece do remontu były wyłączane, ale nie zawsze całe, a niekiedy tylko te części, które szły do remontu. Temperatura po wyłączeniu pieca obniżała się, ale stopniowo. Do pieca przykładowo wchodziło się po jednej dobie od jego wyłączenia i wtedy temperatura była w nim jeszcze wysoka. Poza tym było zapylenie, były różne chemikalia, zależnie co się w nich wytapiało. Zdarzało się, że gdy była taka potrzeba to ubezpieczony też murował. Podstawowymi pracami jakie ubezpieczony wykonywał to były prace ciesielskie w drewnie. Najczęściej ubezpieczony wykonywał pracę wewnątrz pieców. Na wykonanych przez ubezpieczonego szalunkach budowało się sklepienia, czyli wykonywano prace murarskie z cegły. W G. był komin o średnicy 19 m na dole. Ubezpieczony wykonywał tam m.in. szalunki związane ze stropem. Była to praca na dużej wysokości. Ponadto ubezpieczony wykonywał tam inne rzeczy szalunkowe związane ze wznoszeniem tego komina; były to szalunki drewniane. Przy budowie elewatora w J. ubezpieczony też wykonywał szalunki związane ze wznoszeniem elewatora. Podobnie w G. też ubezpieczony pracował przy budowie szalunków. Szkodliwość tych prac – zdaniem świadka – wiązała się z wysokością. Świadek nie był obecny przy pracy ubezpieczonego w NRD (w miejscowości S.). Specyfika budowy kominów wiązała się z pracą na wysokości oraz z tym, że używano materiałów szkodliwych dla zdrowia. Na budowie (...) wykonywano głównie remonty kotłów wytwarzających parę. Ubezpieczony wykonywał szalunki walczaków, które podgrzewały wodę. Praca dla (...) polegała na remoncie pieców, które służyły do wytwarzania nawozów sztucznych. Do remontów piece były zatrzymywane, a ubezpieczony najczęściej wykonywał szalunki pod sklepienia pieców które miały dwadzieścia kilka metrów średnicy. W (...) wykonywano remonty pieców retortowych, w których obrabiano chemikalia. Świadek „nie kojarzył”, aby ubezpieczony miał jakieś przerwy w pracy związane np. z korzystaniem z urlopów bezpłatnych. Świadek oświadczył, że problemy z dokładnym kojarzeniem dat (zeznania świadka R. C. (1) – na nośniku danych elektronicznych – na k. 19).

Świadek R. G. zeznał, że pracował razem z ubezpieczonym w (...) Przedsiębiorstwa (...) od początku utworzenia firmy do jej końca, czyli do 1993 r. Początkowo świadek pracował jako spawacz i cieśla i pracował z ubezpieczonym w jednej brygadzie ciesielskiej. Świadek zeznał, że „po części” wykonywał te same prace co ubezpieczony. Świadek zeznał, że otrzymał świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych i została mu przyznana emerytura wcześniejsza. Pierwsza praca ubezpieczonego odbywała się na elewatorze zbożowym i była to praca na wysokości, gdzie ubezpieczony wykonywał szalunki pracując jako cieśla. Ponadto ubezpieczony wykonywał prace przy wznoszeniu kominów przemysłowych. Inne czynniki szkodliwe były przy remontach pieców (temperatura i zapylenie pyłem produkcyjnym). Przy rozbiórkach bardzo się też kurzyło. Zakład pracy wypłacał dodatki do wynagrodzeń: tzw. wysokościowe (gdy wykonywana była praca na wysokości), było też wydawane mleko. Nieraz zdarzało się, że ubezpieczony też spawał i wykonywał zbrojenia, a dotyczyło to sytuacji, gdy ubezpieczony pracował w tzw. brygadzie kompleksowej. Podczas prac na (...) był chyba wykonywany komin o wysokości ok. 300 m i „chyba” ubezpieczony szalował zwieńczenie komina. W S. ubezpieczony pracował w brygadzie kompleksowej i wówczas wykonywał wszelkie prace (zbrojarsko, betoniarskie i szalunkowe, a jak trzeba było to też spawalnicze). Przy budowie kominów szkodliwość pracy polegała na tym, że praca była wykonywana na wysokości. Praca w K. odbywała się na zbiornikach – szalowało się, zbroiło i betonowało (zeznania świadka R. G. na nośniku danych elektronicznych – na k. 19).

Należy zaznaczyć, że świadek R. G. składając zeznania kierował się w stronę ubezpieczonego dążąc do uzgodnienia treści swoich zeznań z ubezpieczonym (zapis audio-video na nośniku danych elektronicznych – na k. 19).

Z treści dokumentów zawartych w aktach rentowych świadka R. G. wynika, że Zakłady (...) w B. wydały świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w okresie od 25.06.1965 r. do 28.02.1972 r., które polegały na oczyszczaniu, naprawianiu aparatów, pojemników po produktach toksycznych i parzących na stanowisku ślusarza remontowego. Ponadto wydano świadkowi świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w (...) Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 14.06.1973 r. do 31.07.1993 r. przy remoncie pieców przemysłowych na gorąco oraz przy budowie kominów przemysłowych na stanowisku monter spawacz i majster. Organ rentowy odmówił świadkowi prawa do emerytury w wieku obniżonym twierdząc, że nie posiada on 15 lat pracy w warunkach szczególnych, zaś Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 21.03.2007 r. zmienił decyzję organu rentowego i przyznał świadkowi prawo do emerytury od dnia 17.12.2006 r. Z uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd Okręgowy ustalił, że świadek w (...) Przedsiębiorstwie (...) wykonywał pracę w warunkach szczególnych, będąc zatrudniony na stanowisku spawacza, czyli wymienionym w wykazie A, dziele XIV, poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. (świadectwa i odpis wyroku w aktach rentowych świadka – w załączeniu).

Ubezpieczony w złożonych zeznaniach potwierdził, że w okresie objętym sporem pracował na stanowisku cieśli. Zeznał, że w piecach obrotowych wykonywał różnego rodzaju krążyny, podjazdy pod wózki, a jak już te prace wykonał to pomagał innym pracownikom – przy wywożeniu wypalonych cegieł i przy murowaniu. W piecach szybowych ubezpieczony wykonywał różnego rodzaju rynny do spuszczania wypalonej cegły na samochody i uczestniczył przy odzyskiwaniu cegły. Na małych piecach (tzw. walczakach) ubezpieczony pracował przy usuwaniu starego żaro-betonu, spawał kotwy, a pod kotwami ubezpieczony wykonywał szalunki, a następnie z murarzami zalewał szalunki żaro-betonem. W (...) ubezpieczony pracował też na kilku kominach na znacznych wysokościach. Ubezpieczony jako cieśla na początku (na dole) wykonywał wszystkie pomosty, a gdy urządzenie „było wyjechane” na górę gdzieś na 5 m, to je zakładał. Były zakładane trzy pomosty robocze na zewnątrz i wewnątrz komina, gdzie wykonywano zadania. Komin był stożkowy i po wjechaniu na górę pomosty trzeba było obcinać, bo były już za długie. Gdy nie było dla ubezpieczonego pracy ciesielskiej to pracował ze zbrojarzami i betoniarzami; wówczas ubezpieczony też spawał pręty mocujące zbrojenia i szalunek. Ubezpieczony pracował ponadto na trzech elewatorach zbożowych. Każde urządzenie miało 9 komór, a każda komora musiała mieć swoje wieszaki na których były wykonywane pomosty i te pomosty razem z urządzeniem podnosiły się do góry. Pomosty były robione z bali drewnianych. To była dla ubezpieczonego typowa praca cieśli. Gdy te prace już wykonał to ubezpieczony wykonywał inne prace w ramach brygady kompleksowej. Ubezpieczony wykonywał też drewniane zabezpieczenia przy dojściach do komina. Ubezpieczony zajmował się też deskowaniem stropów przeponowych (bhp). Ubezpieczony ocenił, że około 25% czasu pracy zajmowały mu prace ciesielskie, a resztę czasu przeznaczał na wykonywanie innych prac. Natomiast pracując przy silosach zbożowych ubezpieczony miał do wykonania więcej prac ciesielskich. Ubezpieczony ponadto pracował przy pracach remontowych – na (...), Gazowni G. (ubezpieczony wykonywał chłodnię wodną z drewna), C. Ś. (tam gro prac stanowiły prace ciesielskie, ale też remontowe; ubezpieczony stawiał rusztowania wokół zbiorników, było rozbierane poszycie izolacyjne zbiornika i zastępowane nowym ociepleniem. Ubezpieczony wykonywał też prace ciesielskie typu kanał dla kolejki. Pracował też na halach, gdzie były stawiane rusztowania i rozbierano zużyte elementy). W B. ubezpieczony pracował przy budowie muru oporowego. Ubezpieczony zeznał, że zdarzało się, że w ciągu jednego roku pracował na 5-6 różnych budowach. Ostatecznie ubezpieczony zeznał, że około 50% prac jakie wykonywał to były prace ciesielskie. Na różnych budowach proporcje te się zmieniały. Podstawowe prace jaki wykonywał to szalowanie, betonowanie, zbrojenie i spawanie. Ubezpieczony zeznał, że ze świadkiem R. G. pracował jedynie przez około 5 lat, a później pracowali na różnych budowach. Ubezpieczony zeznał, że jak pracował z R. G. w jednej brygadzie to wykonywali te same prace, a jak nie pracowali razem to nie wie czy wykonywali te same prace. Ubezpieczony zeznał, że ma świadomość, że R. G. był zatrudniony na stanowisku ślusarza remontowego. Zasadniczym obowiązkiem R. G. jako ślusarza remontowego było spawanie, zaś podstawowym obowiązkiem ubezpieczonego było wykonywanie prac ciesielskich. Ubezpieczony zeznał, że nie pracował wewnątrz cystern. Wewnątrz kotłów ubezpieczony nie pracował – pracował jedynie w kadziach w (...). Ponadto ubezpieczony zeznał, że pracował przy substancjach toksycznych w (...) w 1987 r. kiedy został włączony do brygady ślusarskiej i pracował przy wymianie kadzi po kwasach o wadze 16 ton. Ta praca mogła trwać około jednego roku. Ponadto ubezpieczony zeznał, że z substancjami toksycznymi miał kontakt w czasie pracy w Ś. przez okres około 2,5 roku. W G. na Gazowni ubezpieczony pracował około pół roku. Ubezpieczony zeznał, że nie wykonywał prac murarskich wewnątrz kotłów (zeznania ubezpieczonego na nośniku danych elektronicznych – na k. 23).

Powyżej zaprezentowany materiał dowodowy dawał podstawy do ustalenia, że do zasadniczych obowiązków ubezpieczonego należało wykonywanie prac na stanowisku cieśli. Ubezpieczony pracował na różnych budowach, w ciągu jednego roku zdarzało się – jak zeznał ubezpieczony – że pracował kolejno nawet na 5-6 różnych budowach. Część z tych prac ubezpieczony wykonywał przy budowie lub remoncie kominów. Gdy ubezpieczony wykonał prace ciesielskie przystępował do wykonywania innych powierzonych mu prac, które wymagały wykonania, a zatem zdarzało się, że pracował przy murowaniu, zbrojeniu i spawaniu.

Należy wyjaśnić, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – stanowiący wykaz A obejmujący prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – w dziale V (tj. w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) wymienione zostały między innymi prace:

- pod poz. 2 - budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych;

- pod poz. 4 - zbrojarskie i betoniarskie;

- pod poz. 5 – przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości.

Ponadto w dziale XIV (prace różne) pod poz. 10 wymieniono prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków, zaś pod poz. 12 wymieniono prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Z powyższego wykazu wynika, że wykonywanie wszelkich prac (w tym także ciesielskich) przy budowie lub remoncie kominów przemysłowych stanowi pracę w warunkach szczególnych. Jednakże, aby nabyć prawo do emerytury w wieku obniżonym wymagane jest, aby ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W świetle przytoczonych wyżej dowodów nie może być żadnych wątpliwości, że ubezpieczony jedynie przez pewien (nie dający się precyzyjnie ustalić okres) wykonywał pracę na kominach przemysłowych.

Ponadto ubezpieczony pracował przy budowie i remoncie innych konstrukcji budowlanych, w tym także pracował na wysokościach, lecz nie były to już kominy, ale silosy zbożowe, remonty pieców, remonty kotłów wytwarzających parę, budowa elewatora, a także pracował przy szalowaniu zbiorników.

Żaden ze świadków oraz sam ubezpieczony nie wskazał precyzyjnie okresów pracy przy budowie kominów. Z treści dokumentów nie wynika w jakich dokładnie okresach ubezpieczony wykonywał pracę przy budowie i remoncie kominów. Powyższe dane nie wynikają również z zeznań ubezpieczonego. Tymczasem to na ubezpieczonym spoczywał ciężar dowodu wykazania okresów pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie udowodnił, aby prace powyższe wykonywał przez okres co najmniej 15 lat.

Pozostałe prace, jakie ubezpieczony wykonywał w spornym okresie, nie mogły zostać uznane za wykonywane w warunkach szczególnych.

Zasadniczym obowiązkiem ubezpieczonego, wynikającym z treści dokumentów zawartych w aktach osobowych, ale także potwierdzonych zeznaniami samego ubezpieczonego (i świadków) było wykonywanie prac ciesielskich.

Przedstawiony przez ubezpieczonego oraz świadków rodzaj wykonywanych prac (poza pracą przy budowie i remoncie kominów przemysłowych) nie mógł zostać zakwalifikowany do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, o których stanowi art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Powszechnie jest wiadomym, że cieśla jest zawodem związanym z obróbką drewna, który polega na wykonywaniu elementów konstrukcji z drewna, trwale związanych z obiektem działania (np. z budynk iem) – zob. wikipedia.org/wiki/Cieśla. Nie ulega wątpliwości, że ubezpieczony zajmował się wykonywaniem szalunków i rusztowań z drewna, gdyż to wynika z zeznań świadków i ubezpieczonego. Cieśla szalunkowy zajmuje się wykonywaniem szalunków (konstrukcji z drewna), które są następnie wypełniane betonem, np. schody betonowe i żelbetowe, słupy itp. (zob. jak wyżej).

Dział V załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r., czyli określający prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” wymienia enumeratywnie tylko następujące prace:

1. Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach

2. Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych

3. Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych

4. Prace zbrojarskie i betoniarskie

5. Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości

6. Prace malarskie konstrukcji na wysokości

7. Prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda - ląd

8. Prace cykliniarskie

9. Prace dekarskie

10. Prace kamieniarskie

11. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych

12. Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych

13. Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne

14. Prace przy produkcji cementu

15. Prace przy produkcji betonu kruszywowego

16. Prace przy produkcji wapna

17. Prace przy produkcji gipsu półmokrego

18. Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń

19. Prace przy produkcji wyrobów ze szkła kryształowego

20. Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie masy dolomitowej

21. Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych.

Prace wykonywane przez ubezpieczonego (na stanowisku cieśli) w spornych okresach – wyjąwszy, co już omówiono prace określone pod poz. 2 - nie dają się zakwalifikować pod żadną z powyższych pozycji.

Ubezpieczony jako cieśla zajmował się przygotowaniem szalunków z drewna oraz wykonywał rusztowania. Niewątpliwie większość z tych prac wykonywał na wysokościach oraz poniżej poziomu gruntu (jak zeznał ubezpieczony były to jednak jedynie zagłębienia, a nie głębokie wykopy).

Ubezpieczony jedynie w razie potrzeb (a nie stale i w pełnym wymiarze) wykonywał prace zbrojarskie i betoniarskie (poz. 4), a ponadto incydentalnie zdarzało się, że wykonywał prace spawalnicze (prace zaliczonego do wykonywanych w warunkach szczególnych – zgodnie z poz. 12 dział XIV). Zdarzało się również, że ubezpieczony zajmował się montażem konstrukcji metalowych na wysokości (poz. 5). Jednakże, jak wynika z zeznań świadków oraz samego ubezpieczonego, do jego zasadniczych obowiązków należało wykonywanie prac ciesielskich, które zajmowały mu (zależnie od charakteru danej budowy) od 25% do 50% jego zakresu wykonywanych obowiązków. Ubezpieczony wprawdzie większość prac wykonywał na wysokości, ale zasadnicza jego praca nie polegała na montażu konstrukcji metalowych, lecz drewnianych (szalunków oraz rusztowań).

Należy też wyjaśnić, że pracą na wysokości, w rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650), jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi (§ 105 ust. 1 cyt. rozporządzenia). Jednakże, zgodnie z § 105 ust. 2 wskazanego wyżej rozporządzenia, do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:

1) osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi;

2)wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

Ubezpieczony wskazywał, że część jego prac polegała na wykonywaniu prac na wysokości, jednakże zarówno świadkowie, jak i ubezpieczony nie twierdzili, aby powyższe prace ubezpieczony wykonywał bez zabezpieczenia w konstrukcje i urządzenia chroniące go przed upadkiem z wysokości.

Niezależnie od powyższego z przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy postępowania wynika, że oprócz wykonywania przez ubezpieczonego prac na wysokości, wykonywał on również prace na poziomie ziemi, które to prace nie są zaliczone do prac uprawniających do emerytury w wieku obniżonym.

Świadek R. G. uzyskał prawo do emerytury w wieku obniżonym, jednakże zasadnicze jego obowiązki polegały na spawaniu i były odmienne od podstawowych obowiązków ubezpieczonego, co ostatecznie przyznał ubezpieczony w toku składanych przez siebie zeznań.

Uwzględnienie przez sąd odwołania innego pracownika, które odbywało się w innym postępowaniu, nie może oznaczać, że zachodziły podstawy do uwzględnienia odwołania w niniejszej sprawie. Zwłaszcza, gdy się zważy, że z woli ustawodawcy zasadnicza część prac wykonywanych przez ubezpieczonego nie została zaliczone do prac uprawniających do uzyskania prawa do emerytury wieku obniżonym.

Prawidłowo Sąd Okręgowy wskazał, że uprawnienie do emerytury w wieku obniżonym stanowi odstępstwo od reguły nabywania prawa do emerytury w tzw. wieku powszechnym, a tym samym przepisy określające szczególne uprawnienia nie mogły być interpretowane rozszerzająco, lecz ściśle.

Uwzględniając powyższe ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne zarzuty apelacji okazały się nieuzasadnione, gdyż w istocie Sąd Okręgowy prawidłowo kwalifikując prace ubezpieczonego wykonywane w spornych okresach uznał, że ubezpieczony nie spełnił wszystkich warunków uzyskania prawa do emerytury. Ubezpieczony nie posiada co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, który to warunek wynika z treści art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Tym samym zarzuty apelacji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz przepisów art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 2, § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. okazały się nieuzasadnione.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Lucyna Ramlo SSA Maciej Piankowski SSO del. Tomasz Koronowski