Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2015 r. w Szczecinie

sprawy B. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 września 2014 r. sygn. akt VI U 3333/12

1.  oddala apelację,

2.  przyznaje adwokatowi W. K. od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) powiększoną o podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną ubezpieczonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 76/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 września 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił B. Ł. prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, wskazując, że ubezpieczony nie spełnił warunków uprawniających go do uzyskania wcześniejszej emerytury określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy wyjaśnił, że ubezpieczony nie udowodnił zarówno ogólnego stażu ubezpieczonego, jak i 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego i wniósł o jej zmianę, przyznanie mu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2014 roku ubezpieczony wniósł o doliczenie do jego stażu pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia działalności gospodarczej, podczas którego ubezpieczony wykonywał remonty sprężarek amoniakalnych dla (...) Spółdzielni (...). W ocenie ubezpieczonego świadczone przez niego w ramach prowadzonej osobiście działalności gospodarczej usługi należało uznać za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach.

Pismem z dnia 27 maja 2014 r. organ rentowy doliczył B. Ł. do ogólnego stażu ubezpieczeniowego okres zatrudnienia od 5 grudnia 1972 roku do 18 sierpnia 1973 roku w Przedsiębiorstwie (...) w S. oraz okres od 9 września 1972 roku do 4 października 1972 roku w Kopalni (...), stwierdzając tym samym posiadanie przez ubezpieczonego stażu ubezpieczeniowego w wysokości 24 lata 11 miesięcy i 28 dni.

Wyrokiem z dnia 16 września 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego oraz przyznał pełnomocnikowi z urzędu ustanowionemu w sprawie adwokatowi W. K. od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 73,80 złotych w tym 23 % podatku VAT- tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych.

B. Ł. urodził się w dniu (...). Nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego, nie pozostaje w stosunku pracy. W dniu 15 listopada 2011 roku ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę.

Od 1 wrześnie 1966 r. do 15 czerwca 1969 r. ubezpieczony uczęszczał do (...) Szkoły (...) w G., w której uczestniczył w zajęciach warsztatowych. W okresie od 31 lipca 1969 roku do 15 lipca 1972 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Stoczni(...) na stanowisku montera urządzeń chłodniczych.

W okresie od 9 września 1972 roku do 4 października 1972 roku B. Ł. zatrudniony był w Kopalni (...) w K..

W okresie od 5 grudnia 1972 roku do 18 sierpnia 1973 roku ubezpieczony zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku montera urządzeń chłodniczych.

W okresie od 15 października 1973 roku do 31 stycznia 1984 roku pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w G. w Oddziale Remontów w S..

W okresie zatrudnienia ubezpieczony zajmował stanowiska:

- technologa od 15.10.1973 r. do 1.01.1974 r.

- samodzielnego technologa od 1.01.1974 r. do 17.08.1975 r.

- montera urządzeń chłodniczych od 18.08.1975 r. do 31.01.1984 r.

W dniu 11 sierpnia 2014 roku pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach. W dokumencie tym wskazano, że w okresie od 18 sierpnia 1975 roku do 31 stycznia 1984 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach w stoczni w S. na stanowisku monter okrętowej instalacji i aparatury chłodniczej wskazując za podstawę prawną Dz.U. Nr 8, poz. 43 z dnia 7 lutego 1983 roku i prace wymienione w wykazie A.

Od 1 lutego 1984 roku do 6 kwietnia 2006 roku B. Ł. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą – I. Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...). W ramach działalności gospodarczej ubezpieczony wykonywał usługi w zakresie napraw sprężarek amoniakalnych.

Na podstawie powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie okazało się nieuzasadnione. Po przytoczeniu przepisów z art. 24 oraz art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 ze zm., dalej jako: ustawa emerytalna), Sąd Okręgowy wywiódł, że bezspornym jest fakt, iż ubezpieczony ukończył 60 rok życia oraz nie jest członkiem OFE. Zatem poza 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym oraz 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych przebytym do dnia 1 stycznia 1999 roku, ubezpieczony spełnia wszystkie pozostałe wymienione w art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej warunki do przyznania dochodzonego świadczenia.

Sąd I instancji podniósł, że kluczowym problemem w niniejszej sprawie była dopuszczalność zaliczenia do stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych okresu prowadzenia przez ubezpieczonego działalności gospodarczej, ponieważ – nawet przy założeniu, że w warunkach tych pracował w całym okresie zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę – jego staż pracy w warunkach szczególnych jest niższy od wymaganego. Organ rentowy nie kwestionował, że ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą, w ramach której wykonywał remonty sprężarek amoniakalnych. Sporne było natomiast to, czy wykonywanie ww. prac w ramach działalności gospodarczej może być uwzględnione do stażu pracy w warunkach szczególnych, które uprawniają B. Ł. do przyznania tzw. wcześniejszej emerytury. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego, że na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach pracy, prawo takie przysługuje wyłącznie pracownikom wykonującym pracę w warunkach szczególnych przez co najmniej 15 lat, a zatem nie przysługuje ono ubezpieczonemu, który prowadził działalność gospodarczą. Pogląd ten opiera się na brzmieniu art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej. Przepis ten, określając krąg podmiotów uprawnionych do omawianego świadczenia, wskazuje na ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., będących pracownikami o jakich mowa w ust. 2-3, którzy są zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd I instancji wyjaśnił, że powołane unormowanie należy rozumieć w ten sposób, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku uzyskują ubezpieczeni, którzy w ramach pracowniczego stosunku zatrudnienia wykonywali prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez wymagany okres, a nadto spełniają pozostałe kryteria kwalifikacyjne, wymienione w przepisach, do jakich odsyła ust. 4 tego artykułu. Użycie określenia "będącymi pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze" oznacza bowiem, że osoba zainteresowana musi wykazać okresy pracy w tych warunkach i charakterze, w których była pracownikiem, a nie np. osobą wykonującą działalność gospodarczą. Za takim rozumieniem art. 32 cytowanej ustawy przemawia również wykładnia systemowa, a w szczególności przepisy mającego z mocy ust. 4 art. 32 odniesienie do tego przepisu wyżej powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Przepis § 1 tego rozporządzenia stanowi, że stosuje się je do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w tym rozporządzeniu i załączniku do niego. W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na warunkach w nim przewidzianych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, natomiast według jego § 4 ust. 1, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sformułowania użyte w rozporządzeniu są w swej treści prawie identyczne z użytym w art. 32 ustawy emerytalnej określeniem "będącymi pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze". Z kolei, w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) za "pracownika" uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, chyba że spełnia kryteria określone dla osób współpracujących (ust. 2). Za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, ale pod warunkiem, że umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a). Sąd Okręgowy uznał, że oznacza to, iż zawsze niezbędnym warunkiem uznania za "pracownika" w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych jest istnienie stosunku pracy, a więc zgodnie z art. 2 k.p., zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Wszystko to, w ocenie Sądu pierwszej instancji, oznacza, że prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy emerytalnej przysługuje wyłącznie ubezpieczonemu z tytułu zatrudnienia (pozostawania w stosunku pracy) w warunkach szczególnych. Takie świadczenie nie przysługuje zatem ubezpieczonym z innych tytułów, w tym także z tytułu wykonywania pracy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W tym miejscu Sąd I instancji odniósł się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005 r., II UK 136/04, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że przepisy art. 32 ustawy o emeryturach i rentach obejmują pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy, a nie stosunku członkostwa w spółdzielni, powołując się w tym zakresie na podobny pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 marca 2003 r., SA/Łd 2276/01 (Prawo Pracy 2003, nr 9, s. 42). Sąd Okręgowy zauważył przy tym, że orzecznictwo sądów w tej kwestii jest ugruntowane, m.in. Sąd Najwyższy wypowiedział się tak w wyrokach z dnia 28 października 2003 r., II UK 144/03, z 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04, z 21 października 2009 r., I UK 115/09, z 8 grudnia 2009 r., I UK 186/09, z 1 września 2010 r., II UK 80/10, w postanowieniach z dnia 15 listopada 2004 r., II UK 142/04, z 19 stycznia 2012 r., I UK 325/11 teza 3.

W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do zaliczenia do stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych, uprawniającego do przejścia na wcześniejszą emeryturę, spornego okresu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na naprawie sprężarek amoniakalnych.

Z tych wszystkich względów bezprzedmiotowe było w przekonaniu Sądu I instancji, rozstrzyganie kwestii, czy ubezpieczony w pozostałych okresach, tj. od 31 lipca 1969 roku do 15 lipca 1972 roku, od 11 września 1972 roku do 4 października 1972 roku, od 5 grudnia 1972 roku do 18 sierpnia 1973 roku oraz od 15 października 1973 roku do 31 stycznia 1984 roku wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach. Ustalenie tego faktu nie mogło bowiem w jakikolwiek sposób wpłynąć na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, albowiem suma wszystkich wskazanych okresów i tak jest mniejsza od 15 lat (łączny wymiar wynosi 14 lat i 9 dni). Sąd Okręgowy nadmienił, że do okresu pracy w warunkach szczególnych nie można zaliczyć pracy w ramach praktyk szkolnych, bo gdyby nawet przyjąć, że ubezpieczony je odbywał, to wykonywanie pracy przez trzy dni w tygodniu nie oznacza wykonywania jej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy, stwierdzając niespełnianie przez ubezpieczonego jednej z przesłanek koniecznych do przyznania prawa do tzw. wcześniejszej emerytury (brak okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze), nie badał spełniania przez ubezpieczonego kolejnego warunku, tj. posiadania przez B. Ł. 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Dla przyznania emerytury niezbędne jest bowiem wykazanie przez wnioskodawcę wszystkich tych warunków łącznie.

Na zakończenie Sad orzekający wskazał, że pominął wniosek dowodowy ubezpieczonego o przesłuchanie świadków, uznając iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do jej rozstrzygnięcia. Oceniając zgłoszone w odwołaniu wnioski dowodowe Sąd orzekający miał na uwadze, że zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu mogą być wyłącznie fakty mające istotne znaczenie w świetle podstawy faktycznej i prawnej sprawy. Przepis ten przewiduje uprawnienie sądu do selekcji zgłaszanych dowodów jako skutku dokonanej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Dowody, które nie odpowiadają tym kryteriom sąd jest uprawniony pominąć (art. 217 § 2 k.p.c. w zw. 227 k.p.c.). Z treści odwołania wynikało, że zawnioskowani świadkowie mieliby zostać przesłuchani na okoliczność wykazania rodzaju pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w ramach spornych okresów zatrudnienia. W okolicznościach niniejszej sprawy nawet w sytuacji, gdyby świadkowie potwierdzili wersję ubezpieczonego, że faktycznie w spornych okresach ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych, okoliczność ta nie miałaby wpływu na rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy powtórzył, że łączny wymiar spornych okresów jest zbyt krótki, aby na jego podstawie można było ubezpieczonemu przyznać prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy uznał zatem, że prowadzenie dodatkowego postępowania dowodowego byłoby w niniejszej sprawie niecelowe (tym bardziej, że Sąd nie dysponował nawet prawidłowymi adresami świadków). Zawnioskowane przed ubezpieczonego dowody nie mogły mieć bowiem znaczenia dla oceny jego żądania.

Tak argumentując, w oparciu o przepis art. art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd I instancji oddalił odwołanie ubezpieczonego. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd orzekł na mocy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( tj. Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł pełnomocnik ubezpieczonego oraz ubezpieczony w imieniu własnym.

Pełnomocnik działający w imieniu ubezpieczonego wyrokowi zarzucił:

- mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że prawo do emerytury w obniżonym wieku uzyskują tylko ci ubezpieczeni, którzy przy spełnieniu pozostałych warunków wynikających z ustawy, pozostawali zatrudnieni na umowę o pracę i wykonywali prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez wymagany czas, podczas gdy art. 2 ust 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że świadczenia na warunkach i w wysokości określonej w ustawie przysługują ubezpieczonym - w przypadku spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaś w świetle art. 4 pkt 13 ubezpieczonym jest osoba podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osoba, która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników; należy więc uznać, że przepisy ustawy nie różnicują sytuacji prawnej osób ubezpieczonych na podstawie umowy o pracę od osób ubezpieczonych z innych tytułów,

Podnosząc powyższe pełnomocnik wniósł o zmianę punktu I zaskarżonego wyroku poprzez przyznanie B. Ł. prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia. Jednocześnie wniósł o zwolnienie ubezpieczonego z obowiązku ponoszenia opłaty sądowej od apelacji oraz o zasądzenie na rzecz pełnomocnika od Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego udzielonego odwołującemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym oraz oświadczył, że koszty te nie zostały ani w całości ani w części pokryte.

Ubezpieczony w wywiedzionej apelacji wniósł o uchylenie wyroku w punkcie I i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania innemu składowi sędziów. Zaskarżył uniemożliwienie mu wniesienia dowodów. Jednocześnie wniósł o zawieszenie postepowania w sprawie, przy czy wniosek ten cofnął w toku rozprawy apelacyjnej dnia 3.11.2015 r.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacje pełnomocnika, jak i samego ubezpieczonego okazały się niezasadne.

Stanowisko Sądu pierwszej instancji jest prawidłowe co do ustaleń faktycznych, jak i oceny prawa materialnego. Obniżanie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie ryzyka emerytalnego z powodu występowania w wykonywanych zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Art. 32 w zw. z art. 184 ustawy emerytalnej, a także treść § 8 rozporządzenia z 1983 roku stanowią, że ubezpieczonym będącym pracownikami przysługuje emerytura w wieku niższym niż powszechny pod warunkiem spełnienia dodatkowych przesłanek. Brzmienie tych przepisów nie pozostawia wątpliwości, że z prawa do emerytury w wieku niższym mogą skorzystać wyłącznie pracownicy. B. Ł. wykonując czynności polegające na naprawie sprężarek amoniakalnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej pracownikiem nie był. Za uzasadnieniem uchwały Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003 r. (sygn. III UZP 10/03, niepublikowana) należy wynieść, że zachowało swą moc, a więc pozostaje w porządku prawnym rozporządzenie z 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wydane z upoważnienia i w ramach delegacji ustawowej, zawartej w art. 55 nieobowiązującej już ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. W słowniku zawartym w art. 5 pkt 1 i 2 ustawy o z.e.p., zdefiniowano pracownika jako osobę pozostającą w stosunku pracy w myśl przepisów Kodeksu pracy, a zatrudnienie jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. W tym kontekście należy odczytywać postanowienia rozporządzenia z 1983 roku. Fakt, że ustawy o z.e.p. i o rewaloryzacji emerytur i rent zostały uchylone, nie może oznaczać, że w obecnym stanie prawnym pojęcia te (pracownik oraz zatrudnienie) - niezdefiniowane w ustawie o emeryturach i rentach z FUS - mogą być interpretowane w oderwaniu od przepisów Kodeksu pracy, do którego zresztą wprost nawiązywał art. 5 powołanej wyżej ustawy o z.e.p. Sąd Najwyższy stwierdził, że pojęcia; pracownik, stosunek pracy czy zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek prawa ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je Kodeks pracy. Pogląd ten umacnia treść art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy systemowej. Przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami (...) zaś za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (art. 8 ust. 1). Sformułowania te oznaczają odpowiednio pracownika i stosunek pracy według wskazań Kodeksu pracy. Należy też dodać, że z samego tytułu rozporządzenia z 1983 roku – „(...) pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze”… - wynika, że jego regulacja dotyczy takich właśnie osób, a więc pozostających w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy. Na gruncie rozpoznawanej sprawy oznacza to, że wykonywanie napraw sprężarek amoniakalnych w ramach działalności gospodarczej nie jest zatrudnieniem w ramach stosunku pracy, stąd też okres takiej działalności, mimo że objęty ubezpieczeniem, nie jest wliczany do okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, od osiągnięcia którego uzależnione jest uprawnienie do wcześniejszej emerytury.

Obowiązująca aktualnie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że praca w ramach stosunku pracy i wykonywanie działalności gospodarczej, to dwa odrębne, niezależne od siebie tytuły podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Obowiązkowo ubezpieczeniom tym podlegają bowiem zarówno pracownicy (art. 6 ust. 1 pkt 1), jak i osoby prowadzące pozarolniczą działalność (art. 6 ust. 1 pkt 5), za które uznaje się osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 8 ust. 6 pkt 1). Działalność gospodarcza jest zatem samodzielnym i odrębnym od pracy wykonywanej w ramach stosunków pracy tytułem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (art. 13), a w konsekwencji osobę, którą wykonuje działalność należy traktować jako podmiot objęty tym innym oraz odrębnym od pracowniczego, tytułem ubezpieczenia społecznego. Skoro zatem nie ma wątpliwości, że prowadzący działalność gospodarczą nie jest pracownikiem, to jako osoba objęta ubezpieczeniem „niepracowniczym” ubezpieczonych, nie może skorzystać z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przejściowo zachowanym oraz wyraźnie skierowanym wyłącznie do ubezpieczonych pracowników z mocy art. 32 ustawy emerytalnej, który to przepis nie był nowelizowany w kierunku umożliwiającym jego normatywne oddziaływanie na inne niż pracownicy kategorie ubezpieczonych (porównaj także wyroki Sądu Najwyższego z: 25 stycznia 2005 r., sygn. I UK 142/04, OSNPUSiSP z 2005 r., nr 17, poz. 272; z 29 czerwca 2005 r., sygn. I UK 300/04, OSNPUSiSP z 2006 r., nr 5-6, poz. 94 i z 8 maja 2008 r., sygn. I UK 354/07, MPP z 2008 r., nr 10). W tych warunkach nie można podzielić zarzutu naruszenia przez sąd pierwszej instancji powołanych w apelacji przepisów prawa materialnego przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

W odpowiedzi na treść apelacji ubezpieczonego, Sąd Apelacyjny jako prawidłowe ocenił oddalenie wniosków dowodowych B. Ł. o przesłuchanie świadków. Pominięcie dowodu z zeznań świadków było działaniem słusznym, albowiem przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, a jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy – dowód z zeznań zawnioskowanych świadków takiego waloru nie posiada. W konsekwencji powyższego ostatecznie niewątpliwe pozostaje, że Sąd pierwszej instancji ustalając stan faktyczny oparł się na całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, należycie go rozważył i wskazał jakim środkom dowodowym dał wiarę, przedstawiając prawidłową ich ocenę, którą właściwie uargumentował.

Co więcej Sąd Apelacyjny podzielił rozważania Sądu Okręgowego w zakresie, w jakim Sąd ten za bezprzedmiotowe uznał rozstrzyganie kwestii, czy ubezpieczony w pozostałych okresach wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach. Ustalenia te bowiem nie zmieniłyby rozstrzygnięcia niniejszej sprawy z uwagi na to, że suma wszystkich tych okresów i tak byłaby mniejsza od 15 lat (łączny wymiar wynosi 14 lat i 9 dni). Podobnie, gdy chodzi o okres pracy ubezpieczonego w ramach praktyk szkolnych Sąd I instancji prawidłowo wywiódł, że wykonywanie pracy w ramach praktyk przez trzy dni w tygodniu nie oznacza wykonywania jej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Skoro zatem ubezpieczony nie spełnił przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to zbędne było badanie posiadania warunku legitymowania się przez B. Ł. 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Słusznie bowiem zważył Sąd Okręgowy, że dla przyznania emerytury niezbędne jest wykazanie przez wnioskodawcę wszystkich przesłanek łącznie. Niespełnienie zatem choćby jednej z nich uniemożliwia przyznanie ubezpieczonemu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny za Sądem Okręgowym uznał, że B. Ł. nie spełnia ustawowych przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury w wieku niższym, nie legitymuje się bowiem co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz.U z 2013r poz. 461 ze zmianami) - § 12 ust. 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia, zasądzając na rzecz ustanowionego pełnomocnika koszty nieopłaconej pomocy od Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w stawce minimalnej - 120 zł

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak del. SSO Beata Górska