Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk
Protokolant:	st. sekr. sądowy Joanna Wilczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 września 2015 r. w S.

sprawy J. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek odwołania J. K. (1)

od decyzji z dnia 9 lutego 2015 roku nr 53

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznaje za prawidłowe stanowisko w sprawie z wniosku J. K. (1) dotyczące problematyki niewliczania do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy – aplikanta adwokackiego, przychodu będącego kwotą stanowiącą poniesiony uprzednio przez aplikanta koszt szkolenia w ramach aplikacji adwokackiej opłacony przez zleceniodawcę.

SSO Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją nr (...)z 9 lutego 2015 roku, uznał za nieprawidłowe stanowisko w sprawie z wniosku z dnia 5 stycznia 2015 roku J. K. (1)prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) doręczonego dnia 9 stycznia 2015 roku w części dotyczącej problematyki wliczania do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy – aplikanta adwokackiego kwoty stanowiącej poniesiony uprzednio przez aplikanta koszt szkolenia w ramach aplikacji adwokackiej.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca wniósł o udzielenie interpretacji, co do dwóch zagadnień. Pierwsze dotyczyło kwestii czy wypłacanie aplikantowi adwokackiemu świadczącemu usługi na rzecz adwokata na podstawie umowy zlecenia obligującej aplikanta do odbywania aplikacji adwokackiej i przewidującej rozwiązanie umowy zlecenia w razie skreślenia aplikanta z listy aplikantów adwokackich kwoty stanowiącej poniesiony uprzednio przez aplikanta koszt szkolenia w postaci opłat za szkolenie w ramach aplikacji adwokackiej jest wliczane do podstawy wymiaru składek zleceniobiorcy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał stanowisko wyrażone przez przedsiębiorcę za nieprawidłowe. Zakład uznał, iż w sytuacji gdy przedsiębiorca pokrywa zleceniobiorcy koszty aplikacji adwokackiej (bez względu na to czy czyni to ponoszący koszt bezpośrednio na rzecz okręgowej rady adwokackiej czy też zwraca zleceniobiorcy uprzednio ponoszone wydatki na szkolenie w ramach aplikacji) konieczne jest uwzględnienie wartości tego świadczenia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Z powyższą decyzją nie zgodził się J. K. (2), który w odwołaniu wniósł o jej uchylenie i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Powód podniósł, iż § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej określił katalog przychodów, których nie wlicza się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie bowiem z § 2 pkt 29 wśród tych przychodów znalazła się wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych. Wnioskodawca podkreślił przy tym, że na mocy § 5 ust. 2 ww. rozporządzenia przepis powyższy stosuje się do osób zatrudnionych na podstawie m.in. umów zlecenia.

Ponadto powód zarzucił organowi rentowemu błędną interpretację przepisu § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, wskazując, iż gdyby intencją Ministra Pracy i Polityki Socjalnej było takie wyłączenie to przepis § 5 ust. 2 odsyłałby do odpowiedniego stosowania jedynie § 2 ust. 1 pkt 1-28, 30-32, ust. 2-4 rozporządzenia. Ubezpieczony podkreślił, iż odpowiednie stosowanie wskazanych przepisów nie może prowadzić do sytuacji, w której „odpowiednie stosowanie przepisów” sprowadziłoby się do ich niestosowania, gdyż ich stosowanie do umów zlecenia nie jest ani bezprzedmiotowe, ani nie pozostaje w sprzeczności do przepisów dotyczących umowy zlecenia. W sprawie przedmiotowego wniosku odpowiednie stosowanie przepisów może polegać tylko na dokonywaniu modyfikacji odpowiednio stosowanych przepisów z uwagi na charakter regulacji, do której mają być stosowane odpowiednio przepisy lub na wyłączeniu stosowania niektórych przepisów stosowanych odpowiednio do regulacji prawnej, do której należy je stosować, jeżeli nie można ich zmodyfikować do tej sytuacji, nie da się ich pogodzić np. poprzez wyłączenie odpowiedniego stosowania przepisów 102- 103 ⁶ k.p.

W ocenie wnioskodawcy brak jest przepisów, które ograniczałyby strony umowy zlecenia w pokrywaniu przez zleceniodawcę kosztów ponoszenia kwalifikacji i wykształcenia ogólnego zleceniobiorcy potrzebnego do realizacji umowy. Zgodnie bowiem z ogólna regułą umów cywilnoprawnych wyrażona w art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Powyższa zasada znajduje również częściowe zastosowanie w prawie pracy na mocy art. 300 k.p. Powód wskazał nadto, że na gruncie stosunku pracy ponoszenie przez pracodawcę kosztów podnoszenia kwalifikacji pracownika uzależnione jest od jego zgody, co oznacza, że pracownik nie może oczekiwać od pracodawcy poniesienia kosztów, jeżeli ten tego nie zaakceptował.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

J. K. (1)prowadzi działalność gospodarczą pod firmą „(...)”. W ramach prowadzonej działalności zatrudnia on na podstawie umowy zlecenia aplikantów adwokackich i zawiera z nimi umowy, z których wynika, że jako zleceniodawca będzie ponosił koszty ich obowiązkowego szkolenia odbywanego w ramach aplikacji, aplikacja adwokacka jest bowiem odpłatna w związku z brzmieniem art. 76b ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 prawo o adwokaturze t.j. Dz.U 2015, poz. 615)

Niesporne

Dnia 9 stycznia 2015 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.wpłynął wniosek J. K. (1), prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą „(...)” o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, czy wypłacenie aplikantowi adwokackiemu świadczącemu usługi na rzecz adwokata na podstawie umowy zlecenia obligującej aplikanta do odbywania aplikacji adwokackiej i przewidującej rozwiązania umowy zlecenia w razie skreślenia aplikanta z listy aplikantów adwokackich, kwoty stanowiącej poniesiony uprzednio przez aplikanta koszt szkolenia w postaci opłat za szkolenie w ramach aplikacji adwokackiej jest wliczane do podstawy wymiaru składek dla zleceniobiorcy, oraz czy wypłacanie zleceniobiorcy przez zleceniodawcę ekwiwalentu za wykorzystywane do realizacji umowy zlecenie programów komputerowych do których licencje posiada zleceniobiorca oraz należących dl zleceniobiorcy telefonu, sprzętu komputerowego w szczególności monitora, komputera, klawiatury, myszy, usług telekomunikacyjnych, energii elektrycznej mebli oraz wydatków poniesionych przez zleceniobiorcę celem realizacji umowy zlecenia jest wliczane po podstawy wymiaru składek dla zleceniobiorcy.

Wnioskodawca wskazał, że zatrudnia na podstawie umowy zlecenia osoby odbywające aplikację adwokacką. Umowa zlecenia zawiera zapis, że ulega ona rozwiązaniu w przypadku utraty przez zleceniobiorcę statusu aplikanta, co jest podyktowane tym, że osoba nie posiadająca statusu aplikanta nie jest uprawniona do zastępowania wnioskodawcy w postępowaniach sądowych i administracyjnych, a osoba odbywająca aplikację uzyskuje takie uprawnienia po upływie 6 miesięcy odbywania aplikacji. W związku z odbywaniem aplikacji adwokackiej aplikanci w ramach szkolenia organizowanego przez (...) odbywają szkolenie od dnia rozpoczęcia odbywania aplikacji w postaci zajęć teoretycznych 1 raz w tygodniu. W ramach aplikacji odbywają się też w okresie pierwszych 6 miesięcy odbywania aplikacji 6 miesięczne praktyki w sądach powszechnych i prokuraturze. W związku z odbywaniem tego szkolenia aplikacji obowiązani są do wnoszenia na rzecz (...) w S. opłaty za szkolenie wynoszące od 1 stycznia 2014 roku 5 124 zł za rok szkoleniowy. Zleceniodawca zobowiązał się natomiast, że zapewni zleceniobiorcy odpowiednią ilość czasu wolnego od wykonywania zlecenia celem przygotowania do zaliczenia i kolokwiów oraz wpłaci zleceniobiorcy koszt ponoszony przez niego tytułem szkolenia w ramach aplikacji adwokackiej po udokumentowaniu poniesienia tego kosztu.

Wnioskodawca podniósł, iż wątpliwości jego budzi to, czy świadczenie przyznawane zleceniodawcą na ponoszenie kwalifikacji zawodowych nie będą uwzględniane w podstawie wymiaru składek wtedy, gdy zleceniodawca poniesie koszt bezpośrednio na rzez (...) w (...) w terminach wyznaczonych do dokonania wpłaty przez aplikanta, czy także wtedy, gdy zleceniobiorca zwraca zleceniobiorca uprzednio ponoszone wydatki na szkolenie w ramach aplikacji adwokackiej. W ocenie wnioskodawcy to, czy zleceniodawca ponosi w sensie ekonomicznym koszty podnoszenia kwalifikacji zawodowych zleceniobiorcy bezpośrednio na rzecz (...), czy też zwraca takie wydatki zleceniobiorcy po ich wniesieniu, jest nieistotne z punktu widzenia ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Istotne jest bowiem to, czy świadczenie jest dokonywane ze względu na podnoszenie kwalifikacji zawodowych (jest przychodem nie uwzględnianym przy ustalaniu podstawy wymiaru składek), czy nie. W każdym przypadku wysokość świadczenia zleceniodawcy odpowiada wysokości kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a różny jest tylko termin i sposób otrzymywania korzyści ekonomicznej przez zleceniobiorcę. W ocenie wnioskodawcy, za taką interpretacją przemawia to, że po pierwsze już w chwili podpisywania umowy strony ustalił, że ekonomiczny koszt podnoszenia kwalifikacji zawodowych zleceniobiorcy poniesie zleceniodawca, po drugie strony ustaliły koszt jakiego podnoszenia kwalifikacji zawodowych będzie rekompensowany przez zleceniodawcę, po trzecie w chwili zawierania umowy stronom znane były wysokość i termin ponoszenia przez zleceniobiorcę kosztów ponoszenia kwalifikacji zawodowych.

Dowód:

- wniosek z 5.01.2015 r., k. 4-6, akt ZUS

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie J. K. (1) okazało się uzasadnione.

Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010r., nr 220, poz. 1447 ze zm.) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie ( ust. 1). Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych ( ust.2). Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie ( ust.3). Wniosek o wydanie interpretacji zawiera również:

1)  firmę przedsiębiorcy,

2)  oznaczenie siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy

3)  numer identyfikacji podatkowej (NIP);

4)  numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Ewidencji Działalności Gospodarczej;

5)  adres do korespondencji w przypadku, gdy jest on inny niż adres siedziby albo adres zamieszkania przedsiębiorcy ( ust. 4).

Na podstawie art. 10 ust. 1 przedsiębiorca ma prawo złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie zawiera definicji pojęcia „danina publiczna”. Zostało ono natomiast zdefiniowane w art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.). Według tego daniny publiczne to podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw. Zatem do danin pieniężnych należą: podatki, w tym akcyzy, cła (niekiedy zaliczane do kategorii podatków), składki, opłaty, dopłaty, inne świadczenia pieniężne nie posiadające funkcji represyjnej (zob. na ten temat B. Brzeziński, W. Matuszewski, W. Morawski, A. Olesińska, Prawo finansów publicznych, Toruń 2001, s. 183-185; C. Kosikowski, Finanse publiczne. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2007; S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka wyd. 2, Warszawa 2004).

Definicję przedsiębiorcy określa z kolei treść ust. 1 art. 4 ustawy, zgodnie z którym przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

W bezspornym stanie faktycznym kwestię oddaną pod rozwagę Sądu była zasadność przyjętego stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie wniosku J. K. (1) prowadzącego działalność gospodarczą w części dotyczącej kwestii wliczania do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy – aplikanta adwokackiego kwoty stanowiącej poniesiony uprzednio przez aplikanta koszt szkolenia w ramach aplikacji adwokackiej. Organ rentowy stanął bowiem na stanowisku, iż zwolnienie ze składek świadczeń przyznanych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracowników na podstawie odrębnych przepisów nie dotyczy osób pracujących na podstawie umów zlecenia. Zdaniem organu rentowego obecnie nie obowiązują bowiem żadne przepisy odrębnie regulujące przyznawanie świadczeń na kształcenie zleceniobiorców. W sytuacji więc, gdy przedsiębiorca pokrywa zleceniobiorcy koszty aplikacji adwokackiej konieczne jest uwzględnienie wartości tego świadczenia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

W ocenie Sądu stanowisko zaprezentowane przez organ rentowy jest nieprawidłowe i jako takie nie mogło się ostać.

Podejmując polemikę z organem rentowym wskazać należy na wstępie, że celem wprowadzenia omawianej regulacji przyznającej przedsiębiorcom prawo do zwrócenia się z wnioskiem o interpretacje przepisu było zagwarantowanie im pewności i przewidywalności ich sytuacji prawnej w zakresie przepisów, które są niejasne lub szczególnie skomplikowane. Wykładnia celowościowa tego przepisu prowadzi do wniosku, że przedsiębiorca w każdej sytuacji, kiedy przepisy prawne nakładające na niego obowiązek świadczenia daniny publicznej budzą wątpliwości, ma prawo wystąpić o taką interpretację.

Przechodząc natomiast do meritum problemu wskazać należy, iż zgodnie z art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. z 2015 r. poz. 121), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi m.in. w przypadku osób, które w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są traktowane jako pracownicy tj. wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy - w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

W myśl przepisu § 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. Nr 161 poz. 1106 ze zm.,) podstawy wymiaru składek nie stanowi przychód będący wartością świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.

W ocenie Sądu Okręgowego, z powyższego przepisu wprost wynika, że wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenie pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, nie wlicza się do podstawy wymiaru składki. Przez odrębne przepisy należy rozumieć akty prawne należące do źródeł powszechnie obowiązującego prawa, które dotyczą wszystkich podmiotów gospodarczych będących pracodawcami.

Podkreślić przy tym trzeba, iż zgodnie z treścią § 5 ust. 2 rozporządzenia przepisy § 2-4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek:

1.  członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

2.  osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

3.  członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji.

W związku z tym, Sąd Okręgowy uznał, że z pkt 29 § 2 ust. 1 w związku z § 5 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia, wbrew stanowisku organu rentowego, wprost wynika, iż kwot kosztu szkolenia w ramach aplikacji adwokackiej opłacony przez zleceniodawcę nie wlicza się do podstawy wymiaru składek. Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia wyłączono bowiem wartość świadczeń przyznanych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, przysługujących pracownikom podejmujących naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach poza szkolnych.

Nie ma bowiem, żadnego racjonalnego uzasadnienia, aby mając na uwadze treść przytoczonych powyżej przepisów przyjąć stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o „odpowiednim stosowaniu”. Takie rozumienie prowadziłoby w istocie do wyłączenia stosowania przepisu § 5 ust 2 cytowanego rozporządzenia i stawiałoby pod znakiem zapytania wprowadzenie takiej regulacji.

Nadto należy wskazać, iż nieistotnym jest z punktu widzenia ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne to, czy zleceniodawca ponosi koszt podnoszenia kwalifikacji zawodowych zleceniobiorcy bezpośrednio na rzez Okręgowej Rady Adwokackiej, czy też zwraca takie wydatki zleceniobiorcy po ich poniesieniu. Istotne znaczenie ma bowiem charakter spełnionego świadczenia, a w tym kontekście to że mieści się on w zakresie przedmiotowo określonym w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku. Obojętne jest natomiast na czyją rzecz to świadczenie jest spełnione tj. bezpośrednio do rąk zleceniobiorcy czy też na konto Okręgowej Rady Adwokackiej.

W tym stanie rzeczy, Sąd uznając wniesione odwołanie za w pełni uzasadnione, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznał za prawidłowe stanowisko w sprawie z wniosku J. K. (1) dotyczące problematyki niewliczania do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy - aplikanta adwokackiego, przychodu będącego kwotą stanowiącą poniesiony uprzednio przez aplikanta koszt szkolenia w ramach aplikacji opłacony przez zleceniodawcę.

SSO Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

15 października 2015 r.