Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Dorota Stańczyk

Protokolant p.o. prot. sąd. Kinga Pałubska

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2015 roku w Lublinie

sprawy M. T.

z udziałem zainteresowanego E. W. działającego jako Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowo – Produkcyjne (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

o ustalenie istnienie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek odwołania M. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 13 sierpnia 2014 roku znak (...)/ (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że M. T. jako pracownik u płatnika składek Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowo – Produkcyjne (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 17 marca 2014 roku.

Sygn. akt VIII U 1801/14

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 13 sierpnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, w związku z art. 38 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442, z późn. zm.) stwierdził, że M. T., jako pracownik u płatnika składek E. W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 17 marca 2014 roku. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podkreślił, że w dniu 29 lipca 2014 roku ZUS wpłynęła dokumentacja w sprawie wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla M. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Z uwagi na krótki okres zatrudnienia od 17 marca 2014 roku w kontekście złożenia wniosku w wypłatę zasiłku macierzyńskiego w związku z urodzeniem dziecka w dniu 24 czerwca 2014 roku i zachodzącymi wątpliwości odnośnie faktycznego świadczenia pracy, a tym samym obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym ZUS wszczął postępowanie wyjaśniające. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zgłoszenie wnioskodawczyni do ubezpieczeń społecznych na druku ZUS ZUA nastąpiło pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Wskazuje na to szereg okoliczności m.in. krótki okres zatrudnienia, brak jakiejkolwiek dokumentacji świadczącej o faktycznym wykonywaniu pracy, listy płac podpisywane wyłącznie przez jedną osobę oraz zaświadczenie lekarskie nie precyzujące czy M. T. była zdolna do podjęcia w charakterze sprzedawcy. (decyzja k. 45-49 akt ZUS).

W odwołaniu od tej decyzji M. T. wniosła o jej zmianę i wydanie decyzji wskazującej, że w okresie od 17 marca 2017 roku podlegała, jako pracownik obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu. W uzasadnieniu podniosła, iż zgromadzony materiał dowody nie pozwalał na przyjęcie, że E. W. zwarł z nią umowę o pracę dla pozoru. Podkreśliła, że fakt, iż zawarła umowę o pracę, gdy już była w ciąży, nie może przekreślać ustaleń, iż faktycznie wykonywała pracę (k. 5 -6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 7-8 a.s.).

Postanowieniem z dnia 7 października 2014 roku Sąd Okręgowy w Lublinie wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego E. W. (postanowienie k. 10 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Wnioskodawczyni M. T. urodziła się w dniu (...). Ma wykształcenie średnie. Ukończyła Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące w Hucie (...) (akta osobowe – k. 19 a.s., a w szczególności: kwestionariusz osobowy k.1-2 a.o., curriculum vitae k.3 a.o.). W dniu 17 marca 2014 roku M. T. została zatrudniona u płatnika składek E. W. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą(...)na okres próbny do dnia 24 marca 2014 roku z minimalnym wynagrodzeniem za pracę, w charakterze sprzedawcy. Kolejną umową przedłużono jej stosunek pracy do dnia 14 kwietnia 2014 roku, a po tym dniu została zatrudniona na czas nieokreślony (akta osobowe – k. 19 a.s., a w szczególności: umowy o pracę k. 8-10 a.o.). W dniu 17 marca 2014 roku przeszła ogólny instruktaż w ramach szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (akta osobowe – k. 19 a.s., a w szczególności: karta szkolenia k. 4 a.o.). E. W. prowadził trzy sklepy w miejscowościach: R., P. i J.. Wnioskodawczyni została zatrudniona w sklepie w Ryczy (zeznania wnioskodawczyni k.18 v-19, 35 a.s., zeznania zainteresowanego k. 19v, 34v, 35, a.s., zeznania świadków: K. S. k. 29v-30 a.s., A. C. k. 33v-34 a.s., R. F. k. 34 -44v a.s.). Lekarz nie stwierdził przeciwwskazań do wykonywania pracy przez wnioskodawczynię (akta osobowe – k. 19 a.s., a w szczególności zaświadczenie lekarskie– k.7 a.o.). Do pracy została przyjęta z polecenia syna E. W., z którym była w ciąży. Została zatrudniona w miejsce P. K., która pracował u wnioskodawcy do 10 marca 2014 roku i została zatrudniona docelowo do pracy w sklepie (...), ale z uwagi na problemy z dojazdami pracowała J. (zeznania wnioskodawczyni k.18 v-19, 35 a.s., zeznania zainteresowanego k. 19v, 34v, 35, a.s., akta osobowe – k. 19 a.s., a w szczególności: umowa o pracę P. K. k.12 a.o.). Wnioskodawczyni obecność potwierdzała podpisem na liście obecności. Pracę świadczyła codziennie od godziny 8 do 15. Godzinę pracy jej odliczano w związku z dojazdami do pracy. W ramach swoich obowiązków zajmowała się metkowaniem towarów, wykładaniem towarów na półki i obsługą klientów. Wnioskodawczyni była w ciąży w chwili jej zatrudnienia u zainteresowanego. Pracowała wspólnie z A. C. . Obecnie w sklepie w (...) pracuje sprzedawca E. C.. Wszyscy pracownicy zainteresowanego E. W., z wyjątkiem kierowców, otrzymywali minimalne wynagrodzenie za pracę oraz byli zatrudnieni na podstawie umów o pracę (zeznania wnioskodawczyni k.18 v-19, 35 a.s., zeznania zainteresowanego k. 19v, 34v, 35, a.s., zeznania świadków: K. S. k. 29v-30 a.s., A. C. k. 33v-34 a.s., R. F. k. 34 -44v a.s., lista obecności-akta osobowe k.21, k. 6 a.o., lista płac k.19-31 akt ZUS ). Wnioskodawczyni od połowy czerwca 2014 roku, w związku ze zbliżającym się terminem porodu, przebywała na zwolnieniu lekarskim. W dniu (...) urodziła dziecko –K. W. (akta osobowe – k. 19 a.s., a w szczególności: pismo k. 11 a.o., zeznania wnioskodawczyni k.18 v-19, 35 a.s., zeznania zainteresowanego k. 19v, 34v, 35, a.s., zeznania świadków: K. S. k. 29v-30 a.s., A. C. k. 33v-34 a.s., R. F. k. 34 -44v a.s.). Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zeznania odwołującej, zainteresowanego i świadków oraz przytoczone dowody z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i aktach niniejszej sprawy.

Sąd uznał za wiarygodne w całości dokumenty zawarte w aktach pozwanego organu rentowego oraz w aktach niniejszej sprawy, albowiem zostały one sporządzone przez kompetentne organy, w zakresie przyznanych im upoważnień i w przepisanej formie. Ponieważ nie były one kwestionowane przez żadną ze stron postępowania i nie wzbudziły wątpliwości Sądu, co do ich autentyczności bądź prawdziwości zawartych w nich twierdzeń, nie było podstaw, ażeby odmówić im wiary. Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej, zainteresowanego i świadków K. S., A. C.., R. F., albowiem zeznania te były logiczne i spójne oraz wzajemnie się uzupełniały. Zeznania tych osób potwierdziły, że wnioskodawczyni świadczyła pracę na podstawie zawartej umowy o pracę oraz w sposób szczegółowy wyjaśniły przyczyny, dla których zdecydowano się na jej zatrudnienie.

Odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy organ rentowy zasadnie uznał, że M. T. jako pracownik u płatnika składek E. W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 17 marca 2014 roku.

Zgodnie z art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2015 roku, poz.121 tekst jednolity) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. pracownikami Z kolei art. 13 cytowanej ustawy wskazuje, że pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Definicja pojęcia „pracownik” zawarta została w art. 2 kodeksu pracy, zgodnie z którym za pracownika uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. W myśl art. 22 ust. 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z kolei w myśl art. 11 k.p., nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.

Użyty w art. 22 k.p. zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem, a pracodawcą więzi prawnej, która jest warunkiem koniecznym, a zarazem wystarczającym, dla przyznania danej osobie statusu pracownika. Tą więzią jest pozostawanie w stosunku pracy, o którym mowa powyżej. Stosunek pracy uzewnętrznia wolę umawiających się stron, z których jedna deklaruje wolę świadczenia pracy natomiast druga stworzenie stanowiska pracy i zapewnienie świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Samo zawarcie umowy u pracę nie stanowi przesłanki nawiązania pracowniczego stosunku ubezpieczenia społecznego, taką przesłanką jest zatrudnienie rozumiane jako wykonywanie pracy w stosunku pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.09.2000 r., II UKN 692/99). Choć zatem – według art. 11 k.p. - dla nawiązania stosunku pracy niezbędnymi, a według art. 26 k.p. wystarczającymi, są zgodne oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, to dla objęcia ubezpieczeniem społecznym jest istotne to, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do dania mu pracy, oraz to czy zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany. Innymi słowy, celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być, więc faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych zawartą umową.

W obowiązującym orzecznictwie dużo uwagi poświęca się kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Wskazuje się m.in., iż do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy o pracę, przygotowanie zakresu obowiązków, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14.02.2013 r., III AUa 1432/12). Warunkiem powstania pracowniczego ubezpieczenia społecznego jest istnienie faktycznego stosunku pracy. O ważności stosunku pracy decyduje to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę łączącej strony nie zawierają wad, które powodowałyby ich nieważność, bądź bezskuteczność. Dla ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak podpisanie umowy o pracę, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki wynikające z umowy o pracę i to czyniły. Zgodnie z dyspozycją art. 22 k.p. stosunek pracy charakteryzuje się pewnymi szczególnymi cechami: konieczność osobistego wykonywania pracy, podporządkowanie pracodawcy, wykonywanie pracy na jego rzecz i ryzyko oraz odpłatność pracy. Istotą stosunku pracy jest zatem, aby m.in. praca odbywała się pod kierownictwem pracodawcy i by pracownik stosował się do jego poleceń związanych zwłaszcza z organizacją i przebiegiem pracy. Świadcząc umowę o pracę pracownik jest podporządkowany pracodawcy, co do czasu, miejsca i sposobu jej wykonywania. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron. Po stronie pracownika musi zatem istnieć chęć świadczenia pracy oraz możliwość jej świadczenia, a po stronie pracodawcy potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14.10.2014 r., III AUa 25/14).

Niewątpliwie, podstawą objęcia M. T. obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym miała być zawarta pomiędzy nią a zainteresowanym umowa o pracę. Zdaniem pozwanego organu rentowego umowy o pracę zawarta pomiędzy wnioskodawczynią, a zainteresowanym zostały zawarte dla pozoru celem uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie jednoznacznie wynika, że odwołująca rzeczywiście świadczyła pracę w ramach zawartej umowy o pracę. Wskazują na to zgodne zeznania odwołującej, zainteresowanego i świadków, ale również złożone do akt sprawy dokumenty pracownicze – te związane z nawiązaniem stosunku pracy. Stąd też zdaniem Sądu, odwołująca rzeczywiście wykonywała pracę od dnia 17 marca 2014 roku, na warunkach określonych w pisemnej umowie.

Także względy ekonomiczno – organizacyjne i potrzeba utworzenia danego stanowiska pracy nie mogą dyskwalifikować zawartej umowy. Utworzenie bowiem konkretnego stanowiska pracy i zatrudnienie pracownika celem realizacji przypisanych do niego zadań leży w sferze samodzielnych decyzji pracodawcy, który ponosi konsekwencje podjętej decyzji. Sąd nie ma przy tym potrzeby ustalania istnienia ekonomicznego i organizacyjnego uzasadnienia zatrudnienia pracownika. Podkreślenia wymaga fakt, że wynagrodzenie M. T. określone na poziomie płacy minimalnej było adekwatne do wartości wykonywanej przez nią pracy i nie było wygórowane. Należy też podkreślić, że zainteresowany zatrudnia w trzech sklepach wiele osób, w tym wszystkie-na podstawie umów o pracę, wnioskodawczyni nie była więc żadnym wyjątkiem

Należy jednak rozważyć czy umowa między stronami została zawarta w celu obejścia przepisów ustawy i uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem ( por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 25.11.2004r, I PK 42/04).

Stwierdzenie, że umowa zmierza do obejścia prawa, wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.01.2005 r., II UK 141/04).

Bezsporną okolicznością jest, że odwołująca M. T. podjęła zatrudnienie będąc w ciąży . Równocześnie jednak, postępowanie dowodowe wykazało, że pracę faktycznie świadczyła, a stosunek łączący ją z E. W. spełniał wszystkie wymogi niezbędne dla uznania go za stosunek pracy.

Należy podkreślić, że sam fakt zawarcia umowy o pracę z kobietą w ciąży nie może podważyć jej ważności i skuteczności. Nie ma bowiem przepisu, który zabraniałby zatrudniania kobiet w ciąży. W ocenie Sądu odwołująca wykazała, że miała zamiar faktycznego świadczenia pracy, była zdolna do pracy w momencie jej podjęcia i faktycznie pracę wykonywała. Pracodawca nadzorował wykonywaną przez nią pracę, wypłacał umówione wynagrodzenie, dokonał zgłoszenia do ZUS a od wynagrodzenia odprowadzał wszystkie składki.

Natomiast pozwany organ rentowy w ocenie Sądu nie przedstawił żadnych dowodów świadczących o tym, że zawarta umowa o pracę zmierzała do obejścia prawa, aby miała na celu osiągnięcie skutku zakazanego przez prawo, sprzecznego z prawem. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że skorzystanie z zasiłków z ubezpieczenia społecznego nie może być uznane za cel, którego osiągnięcie jest sprzeczne z prawem ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.08.2005r, III UK 89/05). W wyroku z dnia 6 lutego 2006r ( III UK 156/05) Sąd Najwyższy stwierdził, że samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem. Natomiast w wyroku z dnia 10 lutego 2006 r. ( I UK 186/05), że korzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego na skutek podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu samo w sobie nie mogłoby być określone jako sprzeczne z prawem. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę.

Wyniki postępowania dowodowego doprowadziły do odmiennych ustaleń niż dokonane przez organ rentowy, dlatego też Sąd, mając na względzie zebrany w sprawie materiał dowodowy, na podstawie cytowanych przepisów prawa w związku z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.