Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 marca 2015 roku, wydanym w sprawie z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej z siedzibą w P. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. o zapłatę 54 250 zł, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 54 250 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lutego 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 6 330 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, sygn. akt XII GC 721/13 (wyrok k.196, uzasadnienie wyroku k.197-201).

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez błędną w świetle zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, a to:

a) zeznań świadka T. J. w zakresie w jakim Sąd przyznał wiarę, iż projekt pełnomocnictwa sporządzony przez pozwanego był błędny podczas, gdy z samej istoty projektu wynika, iż miał on stanowić przykład wypełnienia;

b) uznania, iż za przekroczenie terminu do uzyskania pozwolenia na rozbiórkę było spowodowane wyłącznie zaniedbaniem ze strony pozwanego, podczas gdy nie może ponosić on winy za funkcjonowanie urzędów i procedury administracyjnej;

2.  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia całego zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez:

a) oparcie rozstrzygnięcia na twierdzeniach powoda podczas, gdy z treści zawartej umowy i odstąpienia od umowy wynikało, iż powód odstępuje od całości umowy i w takiej sytuacji nie mógł dochodzić związanych z istnieniem umowy kar za nienależyte jej wykonanie;

b) nieuwzględnienia przez Sąd braku współpracy ze strony powoda w zakresie udostępnienia uzyskanego pozwolenia na rozbiórkę;

c) nieuwzględnienie przez Sąd starań pozwanego o wykonanie przedmiotu umowy w nowo uzgodnionych z powodem terminach;

- konsekwencją naruszeń opisanych w zarzutach 1 i 2 było błędne przyjęcie, iż wytyczone powództwo zasługiwało na uwzględnienie, podczas gdy wszechstronne rozważenie całego zebranego w sprawie materiału dowodowego winno doprowadzić do wniosku, iż brak było podstaw do zasądzenia od pozwanego kwoty 54 250,00 zł, na którą składa się kwota 16 750,00 zł wynikająca z 67 dni opóźnienia w uzyskaniu prawomocnej decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę, która wobec odstąpienia od umowy nie mogła być dochodzona, zaś przyczyny powstałego opóźnienia nie zostały dostatecznie wyjaśnione oraz kwota 37 500 zł, która zastrzeżona została na wypadek odstąpienia od umowy przez powoda z winy wykonawcy, podczas gdy wykonawcy wbrew twierdzeniom Sądu I instancji nie można przypisać winy będącej podstawą odstąpienia od zawartej umowy;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 328 § 1 k.p.c., które to naruszenie miało istotny wpływ na treść wyroku poprzez wskazanie w uzasadnieniu wyroku, iż pozew w zakresie kary umownej za opóźnienie w wykonaniu rozbiórki komina 82 dni od 31.10.2012 r. do 21.01.2013 r. tj. dnia odstąpienia od umowy był uzasadniony podczas, gdy powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w tej części;

4.  rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść zapadłego w sprawie orzeczenia, tj. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 212 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez pełnomocnika pozwanego w piśmie z dnia 2 grudnia 2013 r.
o ponowne przesłuchanie świadków T. Z. i T. J. oraz wniosku dowodowego zgłoszonego na rozprawie w dniu 4 marca 2015 r. poprzez bezzasadne stwierdzenie, iż pozwany w sposób jednoznaczny nie usprawiedliwił swej nieobecności na rozprawie w dniu 14.07.2014 r., a oddalając wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka M. M. Sąd uznał, iż pełnomocnik pozwanego nie wskazał z jakiego powodu nastąpiła potrzeba przesłuchania tego świadka podczas, gdy nie znajduje to oparcia w zebranym w sprawie materiale dowodowym sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy;

5.  rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 214 k.p.c. poprzez nie odroczenie rozprawy, pomimo wniosku pozwanego, który na skutek niezależnych od siebie, wyjątkowych okoliczności nie dotarł na rozprawę wyznaczoną na dzień 14.07.2014 r., co w konsekwencji pozbawiło pozwanego możliwości obrony jego praw i skutkować powinno nieważnością postępowania;

6.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 491 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w sprawie niniejszej, pomimo odstąpienia powoda od umowy o roboty budowlane zawartej w dniu 6 lipca 2012 r., powód miał prawo do naliczenia kary umownej tytułem opóźnienia w uzyskaniu prawomocnej decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę podczas, gdy odstąpienie od umowy wywołuje skutek ex tunc, czyli strony znajdują się w takiej sytuacji jak gdyby nie zawarły w ogóle umowy i strona może dochodzić kary przewidzianej na wypadek niewykonania zobowiązania z wyłączeniem możliwości równoczesnego dochodzenia kary umownej zastrzeżonej z tytułu zwłoki lub opóźnienia jako jednej z postaci nienależytego wykonania zobowiązania, co skutkować winno oddaleniem powództwa co do kwoty 16 750,00 zł;

7.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegająca na bezzasadnym przyjęciu przez Sąd, iż w niniejszej sprawie brak było podstaw do zmiarkowania kary umownej zasądzonej tytułem odstąpienia od umowy.

Wskazując na powyższe Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości uwzględniając koszty zastępstwa procesowego wg obowiązujących przepisów względnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji (apelacja k.208-214).

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji
i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądem drugiej instancji według norm prawem przepisanych (odpowiedź na apelację k. 221-223).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie w części z uwagi na zasadność postawionego zarzutu naruszenia prawa materialnego, tj. art.491 k.c., co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., wobec uznania za bezzasadne roszczenie powoda co do kwoty 16 750 zł z tytułu kary umownej za opóźnienie w uzyskaniu prawomocnej decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę komina przemysłowo- żelbetonowego wraz fundamentami w P. przy ul. (...). Rozważania w tym zakresie Sąd Okręgowy poprzedza ustosunkowaniem się do zarzucanych w apelacji naruszeń prawa procesowego.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego
w sprawie i błędną ocenę tego materiału. Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy poddał bowiem wnikliwej, wszechstronnej analizie i ocenie, nie przekraczając przy tym granic swobodnej oceny dowodów. Zawarte zaś w apelacji ogólnikowe twierdzenia skarżącego w zestawieniu ze środkami dowodowymi, w oparciu o które zostały ustalone okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sporu, w ocenie Sądu Okręgowego, stanowią jedynie niedopuszczalną polemikę z oceną dowodów przeprowadzoną przez Sąd Rejonowy, bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, doświadczeniem życiowym lub z innych względów naruszała przepis art. 233 § 1 k.p.c.

Wobec czego poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne Sąd odwoławczy
w pełni podziela i uznaje za własne.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy uwzględniając powództwo w całości zasądził żądaną przez powoda kwotę 54 250 zł.
W zakresie kwoty 20 500 zł ( z tytułu kary umownej za 82 dni opóźnienia pozwanego w wykonaniu rozbiórki komina) postępowanie sądowe, wobec cofnięcia pozwu, umorzył postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2013 r., które jest prawomocne. Zatem wskazanie przez Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku, iż uznał za zasadne żądanie zapłaty kary umownej za 82 dni opóźnienia w wykonaniu rozbiórki komina, stanowi niewątpliwie oczywistą omyłkę pisarską, pozostającą przy tym bez znaczenia dla wydanego w sprawie rozstrzygnięcia.

W postępowaniu przed Sądem I instancji, wbrew zarzutowi apelacji, nie doszło do naruszenia przepisu art. 214 k.p.c. Nieobecność strony pozwanej na rozprawie w dniu 14 lipca 2014 r. wynikać miała, zgodnie z informacją telefoniczną przekazaną sekretarzowi sądowemu przez Prezesa zarządu pozwanej Spółki, z utrudnień komunikacyjnych na drodze (blokady drogi koło C.). Sąd Rejonowy, w ocenie Sądu Okręgowego, prawidłowo uznał, iż takie ogólnikowe powołanie się przez pozwanego na przeszkodę w stawiennictwie na rozprawie było w myśl przepisu art. 214 § 1 k.p.c. niewystarczające dla uznania nieobecności strony za usprawiedliwioną i odroczenia rozprawy. W tych okolicznościach pozwany nieskutecznie powołuje się na pozbawienie go jako strony możności obrony praw, a w konsekwencji na nieważność postępowania z tej przyczyny.

Niezależnie od powyższego należy zauważyć, iż wyznaczenie przedmiotowej rozprawy
w dniu 14 lipca 2014 r. na godzinę 14.00, a więc godzinę popołudniową, niewątpliwie uwzględniało okoliczność, iż strona pozwana musi dojechać do siedziby sądu z K., a jej pełnomocnik z C.. Wobec konieczności pokonania znacznej odległości, to strona pozwana winna tak zaplanować podróż aby, uwzględniając możliwość wystąpienia utrudnień w ruchu komunikacyjnym, spowodowanych zdarzeniami losowymi takimi, jak np.: wypadki komunikacyjne, remonty dróg, wyznaczone objazdy, mogła dojechać do sądu na wyznaczoną godzinę

Wobec powyższego bezzasadny jest również zarzut naruszenia przepisów art. 217 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 212 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. Sąd Rejonowy prawidłowo bowiem, z uwagi na nieusprawiedliwioną nieobecność strony pozwanej na rozprawie w dniu 14 lipca 2014 r., oddalił wniosek dowodowy zgłoszony przez pełnomocnika pozwanego w piśmie z dnia 21 stycznia 2015 r. o ponowne przesłuchanie świadków T. Z.
i T. J. a także wniosek dowodowy zgłoszony na rozprawie w dniu 4 marca 2015 r.( o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. M.) jako spóźniony.

Skuteczny okazał się zarzut naruszenie prawa materialnego, tj. art. 491 k.c. Nie zasługuje bowiem na akceptację stanowisko Sądu Rejonowego prowadzące do uwzględnienia powództwa w całości a więc jednoczesnego zasądzenia od pozwanego kary umownej z tytułu zwłoki w wykonaniu prac, tj. opóźnienia w uzyskaniu przez pozwanego zezwolenia na rozbiórkę przedmiotowego komina oraz kary umownej z tytułu odstąpienia przez powoda od umowy o rozbiórkę komina z przyczyn leżących po stronie pozwanego (niewykonanie zobowiązania).

Podkreślić należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego świadczenie będące przedmiotem umowy o roboty budowlane zawartej przez strony w dniu 06.07.2012 r. było świadczeniem niepodzielnym. O tym czy świadczenie jest podzielne decyduje przede wszystkim wola stron, wyrażona w umowie i interpretowana zgodnie z dyrektywami zawartymi w art. 65 § 2 k.c. Przedmiot powołanej umowy o roboty budowlane zawartej przez strony został jednoznacznie określony w § 1pkt umowy i była nim realizacja robót budowlano – rozbiórkowych komina przemysłowego, żelbetowego wraz z fundamentem, posadowionego na działce gruntu przy ul. (...) w P.. Realizacja tej umowy wymagała wykonania szeregu czynności, w szczególności określonych przez strony w § 2 pkt 1 umowy, w tym między innymi uzyskania prawomocnej decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę. W tym kontekście wymóg uzyskania decyzji administracyjnej nie może być uznany za odrębne świadczenie z umowy o roboty budowlano-rozbiórkowe a jedynie za część świadczenia będącego przedmiotem tej umowy a zakreślony w § 5 pk 1 umowy termin do uzyskania wskazanego zezwolenia – 31.08.2012 r. – stanowi jedynie termin z harmonogramu robót budowlano-rozbiórkowych, które ostatecznie miały być zakończone do dnia 31.10.2012 r.

Jednocześnie wobec ustaleń faktycznych, poczynionych prawidłowo w niniejszej sprawie przez Sąd I instancji, nie budzi wątpliwości, iż pozwany pomimo, że został wprowadzony na budowę 18 październik 2012 r., po wydaniu w dniu 9 października 2012 r. przez Starostę (...) decyzji nr (...) – pozwolenia na rozbiórkę komina, w ogóle nie rozpoczął prac rozbiórkowych, do wykonania których był zobowiązany do dnia 31.10.2012 r. Wobec czego powód, po uprzednim wezwaniu pozwanego do wykonania umowy wiążącej strony, w dniu 21 stycznia 2013 r. odstąpił od umowy, w części dotychczas niewykonanej.

Podkreślić należy, iż skutki odstąpienia od umowy wzajemnej są takie same, jak skutki skorzystania z umownego prawa odstąpienia (art. 395 k.c.), a zatem umowę uznaje się za niezawartą (skutek ex tunc). Odstąpienie od umowy, wbrew stanowisku skarżącego, nie powoduje jednak wygaśnięcia postanowień umownych przewidzianych na wypadek odstąpienia, a przede wszystkim dotyczących kar umownych (por. uchwałę SN z 18.07.2012 r., III CZP 39/12; Biul. SN z 2012 r., Nr 7, poz.9; wyrok SN z 24.05.2012 r., V CSK 260/11; GP z 2012 r., Nr 101 ).

Jednocześnie w myśl stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 28 maja 2014 r., I CSK 345/13 (www. sn.pl.Legalis nr 1160515) obowiązek zapłaty kary umownej zastrzeżonej za niewykonanie zobowiązania powstaje, gdy zobowiązanie nie zostało wykonane, a zatem gdy dłużnik nie spełnił świadczenia, które zgodnie z treścią zobowiązania należy się wierzycielowi, przy czym nastąpiło to z powodu okoliczności, za które dłużnik odpowiada. Spełnienie jedynie części świadczenia jest równoznaczne z niespełnieniem świadczenia, a tym samym z niewykonaniem zobowiązania. Z tego względu nie jest możliwe kumulowanie kary umownej przewidzianej za nienależyte wykonanie zobowiązania, np. wykonanie ze zwłoką, z karą umowną za niewykonanie tego samego zobowiązania.

W okolicznościach sprawy bezspornym jest, iż zawarta przez strony umowa przewidywała karę umowną, która miała być wypłacona na rzecz zleceniodawcy za zwłokę w wykonaniu prac w wysokości 0,1% wynagrodzenia netto za każdy dzień zwłoki wykonawcy oraz karę umowną w wysokości 15 % wartości umowy netto w przypadku odstąpienia od umowy z winy wykonawcy.

Uwzględniając zatem, iż powód – zleceniodawca skutecznie prawnie odstąpił w dniu 21 stycznia 2013 r., z winy wykonawcy – pozwanego, od umowy w części dotychczas niewykonanej, zasadne było wyłącznie jego żądanie zasądzenia od pozwanego kwoty 37 500 zł ( 15%x 250 000 zł – wynagrodzenie netto z umowy) z tytułu kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy z winy wykonawcy (art. 483 § 1 k.c.).

Skoro w postępowaniu przed Sądem I instancji pozwany nie przedstawił żadnego dowodu na okoliczność spełnienia przesłanek miarkowania kary umownej, o których mowa w art. 484 § 2 k.c., to nieuzasadnionym jest postawiony w apelacji zarzut, iż Sąd bezzasadnie przyjął, że nie zaistniały podstawy do zmiarkowania tej kary.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 37 500 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 lutego 2013 r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie zaś na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałej części jako bezzasadną.

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie roszczenia o zapłatę jest zmiana orzeczenia o kosztach procesu w I instancji, o których Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. rozdzielając je stosunkowo. Z dochodzonego roszczenia w kwocie 54 250,00 złotych uwzględniono powództwo w kwocie 37 500,00 zł, co stanowi 69 %. Powód poniósł koszty w kwocie 6 330,00 zł (2 713,00 zł - opłata od pozwu, 3600,00 zł – wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem, 17,00 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa); pozwany poniósł koszty w kwocie 3600,00 zł- wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem. Łączne koszty procesu wyniosły
9 930,00 zł. Pozwany powinien ponieść 69 % tych kosztów, to jest 6 851,70 zł, a poniósł 3600,00 zł., a więc winien zwrócić powodowi kwotę 3 251,70 zł. Wynagrodzenie pełnomocników stron zostało ustalone na podstawie § 2 ust. 1 i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku, poz. 461).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. Pozwany zaskarżył apelacją wyrok w całości
i wygrał co do kwoty 16 750,00 zł, co stanowi 31 %, w pozostałym zakresie przegrał apelację. Pozwany poniósł koszty w kwocie 4 513,00 zł (2 713,00 zł - opłata od apelacji, 1800,00 zł – wynagrodzenie pełnomocnika ); powód poniósł koszty w kwocie 1800,00 zł (wynagrodzenie pełnomocnika).Łączne koszty postępowania apelacyjnego wyniosły 6 313,00 zł. Pozwany powinien ponieść 69 % tych kosztów, to jest 4 482,23 zł, a poniósł 4 513,00 zł, a zatem to powód winien zwrócić mu kwotę 30,77 zł. Wynagrodzenie pełnomocników stron zostało ustalone na podstawie § 2 ust. 1 i § 6 pkt 6 w związku z § 13 ust. 1 pkt 1 powołanego wyżej rozporządzenia.