Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2013 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa P. Ł.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 12 października 2012 r. sygn. akt I C 940/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 5 w ten sposób, że nadaje mu brzmienie: „zasądza na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Tarnowie od strony pozwanej kwotę 4.346,00zł (cztery tysiące trzysta czterdzieści sześć złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów procesu”;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  odstępuje od obciążenia powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1325/12

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 18 stycznia 2013 r.

Powódka P. Ł. wniosła zasądzenie od strony pozwanej (...) S.A. w G. kwoty 261.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami liczonymi:

- od kwoty 61.000,00 zł od dnia 24.08.2009 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 200.000,00 zł od daty wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

oraz kwoty 34.881,60 zł tytułem skapitalizowanej renty uzupełniającej w związku ze zwiększonymi potrzebami wynikającymi z konieczności sprawowania względem niej opieki w okresie od dnia 25 maja 2009 r. do dnia 3 marca 2011 r. wraz z ustawowymi odsetkami od daty wytoczenia powództwa do dnia zapłaty; kwoty 900,00 zł miesięcznie tytułem bieżącej renty uzupełniającej z tytułu zwiększonych potrzeb, począwszy od dnia 4 marca 2011 r. płatnej z góry do dnia 1-go każdego następującego po sobie miesiąca, wraz z ustawowymi odsetkami.

Powódka wniosła również o ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej na przyszłość za skutki wypadku, któremu uległa w dniu 25 maja 2009 r., i zasądzenie na rzecz powódki kosztów postępowania.

Na uzasadnienie swojego stanowiska powódka podniosła, iż w dniu 25 maja 2009 r. uległa wypadkowi drogowemu, w wyniku którego doznała licznych i poważanych obrażeń ciała w postaci: stłuczenia głowy, złamania łopatki prawej, złamania bliższej nasady kości ramiennej prawej, wieloodłamowego otwartego złamania bliższego końca kości łokciowej prawej oraz złamania trzonu kości promieniowej lewej. Cierpienia doznane w związku z tymi obrażeniami oraz wydatki na opiekę i leczenie uzasadniają zgłoszone żądania.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 12 października 2012 r. Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej (...) S.A. w Ł. na rzecz powódki P. Ł. kwotę 84.648,14 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 61.000 zł od dnia 28 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty, od kwoty 23.648,14 zł od dnia 18 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty; zasądził tytułem świadczeń rentowych od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty po 420 zł rocznie, począwszy od roku 2012, płatne z góry do dnia 10 stycznia kolejno następujących po sobie lat z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat w terminie; ustalił odpowiedzialność strony pozwanej na przyszłość za skutki wypadku, jakiemu uległa powódka P. Ł. w dniu 25 maja 2009 r.; w pozostałym zakresie powództwo oddalił; zasądził na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie od powódki kwotę 11.211,80 zł, od strony pozwanej kwotę 4.346 zł – tytułem uiszczenia brakujących kosztów postępowania; koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie zniósł.

Orzeczenie to Sąd Okręgowy poprzedził następującymi ustaleniami:

W dniu 24 maja 2009 r. kierujący samochodem osobowym marki R. nr rej. (...) (...) K. W. naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym i potrącił pieszą P. Ł. przechodzącą z lewej strony drogi na prawą, czym nieumyślnie spowodował wypadek drogowy w wyniku, którego powódka doznała obrażeń pociągających za sobą naruszenie czynności narządów ciała na okres przekraczający siedem dni. Sprawca wypadku za powyższe zdarzenie prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Dąbrowie Tarnowskiej Wydział II Kamy, z dnia 28 grudnia 2009 r., sygn. akt. IIK 902/09 został uznany za winnego popełnienia czynu stanowiącego przestępstwo z art.177 §1 k.k.

Pojazd, którym poruszał się sprawca wypadku objęty był obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej zawartym ze stroną pozwaną.

Powódka P. Ł. swoim zachowaniem nie przyczyniła się do powstania wypadku, jej zachowanie nie odbiegło od standardów w podobnych przypadkach. Powódka nie wyszła gwałtowanie zza przeszkody, dawała swoim zachowaniem sprawcy wypadku czas na reakcję i korektę zarówno działań własnych jak i kierującego pojazdem.

W toku postępowania likwidacyjnego strona pozwana wypłaciła na rzecz powódki: kwotę 39.100,00 zł tytułem zadośćuczynienia, kwotę 163,46 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia, 378,00 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdów oraz kwotę 1.238,40 zł tytułem zwrotu kosztów opieki osób trzecich.

Po wypadku powódka została przewieziona do Szpitala Wojewódzkiego im. (...). Ł. w T., gdzie przebywała do dnia 5 czerwca 2009 r. W dniu przyjęcia powódki zaopatrzono operacyjnie złamania bliższego końca kości ramiennej prawej i lewej, natomiast w dniu 1 czerwca 2009 r. wykonano krwawą repozycję i stabilizację złamania trzonu kości promiennej lewej.

W dniu 12 czerwca 2009 r. powódka w związku ze stanem zapalnym okolicy rany pourazowej goleni prawej została ponownie przyjęta od Szpitala do dnia 17 czerwca 2009 r.

Po powrocie ze szpitala powódka ze względu na usztywnienie złamań kończyn opatrunkiem gipsowym musiała leżeć przez okres 6 miesięcy. W związku z tym koniecznym było wypożyczenie dla niej specjalnego łóżka umożliwiającego wykonywanie przy powódce czynności obsługowych.

Po upływie 6 miesięcy powódka mogła się już poruszać na wózku inwalidzkim, stan ten trwał przez okres 6 tygodni, bowiem od 10 października 2009 r. przez okres 3 tygodni poddawana była rehabilitacji w Szpitalu (...) w B.. Po zakończeniu rehabilitacji zaczęła poruszać się samodzielnie przy użyciu kuli. W okresie pomiędzy dniem 11 sierpnia 2010r, a dniem 24 sierpnia 2010 r. powódka przebywała na rehabilitacji w Zakładzie (...) w J..

W trakcie wypadku powódka doznała urazu głowy z utratą przytomności oraz okołourazową i następczą niepamięcią. Uraz głowy nie spowodował jednak obrażeń ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Aktualny stan neurologiczny powódki jest dobry. Badanie neurologiczne nie potwierdza obecności objawów organicznego ogniskowego uszkodzenia układu nerwowego. Doznane w maju 2009 r. obrażenia ciała nie skutkują uszkodzeniami i zaburzeniami układu nerwowego, które utrzymywałyby się do dnia dzisiejszego. Brak jest podstaw dla przyjęcia zwiększonej częstotliwości napadów padaczki po przebytym urazie głowy. Na padaczkę powódka chorowała od dzieciństwa. Powódka wymaga kontynuowania leczenia przeciwpadaczkowego. Zalecenie to nie ma jednak związku z wypadkiem. Powypadkowy stan neurologiczny nie nakazuje konieczności zwiększenia opieki nad chorą ze strony osób trzecich.

Powódka cierpi na okresowe bóle głowy od wielu lat. Pojawiały się one najczęściej w okresie miesiączki. W pierwszych dwóch dniach po urazie w okresie pobytu w szpitalu zostały odnotowane bóle głowy, które w następnym okresie nie powtórzyły się. Brak pourazowych powikłań neurologicznych wiąże się z zerowym stopniem uszczerbku na zdrowiu powódki. Powódka powinna kontynuować leczenie padaczki pod kontrolą neurologa. Leczenie to nie ma jednak związku z przebytym urazem.

W wyniku wypadku powódka doznała również: stłuczenia głowy, złamania łopatki prawej, złamania bliższej nasady kości ramiennej prawej, wieloodłamowego otwartego złamania bliższego końca kości łokciowej prawej, złamania trzonu kości promieniowej prawej, otwartego złamania goleni prawej oraz złamania kości kulszowej prawej.

W następstwie wypadku u powódki występują ograniczenia ruchomości w zakresie barku prawego unoszenia o 40°, odwodzenia o 30° oraz ograniczenia rotacji zewnętrznej w stawie ramiennym prawym. W stawie łokciowym prawym występuje przykurcz zgięciowy (ograniczenie wyprostu o 30°), znaczne ograniczenie rotacji przedramienia prawego, deformacje i zniekształcenia obrysów stawu ramiennego prawego, łokciowego prawego i ograniczenie ruchomości w nadgarstku prawym, na podudziu prawym występuje obrzęk oraz ból przy próbie maksymalnego zgięcia w stawie kolanowym prawym. W stawie biodrowym prawym występuje ograniczenie rotacji zewnętrznej oraz ból przy próbach maksymalnego odwodzenia.

Leczenie powódki zakończono. Z przyczyn ortopedycznych proces leczenia trwał około sześciu miesięcy od dnia urazu do końca 2009 r. Kontrola ortopedyczna oraz rehabilitacja obrażeń doznanych w wypadku trwa do dziś i powódka wymaga dalszej rehabilitacji, która winna mieć miejsce 4 razy w roku. Aktualnie stan powódki nie wymaga stosowania zabiegów pielęgnacyjnych odmiennych niż przed wypadkiem, a opieka innych osób jest związana z niepełnym rozwojem powódki i nie powinna odbiegać od czynności prowadzonych przed zdarzeniem. Występujące u niej ograniczenie ruchomości kończyn oraz zaburzenia chodu, zmniejszenie siły mięśniowej kończyn nie powodują konieczności zabiegów pielęgnacyjnych z tego powodu przez inne osoby.

W następstwie wypadku powódka odczuwała dolegliwości w stopniu bardzo silnym (wielomiejscowe urazy), wymagające stosowania bardzo silnych środków przeciwbólowych przez okres dwóch miesięcy, następnie dolegliwości te mogły występować w stopniu silnym w okresach rehabilitacji oraz przy dłuższym staniu lub dłuższym chodzeniu. Aktualnie nadal odczuwa ból przy długotrwałym chodzeniu lub ruchach kończyny górnej prawej przez dłuższy okres czasu. Dolegliwości te nasilają się też przy zmianie pogody. Powódka wymaga aktualnie stosowania leków przeciwbólowych i zmniejszających napięcie mięśniowe w trakcie występowania bólu, który może wystąpić przy wymuszonej długotrwałej pozycji, przy dłuższym chodzeniu lub przy zmianach pogody. Powódka wymaga stosowania leków przeciwbólowych zmniejszających napięcie mięśniowe, których roczny koszt wynosi 420,00 zł.

W skutek wypadku powódka doznała długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wynoszącego łącznie 60%.

Powódka P. Ł. nie jest chora psychiczne w rozumieniu psychozy ani otępiała. Jest natomiast osobą upośledzoną umysłowo w stopniu umiarkowanym. Przed wypadkiem jej rozwój umysłowy kształtował się na poziomie upośledzenia umysłowego stopnia umiarkowanego i nie uległ zmianie. Posiadane przez powódkę deficytu intelektualne wskazywały na konieczność stałego korzystania z pomocy innych osób, uniemożliwiały jej również samodzielne poruszania się po drogach publicznych. Stan psychiczny powódki w porównaniu z okresem z przed wypadu nie uległ istotnej zmianie, w związku z tym nie wymaga ona stosowania dodatkowych środków leczniczych. Wypadek jakiemu uległa w dniu 25 maja 2009 r. nie spowodował pogorszenia jej stanu zdrowia i tym samym w tym zakresie nie doznała uszczerbku na zdrowiu. Występujące u powódki upośledzenie umysłowe oraz wynikające z tego okresowe zaburzenia zachowania mogą powodować konieczność korzystania w przyszłości z opieki lekarza psychiatry bądź psychologa.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione.

Odpowiedzialność strony pozwanej za przedmiotowe zdarzenie nie budzi wątpliwości bowiem sprawca wypadku stanowiącego podstawę faktyczną roszczeń powódki poruszał się samochodem objętym obowiązkowym ubezpieczeniem (OC) na podstawie umowy zawartej ze stroną pozwaną. Okolicznością sporną jest natomiast zakres negatywnych następstw jakich doznała na skutek wypadku powódka oraz wysokość należnych jej z tego tytułu świadczeń.

Odwołując się do treści art.444 k.c. oraz art. 445 § 1 k.c. Sąd Okręgowy na wstępie stwierdził, że nie podziela stanowiska strony pozwanej, iż to powódka swoim zachowaniem przyczyniła się do zdarzenia, a to z uwagi na wnioski wynikające z opinii biegłego sądowego J. S. (1). Biegły ten stanął na stanowisku, że nawet gdyby powódka była przeprowadzana przez drogę przez opiekuna to i tak ze względu na ryzykowne zachowanie sprawcy wypadku również uległa by wypadkowi.

Zadośćuczynienie pieniężne ma na celu przede wszystkim złagodzenie cierpień zarówno fizycznych (ból i inne dolegliwości) oraz cierpień psychicznych (ujemne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała).

W następstwie przedmiotowego wypadku powódka poniosła uszczerbek na zdrowiu na poziomie 60% m.in. związanych ze stłuczeniem głowy, złamaniem łopatki prawej, złamaniem bliższej nasady kości ramiennej prawej, wieloodłamowym otwartym złamaniem bliższego końca kości łokciowej prawej, złamaniem trzonu kości promieniowej prawej i otwartym złamaniem goleni prawej.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powódki w zakresie zadośćuczynienia winno zostać uwzględnione do kwoty 100.000,00 zł. W toku postępowania likwidacyjnego wypłacono już kwotę 39.000,00 zł w konsekwencji powódka winna uzyskać jeszcze kwotę 61.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 sierpnia 2009 r. to jest od daty skutecznego zgłoszenia analogicznych żądań w postępowaniu likwidacyjnym przez powódkę.

Na częściowe uwzględnienie zasługuje także żądanie powódki zasądzenia na jej rzecz skapitalizowanej renty uzupełniającej za zwiększone potrzeby wynikającej z konieczności sprawowania opieki w okresie od 7 czerwca 2009 r. tj. od dnia opuszczenia szpitala do zakończenia rehabilitacji w dniu 3 marca 2011 r. Od dnia 7 czerwca 2009 r. do dnia 10 października 2009 r. to jest do czasu hospitalizacji w Szpitalu w B. to jest przez okres 126 dni wymagała niewątpliwie zwiększonej opieki ze strony osób trzecich w wymiarze 6 godzin dziennie. Kwota za każdy dzień przyjmując wysokość wynagrodzenia za jedną godziną w sposób wskazany w pozwie ( 10 zł za godzinę) wynosi 60 zł co daje łącznie kwotę 7.560,00zł (126 dni x 60 zł). Od dnia 10 października 2009 r. do końca tego miesiąca powódka przebywała w Szpitalu w B. , zaś przez następne miesiące tego roku to jest listopad oraz grudzień 2009 r. podlegała leczeniu i rehabilitacji w domu co daje 61 dni x 60 zł to jest kwotę 3660,00 zł.

Łączne koszty w zakresie opieki za okres od wypadku do końca 2009 r. wyniosły 11.220,00 zł. Dodatkowo za okres od wypadku do końca 2011 r. konieczny był zakup leków na kwotę 420,00 zł rocznie, łącznie w kwocie 1050,00 zł. Łącznie koszty opieki i leków wyniosły 12.270,00 zł. Strona pozwana w toku postępowania likwidacyjnego wypłaciła powódce kwotę 163,46 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia oraz kwotę 1.238,40 zł tytułem zwrotu kosztów opieki to jest łącznie kwotę 1401,86 zł.

Uwzględniając zatem wypłaconą powódce kwotę 1401,86 zł strona pozwana jest obowiązana z tego tytułu wypłacić kwotę 10.868.14 zł (kwota 12.270,00 zł - 1401,86 zł).

Nadto Sąd Okręgowy zasądził koszty opieki dodatkowej za okres od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia 3 marca 2011 roku, łącznie 426 dni przy stawce 30 zł z dzień (3 godziny) co stanowi kwotę 12.780,00 zł.

Łącznie Sąd Okręgowy uwzględnił żądane co do odszkodowania do kwoty 23.648,14 zł (kwota 10.868,14 zł plus kwota 12.780,00 zł).

Sąd Okręgowy zasądził od powyższej kwoty odsetki od dnia 18 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty to jest od dnia następującego po dniu doręczenia opisu pozwu stronie pozwanej.

Odnośnie świadczeń rentowych Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty po 420 zł rocznie, począwszy od roku 2012, gdyż kwota ta odzwierciedla coroczne wydatki na leki przeciwbólowe.

Sąd ustalił odpowiedzialność strony pozwanej na przyszłość za skutki wypadku, jakiemu uległa powódka P. Ł. w dniu 25 maja 2009 r. z uwagi na możliwość wystąpienia szkody przyszłej.

Na koszty sądowe złożyła się kwota 2222,80 zł tytułem wynagrodzenia biegłych oraz opłata od pozwu w kwocie 15 335,00 zł (liczona od kwoty 306.682,00 zł). Powódka wygrała sprawę w około jednej czwartej części. W konsekwencji zasądzono na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie od powódki kwotę 11.211,80 zł ( brakujące koszty opinii biegłych 222,80 zł, oraz wpis od oddalonej części roszczenia ) ,od strony pozwanej kwotę 4.346 zł (opłata od zasądzonej kwoty roszczenia na rzecz powódki )– tytułem uiszczenia brakujących kosztów postępowania. Sąd Okręgowy koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie zniósł na zasadzie art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka P. Ł. w części oddalającej powództwo o zadośćuczynienie co do kwoty 100.000,00 zł oraz orzeczenia o kosztach zawartego w punktach 5 i 6.

Apelująca zarzuciła:

1.naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 445 § 1 k.c. poprzez niewłaściwą jego wykładnię i błędne zastosowanie na skutek przyjęcia, iż kwota 100.000, 00 zł jest adekwatna do rozmiaru krzywdy powódki i jest odpowiednią kwota tytułem zadośćuczynienia w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. gdy w istocie:

- nie odpowiada ona zakresowi doznanej krzywdy w postaci cierpień fizycznych i psychicznych, jakich doświadczyła powódka na skutek wypadku drogowego, późniejszego leczenia i utrzymujących się do chwili obecnej dolegliwości bólowych i ograniczeń fizycznych, na podstawie których to okoliczności wysokość zadośćuczynienia winna być ustalona na poziomie nie niższym niż 200.000,00 zł, aby spełnić swoją kompensacyjna funkcję,

- kwota uznana za odpowiednią, stanowi zapłatę symboliczną i rażąco zaniżoną, a obecna linia orzecznicza Sądu Najwyższego kształtuje tendencję do odejścia od nadmiernej ostrożności przy zasądzaniu zadośćuczynienia, podkreśla natomiast najważniejsza jego funkcję, tj. funkcję kompensacyjną oraz wskazuje na konieczność uwzględnienia całokształtu okoliczności tj. cierpień fizycznych, psychicznych, ich nasileniu, czasu trwania itd. (SN m.in. w wyroku z dnia 24 marca 2011 r., sygn. akt I CSK 389/10 i in. tam wskazane);

2. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. poprzez niezasądzenie na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu w pełnej wysokości liczonej od uwzględnionej części powództwa oraz obciążenie powódki innymi kosztami procesu, w sytuacji, gdy powództwo co do zasady zostało uwzględnione, a wysokość roszczenia zależna była wyłącznie od uznania Sądu.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej kwoty 161.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia w miejsce kwoty 61.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 61.000,00 zł od dnia 28 sierpnia 2009 r., a od kwoty 100.000,00 zł od daty doręczenia odpisu pozwu pozwanemu; nieobciążanie powódki kosztami procesu; zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego; względnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania; a także o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powódki P. Ł. jest uzasadniona jedynie w niewielkiej części dotyczącej zasądzenia od niej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie kosztów procesu.

Poza rozstrzygnięciem o kosztach wyrok zaskarżony został w części dotyczącej zadośćuczynienia, a zatem nie zachodzi potrzeba odnoszenia się przez Sąd Apelacyjny do prawomocnej części orzekającej o odszkodowaniu. Nie zachodzi tez potrzeba dowodzenia odpowiedzialności strony pozwanej, która nie była kwestionowana już na etapie postępowania likwidacyjnego prowadzonego przez samego ubezpieczyciela.

W apelacji nie podniesiono też zarzutów dotyczących oceny dowodów i poczynionych na ich podstawie ustaleń faktycznych w związku z czym jedynie dla wskazania podstawy orzekania (art. 382 k.p.c.) stwierdzić należy, że ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny został przyjęty za własny przez Sąd Apelacyjny. Przemawia za tym to, że Sąd Okręgowy uwzględnił wszystkie przeprowadzone w toku postępowania dowody, wyprowadził z nich wnioski logicznie poprawne oraz odpowiadające aktualnym poglądom na sądowe stosowanie prawa. Sąd Okręgowy wyraźnie wskazał motywy, dla których poszczególne dowody, w tym opinie biegłych, uznał za wiarygodne i w jakim zakresie (dotyczy to zeznań świadka M. P.) oraz uzasadnił swe decyzje dotyczące oddalenia wniosków dowodowych powódki o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego z zakresu pielęgniarstwa oraz psychologa klinicznego.

Bark w apelacji zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa procesowego w tym zakresie powoduje zbędnym dalsze rozważanie poprawności tych ustaleń i ocen Sądu Okręgowego.

Przechodząc do zarzutu naruszenia prawa materialnego a to art. 445 § 1 k.c. stwierdzić należy, że zarzut ten jest chybiony.

Zgodnie z tym przepisem suma pieniężna przyznana tytułem zadośćuczynienia ma być odpowiednia, przy czym przepis ten nie precyzuje zasad ustalania jej wysokości. Decydujące znaczenie ma tu rozmiar doznanej krzywdy, gdyż zadośćuczynienie ma na celu naprawienie szkody niemajątkowej, wyrażającej się doznaną krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2012 r., I CSK 74/12, Lex nr 1226824).

W orzecznictwie podkreśla się, iż nie dający się ściśle określić rozmiar krzywdy sprawia, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia zależy od oceny sądu. Ocena ta powinna uwzględniać całokształt okoliczności sprawy, nie wyłączając takich czynników jak rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych, ich nasilenie i czas trwania, nieodwracalność następstw wypadku, rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową oraz inne czynniki podobnej natury (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSNC 1974, nr 9, poz. 145 oraz orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1965 r., II PR 280/65, OSNCP 1966, nr 10, poz. 168, z dnia 4 czerwca 1968, I PR 175/68, OSNCP 1969, nr 2, poz. 37, z dnia 10 października 1967 r., I CR 224/67, OSNCP 1968, nr 6, poz. 107, z dnia 19 sierpnia 1980 r., IV CR 283/80, OSNCP 1981, nr 5, poz. 81, z dnia 10 grudnia 1997 r., III CKN 219/97, nie publ., z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, nie publ., z dnia 11 lipca 2000 r., II CKN 1119/98, nie publ., z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 128/00, nie publ., z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00, nie publ., z dnia 29 września 2004 r., II CK 531/03, nie publ., z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 40, z dnia 28 czerwca 2005 r., I CK 7/05, nie publ., z dnia 9 listopada 2007 r., V CSK 245/07, OSNC-ZD 2008, nr D, poz. 95, z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 536/07, OSP 2010, nr 5, poz. 47, z dnia 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09, nie publ. i z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 244/09, nie publ.).

Sąd przy określaniu wysokości zadośćuczynienia ma oczywiście obowiązek w każdym przypadku dokonywać oceny konkretnego stanu faktycznego i brać pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy. Tylko bowiem rozważenie zindywidualizowanych przesłanek może stanowić podstawę do określenia odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jednocześnie niedopuszczalne jest stosowanie jakichkolwiek mechanizmów przy wyliczaniu wysokości zadośćuczynienia, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 5 października 2005 r., I PK 47/05 (M.P.Pr. 2006/4/208), wskazując, że „Procentowo określony uszczerbek służy tylko jako pomocniczy środek ustalania rozmiaru odpowiedniego zadośćuczynienia. Należne poszkodowanemu (pokrzywdzonemu czynem niedozwolonym) zadośćuczynienie nie może być mechanicznie mierzone przy zastosowaniu stwierdzonego procentu uszczerbku na zdrowiu”.

Ocenny charakter kryteriów przydatnych do określenia odpowiedniej sumy pieniężnej na podstawie art. 445 § 1 k.c. sprawia, że zarzut naruszenia tego przepisu przez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek zawyżenia lub zaniżenia wysokości przyznanego zadośćuczynienia może być podniesiony skutecznie tylko w razie oczywistego naruszenia tych kryteriów przez sąd (por. wyroki Sądu Najwyższego z 9 lipca 1070 r., III PRN 39/70, OSNCP 1971, nr 3, poz. 53, z dnia 15 września 1999 r., III CKN 339/98, OSNC 2000, nr 3, poz. 58, z dnia 29 października 1999 r., I CKN 173/98, nie publ., z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 128/00, nie publ., z dnia 4 lipca 2002 r., I CKN 837/00, nie publ., z dnia 27 lutego 2004 r. V CK 282/03, nie publ., z dnia 15 lutego 2006 r., IV CK 384/05, nie publ.).

Wbrew odmiennemu stanowisku powódki należne jej zadośćuczynienie, określone przez Sąd Okręgowy na sumę 100.000,00 zł nie może być uznane za rażąco zaniżone, gdyż uwzględnia wszystkie przytoczone wyżej kryteria ustalenia jego wysokości.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik powódki podkreślił, że trudno uznać by zasądzona kwota 100.000,00 zł była adekwatną do rozmiaru cierpień fizycznych i psychicznych powódki, że uwzględnia takie okoliczności, jak niepełnosprawność umysłową powódki istniejącą w chwili wypadku, a co za tym idzie ograniczoną możliwość zrozumienia i zaakceptowania doznanych w wyniku wypadku obrażeń, oraz braku możliwości powrotu do życia sprzed wypadku, a ponadto umiejscowienie obrażeń, długotrwałą i bolesną rekonwalescencję, oraz nieodwracalne skutki wypadku.

Tak przedstawione stanowisko jest jedynie odmiennym zapatrywaniem pełnomocnika powódki, opartym na argumentach polemicznych w związku z czym nie mogło prowadzić do skutecznego podważenia zaskarżonego orzeczenia.

Sąd Okręgowy uwzględnił bowiem wszystkie te elementy, wskazane w apelacji, a wpływające na określenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia.

Tu jeszcze raz, za Sądem Okręgowym, odwołać się można do opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii B. M., która wyraźnie stwierdziła, że przed wypadkiem poziom rozwoju umysłowego powódki kształtował się na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym, więc takim samym jak obecnie. Posiadane przed wypadkiem deficyty intelektualne wskazywały na konieczność stałego korzystania przez P. Ł. z pomocy innych osób, uniemożliwiały jej również samodzielne poruszanie się po drogach publicznych. Zarówno wcześniej jak i obecnie może poruszać się wyłącznie pod opieką osób drugich. Co więcej, biegła stwierdzi, że po wypadku stan psychiczny powódki nie uległ zmianie. Z kolei biegły chirurg ortopeda – traumatolog J. S. (2) stwierdził brak pourazowych powikłań neurologicznych co wiąże się z zerowym stopniem uszczerbku na zdrowi. Biegły ten określił też ograniczenia ruchomości w prawej ręce oraz rotacji w stawie biodrowym prawym, a nadto czas trwania leczenia, opieki i uszczerbek na zdrowiu według Tabeli do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r.

Wszystkie te okoliczności, obecnie akcentowane w apelacji, zostały objęte ustaleniami faktycznymi przez Sąd Okręgowy i stanowiły odniesienie do ustalenia wysokości zadośćuczynienia.

Oceny tej nie może podważyć to, że powódka P. Ł. na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z listopada 2002 r. (k. 51) zaliczona została do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na okres do 31 października 2007 r. zaś kolejnym orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z 4 marca 2011 r.(k. 52) ustalono stopień niepełnosprawności znaczny. Z tego ostatniego orzeczenia wynika, że niepełnosprawność istnieje od urodzenia, a ustalony stopień datuje się od grudnia 2009 r. W obu orzeczeniach wskazano na konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Orzeczenia te korespondują z opiniami biegłych powołanych w niniejszej sprawie i zdecydowanie podkreślić trzeba, że to właśnie obrażenia o charakterze ortopedycznym, czas ich leczenia, dolegliwości bólowe z nimi związane oraz ustalony uszczerbek na zdrowi stały się podstawą do zasądzenia zadośćuczynienia na poziomie 100.000,00 zł – łącznie z kwotą wypłacona przez stronę pozwana w ramach likwidacji szkody. Natomiast nie one mają decydujący wpływ na życie powódki, które zdeterminowane jest jej upośledzeniem umysłowym. Nie można bowiem w tym przypadku mówić o zmianie trybu życia, ograniczeniu perspektyw życiowych, izolacji, czy też uzależnieniu od opieki osób drugich. Jeśli ta opieka musiała ulec rozszerzeniu choćby w zakresie wskazywanym w apelacji, czyli na poziomie najbardziej elementarnych czynności samoobsługowych – co zresztą nie zostało wykazane przez powódkę bo ograniczenia ortopedyczne wcześniej opisane nie muszą prowadzić do takiego stanu – to powinno to być uwzględnione w ramach roszczeń o rentę z tytułu zwiększonych potrzeb wynikających z opieki. W tym zakresie powódka (działając przez swego pełnomocnika) nie zaskarżyła jednak wyroku Sądu Okręgowego w związku z czym ten element nie może wpływać na ustalenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia.

Ma rację apelująca strona, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto jako niepodważalną zasadę, to, że poszkodowany powinien otrzymać zawsze pełne zadośćuczynienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1968 r. I PR 157/68, OSNCP 1969, nr 2, poz. 37; uchwała pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 8 grudnia 1973 r.; III CZP 37/73, OSNCP 1974, nr 9, poz. 145; wyrok z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 4), które winno mieć kompensacyjny charakter. Tak więc wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 536/07, OSP 2010, nr 5, poz. 47).

W realiach niniejszej sprawy kwota zadośćuczynienia ustalona przez Sąd Okręgowy odpowiada tym kryteriom. Nie jest to kwota rażąco zaniżona w sensie obiektywnym tj. ekonomicznie odczuwalnej wartości , adekwatnej do warunków gospodarki rynkowej, zwłaszcza, że sama powódka nie ma możliwości podani jakie dobra konsumpcyjne mogłyby choćby w części zrekompensować jej cierpienia i doznany uszczerbek na zdrowiu, zaś jej bliscy, decydujący o warunkach jej życia nie przedstawili jakiegokolwiek planu i zamierzeń w tym względzie.

Z tych względów zadośćuczynienie zasądzone przez Sąd Okręgowy uznać należy za odpowiednie w rozumieniu art. 445 § 1 k.c.

Za zasadny uznać należy natomiast zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 100 k.p.c. w zakresie w jakim zasądzono od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie kwotę 11.211,80 zł tytułem brakujących kosztów postępowania.

Oczywiście co do zasady zgodzić się należy, że powództwo uwzględnione zostało tylko w części w związku z czym stosownie do art. 113 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych koszty nieobciążające przeciwnika powinny być ściągnięte od strony, której czynność spowodowała ich powstanie. Oznacza to, że z zasądzonej na rzecz powódki kwoty powinny być ściągnięte koszty wynikające z opłaty od oddalonej części powództwa oraz wydatki na opinię biegłych. Jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego mamy tu do czynienia ze szczególnie uzasadnionym wypadkiem bowiem powódka z uwagi na swój stan zdrowia – istniejący przed wypadkiem – nie miała możliwości racjonalnie określać wysokości swych roszczeń. Do tego dodać należy, że jej niepełnosprawność wynikająca z upośledzenia umysłowego powoduje niemożność zarobkowania, a niewielkie świadczenia nie pozwalają na pokrycie tak znacznych kosztów procesu. Przyzwolenie na zasądzenie kosztów procesu (winno być ściągnięcie z zasądzonego roszczenia) w kwocie 11.211,80 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie w rezultacie doprowadziłoby do obniżenia zasądzonego zadośćuczynienia i to o znaczną kwotę co z kolei mogłoby prowadzić o pozbawienia go charakteru kompensacyjnego.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. oraz 386 § 1 k.p.c. a o kosztach zgodnie z art. 102 k.p.c. kierując się podanymi wcześniej argumentami.