Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2014 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości C. W. w osobie M. Ż.

przeciwko J. W.

o uznanie czynności za bezskuteczne

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 17 kwietnia 2014 r. sygn. akt I C 8/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że nakazuje pozwanej wydanie na rzecz powoda samochodów: B. (...),
r. prod. 1955, numer V. (...) (...), V. (...)r. prod. 1968, numer V. (...) (...) i zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 42000 zł (czterdzieści dwa tysiące złotych);

2.  oddala dalej idącą apelację;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 2700 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Legnicy uznał za bezskuteczną
w stosunku do strony powodowej syndyka Masy Upadłości C. W.
– M. Ż. umowę darowizny, zawartą w dniu 18.04.2011 r. między T. W. a pozwaną J. W., na podstawie której pozwana nabyła następujące ruchomości:

1.  samochód C. (...), rok produkcji 1973, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...);

2.  samochód P. (...), rok produkcji 1956, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...);

3.  samochód V. (...), rok produkcji 1968, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN) : (...);

4.  samochód (...) 41, rok produkcji 1955, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN) : (...);

5.  samochód V. (...), rok produkcji 1970, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN) : (...);

6.  samochód W. (...), rok produkcji 1958, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...);

oraz nakazał pozwanej, aby przekazała do masy upadłości ruchomości opisane
w punkcie I, w podpunktach od 1 do 6, a jeżeli przekazanie w naturze okaże się niemożliwe – wpłacenie na rzecz masy upadłości kwoty 92.000 złotych; orzekł
o kosztach procesu i brakujących kosztach sądowych.

Istotne dla rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne, poczynione przez
Sąd Okręgowy, przedstawiały się następująco.

C. W. jest wspólnikiem P.H.U. (...) spółka jawna w O., wpisanej do KRS za numerem (...) (zwanej dalej spółką).

Dłużnik C. W. jest zadłużony w stosunku do wielu wierzycieli, których wierzytelności dochodzone są na drodze postępowań egzekucyjnych co najmniej od roku 2009. Jednym z wierzycieli dłużnika jest (...) Bank (...) S.A. w W., wobec którego dłużnik posiada ma wymagalne od września 2009 r. zadłużenie z tytułu poręczenia zawartych przez spółkę umów kredytowych, objęte bankowymi tytułami wykonawczymi, na podstawie których wierzyciel ten wystąpił
z wnioskiem egzekucyjnym do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym
w O.. W postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi wierzyciel nie uzyskał zaspokojenia. Większość postępowań wszczętych z wniosku wierzycieli dłużnika została umorzona wobec bezskuteczności czynności egzekucyjnych.

Postanowieniem z dnia 13.06.2013 r. Sąd Rejonowy w O. ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika P.H.U. (...) spółka jawna w O., a w dniu 05.07.2013 r. upadłość C. W. jako wspólnika wymienionej spółki.

Dłużnik C. W. jest właścicielem zabudowanej nieruchomości, położonej w O. przy Alei (...), objętej księgą wieczystą KW (...), o szacunkowej wartości 3.345.000,00 zł.

Nieruchomość obciążona jest licznymi hipotekami umownymi i przymusowymi na rzecz wierzycieli (...) Bank S.A., ZUS oraz (...) S.A.

Łączna wartość tych nieruchomości dłużnika i spółki została oszacowana na kwotę 11.197.000 złotych.

Pozwana od dnia 15.08.2009 r. jest żoną T. W. i synową dłużnika C. W..

Pozwana i T. W. w latach 2009-2011 zatrudnieni byli w spółce jako przedstawiciele handlowi i zamieszkiwali wówczas w lokalu mieszkalnym na terenie przedsiębiorstwa spółki.

Dnia 26.07.2010 r. dłużnik C. W. synowi T. W. – między innymi – następujące samochody:

1.  C. (...). P., rok produkcji 1973, numer indentyfikacyjny pojazdu (VIN): (...),

2.  P. (...), rok produkcji 1956, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...),

3.  V. (...)/EL, rok produkcji 1968, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...),

4.  B. (...), rok produkcji 1955, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...),

5.  V. (...), rok produkcji 1970, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...),

6.  W. M20, rok produkcji 1958, numer identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...).

Umową darowizny z 18.04.2011 r. T. W. przeniósł na pozwaną własność wymienionych wyżej, otrzymanych od ojca, następujących samochodów:

Umową z 02.10.2012 r. pozwana sprzedała samochód V. (...),
rok produkcji 1970, nr identyfikacyjny pojazdu (VIN): (...). Na przełomie 2012-2013 pozwana sprzedała kolejne trzy samochody: W. (...)0, P. (...) i C. (...). P.. Własnością pozwanej pozostają dwa samochody, tj.: B. (...) i V. (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w oparciu o przepisy art. 527 k.c. i 531 k.c. Wskazując, że pozwana pozostawała osobą najbliższą dla dłużnika (synową), nadto
– pozostającą z nim w stosunku pracy oraz podkreślając, że dłużnik był niewypłacalny, a prowadzona z jego majątku egzekucja każdorazowo okazywała się bezskuteczna, Sąd Okręgowy uznał, że zostały spełnione wszystkie przesłanki skargi pauliańskiej. Pozwana nabyła od męża samochody, uprzednio darowane mu przez dłużnika, w drodze nieodpłatnej czynności prawnej, co uzasadniało skierowanie powództwa przeciwko niej (art. 531 § 2 k.c.).

Powołując się na przepis art. 134 PrUpiN, Sąd Okręgowy wskazał, uznanie czynności upadłego za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości skutkować
musi nakazaniem pozwanemu wydania syndykowi tego, co wskutek czynności ubyło z masy upadłości.

Pozwana zaskarżyła w całości powyższy wyrok, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie – zmiany zaskarżonego orzeczenia i oddalenia powództwa, a także zażądała zwrotu kosztów postępowania, przeprowadzonego przed Sądami obu instancji. Pozwana zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów:

1)  art. 189 k.p.c. w zw. z art. 134 PrupiN, art. 325 k.p.c. i art. 328 k.p.c. przez błędne rozstrzygnięcie w zakresie nakazania zwrotu w naturze wszystkich rzeczy ruchomych, stanowiących przedmiot zaskarżonej czynności albo zapłaty kwoty 92.000 zł, mimo że każdy pojazd stanowi odrębną rzecz o odmiennej wartości,
co w rezultacie uniemożliwia pozwanej wykonanie orzeczenia, w części dokonując wydania pojazdów, a w części dokonując zapłaty;

2)  art. 231 k.p.c. i art. 233 k.p.c. przez:

a)  nieprzeprowadzenie dowodów na okoliczność wartości darowanych pojazdów;

b)  błędne przyjęcie, że pozwana wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;

c)  błędne ustalenie, że w dacie zawarcia umowy darowizny istniała wierzytelność w postaci masy upadłości;

3)  art. 530 k.c. przez jego niezastosowanie i nieprzyjęcie, że wierzytelności
w stosunku do upadłego powstały po dokonaniu darowizny i stanowiły wierzytelności przyszłe w rozumieniu powołanego przepisu;

4)  art. 527 k.c. przez błędne przyjęcie związku przyczynowo – skutkowego między umową darowizny a niewypłacalnością dłużnika.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie
i o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne, poczynione przez
Sąd Okręgowy i zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w niewielkiej części, związanej nie tyle z merytorycznym aspektem zaskarżonego wyroku, ile z jego redakcją
w zaskarżonym punkcie II.

W pierwszej kolejności odnieść należało się do tych zarzutów, które zostały wymierzone w podstawę odpowiedzialności pozwanej.

Tytułem wstępu podkreślić należało, że bezskuteczność czynności prawnej
w stosunku do masy upadłości może wynikać z mocy samego prawa (art. 127
i art. 128 ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, j.t. Dz. U.
z 2012 r., poz. 1112), z mocy orzeczenia Sędziego – komisarza (art. 130 PrUpiN) lub też z mocy orzeczenia Sądu (art. 527 k.c. i n. w zw. z art. 131 PrUpiN).

W przepisie art. 131 PrUpiN ustanowiona została zasada subsydiarnego stosowania przepisów art. 527-534 k.c. Zasada ta oznacza, że w takim zakresie,
w jakim stan faktyczny unormowany jest w przepisach ustawy Prawo upadłościowe
i naprawcze nie stosuje się przepisów o skardze pauliańskiej. Inaczej mówiąc, przepisy o bezskuteczności czynności upadłego są regulacją szczególną w stosunku do przepisów o skardze pauliańskiej, nie chodzi jednak o relację lex specialis
− lex generalis, lecz o komplementarność unormowań. Oznacza to, że do oceny skutków rozporządzenia korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią na podstawie bezskutecznej z mocy prawa czynności prawnej z upadłym nie jest wyłączone stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, może mieć zatem zastosowanie przepis art. 531 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli wiedziała ona o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Uprawnienie syndyka masy upadłości do skorzystania na podstawie przepisu art. 531 § 2 k.c. z roszczenia przeciwko następcy szczególnemu osoby trzeciej nie oznacza utraty przez syndyka legitymacji do wytoczenia powództwa przeciwko osobie trzeciej na podstawie przepisu art. 127 PrUpiN, sytuacja masy upadłości w przypadku bezskuteczności czynności z mocy samego prawa nie może bowiem ulegać pogorszeniu tylko dlatego, że osoba trzecia wyzbyła się uzyskanej korzyści. Konieczność wytoczenia powództwa przeciwko kolejnemu nabywcy korzyści niweczyłaby ułatwienia przewidziane w przepisach art. 127 i nast. PrUpiN. W sprawie opartej na takim powództwie syndyk obciążony byłby ciężarem wykazania okoliczności uzasadniających ustalenie bezskuteczności czynności prawnej wobec masy upadłości. Takie rozwiązanie umożliwiałoby uniknięcie odpowiedzialności osoby trzeciej, która wyzbywa się korzyści uzyskanej z czynności bezskutecznej
ex lege. Osobie trzeciej nie należy więc przyznawać ochrony kosztem wierzycieli masy upadłości.

Przyjęte w przepisach art. 127 i nast. P. zaostrzone rygory odpowiedzialności osoby trzeciej usprawiedliwione są tym, że z reguły osoba
trzecia albo świadomie współdziała z dłużnikiem − przyszłym upadłym in freudem creditorum, albo uzyskuje korzyść w zamian za świadczenie rażąco nieekwiwalentne lub za darmo. Ze względu na specyfikę stwierdzania lub uznawania bezskuteczności czynności prawnych dłużnika, który stał się upadłym, należy przyjąć, że przepisy
art. 127-134 PrUpiN w sposób kompleksowy regulują konsekwencje bezskuteczności czynności upadłego, co nie wyłączał – zważywszy na wyrażoną w przepisie
art. 131 PrUpiN zasadę subsydiarnego stosowania przepisów kodeksu cywilnego
o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika – stosowania
przepisu art. 531 § 2 k.c., ale tylko wtedy, gdy w interesie wierzycieli upadłego
leży skorzystanie z przewidzianego w tym przepisie uprawnienia. Możliwość zastosowania przepisu art. 531 § 2 k.c. do oceny skutków rozporządzenia korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią na podstawie bezskutecznej z mocy prawa czynności prawnej z upadłym nie oznacza pozbawienia syndyka masy upadłości legitymacji do wystąpienia przeciwko osobie trzeciej z powództwem, którego podstawę stanowią przepisy art. 127 i 134 w związku z art. 131 PrupiN (por. uzasadnienie wyroku
Sądu Najwyższego z dnia 03.10.2007 r., IV CSK 184/07, OSNC 2008/12/142,
Biul. SN 2008/1/16).

W rozpoznawanej sprawie nie zaistniały przesłanki bezskuteczności z mocy samego prawa (dłużnik wyzbył się spornego majątku wcześniej niż 6 miesięcy przed ogłoszeniem upadłości), w związku z czym do oceny skutków zaskarżonej czynności należało stosować trafnie powołane przez Sąd Okręgowy przepisy art. 527 k.c. i n., wraz z ujętymi w nich domniemaniami, związanymi z czynnościami dokonanymi nieodpłatnie., a także przepis art. 134 PrUpiN w zw. z art. 131 PrUpiN.

Zgodnie z przepisem art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności
prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia
uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej
czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik
stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był
przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.). W przypadku dokonania
przez dłużnika czynności prawnej z osobą pozostającą w bliskim z nim
stosunku, ustawa wprowadza domniemanie wiedzy o tym, że dłużnik działał
ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.). Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia otrzymała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.). Jeżeli w chwili dokonywania darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny (art. 529 k.c.). Przepis art. 531 § 2 k.c. stanowi, że w wypadku rozporządzenia przez osobą trzecią otrzymaną od dłużnika korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko tej osobie, na rzecz której rozporządzenie nastąpiło (tzw. osobie czwartej, dalszej osobie trzeciej), jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, strona powodowa, wbrew zarzutom apelacji, wykazała wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanej, warunkujące uwzględnienie skargi pauliańskiej.

Niezasadny okazał się zarzut nieistnienia w dacie dokonywania zaskarżonej czynności wierzytelności, z uwagi na które Sąd Okręgowy uwzględnił skargę pauliańską. Niezależnie od tego, że umowy, z których wynikały wskazywane
przez stronę powodowa wierzytelności, zostały zawarte przez spółkę jawną,
której dłużnik C. W. był wspólnikiem, wierzytelności wynikające
z tych umów obciążały nie tylko spółkę, ale też będącego jej wspólnikiem dłużnika. (...) spółki jawnej ponosi bowiem solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami odpowiedzialność całym swym majątkiem za zobowiązania tej spółki,
z tym jednak zastrzeżeniem, że prowadzenie egzekucji z jego majątku jest dopuszczalne dopiero po wykazaniu bezskuteczności egzekucji z majątku spółki
(art. 22 § 2 k.s.h. i art. 31 § 1 k.s.h.). Odpowiedzialność wspólnika jest zatem solidarna, nieograniczona, przy czym jej subsydiarny charakter nie pozwalał jednak na zaakceptowanie twierdzeń pozwanej o nieistnieniu po stronie dłużnika obowiązku zapłacenia długów spółki. Obowiązek taki powstał bowiem z chwilą zaciągnięcia długów przez samą spółkę, a subsydiarny charakter odpowiedzialności wspólnika odsuwa jedynie moment egzekucji z jego majątku, nie stoi natomiast na przeszkodzie wytoczeniu przeciwko wspólnikowi przez wierzycieli spółki powództwa o zapłatę jej długów (art. 31 § 2 k.s.h.); jedynie nadanie klauzuli wykonalności takiemu orzeczeniu, uzależnione będzie od wykazania przez wierzyciela,
że egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. W orzecznictwie wprost wskazuje się, że odpowiedzialność wspólników spółki jawnej powstaje z chwilą powstania zobowiązania spółki, niezależnie od tego, czy zostało wszczęte postępowanie upadłościowe wobec spółki, a także od tego, czy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Wskazuje na to przepis art. 31 § 2 k.s.h., który, pomimo uzależnienia wszczęcia egzekucji z majątku wspólnika od bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, dopuszcza wytoczenie powództwa przeciwko wspólnikowi w każdym czasie. Wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki jawnej (art. 22 § 2 k.s.h.), która, jak odpowiedzialność za cudzy dług, ma charakter gwarancyjny, służy przede wszystkim wzmocnieniu pozycji wierzycieli, którzy w ten sposób uzyskali możliwość dodatkowego zaspokojenia, o ile egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 07.01.2009 r., II CSK 411/08, Lex nr 526895). Tym samym błędne pozostawało stanowisko pozwanej, usiłującej wywieść, że C. W.
nie odpowiadał za długi zaciągnięte przez spółkę jawną, której był wspólnikiem. Załączone przez stronę powodową tytuły egzekucyjne i wykonawcze pozwalały jednoznacznie na stwierdzenie, że w chwili dokonywania darowizny na rzecz
syna (26.07.2010 r.) – T. W., dłużnik był zobowiązany do
zapłaty kwoty przekraczającej 8,5 mln zł (por. k. 35, 36, k. 39 – 45, k. 55, 59, 71, 73, 76, 80, 94 – 96). Przywołane przez apelującą kwestionowane stwierdzenie
Sądu Okręgowego, jakoby w dacie dokonywania zaskarżonej czynności istniała wierzytelność „w postaci masy upadłości” zostało przez autora apelacji wyrwane
z kontekstu, a dotyczyło ono w istocie kwestii legitymacji czynnej syndyka, prawidłowo uznanej przez Sąd Okręgowy i zostało poczynione w związku z uwagami o charakterze postępowania upadłościowego, będącego egzekucją generalną.

Sąd Okręgowy prawidłowo zapatrywał się także na kwestię niewypłacalności dłużnika. Orzecznictwo odwołuje się do rzeczywistego (obiektywnego) charakteru niewypłacalności dłużnika, którą definiuje jako stan, w którym dłużnik nie jest
w stanie zaspokoić wierzyciela, nawet w sytuacji, gdy ten ostatni wspomagany jest przymusem państwowym, realizowanym w toku postępowania egzekucyjnego. Natomiast pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela
(por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14.02.2008 r., II CSK 503/07, Lex nr 496375). W chwili wystąpienia z powództwem oraz w chwili wyrokowania egzekucja z majątku dłużnika (nieruchomości) została umorzona z powodu
jej bezskuteczności ( vide postanowienie Komornika z dnia 08.01.2013 r.). Nie można było zatem zgodzić się z apelującą co do braku przesłanki niewypłacalności
dłużnika. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie było też podstaw do negowania
związku przyczynowo – skutkowego między dokonaniem zaskarżonej czynności
a zwiększeniem się niewypłacalności dłużnika – skoro majątek dłużnika został uszczuplony o darowane pozwanej rzeczy ruchome, to oczywistym pozostawało,
że masa upadłości została uszczuplona w tym właśnie zakresie, w a konsekwencji
– syndyk nie mógł upłynnić spornych pojazdów i w ten sposób zwiększyć składu
i wartości masy upadłości.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, niezasadne było też kwestionowanie wiedzy pozwanej o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Sąd Okręgowy trafnie zastosował powołane wyżej domniemania, a zaoferowane przez pozwaną dowody nie doprowadziły do ich obalenia). Z uwagi na nieodpłatne nabycie przez pozwaną spornych pojazdów, zbędne było czynienie szerszych rozważań o tym, czy pozwana nabyła pojazdy, wiedząc o okolicznościach, uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną (art. 531 § 2 k.c.). Niezależnie od powyższego, należało uznać, że zarówno relacje rodzinne, jak
i pracownicze wyłączały dopuszczalność uznania, że pozwanej i jej mężowi nieznane pozostawały stany finansów C. W. i jego problemy finansowe,
a w konsekwencji – dokonywanie czynności prawnych ze świadomością utrudnienia wierzycielom egzekucji. Sąd Okręgowy zasadnie odwołał się do stanowiska dłużnika, zajętego w postępowaniu upadłościowym, w którym dłużnik powoływał się na załamanie się sytuacji finansowej spółki (za której długi był odpowiedzialny) już
w 2009 r., stanowisko swe potrzymał zresztą słuchany jako świadek w postępowaniu karnym 3 Ds 162/13, prowadzonym przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Opolu – k. 314 i n.

Reasumując – Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że w sprawie zachodzą wszystkie przesłanki do uwzględnienia skargi pauliańskiej przeciwko pozwanej.

Odnosząc się do kwestionowanej przez apelującą redakcji zaskarżonego orzeczenia, należało w pierwszej kolejności – dla uporządkowania rozważań
– zaznaczyć, że skoro strona powodowa wystąpiła ze skargą pauliańską, bez powoływania się na bezskuteczność zaskarżonej czynności ex lege, to w takiej sytuacji zasadne było wydanie wyroku zarówno uznającego za bezskuteczną
w stosunku do masy upadłości czynność prawną, jak i uwzględnienie roszczenia,
o którym mowa w przepisie art. 134 PrUpiN, tj. roszczenia o wydanie rzeczy/zapłatę ich wartości (por. uzasadnienie cytowanego wyżej wyroku Sądu Najwyższego
w sprawie IV CSK 184/07). O ile brak było zatem podstaw do uznania za zbędne rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I zaskarżonego wyroku, o tyle trzeba było podzielić wątpliwości jurydyczne apelującej, dotyczące treści punktu II zaskarżonego orzeczenia. Pozwana konsekwentnie wywodziła przed Sądem pierwszej instancji,
że jeszcze przed wytoczeniem powództwa sprzedała cztery spośród 6 darowanych jej samochodów, przedłożyła także umowę sprzedaży samochodu V. (...), a Sąd Okręgowy – jak wynika z ustalonego stanu faktycznego – dał wiarę wymienionym dowodom. W tej sytuacji roszczenie o wydanie w omawianym zakresie mogło zostać uwzględnione jedynie co do tych samochodów, które nadal pozostają własnością pozwanej, tj., samochodu B. (...), r. prod. 1955, numer VIN (...) i samochodu V. (...), r. prod. 1968, numer VIN (...). Wobec sprzedaży pozostałych samochodów, które stanowiły przedmiot zaskarżonej czynności prawnej, pozwana, zgodnie z przepisem art. 134 PrUpiN, winna zapłacić stronie powodowej ich równowartość. Wszystkie darowane
pojazdy zostały przez strony umowy darowizny wycenione na kwotę 92.000 zł,
a pozwana nadal pozostaje właścicielką tych pojazdów, które mają łączną
wartość (według stron umowy darowizny) 50.000 zł, zasadne było zatem
zasądzenie od pozwanej pozostałej kwoty, 42.000 zł, stanowiącej równowartość pojazdów sprzedanych. Pozwana co prawda wywodziła, że wartość pojazdów
uległa zmniejszeniu i wnioskowała o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
na tę okoliczność, jednakże pełnomocnik pozwanej, mimo oddalenia wniosku dowodowego, nie złożył zastrzeżenia do protokołu w trybie określonym w przepisie art. 162 k.p.c. Pozwana bezpowrotnie utraciła zatem możliwość kwestionowania nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego w omawianym zakresie oraz żądania uzupełnienia materiału dowodowego w postępowaniu apelacyjnym. Niezależnie od powyższych okoliczności, treść przepisu art. 134 PrUPiN
nie pozwalała na uznanie, że zwrotowi do masy upadłości miałaby – wobec utraty przedmiotu zaskarżonej czynności prawnej – podlegać kwota inna niż wartość rzeczy lub praw, które na skutek zaskarżonej czynności ubyły z majątku upadłego. Celem powołanej regulacji jest bowiem doprowadzenie masy upadłości do takiego
stanu, jaki istniałby, gdyby upadły nie dokonał zaskarżonej czynności prawnej,
tj. sprawienie, by wróciło do niej to, co z niej ubyło. Skoro z masy upadłości ubył majątek o wartości 42.000 zł, to ostatecznie pozwana taką właśnie kwotę winna zwrócić stronie powodowej. Brak było podstaw do modyfikacji określonej uprzednio przez strony w umowie darowizny wartości pojazdów, także z uwagi na upływ czasu – gdyby z jakichkolwiek przyczyn pojazdy straciły na wartości, to zastanowić by się należało nad możliwością skonstruowania przez stronę powodową w stosunku do pozwanej roszczeń odszkodowawczych, których zakres i podstawa pozostawały poza kognicją Sądu w niniejszym postępowaniu.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny dokonał zmiany punktu II wyroku (art. 386 § 1 k.p.c.), a w pozostałym zakresie oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną (art. 385 k.p.c.).

Dokonana zmiana nie wpływała ostatecznie na zakres odpowiedzialności strony pozwanej i na zakres bezskuteczności zaskarżonej czynności prawnej,
a jedynie porządkowała proporcje między przywróceniem pierwotnego stanu masy upadłości w formie naturalnej i w formie pieniężnej. Tym samym stronę powodową należało uznać za wygrywającą postępowanie apelacyjne i uprawnioną do otrzymania zwrotu jego kosztów (art. 98 § 1 k.p.c. i art. 98 § 3 k.p.c. w zw.
z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c.). Zasądzona z tego tytułu kwota
2.700 zł obejmowała wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej, ustalone
w oparciu o przepis § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

MR-K