Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski

del. SSO Anna Rodak (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 listopada 2015 r. w Ł.

sprawy L. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę

na skutek apelacji L. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 15 stycznia 2015 r. sygn. akt V U 701/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 339/15

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołanie L. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M.., z dnia 28 lutego 2014 roku, którą organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, podnosząc w uzasadnieniu decyzji, iż ubezpieczony, na dzień 1 stycznia 1999 roku posiada okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 29 lat, 1 miesiąc, 5 dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 12 lat, 7 miesięcy i 3 dni. Organ rentowy odmówił wnioskodawcy zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: od 22 października 1969 roku do 31 grudnia 1973 roku w (...) na stanowisku montera ciągnikowego oraz od 1 stycznia 1974 roku do 30 czerwca 1983 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w D. na stanowisku mechanika maszyn rolniczych.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało poprzedzone następującymi ustaleniami faktycznymi:

L. S., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 11 lutego 2014 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca złożył również wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem ubezpieczenia w wymiarze 28 lat, 9 miesięcy i 16 dni okresów składkowych oraz 3 miesiące, 19 dni okresów nieskładkowych, tj. łącznie 29 lat, 1 miesiąc i 5 dni, w tym 12 lat, 7 miesięcy i 3 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

Do stażu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy zaliczył wnioskodawcy następujące okresy zatrudnienia:

- od 14 lipca 1983 roku do dnia 24 maja 1992 roku, od 3 czerwca 1992 roku do dnia 24 października 1992 roku, od 2 listopada 1992 roku do dnia 17 lutego 1993 roku, od dnia 26 lutego 1993 roku do dnia 14 kwietnia 1993 roku, od dnia 23 kwietnia 1993 roku do dnia 20 września 1993 roku, od dnia 25 września 1993 roku do dnia 27 września 1993 roku oraz od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 grudnia 1993 roku w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) S.A. w Ł. przy naprawie pomp wtryskowych wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych;

- od dnia 3 stycznia 1994 roku do dnia 19 maja 1996 roku oraz od dnia 15 czerwca 1996 roku w Zakładzie Usług (...) w B. na stanowisku mechanika samochodowego wykonującego prace przy naprawie pomp wtryskowych wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych.

Organ rentowy odmówił wnioskodawcy zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresów: od dnia 22października 1969 roku do dnia 31 grudnia 1973 roku w (...) w B. na stanowisku montera ciągnikowego oraz od dnia 1 stycznia 1974 roku do dnia 30 czerwca 1983 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w D. na stanowisku mechanika maszyn rolniczych

L. S. w okresie od dnia 22 października 1969 roku do dnia 31 grudnia 1973 roku był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Państwowym Ośrodku (...) w B. na stanowisku montera ciągnikowego. Począwszy od dnia 22 października 1969 roku, został skierowany do pracy w (...) w B. w jako pracownik młodociany - uczeń monter ciągnikowy - jednocześnie będąc uczniem (...) Szkoły Zawodowej (...) przy (...) Szkole Budowlanej w B. na podstawie umowy o naukę zawodu z dnia 22 października 1969 roku. Nauka zawodu zakończyła się w dniu 30 września 1972 roku.

W okresie nauki zawodu wnioskodawca pracował od godziny 7.00 do 13.00. Dwa dni w tygodniu był zwalniany na naukę dokształcającą w szkole. W okresie nauki praktycznej zawodu wnioskodawca w I roku nauki miał zajęcia ze ślusarstwa ogólnego na stanowiskach pracy, w II i III roku nauki w dziale obróbki mechanicznej, w kuźni, w dziale napraw narzędzi i maszyn rolniczych, naprawy ciągników, w dziale elektrycznym.

W okresie nauki zawodu wnioskodawca miał swojego opiekuna, wykonywał prace mechanika.

Po zakończeniu nauki praktycznej zawodu wnioskodawca od 1 października 1972 roku do dnia 31 grudnia 1973 roku zajmował stanowisko montera ciągnikowego, wykonywał prace mechanika. Naprawiał wówczas ciągniki, maszyny rolnicze. Najwięcej prac wykonywał przy mechanice maszyn. Wymieniał w nich olej, pompy wtryskowe, filtry paliwa. Mył maszyny. Gdy zdarzyła się awaria urządzenia naprawiał maszynę. Wykonywał wszystkie czynności naprawcze.

Od dnia 1 stycznia 1974 roku do 30 czerwca 1983 roku wnioskodawca pracował w Spółdzielni Kółek Rolniczych w D. jako monter ciągnikowy, mechanik maszyn rolniczych w zakładzie naprawczym.

Do zakresu obowiązków wnioskodawcy należało demontaż, montaż i naprawa ciągników i innego sprzętu do obsługi rolnictwa, pobieranie części zamiennych z magazynu, wykonywanie poleceń przełożonego.

W trakcie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w D. od dnia 1 stycznia 1974 roku do 30 czerwca 1983 roku wnioskodawca pracował jako monter ciągnikowy, mechanik maszyn rolniczych. Była to filia (...) w B.. Miejsce pracy nie uległo zmianie. Wnioskodawca pracował w tym samym warsztacie. Naprawiał maszyny w razie awarii. Wykonywał wszystkie czynności przy naprawie maszyny. W zależności od rodzaju awarii i potrzeb oraz w zależności od polecenia przełożonego wymieniał pompy wtryskowe, filtry paliwa, olej. Jeżeli było uszkodzenie mechaniczne i zachodziła potrzeba przyspawania elementu, spawał je. W razie potrzeby lakierował część natryskowo lub ręcznie, jeżeli nie dało się wyprostować części trzeba było ją uciąć. Wnioskodawca pracował również przy naprawie silników. Należało wówczas rozebrać silnik, umyć. Wnioskodawca wymieniał również klocki, silniki, oleje, wykonywał naprawy bieżące. Nie było w warsztacie stacji sprężarek. Raz w tygodniu wnioskodawca mógł obsługiwać sprężarkę. Na polecenie przełożonego zdarzało się, że wnioskodawca pracował w akumulatorni przy przygotowywaniu akumulatorów. Trzeba było wówczas przygotować elektrolit, wlać do destylowanej wody kwas siarkowy, następnie zalać baterie, odczekać i naładować. Ponadto rozładowywał i ponownie załadowywał baterie. Takie ładowanie akumulatorów zdarzało się często, kilka razy w tygodniu, w razie potrzeby. W ciągu dnia mogło zajmować około 2-3 godzin. Nowe baterie były wykonywane około 3 razy w miesiącu. W przypadku gdy nie było takiej potrzeby, wnioskodawca nie pracował w akumulatorni. W warsztacie nie było kanałów remontowych. Wnioskodawca nie wykonywał prac elektrycznych. W warsztacie oprócz mechaników byli zatrudnieni elektrycy i spawacze. W czasie prac sezonowych wnioskodawca był kierowany do pracy w terenie, gdyż zdarzały się awarie ciągników w polu. Wnioskodawca nie był przypisany do konkretnych czynności wykonywał wszystkie czynności przy naprawie uszkodzeń. Był kierowany do poszczególnych prac w miarę potrzeb pracodawcy, na polecenie służbowe przełożonego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny , Sąd Okręgowy uznał, iż,

odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd podniósł , iż stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

–

osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

–

ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i złożył stosowny wniosek o przekazanie środków z Otwartego Funduszu Emerytalnego na dochody budżetu państwa.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M.. zakwestionował szczególne warunki pracy wnioskodawcy w okresie zatrudnienia W (...) w B. oraz w (...) w D..

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w spornych okresach pracy był bezsporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach rentowych i osobowych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę we wskazanych okresach czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie.

Organ rentowy zakwestionował, aby wnioskodawca w spornych okresach pracował w szczególnych warunkach, gdyż nie dysponował on świadectwem pracy w szczególnych warunkach, a stanowisko pracy, na którym pracował, nie jest wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. Wprawdzie stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Z tym, że wówczas na ubezpieczonym spoczywa ciężar wykazania, że pracę wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Wnioskodawca, zdaniem Sądu nie sprostał temu obowiązkowi.

W odniesieniu do okresu zatrudnienia w (...) w B. od dnia 22 października 1972 roku oraz w (...) w D., Sąd uznał, iż wnioskodawca nie wykonywał w ww. okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy czynności określonych w dziale XIV poz. 9, poz. 12, poz. 13, poz. 14, poz. 16 czy poz.17 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, na które powoływał się wnioskodawca w odwołaniu.

Powyższy warunek wprowadza § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z zm.) Delegacja ustawowa zawierała wyraźne określenie materii, jaką rozporządzenie ma uregulować. Są nią szczegółowe zasady nabycia prawa do świadczenia, a więc i wiek emerytalny, i okres pracy w szczególnych warunkach, i jakie konkretnie prace są uważane za wykonywane w takich warunkach i wreszcie, jaki owa praca ma mieć wymiar. W rozporządzeniu przesądzono, że pracownik (mężczyzna) musiał wykonywać prace w szczególnych warunkach, które są wymienione w wykazie A, przez co najmniej 15 lat i osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat. Z analizy przepisu rozporządzenia wynika zatem, że praca w szczególnych warunkach to wyłącznie praca wykonywana w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Podkreślić tu trzeba, że uwzględnieniu podlega jedynie ta praca, która jest wymieniona w wykazie. Decydujące znaczenie, w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych, ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego. Zatem nawet wykonywanie pewnych czynności w trudnych dla organizmu warunkach, jeżeli nie można ich zakwalifikować pod jedną z pozycji z wykazu, uniemożliwia traktowania takiego zatrudnienia jako mającego znaczenie z punktu widzenia prawa do emerytury, o jakim mowa w art. 32 ustawy emerytalnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 roku, sygn. akt II UK 21/10, Lex nr 619638).

Nadto Sąd i instancji wskazał, iż przytoczony powyżej wykaz, stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. w dziale XIV mówi o pracach przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych oraz pracach przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, ale wyłącznie tych wykonywanych w kanałach remontowych. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego - zeznań wnioskodawcy i świadków wynika, że wnioskodawca zarówno w (...), jak i (...) w D. świadczył różnorodną pracę przy naprawie ciągników i maszyn rolniczych w zależności od potrzeby, rodzaju awarii i koniecznej bieżącej naprawy oraz w zależności od skierowania do danej pracy przez przełożonego. Wnioskodawca wykonywał zatem wszystkie prace przy naprawie bieżącej i w czasie awarii takich urządzeń, w tym pracował przy wymianie silników, olejów, klocków, zajmował się również szeroko pojętą obsługą techniczną. Pracował zarówno w terenie jak i w warsztacie. W zakładach nie było przy tym kanałów, nie było stacji sprężarki. Co do zasady wnioskodawca nie wykonywał również prac przy spawaniu czy elektryce, gdyż w warsztacie byli zatrudnieni spawacze i elektrycy. Była wprawdzie wydzielona akumulatornia, jednakże prace w niej zajmowały wnioskodawcy około 2-3 godzin, nie codziennie, a jedynie w razie potrzeby i wyłącznie na polecenie przełożonego. Okoliczności te potwierdzili świadkowie, sam wnioskodawca im nie przeczył.

W konkluzji powyższych rozważań Sąd I instancji uznał, iż skoro wnioskodawca w spornym okresie oprócz prac w warunkach szczególnych (w razie potrzeby wykonywane prace w akumulatorniach, sporadycznie wykonywane prace przy sprężarce) wykonywał jeszcze inne prace, które takiego charakteru nie miały (prace mechaniczne poza kanałami remontowymi i inne w ramach napraw bieżących w warsztacie i w terenie) to oznacza, że nie pracował on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. W ramach bowiem obowiązującej go dziennej normy czasu pracy wykonywał oprócz prac, które szkodliwie oddziaływały na jego organizm, także prace, które takiego charakteru nie miały. Stałe wykonywanie prac w szczególnych warunkach, w pełnym wymiarze czasu pracy stanowi zaś niezbędny warunek do zaliczenia danego okresu pracy do pracy w warunkach szczególnych.

Dodatkowo Sąd pokreślił, że początkowy okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 22 października 1969 roku do dnia 30 września 1972 roku nie może zostać uwzględniony do stażu w szczególnych warunkach również z tego względu, że w tym okresie skarżący odbywał praktyczną naukę zawodu. Na stanowisku pracy ucznia nauki zawodu przewidziana była bowiem norma czasu wnikająca z obowiązującego w spornym okresie (do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy) art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu przez zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Czas pracy na stanowisku pracy, ze względu na ochronę pracownika młodocianego, nie mógł przekroczyć 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo. Do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. A zatem praca na podstawie umowy o naukę zawodu wykonywana była zawsze w rozmiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku, mimo że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy (art. 13 ust. 2 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy).

Biorąc zatem pod uwagę, iż wnioskodawca nie wykazał, aby pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony zarzucając, iż pracę rozpoczynał jako pracownik młodociany, pracował przy smarach, w oparach paliw i kwasu siarkowego, farb, a zatem praca ta była ciężka, nadto, iż w okresie od 22 października 1969 r. do 30 czerwca 1983 r. wykonywał prace przy naprawie traktorów i maszyn, ale również w akumulatorowni, gdzie były dostarczane akumulatory suche, kwas siarkowy dostarczany był w beczkach szklanych, z którego trzeba było przygotować elektrolit i zalewać akumulatory, pracował również przy malowaniu elementów i podzespołów do traktorów i maszyn, a od 1975 r., kiedy to uzyskał uprawnienia do dokonywania przeglądów technicznych, pracował przy regulacji i wymianie końcówek do wtryskiwaczy, wymianie filtrów paliwa oraz przy myciu filtrów oleju.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew wywodom apelacji, Sąd pierwszej instancji wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy i treści obowiązujących i powołanych w uzasadnieniu wyroku, przepisach prawa materialnego.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie zaś z treścią§ 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Pracą w warunkach szczególnych jest przy tym praca świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach wskazanych w załączniku A do rozporządzenia z 7.02.1983r. (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W wyniku analizy materiału dowodowego sprawy, Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy uznał, iż brak jest podstaw do zaliczenia wnioskodawcy do okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, okresów zatrudnienia: od 22 października 1969 roku do 31 grudnia 1973 roku w (...) na stanowisku montera ciągnikowego oraz od 1 stycznia 1974 roku do 30 czerwca 1983 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w D. na stanowisku mechanika maszyn rolniczych.

Przy rozważaniu charakteru zatrudnienia wnioskodawcy w powyższych okresach podkreślenia wymaga, że rozporządzenie zawierające przepisy, przynależne do systemu prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter bezwzględnie obowiązujący i muszą być wykładane zgodnie z celem instytucji emerytury w obniżonym wieku, która jest przywilejem stanowiącym odstępstwo od ogólnych regulacji zawartych w przepisie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (patrz: SN wyrok z 6 marca 2007 roku, (...) 287/06). Przy czym we wskazanym rozporządzeniu znajduje się także § 2 ust. 1, zgodnie z którym okresami uprawniającymi do nabycia emerytury w obniżonym wieku są tylko takie okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w których praca ta jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Wskazany przepis należy rozumieć tak, że pracą w szczególnych warunkach jest jedynie praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli taka była norma czasu pracy dla danego stanowiska) z tym, że powyższego charakteru pracy nie niweczą jedynie krótkotrwale nieobecności na stanowisku pracy wymuszone technologią pracy na danym stanowisku.

W odniesieniu do zarzutów apelacji w zakresie wadliwej oceny zebranego materiału dowodowego, Sąd Apelacyjny uznaje je za niezasadne.

Sąd Okręgowy przeprowadził bardzo dokładne i wnikliwe postępowanie dowodowe, przeprowadzając dowody z zeznań wnioskodawcy oraz świadków, jak również ze złożonej dokumentacji i prawidłowo przyjął, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, iż wnioskodawca w spornych okresach wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów cyt. wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w wymiarze co najmniej 15 lat. Nie można bowiem zaliczyć ubezpieczonemu jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia : od 22 października 1969 roku do 31 grudnia 1973 roku w (...) na stanowisku montera ciągnikowego oraz od 1 stycznia 1974 roku do 30 czerwca 1983 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w D. na stanowisku mechanika maszyn rolniczych.

Z omówionej powyżej regulacji prawnej wynika, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku, stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego. W związku z tym nie można poprzestać tylko na uprawdopodobnieniu wykonywania pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz konieczne jest udowodnienie, a temu służą przede wszystkim dokumenty.

Nie jest przy tym dopuszczalne uwzględnianie, przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, którym jest stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy.

Prawidłowo Sąd okręgowy uznał, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że w okresie zatrudnienia w (...) w B. od dnia 22 października 1972 roku oraz w (...) w D. wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy czynności określone w dziale XIV poz. 9, poz. 12, poz. 13, poz. 14, poz. 16 czy poz.17 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, na które powoływał się wnioskodawca w odwołaniu. Podkreślenia bowiem wymaga, iż uwzględnieniu podlega jedynie ta praca, która jest wymieniona w wykazie. Decydujące znaczenie, przy analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych, ma zatem możliwość jej zakwalifikowania, pod jedną z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego. Zatem nawet wykonywanie pewnych czynności w trudnych dla organizmu warunkach, jeżeli nie można ich zakwalifikować pod jedną z pozycji z wykazu, uniemożliwia traktowania takiego zatrudnienia jako mającego znaczenie z punktu widzenia prawa do emerytury, o jakim mowa w art. 32 ustawy emerytalnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 roku, sygn. akt II UK 21/10, Lex nr 619638). Jedynie stałe wykonywanie pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, uprawnia do uwzględniania tej pracy, przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, uprawniającym do uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, Lex 494129). Innymi słowy, wykonywanie również innej niż wymieniona w wykazie pracy w ramach czasu pracy uniemożliwia zaliczenie danego okresu jako okresu pracy w szczególnych warunkach. Przy czym nie chodzi tu o sytuację, w której owe inne czynności stanowią konieczny element całego zadania świadczonego w ramach pracy w szczególnych warunkach (czynności przygotowawcze, kończące, immanentnie związane z całym zadaniem, np. przygotowanie warsztatu pracy, materiałów, itp.). Inaczej jest jednak w przypadku czynności autonomicznych, niezależnych od czynności mających charakter świadczonych w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r. II UK 233/11 OSNP 2013/7-8/86).

Przedmiotowy wykaz, stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. w dziale XIV mówi o pracach przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych oraz pracach przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, ale wyłącznie tych wykonywanych w kanałach remontowych. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego - zeznań wnioskodawcy i świadków wynika, że wnioskodawca zarówno w (...), jak i (...) w D. świadczył różnorodną pracę przy naprawie ciągników i maszyn rolniczych w zależności od potrzeby, rodzaju awarii i koniecznej bieżącej naprawy oraz w zależności od skierowania do danej pracy przez przełożonego. Wnioskodawca wykonywał zatem wszystkie prace przy naprawie bieżącej i w czasie awarii takich urządzeń, w tym pracował przy wymianie silników, olejów, klocków, zajmował się również szeroko pojętą obsługą techniczną. Pracował zarówno w terenie jak i w warsztacie. W zakładach nie było przy tym kanałów, nie było stacji sprężarki. Co do zasady wnioskodawca nie wykonywał również prac przy spawaniu czy elektryce, gdyż w warsztacie byli zatrudnieni spawacze i elektrycy. Była co prawda wydzielona akumulatornia, jednakże prace w niej zajmowały wnioskodawcy około 2-3 godzin, nie codziennie, a jedynie w razie potrzeby i wyłącznie na polecenie przełożonego. Okoliczności te potwierdzili świadkowie, sam wnioskodawca im nie przeczył podnosząc jednakże, że prace były wykonywane w trudnych i obciążających dla zdrowia warunkach.

Sąd i instancji trafnie przyjął, że sam fakt występowania uciążliwości dla zdrowia nie jest wystarczający do zakwalifikowania danej pracy jako świadczonej w warunkach, o jakich mowa w art. 32 ustawy emerytalnej. W materii tej ugruntowane jest bowiem orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym jedynie praca wykonywana w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest pracą "uprawniającą" do emerytury w wieku wcześniejszym. W wykazie zaś mowa jest jedynie o pracach przy naprawach pojazdów mechanicznych w kanałach, w akumulatorniach, w stacji sprężarki, przy spawaniu. Prace te musiałby zatem wykonywać wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zarówno z zeznań wnioskodawcy jak i świadków wynika, że takich prac wnioskodawca nie wykonywał w sposób stały.

Prawidłowo też Sąd Okręgowy uznał, iż takie czynności, jak naprawa karoserii, mycie silnika, wymiana kloców czy oleju nie stanowią integralnej części (immanentnej cechy) większej całości - pracy w kanałach, w akumulatorni, przy spawaniu czy lakierowaniu, lecz mają charakter zadań całkowicie autonomicznych. Co więcej, pewna część napraw odbywała się poza warsztatami - w terenie, gdzie siłą rzeczy nie można mówić o pracach świadczonych w kanałach, w akumulatorni czy przy spawaniu elektrycznym, gazowym czy atomowo-wodorowym. Z dowodów wynika również, że nawet gdyby przyjąć, że część tych innych prac polegała na naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych (pkt 14 działu XIV) lub lakierowaniu ręczne lub natryskowym nie zhermetyzowanym (pkt 17 działu XIV), to i tak wnioskodawca poświęcał swój czas pracy także innym zadaniom (wymiany kół, naprawa silników, pomp hamulcowych, oleju, klocków, itp.), których nie można zakwalifikować pod jedną z pozycji wykazu.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, brak jest podstaw do uznania, iż skarżący wykonywał pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej, tak jak tego wymagają przepisy, tj. w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy – tj. codziennie przez 8 godzin- w rozumieniu zaprezentowanym wyżej. Zauważyć należy, że do podobnego stanu faktycznego odwoływało się przytoczone wyżej orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 roku, gdzie osoba zainteresowana pracowała w szkodliwych warunkach w akumulatorowi i w kanałach remontowych, jednakże na jej dobowy wymiar czasu pracy składało się również wykonywanie innych prac, które nie zostały zaliczone do prac w szczególnych warunkach, co wyłączało możliwość uwzględnienia całego okresu właśnie z uwagi na brak spełnienia warunku pracy stałej i w pełnym wymiarze czasu.

W konkluzji powyższych rozważań, stwierdzić należy, iż skoro apelujący w spornym okresie, oprócz prac w warunkach szczególnych (w razie potrzeby wykonywane prace w akumulatorniach, sporadycznie wykonywane prace przy sprężarce) wykonywał jeszcze inne prace, które takiego charakteru nie miały (prace mechaniczne poza kanałami remontowymi i inne w ramach napraw bieżących w warsztacie i w terenie), prawidłowo Sąd I instancji uznał, iż nie pracował on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. W ramach bowiem obowiązującej go dziennej normy czasu pracy wykonywał oprócz prac, które szkodliwie oddziaływały na jego organizm, także prace, które takiego charakteru nie miały. Stałe wykonywanie prac w szczególnych warunkach, w pełnym wymiarze czasu pracy stanowi zaś niezbędny warunek do zaliczenia danego okresu pracy do pracy w warunkach szczególnych.

W sposób uprawniony Sąd meriti uznał również, iż okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 22 października 1969 roku do dnia 30 września 1972 roku nie może zostać uwzględniony do stażu w szczególnych warunkach gdyż w tym okresie skarżący odbywał praktyczną naukę zawodu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że okres nauki zawodu odbywanej przed 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale nie jest to wystarczające do uznania tego okresu za wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu §2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 sierpnia 2012r., I UK 130/12, wyrok z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294).

Na stanowisku pracy ucznia nauki zawodu przewidziana była norma czasu wnikająca z obowiązującego w spornym okresie (do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy) art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu przez zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Czas pracy na stanowisku pracy, ze względu na ochronę pracownika młodocianego, nie mógł przekroczyć 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo. Do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. A zatem praca na podstawie umowy o naukę zawodu wykonywana była zawsze w rozmiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku, mimo że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy (art. 13 ust. 2 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy).

W konkluzji powyższych rozważań, Sąd Apelacyjny uznał, iż trafnie Sąd pierwszej instancji przyjął, że wnioskodawca nie wykazał pracy wykonywanej w warunkach szczególnych przez wymagany prawem okres, a zatem nie spełnił warunku koniecznego do przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia.

Apelacja wnioskodawcy, jako bezzasadna, z mocy art. 385 kpc. podlegała oddaleniu. -