Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 grudnia 2015 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: S.S.R. Tomasz Kalsztein

Protokolant: Dorota Novottny

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w K.

z udziałem L. C.

o zasiedzenie służebności gruntowej

postanawia:

1.  stwierdzić, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1970 roku służebność gruntową o treści służebności przesyłu zaznaczonej na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), obręb W-17, , dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.-A. wraz z pasem technologicznym o szerokości 42 metry oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220kV relacji J.-A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów wchodzących w skład tej linii

2.  stwierdzić, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1975 roku służebność gruntową o treści służebności przesyłu zaznaczonej na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), obręb W-17, , dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.-M. wraz z pasem technologicznym o szerokości 42 metry oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220kV relacji J.-A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów wchodzących w skład tej linii

3.  ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 1536/11

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 8 grudnia 2011 r. wnioskodawca (...) S.A. z siedzibą w K., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniósł o stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył z dniem 31 grudnia 1970 r. przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu na nieruchomości gruntowej położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...) w obrębie W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J. – A. wraz z pasem technologicznym o szerokości 50 m (2x25 m od osi linii) oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220 kV relacji J. – A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów chodzących w skład linii, a także o stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył z dniem 1 stycznia 1975 r. przez zasiedzenie służebność gruntową o treści służebności przesyłu na nieruchomości gruntowej położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), obręb W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220 kV relacji J. – M. wraz z pasem technologicznym o szerokości 50 m (2x25 m od osi linii) oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220 kV relacji J. – M. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów chodzących w skład linii.

W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, iż pomimo wskazania w petitum wniosku Skarbu Państwa jako beneficjenta wnioskowanej służebności, to nie powinno podlegać wątpliwości, że to wnioskodawca jest zainteresowanym w sprawie. Inwestycja polegająca na budowie na nieruchomości uczestnika wskazanych linii elektroenergetycznych była realizowana w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa przez Zakład (...) w Ł., który następnie eksploatował przedmiotowe fragmenty linii. Korzystanie przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych z obu linii elektroenergetycznych przechodzących przez nieruchomość uczestnika stanowiło posiadanie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu.

/wniosek k. 2 – 11/

W odpowiedzi na wniosek z dnia 23 kwietnia 2012 r. uczestnik L. C., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata, wniósł o oddalenie wniosku w całości oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania w sprawie, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

W uzasadnieniu pisma pełnomocnik uczestnika wskazał, iż wnioskodawca nie wykazał okoliczności, iż w dniu 31 grudnia 1970 r. oraz 1 stycznia 1975 r. Skarb Państwa zasiedział służebność gruntową o treści służebności przesyłu na nieruchomości należącej do uczestnika postępowania. Nadto w ocenie uczestnika brak jest podstaw do stwierdzenia zasiedzenia służebności, która w dacie wskazanej we wniosku nie była uregulowana w polskim systemie prawnym.

/odpowiedź na wniosek k. 71 – 77/

W piśmie przygotowawczym z dnia 22 maja 2012 r. pełnomocnik uczestnika wskazał, iż kwestionuje obszar objęty służebnością przesyłu oznaczony na mapie sytuacyjnej przebiegu linii elektroenergetycznej do celów sądowych. W ocenie uczestnika wnioskodawca nie wyjaśnił na jakiej podstawie i w jaki sposób został wyznaczony wskazany obszar. Wyznaczony przez wnioskodawcę obszar stanowi obszar ochronny, wyznaczony na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów, który jednak nie ma nic wspólnego z wykonywaniem przez wnioskodawcę ewentualnej służebności przesyłu. Nadto uczestnik wskazał, że załączona dokumentacja dotyczy tylko jednej linii elektroenergetycznej, zaś w odniesieniu do linii J. – A. wnioskodawca dalej nie wykazał kiedy i przez jaki okres jest ona przez niego eksploatowana.

/pismo z dn. 15.05.2012 r. k. 97 – 98/

W piśmie przygotowawczym z dnia 4 czerwca 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, iż w razie uznania przez Sąd, iż nie ma podstaw do ustalenia pasa technologicznego w szerokości podanej we wniosku z 28 listopada 2011 r. wnosi o stwierdzenie nabycia służebności przesyłu wraz z pasem technologicznym o szerokości wynikającej z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47 poz. 401) która wynosi 30 m od skrajnego przewodu każdej linii elektroenergetycznej o napięciu znamionowym powyżej 110 kV.

/pismo z dn. 4.06.2013 r. k. 273/

Pismem z dnia 4 czerwca 2014 r. pełnomocnik wnioskodawcy zmodyfikował wniosek o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu przez zasiedzenie w pkt 1) i 2) w ten sposób, że w miejsce wskazanego pasa technologicznego o szerokości 50 m (2x25 m od osi linii) wskazał pas technologiczny o szerokości 42 m (2x21 m od osi linii).

/pismo z dn. 2.07.2014 r. k. 379 – 381/

W dalszym toku postępowania wnioskodawca i uczestnik podtrzymali dotychczas zajęte stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), na którą składają się działki ewidencyjne o następujących numerach: 105, 106/1 i 131, położonych w obrębie W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...) jest L. C..

/odpis księgi wieczystej nr (...) k. 16 – 20/

Nad wskazaną nieruchomością mają przebiega następujące linie elektroenergetyczne o napięciu 220 kV:

-

relacji J. – M.,

-

J. – A..

Linie te należą do (...) S.A. w K..

/bezsporne/

Wskutek Zarządzenia nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 r. przedsiębiorstwa państwowe wchodzące w skład (...) uległy podziałowi. Przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł. zostało utworzone z Centralnego O. Energetycznego w W., zaś w jego skład weszły m.in. odcinki linii J. – A. oraz J. – M. mające swój przebieg przez nieruchomość wnioskodawcy.

/zarządzenie nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 r. k. 52 – 59, akta I Ns 751/11/

Zarządzeniem nr 181/ORG/93 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w Ł. i przekształcenia przedsiębiorstwa Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa z dniem 12 lipca 1993 r. nastąpił podział Zakład (...) w Ł.. Celem dokonanego przekształcenie było wniesienie przez Skarb Państwa zorganizowanej części przedsiębiorstwa do (...) S.A. w W.. (...) S.A. w W. wniesiono m.in. linie elektroenergetycznie 220 kV relacji J. – A. oraz J. – M.. Przekazane składniki majątku zostały wniesione aportem na pokrycie podwyżki kapitału akcyjnego (...) S.A. w W..

/zarządzenie nr 181/ (...)/93 z dn. 9.07.1993 r. k. 21 i verte , załącznik do zarządzenia nr 181/ (...)/93 k. 22, akt notarialny rep. A nr 991/94 z dn. 31.05.1994 r. k. 23 – 25 verte , załączniki nr 1 i nr 2 do uchwały Walnego Zgromadzenia (...) S.A. z dn. 31.05.1994 r. k. 26 – 30 verte /

W 2007 r. nastąpiła zmiana firmy (...) S.A. w W. na (...) S.A.

/odpis pełny z KRS k. 31 – 38 verte /

(...) S.A. uległa podziałowi. (...) S.A. w W. w drodze sukcesji uniwersalnej częściowej z dniem 31 grudnia 2007 r. zgodnie z planem podziału przejęła materialne i niematerialne składniki majątku (...) S.A., stanowiące odrębne przedsiębiorstwo, oraz obciążające je zobowiązania. (...) S.A. w W. wstąpiła m.in. we wszystkie prawa i obowiązki (...) S.A. związane z własnością linii elektroenergetycznych 220 kV J. – A. i J. – M..

/ (...) z dnia 5.10.2007 r. nr 194 ( (...)) zawierający plan podziału (...) S.A. w W. k. 45 – 50 verte /

W 2008 r. nastąpiła zmiana firmy (...) S.A. na (...) S.A.

/odpis z KRS k. 39 – 44 verte /

(...) Centrum S.A. zajmują się eksploatacją linii m.in. będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Majątek Zakładu (...) został przekazany do (...) Centrum S.A. w 1993 r.

Linia J. – A. została wybudowana i uruchomiona w roku 1955. Od tej daty do chwili obecnej przedmiotową linią dokonywany jest stale przesył energii. Początkowe dokumenty mówią o relacji J. – K.. Na trasie J. – K. wbudowane zostało 280 słupów. Od wybudowania linii poprzednicy prawni Skarbu Państwa wykonywali względem niej określone czynności. W połowie lat 60-tych po wybudowaniu elektrowni (...), linia została wprowadzona do elektrowni (...). Linia J. – A. była malowana w 1961 r., zaś w 1963 r. przeprowadzono pierwszy kapitalny remont. W latach 1978 - 1980 wykonano w związku z przebiegiem przedmiotowej linii wycinki drzew.

Linia ta została z polecenia Zakładu (...) kapitalnie wyremontowana 1987 r.

Linia J. – M. została wybudowana w 1950 r. i przekazana do eksploatacji w 1952 r. Od tej daty do chwili obecnej przedmiotową linią dokonywany jest stale przesył energii. W dokumentach pojawia się różne nazewnictwo: W. – Ł., J. – W., J. – M., lecz dotyczą one jednej linii, gdyż jest to jedyna linia o napięciu 220 kV łącząca Ł. z W.. Od wybudowania linii poprzednicy prawni Skarbu Państwa wykonywali określone czynności względem niej. Linia J. – M. była malowana w 1952 r. W 1957 r. został przeprowadzony remont przedmiotowej linii. Kolejny remont linii wykonano w 1985 r.

Działka uczestnika znajduje się w pobliżu stacji J.. Na nieruchomości posadowione są dwa słupy o napięciu 220 kV, oba oznaczone numerem 2. Słupy posadowione są na działce o nr (...). Nad działkami nr (...) wiszą jedynie przewody. Działki nr (...) są działkami rolnymi, nieogrodzonymi. Słupy zostały posadowione w niedużej odległości od granicy działek przy ul. (...). Od 1993 r. nie było zmiany położenia słupów.

Wykorzystanie linii polega przede wszystkim na przesyle energii i odbywa się w sposób nieprzerwany, z wyjątkiem przerw spowodowanych awariami bądź przerw eksploatacyjnych. Takie wyłączenie może mieć miejsce maksymalnie na kilka dni. Aby zachować ciągłość i niezawodność przesyłu wykonywane są prace eksploatacyjne, które polegają na remontach fundamentów, zabezpieczeniu antykorozyjnym konstrukcji słupów, wymianie przewodów, wymianie izolatorów, linki odgromowej. Dwukrotnie w ciągu roku wykonywany jest obchód pieszy linii, który ma stwierdzić stan techniczny poszczególnych jej elementów. Oprócz tego co jakiś czas jest dokonywany oblot linii, na podstawie którego sprawdza się stan techniczny linii z góry. W 1996 i 1997 r. został przeprowadzony remont generalny linii M. – J., który polegał na m.in. wymianie przewodu roboczego na wszystkich 3 bazach.

Firma, która budowała linię J. – M. przekazała ją Zakładowi (...). W pierwszym okresie obchody linii odbywały się co 10 dni.

Pas technologiczny dla każdej linii wynosi 50 m., po 25 m z każdej strony. Pas wynika z opracowania Instytutu (...), w którym zostało określone, że w takiej odległości nie wystąpi oddziaływanie linii.

/zeznania świadków W. Z. i K. S., protokół rozprawy z dnia 24 kwietnia 2012 r. k. 90 – 95; protokół odbioru etapowego technicznego linii 220/110/kV J. – M. z dn. 15.01.1952 r. k. 57 – 60; sprawozdanie nr 5 z inspekcji linii 220 kV/110 kV/ Ł. – W. z dn. 31.01.1952 r. k. 61; protokół zdawczo odbiorczy PT nr 18/52 k. 62; pismo Zakładów (...) z dn. 17.06.1952 r. k. 63; pismo Ministerstwa (...) z dn. 17.06.1955 r. k. 64; pismo dyrektora Z.S.E.W. z dn. 11.06.1957 r. k. 65; protokół z dn. 30.09.1985 r. k. 69 i verte; polecenie nr 17/TE/97 k. 117 – 119; pismo z dn. 15.10.1986 r. k. 120, pisma dot. wycięcia drzew k. 121 – 123; pismo z dn. 4.09.1959 k. 124; pismo z dn. 29.08.1961 k. 125; protokół odbioru malowania słupów linii J.-K. k. 126; protokół zdawczo odbiorczy k. 127; protokół w sprawie przekazania linii J. – K. k. 128 – 129; wyciąg z ksiązki napraw linii J. – K. k. 130 – 131; karta badania awarii z dn. 9.11.1952 r. k. 132 – 136; telefonogram k. 137; umowa robót budowlano - montażowych k. 138 – 140; pismo z dn. 22.06.1957 r. k. 141; zawiadomienie z dn. 3.07.1957 k. 142; pismo z dn. 8.08.1957 k. 143;pismo z dn. 4.12.1957 k. 144/

W czasie prac związanych z wymianą uszkodzonych lub zużytych elementów linii będzie potrzeba wjazdu na nieruchomość np. podnośnika, który będzie musiał wjechać na teren poza rzut poziomy przewodów. Na pasie 50 m wystąpi ograniczenie w zagospodarowaniu nieruchomości – nie będzie można budować obiektów użyteczności publicznej, obiektów przeznaczonych do zamieszkania, nasadzeń drzew wyższych niż 4 m, gdyż zerwanie przewodów bądź izolatorów mogłoby spowodować katastrofę budowlaną.

/zeznania świadka K. S., protokół rozprawy z dn. 24.04.2012 r. k. 90 – 95/

Dla linii 220 kV J. – A. występuje obszar ograniczonego użytkowania związany z polem elektrycznym o wartości powyżej 1 kV/m w przęśle pomiędzy słupami 2 i 3 o szerokości 21 m od osi linii i jest on tożsamy z pasem technologicznym, zaś w przęśle między słupami 1 i 2 nie ma obszaru ograniczonego użytkowania związanego z polem elektrycznym. Należy więc przyjąć w nim odległość wynikającą z normy [3] tzn. 8,5 m (z sylwetki słupa) + 6,5 m (odległość pozioma) czyli 15 m od osi linii.

Dla linii 20 kV J. – M. występuje obszar ograniczonego użytkowania związany z polem elektrycznym o wartości powyżej 1 kV/m w przęśle pomiędzy słupami 2 i 3 o szerokości 21 m od osi linii i jest on tożsamy z pasem technologicznym, zaś w przęśle między słupami 1 i 2 nie ma obszaru ograniczonego użytkowania związanego z polem elektrycznym. Należy więc przyjąć w nim odległość wynikającą z normy [3] tzn. 8,5 m (z sylwetki słupa) + 6,5 m (odległość pozioma) czyli 15 m od osi linii.

Pojęcie pasa technologicznego związanego z eksploatacją linii energetycznej nie występuje obecnie w przepisach i normach. Jest on określany przez właściciela linii jako pojęcie wskazujące obszar ograniczeń oraz uwarunkowań dla jego zabudowy i sposobu zagospodarowania.

/opinia Instytutu (...) z marca/kwietnia 2014 r. k. 318 – 350, opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji M. R. z dn. 20.07.2015 r. k. 412, uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji M. R. k. 473 – 474/

Prawomocnym postanowieniem z dnia 6 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, w sprawie o sygnaturze akt I Ns 751/11 oddalił wniosek L. C. o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz (...) S.A. w K.. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż wniosek podlegał oddaleniu z uwagi na skuteczne podniesienie przez poprzednika prawnego uczestnika postępowania zarzutu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

/postanowienie z dn. 6.12.2011 r. wraz z uzasadnieniem k. 159 – 171, postanowienie SO w Łodzi z dn. 18.06.2012 r. k. 210; postanowienie SN z dn. 26.06.2013 r. k. 282; akta sprawy I Ns 751/11/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w szczególności zaś – w zakresie ustalenia spełnienia przesłanek zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu – dowody z dokumentów przedstawionych przez strony oraz z zeznań świadków.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego ds. energetyki Z. wobec dokonania ustaleń co do szerokości pasa technologicznego w opinii Instytutu (...), którym to ustaleniom Sąd dał wiarę w całości, uznając je za pełnowartościowe źródło wiedzy specjalnej potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy. Opinia Instytut (...) w sposób wystarczający i zupełny wyjaśnia iż pojęcie pasa technologicznego związanego z eksploatacją linii energetycznej nie występuje obecnie w przepisach i normach, zaś określenie to jest używane przez właściciela linii jako pojęcie wskazujące obszar ograniczeń oraz uwarunkowań dla jego zabudowy i sposobu zagospodarowania. Za rzetelne i wysoce profesjonalne Sąd uznał również wyliczenia, na podstawie których w opinii Instytutu (...) dokonano obliczeń.

Ostateczny zaś kształt służebności przesyłu wskazany został w mapie geodezyjnej do celów prawnych sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji M. R.. Wobec cofnięcia przez wnioskodawcę i uczestnika zastrzeżeń odnośnie opinii po jej uzupełnieniu przez biegłą, sporządzoną przez nią mapę można uznać za pełnowartościowy materiał dowodowy będący podstawą rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu zasługiwał na uwzględnienie jako zasadny.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionej przez wnioskodawcę kwestii zgłoszenia wniosku o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności na rzecz Skarbu Państwa. Stosownie do treści art. 128 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lutego 1989 r. za samoistnego posiadacza mógł być uważany jedynie Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe, które wykonywało wyłącznie zarząd operatywny majątkiem (por. postanowienie SN z dnia 25.01.2006 r., ICSK 11/05, uchwała SN z dn. 22.10.2009 r., III CZP 70,09, OSNC 2010/5/64), a zatem zgłoszenie wniosku o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności przez Skarb Państwa było uzasadnione. W ocenie zaś Sądu wnioskodawca wykazał w sposób jednoznaczny swe następstwo prawne po Skarbie Państwa w zakresie uprawnień wynikających z posiadania linii elektroenergetycznych J. – A. i J. – M..

Ustanowienie na nieruchomości ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności gruntowej może nastąpić w wyniku umowy, orzeczenia sądowego, decyzji administracyjnej bądź też zasiedzenia tejże służebności.

Podkreślenia wymaga fakt, iż jakkolwiek przed wejściem w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. przepisów art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. o służebności przesyłu, dodanych przez ustawę z dnia
30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), przepisy nie przewidywały wprost służebności przesyłu, to jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie uznawano, iż również przed wejściem w życie ww. przepisów istniała możliwość ustanowienia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a także dopuszczalność nabycia jej w drodze zasiedzenia ( por. między innymi uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 73/02, OSNC 2003 nr 11 poz. 142; z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, Biul. SN 2008, nr 10, s. 7). Na przeszkodzie temu nie stoi okoliczność, iż art. 244 k.c. zawiera zamknięty i wyczerpujący katalog ograniczonych praw rzeczowych.

Po oczyszczeniu przedpola rozważań w postaci ustalenia dopuszczalności żądania stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu ustaleniu podlega, czy spełnione zostały przesłanki nabycia służebności przez zasiedzenie.

W oparciu o art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. wskazać należy, iż nabycie przedmiotowej służebności wymaga:

-

samoistnego posiadania trwałego i widocznego urządzenia służącego do wykonywania służebności,

-

wykonywanie tego posiadania przez okres wymagany do zasiedzenia.

Posiadanie służebności gruntowej, stosownie do treści art. 292 k.c., musi polegać na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia znajdującego się na cudzej nieruchomości w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba której przysługuje służebność.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do stwierdzenia zasiedzenia służebności.

W niniejszej sprawie w zasadzie bezspornym był fakt, iż nad nieruchomością uczestnika znajdują się napowietrzne linie energetyczne oraz że posadowione są 2 słupy wysokiego napięcia 220 kV J. – A. oraz J. – M.. Linie te spełniają wskazane w treści art. 292 k.c. przesłanki, albowiem bezspornie są trwałymi i widocznymi urządzeniami. Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, iż powyższe urządzenia zostały wybudowane odpowiednio w 1955 i 1950 roku i od tego czasu nie zmieniły swojego położenia, co przesądza o ich trwałym charakterze. Również widoczność urządzeń nie była kwestionowana przez strony.

Posiadanie prowadzące do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia charakteryzuje się odmiennym zakresem od posiadania prowadzącego do nabycia przez zasiedzenie własności, albowiem stosownie do treści art. 352 k.c. jego istota polega na faktycznym korzystaniu z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (por. postanowienie SN z dnia 04 października 2006 roku w sprawie o sygnaturze akt II CSK 119/06). Władztwo przedsiębiorstwa nad nieruchomością, na której znajduje się urządzenie odbywa się bez tytułu prawnego, ma charakter jedynie władztwa faktycznego, o granicach zbliżonych do tego, jakie wykonuje podmiot uprawniony z tytułu służebności (por. postanowienie SN z dnia 22 października 2002 roku, III CZP 64/02, biuletyn SN 2002, nr 11). Posiadanie zatem polega jedynie na wzniesieniu na gruncie trwałych i widocznych urządzeń niezbędnych do urzeczywistnienia przedmiotu działalności przedsiębiorstwa oraz konserwacji i naprawy tychże urządzeń – władanie, posiadanie, spełnienie przesłanek zasiedzenia należy odnosić do samych urządzeń, nie zaś do gruntu. Posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 04.10.2006 r., sygn. akt II CSK 119/06).

Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego wykonywanie służebności polegało przede wszystkim na dokonywaniu stałego przesyłu energii elektrycznej za pośrednictwem posadowionych na nieruchomości uczestnika urządzeń. W związku z przesyłem energii elektrycznej emitowane jest pole elektromagnetyczne i hałas, które stanowią zewnętrzny przejaw przesyłu energii elektrycznej i jako forma oddziaływania na nieruchomość (immisje) stanowi korzystanie z przedmiotowej nieruchomości będące przejawem władztwa nad nieruchomością w zakresie, a jakim uprawnia do niego służebność gruntowa. I. bezpośrednie polegają na celowym, bezpośrednim kierowaniu określonych substancji na inna nieruchomość za pomocą odpowiednich urządzeń (por. uchwała SN, Izba Cywilna, z dnia 3 czerwca 1965 r., III CO 34/65, OSNC). Przesył energii za pomocą linii J. – A. oraz J. – M. następował od chwili ich posadowienia nieprzerwanie. Jedyne przerwy miały charakter przerw technologicznych, bądź też spowodowanych koniecznością naprawy awarii i zostały przywrócone, wobec czego posiadanie należy poczytywać za nieprzerwane.

Co więcej, pracownicy wnioskodawczyni w sposób regularny wizytowali linie energetyczne celem sprawdzenia ich stanu technicznego oraz ewentualnych drobnych napraw. Monitorowanie stanu linii następowało również poprzez ich obserwację z powietrza. Z ustaleń poczynionych w oparciu o dokumenty oraz zeznania świadków wynika, iż od chwili posadowienia linii dokonywane były okresowo ich większe remonty, malowanie słupów, a także wycinka drzew wokół słupów i wzdłuż linii. A zatem władztwo wykonywane przez poprzednika prawnego wnioskodawcy, Skarb Państwa przed 1989 r. i samego wnioskodawcę na nieruchomości uczestnika odpowiadało zakresowi służebności gruntowej przesyłu, polegało bowiem na wzniesieniu trwałych i widocznych urządzeń do przesyłu energii elektrycznej oraz na korzystaniu z nich w tym celu oraz w celu konserwacji i naprawy, co stanowiło przedmiot działalności przedsiębiorstwa.

Zakres służebności pozostawał sporny między stronami w zakresie ustalenia szerokości pasa technologicznego. Ostateczne ustalenie szerokości pasa technologicznego nastąpiło w oparciu o opinię Instytutu (...), który wydał opinię w niniejszej sprawie. Stwierdzenie Instytutu, iż pojęcie pasa technologicznego związanego z eksploatacją linii energetycznej nie występuje obecnie w przepisach i normach, a jest ono używane przez właściciela linii jako pojęcie wskazujące obszar ograniczeń oraz uwarunkowań dla jego zabudowy i sposobu zagospodarowania, znalazło poparcie Sądu w całej rozciągłości. Ustalenie szerokości pasa technologicznego w sposób, jaki uczynił to w swej opinii biegły Z., tj. w oparciu o dokumenty prywatne jakimi są wytyczne wnioskodawczyni bądź też o ustaloną praktykę elektroenergetyczną byłoby niewystarczające. Z tego powodu Sąd, w oparciu o przeprowadzone w sposób dalece wyspecjalizowany i profesjonalny badania Instytutu (...), ustalił, iż dla każdej z linii energetycznych obszar ograniczonego użytkowania wynosi 21 m od osi linii.

Ostatnią z przesłanek, od których spełnienia zależy stwierdzenie nabycia służebności gruntowej o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu stanowi upływ czasu, którego długość zależy od dobrej bądź złej wiary posiadacza, a także od obowiązujących przepisów.

Ocena dobrej bądź złej wiary posiadacza nieruchomości następuje według stanu na dzień rozpoczęcia wykonywania służebności oraz z uwzględnieniem zasady „późniejsza zła wiara nie szkodzi”.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajdzie art. 50 § 1 dekretu z dnia 11 października 1946 r. prawo rzeczowe, który przewidywał, iż ten kto posiada nieruchomość przez lat dwadzieścia, nabywa jej własność, chyba, że w chwili objęcia nieruchomości w posiadanie był w złej wierze (zasiedzenie). § 2 komentowanego przepisu przewiduje zaś, iż temu, kto posiada nieruchomość przez lat trzydzieści, nie można zarzucać złej wiary. Przytoczone przepisy zostały uchylone poprzez art. III pkt 2) ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 1205), która w przepisach przejściowych wskazała, że do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie (§ 1). Jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu (§ 2). Art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie wejścia w życie wskazywał, iż posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie); po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

W przekonaniu Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy przyjąć należy dobrą wiarę poprzednika prawnego wnioskodawcy. Ocenę tę Sąd wywodzi z treści ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz.U. Nr 28, poz. 256 ze zm.). Powszechnie wiadomym jest, iż w początkowym okresie elektryfikacji nie przywiązywano wagi do dopełniania formalności, zaś uprawnienie do wykonywania przez przedsiębiorstwa energetyczne obowiązków wynikało w szczególności z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, stanowiącego, iż we wsiach lub osiedlach, objętych zarządzeniem o powszechnej elektryfikacji – osobom, posiadającym odpowiednie upoważnienie właściwego zjednoczenia energetycznego, służy prawo wstępu na posesje i do budynków, dokonywania tam oględzin i pomiarów oraz wykonywania robót i zakładania urządzeń, jakich wymagać będzie powszechna elektryfikacja, zaś właściciel, użytkownik, dzierżawca, najemca, posiadacz lub zarządca budynku albo posesji obowiązany jest umożliwić wstęp i wykonanie określonych w ustawie czynności. Co więcej, z art. 5 ust. 1 komentowanej ustawy wynikało, iż mieszkańcy wsi lub osiedla, w którym zarządzono powszechną elektryfikację mogą być pociągani do świadczeń osobistych i rzeczowych na cele tej elektryfikacji za wynagrodzeniem.

W świetle przytoczonych wyżej przepisów nie sposób uznać, aby rozpoczęcie wykowania służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. przez poprzednika prawnego wnioskodawcy nastąpiło w złej wierze. Ze stanu prawnego obowiązującego w dacie rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia wynikało bowiem w sposób jednoznaczny uprawnienie osób posiadających odpowiednie upoważnienie właściwego zjednoczenia energetycznego do wykonywania wszelkich czynności, jakich wymagała powszechna elektryfikacja, a których zakres pokrywał się z obecnym rozumieniem wykonywania przedmiotowej służebności (por. postanowienie SN z dnia 23 września 2010 r., III CSK 319/09, Palestra 2010/11-12/81).

Uwzględniając powyższe rozważania uznać należy, iż doszło do zasiedzenia służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu w terminach wskazanych we wniosku, tj. z upływem 20-letniego terminu zasiedzenia odpowiednio od 31 grudnia 1950 r. oraz 1 stycznia 1955 r.

Art. 520 § 1 k.p.c. statuuje ogólną zasadę, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Stosownie zaś do przepisu art. 520 § 2 k.p.c. jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. Przedmiotowa regulacja dotyczy również zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. Co więcej, w przypadku sprzeczności interesów uczestników postępowania, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie (§ 3). W postępowaniu nieprocesowym ciężar ponoszenia kosztów jest uregulowany odmiennie niż w procesie, w którym przegranie sprawy z reguły wywołuje skutek w postaci obowiązku zwrotu kosztów, co wynika z zawartego w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. wyrażenia "sąd może". W postępowaniu nieprocesowym zadaniem Sądu rozstrzygającego jest dokonanie oceny, czy rodzaj sprawy, jej okoliczności, wątpliwość występujących w niej zagadnień prawnych czyniły i w jakim zakresie nietrafność lub nawet oczywistą niesłuszność stanowiska któregoś z uczestników w tym sensie "przegrywającego sprawę" i w konsekwencji zasądzenie zwrotu kosztów bądź też oddalenie wniosku.

W sprawach o zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nie występuje sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., niezależnie od stanowiska stron i zgłaszanych przez nie twierdzeń i wniosków w przedmiocie realizacji przesłanek zasiedzenia, możliwości tego zasiedzenia czy też zakresu służebności .

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca żądał ustanowienia na jego rzecz służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. W ocenie Sądu postępowanie to nie ma charakteru spornego, albowiem wyrok wydawany przez Sąd jest wyrokiem w istocie deklaratoryjnym, stwierdzającym spełnienie przez określony podmiot wypełnienia przesłanek zasiedzenia służebności. Sąd Wobec powyższego brak było podstaw do uznania, iż interesy uczestników postępowania były sprzeczne i w konsekwencji do odstąpienia od rozstrzygnięcia o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.