Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Weronika Klawonn

Protokolant: sekr. sąd. Agnieszka Lubańska

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2015 roku na rozprawie

sprawy z powództwa D. D.

przeciwko T. S.

o zapłatę

nakaz zapłaty z dnia 14 stycznia 2014 r. wydany przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie XV Nc 344/13 utrzymuje w mocy w całości.

UZASADNIENIE

Stanowiska stron

Powód D. D. wniósł pozew przeciwko T. S. w postępowaniu nakazowym z weksla. Domagał się nakazania pozwanemu, aby zapłacił na rzecz powoda kwotę 250.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz z kosztami postępowania sądowego, w tym kosztami zastępstwa procesowego w terminie 14 dni od doręczenia nakazu zapłaty pozwanemu albo aby w tym terminie wzniósł zarzuty. W przypadku wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty powód zwrócił się o utrzymanie nakazu zapłaty w mocy w całości.

W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, że pozwany w dniu 14 stycznia 2011 roku wystawił weksel własny na kwotę główną 250000 zł. z terminem płatności na 31 lipca 2013 roku. Treść weksla obejmuje również zobowiązanie do zapłaty odsetek, które razem z kwotą główną na dzień 31 lipca 2013 roku miały łącznie wynosić 310.000 zł, jednak powód dochodzi jedynie sumy wekslowej bez odsetek.

Powód przez swojego pełnomocnika pismem z dnia 21 listopada 2013 roku wezwał pozwanego do wykupienia weksla w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. Pismo zostało odebrane przez matkę pozwanego w dniu 28 listopada 2013 roku.

W oparciu o powyższe okoliczności oraz dołączony do pozwu weksel własny w dniu 14 stycznia 2014 roku w sprawie XVNc 344/13 wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla.

Pozwany złożył zarzuty od nakazu zapłaty, w których domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu na rzecz pozwanego od powoda według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, że powód z pozwanym pozostawali wieloletnimi przyjaciółmi, wspólnie prowadzili spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, która z biegiem czasu oraz pogarszającymi się prognozami ekonomicznymi na rynku zaczęła przynosić coraz większe straty. Wspólnicy powzięli decyzję o sprzedaży spółki i podziale kwoty ze sprzedaży po połowie. Spółka była zadłużona wobec ZUS oraz przedsiębiorstw telekomunikacyjnych, czego strony miały świadomość.

Pozwany sądził, że pomimo sprzedaży spółki relacje ze wspólnikiem pozostaną bez zmian. W dniu 14 stycznia 2011 roku powód odwiedził pozwanego około godz. 17:00 w jego mieszkaniu. Powód zaproponował wypicie drinka, na co pozwany przystał. Po kilku drinkach powód oznajmił pozwanemu, że trzeba będzie jeszcze coś uregulować ze zobowiązań spółki. Powód miał zająć się spłatą ewentualnych zobowiązań wobec ZUS oraz przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego, jednakże potrzebuje podpisu pozwanego na wekslu umożliwiającym spłatę ewentualnych zobowiązań względem wierzycieli.

Powód wykorzystał nieświadomość pozwanego, podsunął jemu do podpisu dokument – weksel, którego pozwany nie był w stanie logicznie przeczytać i ocenić, jakie skutki wywoła złożenie pod nim swojego podpisu. Pozwany dopiero w obecnej chwili ma świadomość błędu. Pozwany podzielił się tymi informacji z rodziną. Nigdy nie przypuszczał, że najbliższy przyjaciel wyłudzi od niego środki pieniężne. Powód zawiadomił organy ścigania o próbie wyłudzenia środków finansowych.

Spółka w chwili sprzedaży nie miała żadnych obciążeń i zobowiązań. Należy domniemywać, że powód zaplanował oszustwo oraz wyłudzenie pieniędzy od pozwanego wykorzystując przy tym organy wymiaru sprawiedliwości. Powód nie wskazuje w wezwaniu do zapłaty ani w pozwie z jakiego tytułu wystawiony był weksel. Powód początkowo w wezwaniu do zapłaty żądał kwoty 310.000 zł a w pozwie zrzekł się odsetek i dochodzi jedynie sumy wekslowej - 250.000 zł.

Podstawa faktyczna wyroku

W dniu 9 listopada 2009 roku pozwany jako pacjent zawarł umowę terapeutyczną dla osób uzależnionych od alkoholu. Terapia miała pozostawać pracą nad utrzymywaniem abstynencji. Po tym czasie pozwany próbował jeszcze kilkukrotnie terapii anonimowych alkoholików – bezskutecznie. Świadomość problemu powoda z alkoholem mają jego bliscy.

Zdarzało się, że pozwany spożywał alkohol wraz z powodem, gdy spotykali się podczas uroczystości rodzinnych, na wspólnych wyjazdach nad jezioro.

W postanowieniu z dnia 13 grudnia 2010 roku wydanym w sprawie III RNs 394/10 Sąd Rejonowy w (...) zobowiązał pozwanego do podjęcia leczenia przeciwalkoholowego w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego. Podstawą wydania takiego orzeczenia pozostawała m.in. opinia biegłych psychiatry i psychologa z dnia 1 października 2010 roku. W okresie od 10 września do 15 października 2012 roku pozwany przebywał na leczeniu przymusowym(...).

Dowód: umowa terapeutyczna k. 98, postanowienie SR w (...) k. 99, karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 100-101, opinia biegłych psychiatry i psychologa k. 130 i nast., zeznania świadka J. S. [2015.03.25 00:07:13] k. 113, zeznania świadka J. Ż. [2015.03.25 00:15:13] k. 114, przesłuchanie pozwanego [2015.03.25 00:25:47] k. 115;

Strony od 2008 roku prowadziły wspólnie działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Pozostawały w dobrych stosunkach. Powód z pozwanym zajmowali się handlem, usługami stoczniowymi, konserwacją. Spółka została sprzedana w 2010 roku.

Po zakończeniu działalności w formie spółki pozwany imał się prac dorywczych, nie miał stałego źródła dochodów. Od 2013 roku ponownie rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej.

W międzyczasie, powód z pozwanym odbywali spotkanie biznesowe. Spożywali przy tym alkohol – przebywali w domu w B.. Wtedy - w dniu 14 stycznia 2011 roku w W. pozwany wystawił i wręczył powodowi weksel własny na 250.000 zł. Dni 31 lipca 2013 roku pozwany miał zapłacić za ten własny weksel na zlecenie powoda sumę 250.000 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości 12% w skali roku. Razem kwota wartości weksla wyniesie 310.000 zł. Miejscem płatności weksla było W..

Weksel został podpisany i wręczony jako weksel zupełny.

Dowód: okoliczności bezsporne oraz weksel własny k. 14, zeznania świadka J. S. [2015.03.25 00:07:13] k. 113, zeznania świadka J. Ż. [2015.03.25 00:15:13] k. 114, przesłuchanie pozwanego [2015.03.25 00:25:47] k. 115;

Na przełomie czerwca oraz lipca 2013 roku pozwany dokonywał spłaty zadłużeń komorniczych względem J. R. na łączną sumę 32.219,19 zł. Tytuł wykonawczy wydany był przeciwko obu stronom postępowania (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydany przez (...) Wydział Gospodarczy SR w (...)). Inne wpłaty dokonywane były w związku ze spłatą zajęcia komorniczego jak również zaległościami względem ZUS.

Dowód: pismo Komornika Sądowego, wyciągi bankowe k. 74-82;

W piśmie z dnia 21 listopada 2013 roku pełnomocnik powoda wezwała pozwanego do wykupu w terminie siedmiu dni od otrzymania wezwania weksla wystawionego przez pozwanego w dniu 13 stycznia 2011 roku. Łączna kwota zobowiązań wyniosła 310.000 zł. Do wezwania dołączono kserokopię weksla poświadczoną za zgodność z oryginałem. Oryginał weksla udostępniono do wglądu w kancelarii pełnomocnika powoda.

Wezwanie zostało doręczone drogą pocztową 28 listopada 2013 roku matce pozwanego – J. S..

Pozwany nie skorzystał z możliwości obejrzenia weksla w miejscu jego przechowywania. Nie wnosił też środków prawnych w celu unieważnienia weksla.

Dowód: wezwanie do wykupu weksla z kopią weksla, pełnomocnictwa oraz zwrotnym potwierdzeniem odbioru k. 9 i nast., przesłuchanie pozwanego [2015.03.25 00:25:47] k. 115;

Prokuratura Rejonowa w (...) pod sygn. akt I Ds 1832/14 prowadziła postępowanie przygotowawcze z doniesienia pozwanego w sprawie usiłowania w okresie od 14 stycznia 2011 r. do 17 lutego 2014 roku w B. doprowadzenia pozwanego w celu korzyści majątkowej, do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieniężnej w kwocie 250.000 zł poprzez wyzyskanie leżącego po jego stronie błędu polegającego na braku rozumienia znaczenia dokonanej przez niego czynności prawnej podpisania weksla na wyżej wskazaną kwotę oraz wyzyskanie niemożności zrozumienia przez niego skutków prawnych tejże czynności prawnej (art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k.).

Dowód: pismo Prokuratury Rejonowej w(...) k. 67;

Ocena dowodów

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zaoferowanego przez strony niniejszego postępowania. Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.).

Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. (art. 244 § 1 k.p.c.). Prawdziwość dołączonych dokumentów nie była podważana przez żadną ze stron. W oparciu o postanowienie wydane przez Sąd Rejonowy w (...) Sąd ustalił, że pozwany w 2010 roku został skierowany na przymusowe leczenie przeciwalkoholowe.

Dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. (art. 245 k.p.c.) Strony postępowania przedłożyły: umowę terapeutyczną, dokumentację lekarską, weksel własny, wyciągi bankowe z pismem komornika sądowego, wezwanie do wykupu weksla z kopią weksla, pełnomocnictwa oraz zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Dowody te nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności, pismo Prokuratury Rejonowej w (...). Dostarczyły one Sądowi informacji związanych z leczeniem pozwanego, prawidłowym wystawieniem weksla oraz wezwaniem do wykupu oraz postępowaniem przygotowawczym prowadzonym z zawiadomienia pozwanego.

W aktach sprawy znajduje się również dokument zatytułowany „Opinia biegłych psychiatry i psychologa dotycząca uzależnienia od alkoholu”. Sąd przyjął jedynie, że taki dokument powstał na potrzeby postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w (...). Tym niemniej Sąd pominął dowód z dokumentu w postaci opinii biegłych zgodnie z zasadą bezpośredniości postępowania dowodowego. W ocenie Sądu stanowiłoby to obejście przepisów postępowania dowodowego. Nadto opinia stwierdza fakt, który Sąd przyjął za udowodniony w oparciu o inne materiały (choroba alkoholowa pozwanego, która wymagała leczenia).

Sąd dopuścił i przeprowadził podczas rozprawy dowód z zeznań świadków J. Ż. i J. S.. Świadkowie zeznawali na okoliczności związane z chorobą alkoholową pozwanego oraz wspólnym prowadzeniem działalności gospodarczej, podjęciem przesyłki zawierającej wezwanie do wykupu weksla. Ich zeznania uznać należy, w świetle pozostałych środków dowodowych, za spójne i autentyczne, złożone w sposób spontaniczny. Wiarygodność ich zeznań w zasadzie nie wzbudzała wątpliwości.

Dowód z przesłuchania stron, o którym mowa w art. 303,304 k.p.c. z uwagi na niestawiennictwo powoda został ograniczony do przesłuchania pozwanego. Jego twierdzenia znalazły częściowe w zeznaniach świadków i zgromadzonych dokumentów. W szczególności dotyczy to faktu uzależnienia od alkoholu.

Podczas rozprawy w dniu 25 marca 2015 roku Sąd na wniosek pozwanego dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry specjalisty terapii uzależnień na okoliczność ustalenia czy pozwany jest (był w dacie podpisania weksla) uzależniony od alkoholu i czy czynność podpisania weksla w tej sytuacji nastąpiła w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Z informacji pisemnej uzyskanej od biegłego wynika pozwany nie stawił się na wyznaczony termin badania w dniu 3 czerwca 2015 roku.

Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w innym terminie. W ocenie Sądu wskazywany przez pełnomocnika pozwanego stan upojenia alkoholowego nie jest dostatecznym usprawiedliwieniem nieobecności na badaniach związanych z wydaniem opinii przez biegłego. Taka postawa pozwanego stanowi przeszkodę w przeprowadzeniu dowodu. Jej negatywne skutki winny obciążać pozwanego. Dlatego tez Sąd na mocy art. 233 § 2 k.p.c. uznaje okoliczność pozostawania przez pozwanego w momencie podpisania weksla w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji za nieudowodnioną.

Podstawa prawna wyroku

Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla wydany w sprawie XVNc 344/13 w dniu 14 stycznia 2014 roku należało utrzymać w mocy w całości.

Weksel przedstawiony przez powoda spełniał wszystkie warunki formalne, o których mowa w art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1938 roku Prawo wekslowe (Dz. U. nr 37 poz. 282 ze zm.). Weksel ten zawiera bowiem: nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono; przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej; oznaczenie terminu płatności; oznaczenie miejsca płatności; nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana; oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu; podpis wystawcy wekslu.

Tak sporządzony weksel własny zupełny co tworzy odpowiedzialność po stronie wystawcy. W wekslu własnym wystawca sam zobowiązuje się do zapłaty sumy pieniężnej określonej w treści weksla.

Zobowiązanie z weksla ma charakter zobowiązania abstrakcyjnego, co oznacza że jego źródłem jest sam weksel, a ściślej jego wystawienie i wręczenie osobie uprawnionej. Zobowiązanie wekslowe oderwane jest od rzeczywistej podstawy wystawienia weksla, tj. od stosunku prawnego, który stał się przyczyną wystawienia weksla.

Zasada abstrakcyjności zobowiązania wekslowego doznaje istotnego osłabienia w odniesieniu do weksla in blancoWynika to pośrednio z treści art. 10 prawa wekslowego w powiązaniu z całością uregulowań dotyczących obrotu wekslowego. Otóż w myśl art. 10 prawa wekslowego jeżeli weksel niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do treści tegoż porozumienia, chyba że posiadacza nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.

W niniejszej sprawie nie mamy jednak do czynienia z wekslem gwarancyjnym (in blanco), toteż podnoszenie zarzutów dotyczących treści stosunku podstawowego (tj. istnienia lub nieistnienia zobowiązania pieniężnego, którego dotyczy weksel) jest niedopuszczalne.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany przytoczył argumentację dotyczącą wzajemnych relacji stron, świadczącą o stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji o podpisaniu weksla czy wreszcie nieistnienie zobowiązania wekslowego.

Skoro jednak samo podpisanie i wręczenie weksla skutkuje powstaniem zobowiązania wekslowego Sąd jest uprawniony do weryfikacji tego, czy złożenie dokonanie tych czynności nie jest dotknięte wadą w postaci braku świadomości i swobody wystawcy, co skutkowałoby nieważnością tych czynności.

Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. (art. 82 k.c.).

Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli" nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania" (wyrok SN z dnia 7 lutego 2006 r., IV CSK 7/05, LEX nr 180191; por. też wyrok SN z dnia 27 lipca 2010 r. II CSK 147/10, LEX nr 621139; tak samo w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 kwietnia 1976 r., III CRN 25/76, OSP 1977, z. 4, poz. 78, SN podkreślał: „nie jest wymagane, by nastąpił zupełny zanik świadomości i ustanie czynności mózgu (...)"; zob. również orzeczenie SN z dnia 2 września 1948 r., 188/48, PN 1948, nr 11–12, s. 537). Decydujące znaczenie ma zatem określenie stopnia zmniejszenia udziału świadomości w postępowaniu człowieka, stopnia zaburzenia czynności psychicznych w momencie składania oświadczenia woli. W uzasadnieniu uchwały z dnia 7 sierpnia 1970 r., III CZP 49/70, OSNC 1971, nr 3, poz. 42, SN wyjaśniał: spadkodawca „(...) w czasie zawierania umowy znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, gdyż cierpiał na (...) miażdżycę mózgu połączoną z objawami demencji i napadami szału. Podstawą zatem roszczenia powoda w niniejszej sprawie jest ustalenie bezwzględnej nieważności czynności prawnej przewidzianej w art. 69 p.o.p.c. i w art. 82 k.c."

Sama choroba alkoholowa pozwanego, która została w toku niniejszego postępowania wykazana, nie musi być podstawą dla stwierdzenia wady oświadczenia woli, o której mowa w art. 82 k.c. Sąd miał do dyspozycji jedynie twierdzenia pozwanego, który oświadczył, że podpis pod wekslem złożył w stanie upojenia alkoholowego. Takie stanowisko nie mogło podlegać jakiejkolwiek obiektywizacji albowiem pozwany nie stawił się w wyznaczonym terminie na badanie biegłego sądowego, który miałby instrumenty badawcze pozwalające na ustalenie, czy w danym dniu pozwany znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji. Należy podkreślić, że pozwany jest osobą posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, nie został ubezwłasnowolniony. Prowadził oraz obecnie prowadzi działalność gospodarczą, jest uczestnikiem obrotu. Tym samym powinien zdawać sobie sprawę, że musi się kontrolować, podpisywać wszelkiego rodzaju oświadczenia woli – tym bardziej weksle z właściwym rozeznaniem.

Ocena tego, czy samo istnienie choroby alkoholowej prowadziła do wyłączenia świadomości pozwanego przy pod pisywaniu weksla wymaga widomości specjalnych. Pozwany jedna udaremnił przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w tym zakresie.

Dlatego też, Sąd uznał roszczenie o zapłatę sumy wekslowe jako uzasadnione.

Powód wniósł również o zasądzenie odsetek od zasądzonego na jego rzecz roszczenia od dnia 6 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty. W myśl art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd uznał, że istotnie w okolicznościach niniejszej sprawy pozwany popadł w opóźnienie w momencie, gdy upłynął termin wykupu weksla wskazany w wezwaniu do zapłaty. Stąd stosowne rozstrzygnięcie w tym przedmiocie znalazło się w nakazie zapłaty z dnia 14 stycznia 2014 roku.

O kosztach postępowania orzeczono w treści samego weksla biorąc za podstawę art. 98 § 1 k.p.c., art. 13 ust. 1 w zw. z art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2014 roku poz. 1025 ze zm.), §6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j Dz. U. z 2013 roku poz. 461 ze zm.)