Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 listopada 2014 r. (znak (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku B. J. z dnia
6 maja 2014 r. przyznał emeryturę decyzją ostateczną od dnia 1 czerwca 2014 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wobec osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury w 2014 roku wysokość emerytury od dnia 1 czerwca 2014 roku wyniosła: 20% emerytury obliczonej na podstawie art.53 ustawy emerytalnej – 744,99 zł oraz 80% emerytury obliczonej na podstawie art.26 ustawy emerytalnej – 3.249,55 zł, czyli łącznie 3.994,54 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1974 roku do 1996 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 183,31 %, przyjęto kwotę bazową w wysokości 3.191,93 złotych. Podstawa wymiaru emerytury wyniosła 5.851,13 zł. Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono 34 lata, 6 miesięcy, tj. 414 miesięcy okresów składkowych oraz 8 lat, 2 miesięcy i 27 dni tj. 98 miesięcy okresów nieskładkowych. Wysokość emerytury obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyniosła 3.724,97 zł brutto miesięcznie. Podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 ustawy stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi – 35.826,79 zł; kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi – 827.669,10 zł; średnie dalsze trwanie życia wynosi – 209,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wynosi 4.061,94 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej tj. (35.826,79 zł + 827.669,10 zł) / 209,80 = 4.061,94 zł. Organ rentowy nie podjął wypłaty emerytury, ponieważ jej wysokość jest mniej korzystna od emerytury ustalonej na zasadach określonych w art. 26 ustawy emerytalnej.

/decyzja – k. 75-78 plik II akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony w dniu 5 grudnia 2014 roku, podnosząc, że organ rentowy obniżył mu kwotę emerytury o ponad 10% w porównaniu z decyzją o przyznaniu emerytury częściowej z dnia 28 stycznia 2014 roku znak (...), w której wyliczona kwota emerytury wyniosła 4.477,41 zł, a po marcowej waloryzacji wzrosła do 4.549,05 zł, w decyzji ostatecznej wyniosła tylko 4.061,94 zł. Odwołujący wniósł o zmianę decyzji, poprzez nakazanie organowi rentowemu waloryzacji kapitału początkowego i składek z uwzględnieniem kwartalnych wskaźników waloryzacji za 2013 rok oraz dokonanie ustalenie wysokości emerytury w oparciu o tak waloryzowany kapitał początkowy i składki. B. J. podniósł, że jedynym rozsądnym i sprawiedliwym rozwiązaniem jest, aby waloryzacja kapitału początkowego i składek była przeprowadzana według tych samych reguł, to znaczy waloryzacji kwartalnej za poprzednie 4 kwartały w stosunku do ostatniej waloryzacji rocznej, gdyż jest ona już zawarta w waloryzacjach kwartalnych. Poprzednie (począwszy od 1999 roku ) lata waloryzacji pozostałyby waloryzacjami rocznymi. Skarżący wskazał także, że ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS jest niesprawiedliwa społecznie, różnicując w sposób rażący osoby przechodzące na emeryturę w miesiącu czerwcu w stosunku do osób przechodzących na emeryturę w pozostałych miesiącach. Ponadto ubezpieczony wniósł o zalecenie przez Sąd poprawy metody wyliczeń kapitału początkowego w systemie informatycznym stosowanym przez ZUS, wskazując na błąd wynikający z nieprawidłowych zastosowanych zaokrągleń w wyliczeniu kapitału. Wyjaśnił, że błąd obliczeniowy wynika z zaokrągleń wyników cząstkowych do dwóch miejsc po przecinku, a tak powinno się zaokrąglać tylko wynik końcowy.

/odwołanie – k. 2 –3/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 5 stycznia 2015 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Wskazano w uzasadnieniu, że ubezpieczony miał od dnia 1 stycznia 2014 roku ustalone prawo do emerytury częściowej. W dniu 6 maja 2014 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury powszechnej z tytułu ukończenia wieku emerytalnego. Emerytura przyznana została od dnia 1 czerwca 2014 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego decyzją z dnia 26 listopada 2014 roku ( (...)), wysokość świadczenia została ustalona w oparciu o postanowienia art.183 w związku z art.26 i 53 ustawy emerytalnej. Decyzją z dnia 26 listopada 2014 roku ( (...)) przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2014 roku, a wysokość świadczenia została ustalona w oparciu o postanowienia art.26 ustawy emerytalnej. Wypłata emerytury (...) nie została podjęta, ponieważ emerytura (...) obliczona w myśl art.26 jest korzystniejsza. Organ rentowy wyjaśnił także, że do obliczenia emerytury przyjęto odpowiednio zwaloryzowane składki oraz kapitał początkowy. Waloryzacja składek nastąpiła zgodnie z art.25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, waloryzacja kapitału początkowego zgodnie z art.173 powołanej ustawy.
W myśl art.25 a ustawy w zależności od kwartału, w którym następuje ustalenie emerytury cykl waloryzacji jest różny. Przy ustalaniu wysokości emerytury częściowej ostatnia roczna waloryzacja przypadała za rok 2012 oraz włączona została waloryzacja kwartalna, natomiast przy ustalaniu emerytury powszechnej kwota składek i kapitału początkowego poddana została ostatniej waloryzacji rocznej za 2013 i nie podlega żadnej waloryzacji kwartalnej.

/odpowiedź na odwołanie – k. 7/

Na rozprawie w dniu 25 stycznia 2015 roku wnioskodawca poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/oświadczenia wnioskodawcy i pełnomocnika organu rentowego – 00:01:25, 00:07:43- płyta CD k.19/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. J. urodził się w dniu (...)

/bezsporne/

Decyzją z dnia 12 czerwca 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział ustalił B. J. wartość kapitału początkowego. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 3.029,39 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1987 roku do
31 grudnia 1996 roku. Przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszący 248,13%. Do ustalenia wartości kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości: 25 lat, 4 miesiące i 4 dni (304 miesięcy) oraz okresy nieskładkowe w ilości: 5 lat, 7 miesięcy i 20 dni (67 miesięcy). Wartość kapitał początkowego na dzień
1 stycznia 1999 roku została wyliczona w następujący sposób:

293,01 zł x 91,88% (współczynnik proporcjonalny) = 269,22 zł

(304 miesiące składkowe x 1,3%) : 12 x 3.029,39 zł (podstawa wymiaru) = 997,58 zł

(67 miesięcy nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 3.029,39 zł (podstawa wymiaru) = 118,45 zł

RAZEM = 1.385,25 zł

1.385,254 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 289.517,25 złotych (kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r.).

/decyzja – k. 20 -21 plik III akt ZUS/

Kolejną decyzją z dnia 23 stycznia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział ustalił z urzędu ponownie B. J. wartość kapitału początkowego. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 3.029,39 zł. Przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszący 249,70 %. Do ustalenia wartości kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości: 25 lat, 4 miesiące i 5 dni (304 miesięcy) oraz okresy nieskładkowe w ilości: 5 lat, 7 miesięcy i 20 dni (67 miesięcy). Wartość kapitał początkowego na dzień
1 stycznia 1999 roku została wyliczona w następujący sposób:

293,01 zł x 91,88% (współczynnik proporcjonalny) = 269,22 zł

(304 miesiące składkowe x 1,3%) : 12 x 3.029,39 zł (podstawa wymiaru) = 997,58 zł

(67 miesięcy nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 3.029,39 zł (podstawa wymiaru) = 118,45 zł

RAZEM = 1.385,25 zł

1.385,25 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 289.517,25 złotych (kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r.).

/decyzja – k. 29-34 plik III akt ZUS/

W dniu 18 grudnia 2013 roku wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę częściową.

/wniosek – k.1-8 plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 28 stycznia 2014 r. (znak (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawcy po rozpatrzeniu wniosku z dnia 18 grudnia 2013 roku zaliczkę na poczet przysługującej emerytury częściowej od dnia 1 stycznia 2014 roku, tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury częściowej. Podstawę obliczenia kwoty emerytury, przyjętej do ustalenia wysokości emerytury częściowej stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury częściowej. Kwota emerytury, przyjęta do ustalenia wysokości emerytury częściowej, stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę częściową. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi – 39.159,96 zł; kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi – 910.945,88 zł; średnie dalsze trwanie życia wynosi – 212,20 miesięcy, wyliczona kwota emerytury przyjęta do ustalenia wysokości emerytury częściowej wynosi 4.477,41 zł. Kwota emerytury przyjęta do ustalenia wysokości emerytury częściowej została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej tj. (39.159,96 zł + 910.945,88 zł) / 212,20 = 4.477,41 zł. Emerytura częściowa wynosi 50% kwoty emerytury obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art.26 i wynosi 2.238,71 zł.

/decyzja – k.37-38 plik I akt ZUS/

W dniu 6 maja 2014 r. wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę.

/wniosek – k. 1 – 8 plik II akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 26 listopada 2014 r. (znak (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku B. J. z dnia 6 maja 2014 r. przyznał emeryturę decyzją ostateczną od dnia
1 czerwca 2014 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wobec osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury w 2014 roku wysokość emerytury od dnia 1 czerwca 2014 roku wyniosła: 20% emerytury obliczonej na podstawie art.53 ustawy emerytalnej – 744,99 zł oraz 80% emerytury obliczonej na podstawie art.26 ustawy emerytalnej – 3.249,55 zł, czyli łącznie 3.994,54 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1974 roku do 1996 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 183,31 %, przyjęto kwotę bazową w wysokości 3.191,93 złotych. Podstawa wymiaru emerytury wyniosła 5.851,13 zł. Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono 34 lata, 6 miesięcy, tj. 414 miesięcy okresów składkowych oraz 8 lat, 2 miesięcy i 27 dni tj. 98 miesięcy okresów nieskładkowych. Wysokość emerytury obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyniosła 3.724,97 zł brutto miesięcznie. Podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 ustawy stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi – 35.826,79 zł; kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi – 827.669,10 zł; średnie dalsze trwanie życia wynosi – 209,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wynosi 4.061,94 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej tj. (35.826,79 zł + 827.669,10 zł) / 209,80 = 4.061,94 zł. Organ rentowy nie podjął wypłaty emerytury, ponieważ jej wysokość jest mniej korzystna od emerytury ustalonej na zasadach określonych w art. 26 ustawy emerytalnej.

/decyzja – k. 75-78 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 26 listopada 2014 r. (znak (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku B. J. z dnia
6 maja 2014 r. przyznał emeryturę decyzją ostateczną od dnia 1 czerwca 2014 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi – 35.826,79 zł; kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi – 827.669,10 zł; średnie dalsze trwanie życia wynosi – 209,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wynosi 4.061,94 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej tj. (35.826,79 zł + 827.669,10 zł) / 209,80 = 4.061,94 zł. Organ rentowy wskazał, że kwoty zaliczone na podstawie decyzji zaliczkowej podlegają rozliczeniu decyzją ostateczną.

/decyzja – k. 79-80 plik II akt ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w szczególności o powołane dokumenty z akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wiarygodność zgromadzonych dokumentów, jak również ich treść nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych podstaw do negowania ich autentyczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 173 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku Nr 748, z późn. zm.) wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy.

Ust. 4, pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r.

Ust. 5,. drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a.

Ust. 5a, trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

W myśl art. 24. ust. 1, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej - emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Mający zastosowanie z mocy tego odesłania przepis art.25 ust.1 ustawy emerytalnej wskazuje – jako podstawę obliczenia emerytury - kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175.

Okoliczności stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy są bezsporne, a spór sprowadzał się do rozważań natury prawnej. Niesporny stan faktyczny jest następujący. Wnioskodawca (urodzony (...)) od dnia 1 stycznia 2014 r. pobierał emeryturę częściową. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał następnie wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 czerwca 2014 r. w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego na podstawie wniosku złożonego w organie rentowym w dniu 6 maja 2014 roku. Emeryturę tę organ rentowy przyznał na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i obliczył jej wysokość zgodnie z przytoczonymi powyżej przepisami art. 26 oraz na podstawie art. 183, jednakże nie podejmując jej wypłaty, ponieważ emerytura wyliczona na podstawie art.26 jest korzystniejsza. Podstawę obliczenia emerytury na podstawie art. 26 stanowiła zaś kwota zwaloryzowanych składek i zwaloryzowanego kapitału początkowego, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, która to kwota została podzielona przez średnie dalsze trwanie życia ustalone wspólnie dla kobiet i mężczyzn, liczone w miesiącach.

W dniu 1 czerwca 2014 r. organ rentowy dokonał rocznej waloryzacji kapitału początkowego wnioskodawcy za rok 2013.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony zakwestionował sposób waloryzacji dokonanej przez organ rentowy i wniósł o przyjęcie do waloryzacji kapitału początkowego za rok 2013 waloryzacji kwartalnych, zamiast waloryzacji rocznej z czerwca 2014 roku.

W ocenie Sądu brak jest podstaw prawnych do kwestionowania waloryzacji kapitału początkowego dokonanej przez ZUS. Organ rentowy, w decyzji z dnia 23 stycznia 2014 roku prawidłowo ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r., co nie jest kwestionowane przez odwołującego się. ZUS dokonał jego waloryzacji rocznej na dzień
1 czerwca 2014 r. tj. na dzień nabycia przez wnioskodawcę prawa do emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego.

W ocenie skarżącego organ rentowy za rok 2013 winien był dokonać waloryzacji kwartalnej, która jest korzystniejsza od dokonanej przez ZUS waloryzacji rocznej.

Należy wskazać, że zasady waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego przyjęte dla celów obliczenia emerytury, zostały określone w art. 25 i 25 a oraz art. 173 ust. 4 – 6a w/w ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 października 2015 roku w sprawie III UZP 9/15 Sąd Najwyższy odmawiając odpowiedzi na pytanie prawne: „Czy użyty w art. 25a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440) zwrot: "składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25" oznacza, że przez ostatnią waloryzację, tzw. roczną należy rozumieć waloryzację składek przeprowadzoną w dniu 1 czerwca roku poprzedzającego rok, w którym następuje wypłata emerytury, a tym samym w przypadku emerytur wypłacanych od dnia 1 czerwca (i po tym dniu) nie przeprowadza się kolejnej waloryzacji, o której mowa w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; czy też w przypadku wypłaty emerytury od dnia 1 czerwca danego roku (lub po tym dniu), "ostatnią" waloryzacją, o której mowa w art. 25, po myśli art. 25a ust. 1, jest waloryzacja dokonana 1 czerwca roku, w którym następuje wypłata emerytury, a w konsekwencji czy i w jakim zakresie należy przeprowadzać waloryzację składek w sposób określony w art. 25a ust. 2 punkty 1-4 w przypadku tych ubezpieczonych, którym emerytura wypłacana jest poczynając od dnia 1 czerwca lub po tym dniu?", jednocześnie odniósł się do budzących kontrowersję unormowań prawnych dotyczących sposobu waloryzacji składek na ubezpieczenia emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że składki na ubezpieczenie emerytalne gromadzone na indywidualnych kontach ubezpieczonych nie są wprawdzie inwestowane, lecz przeznaczone na bieżącą wypłatę świadczeń, jednak jako składnik podstawy obliczenia emerytury podlegają waloryzacji. W myśl art. 25 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, waloryzacja ta sprowadza się do pomnożenia zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji, o jakim mowa w ust. 6-10 tego artykułu. W świetle art. 25 ust. 3 ustawy, składki te podlegają w pierwszym rzędzie waloryzacji rocznej, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2000 rok, natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy, stanowi jej uzupełnienie. Zgodnie z art. 25 ust. 4 ustawy, mechanizm waloryzacji ma charakter narastający i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany rok oraz podwyższenie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji (pomnożenie jej przez wskaźnik waloryzacji). Wskaźnik waloryzacji jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego.

Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji). Waloryzację roczną składek przeprowadza się w dniu 1 czerwca z tego względu, że wskaźnik owej waloryzacji za poprzedni rok ogłaszany jest do dnia 25 maja kolejnego roku. Waloryzacja składek przeprowadzana w danym roku oznacza więc podwyższenie (zwaloryzowanie) kwoty składek należnych do końca poprzedniego roku, a wpłaconych do dnia 31 stycznia roku waloryzacji. Wyznaczenie daty 31 stycznia, jako dnia ustalenia stanu konta podlegającego rocznej waloryzacji, jest uzasadnione tym, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 121), wpłaty składek za dany miesiąc należy dokonać do określonego dnia następnego miesiąca, zatem wpłata składki za grudzień danego roku następuje w styczniu kolejnego roku.

W wyniku ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej przed przyznaniem ubezpieczonemu prawa do emerytury podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacyjnym podlegają zatem składki należne do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym przeprowadzana jest ta waloryzacja. Natomiast składki należne za okres po zakończeniu tegoż roku obrachunkowego, które nie zostaną objęte kolejną roczną waloryzacją (gdyż ta nastąpi już po przyznaniu i obliczeniu wysokości świadczenia) podlegają waloryzacji kwartalnej, o jakiej mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W trybie tego przepisu waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Zatem, podobnie jak w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Natomiast wskaźnik waloryzacji jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi o stosunek cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, z który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego.

Zastosowanie powyższych zasad oznacza, że podstawę obliczenia emerytury będzie zawsze stanowić suma składek po ostatniej waloryzacji rocznej powiększona o poddane waloryzacji kwartalnej składki należne za dalszy okres do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc początkujący wypłatę.

Mechanizm ustalania podstawy obliczenia świadczenia można zilustrować na przykładzie wniosków emerytalnych złożonych - jak w niniejszym przypadku - w 2014 r.

Jeśli wysokość emerytury ustalana jest w okresie od stycznia do maja tego roku, wówczas ostatnią waloryzacją roczną jest waloryzacja przeprowadzona w dniu 1 czerwca 2013 r., dotycząca składek wpłaconych do końca 2012 r. i zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia 2013 r. Waloryzacji kwartalnej podlegają zatem kwoty składek należnych poczynając od dnia 1 stycznia 2013 r., które nie będą poddane kolejnej rocznej waloryzacji, skoro ta nastąpi dopiero w dniu 1 czerwca 2014 r.

Na podstawę obliczenia emerytury przyznanej w pierwszym kwartale 2014 r. składa się zatem - obok zwaloryzowanego kapitału początkowego - suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2013 r. (tj. kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2012 roku);

2/ kwoty składek należnych za 2013 r. poddanych waloryzacji kwartalnej w myśl art. 25a ust. 1 pkt 1 ustawy, obejmująca - stan konta po pierwszym kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2013 r.; stan konta po drugim kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowana do końca lipca tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za drugi kwartał 2013 r. i stan konta po trzecim kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca października tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacyjnym za trzeci kwartał 2013 r.

3/ nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu trzeciego kwartału 2013 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 pkt 1 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, gdyż ta kończy się wraz z trzecim kwartałem 2013 r., a jednocześnie nie zostaną objęte kolejna waloryzacją roczną, która nastąpi dopiero w dniu 1 czerwca 2014 r.

Jeśli wypłata emerytury następuje w drugim kwartale 2014 r., ale przed dniem
1 czerwca tego roku, wówczas na podstawę obliczenia świadczenia składa się suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2013 r.;

2/ kwoty składek należnych za 2013 r. poddanych waloryzacji kwartalnej w myśl art. 25a ust.1 pkt 2 ustawy, obejmująca - stan konta po pierwszym kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2013 r.; stan konta po drugim kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca lipca tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za drugi kwartał 2013 r. i stan konta po trzecim kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca października tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacyjnym za trzeci kwartał 2013 r. oraz stan konta po czwartym kwartale 2013 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca stycznia 2014 r.) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za czwarty kwartał 2013 r.

3/ nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu czwartego kwartału 2013 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 pkt 2 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, gdyż ta kończy się wraz z czwartym kwartałem 2013 r., a jednocześnie nie zostaną objęte kolejną waloryzacją roczną, przypadającą na dzień 1 czerwca 2014 r.

W przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu 2014 r., składki zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego podlegają jedynie rocznej waloryzacji. Waloryzacja roczna przeprowadzona w dniu 1 czerwca 2014 r. dotyczy bowiem składek wpłaconych do końca 2013 r. i zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień
31 stycznia 2014 r. Składki te nie podlegają już ponownej waloryzacji kwartalnej z art. 25a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, skoro nie są składkami zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację. Natomiast w świetle art. 25a ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy, składki wpłacone poczynając od dnia 1 stycznia 2014 r. podlegają waloryzacji kwartalnej w przypadku emerytur, których wysokość ustalana jest poczynając od trzeciego kwartału tegoż roku.

Jeśli zatem wysokość emerytury ustalana jest w czerwcu 2014 r ., na podstawę jej obliczenia składa się suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2014 r. (tj. kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2013 roku);

2/ nominalnej kwoty składek należnych za okres od 1 stycznia 2014 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, a jednocześnie nie zostaną objęte kolejną waloryzacją roczną przypadającą dopiero na dzień 1 czerwca 2015 r.

Wreszcie jeśli ustalenie wysokości emerytury następuje w trzecim kwartale 2014 r., wówczas podstawę obliczenia świadczenia stanowi suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2014 r. (tj. kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2013 r.);

2/ kwoty składek należnych za 2014 r. poddanych waloryzacji kwartalnej w myśl art. 25a ust.1 pkt 3 ustawy, obejmująca stan konta po pierwszym kwartale 2014 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2014 r.;

3/ nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu pierwszego kwartału 2014 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 pkt 3 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, gdyż ta kończy się wraz z pierwszym kwartałem 2014 r.

Jeśli zaś ustalenie wysokości emerytury następuje w czwartym kwartale 2014 r., to podstawę obliczenia świadczenia stanowi suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2014 r.;

2/ kwoty składek należnych za 2014 r. poddanych waloryzacji kwartalnej w myśl art. 25a ust.1 pkt 4 ustawy, obejmująca stan konta po pierwszym kwartale 2014 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca lipca tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za drugi kwartał 2014 r.;

3/ nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu drugiego kwartału 2014 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 pkt 4 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, kończącej się w tym przypadku wraz z drugim kwartałem 2014 r.

Sąd Najwyższy podniósł, że przyjęty w powołanych przepisach mechanizm waloryzacji składek pozostaje w pewnej niezgodzie z literalnym brzmieniem art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi o - będącej podstawą obliczenia emerytury - kwocie składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Literalnie rzecz ujmując, waloryzacji powinna podlegać kwota składek za wszystkie miesiące poprzedzające miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. W rzeczywistości zaś regulacja art. 25a ust. 1 ustawy wyłącza spod waloryzacji część miesięcy przypadających na ten okres.

Podobny pogląd zaprezentował także Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie III AUa 757/12, który w wyroku z dnia 13 lutego 2013 roku uznał , że przepis art. 25 a ust.2 pkt. 2 ustawy emerytalnej w praktyce nie znajduje zastosowania do osób przechodzących na emeryturę w czerwcu danego roku, gdyż ich kapitał początkowy został zwaloryzowany na indywidulanym koncie wskaźnikiem rocznym, stosownie do treści art.25 ust. 3 ustawy i nie ma możliwości zaniechania waloryzacji dokonywanej z mocy przepisu ustawy na dzień
1 czerwca (lex 1282781).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowiska zaprezentowane w powyższych rozstrzygnięciach.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca od dnia 1 stycznia 2014 r. pobierał emeryturę częściową. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał następnie wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 czerwca 2014 r. w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego na podstawie wniosku złożonego w organie rentowym w dniu 6 maja 2014 roku.

Podstawę prawną przyznania prawa do emerytury częściowej stanowił art.26 b ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a pkt 26-85 i ust. 1b pkt 2-20, przysługuje emerytura częściowa, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, 2) osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 62 lata dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn (ust.1). Wysokość emerytury częściowej wynosi 50% kwoty emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 i nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury (ust.2). Po osiągnięciu przez osobę uprawnioną do emerytury częściowej wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. 1a pkt 26-85 i ust. 1b pkt 2-20, oraz po ustaniu stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem emerytura częściowa podlega - na wniosek ubezpieczonego - zamianie na emeryturę, o której mowa w art. 24 (ust.4).

Po przyznaniu emerytury częściowej kwoty składek i kapitał początkowy zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w ZUS nadal są waloryzowane, aż do ustalenia prawa do pełnej emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191 i 1198 oraz z 2015 r. poz. 357), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne (art.25 ust. 1 b).

W niniejszej sprawie wnioskodawcy przyznano emeryturę w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego od dnia 1 czerwca 2014 roku. Żaden z wyżej powołanych przepisów nie uprawnia Sądu, czy organu rentowego do pominięcia w takim stanie faktycznym, waloryzacji rocznej dokonanej w dniu 1 czerwca 2014 roku za rok 2013 i dokonanie kwartalnej waloryzacji za ten rok, jak żąda tego odwołujący się.

Fakt, że ustawodawca w ust. 2 art. 25 a przepisu wskazał, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku nie oznacza, że można pominąć waloryzację roczną, do której odnosi się ustawodawca w ustępie 1 tego przepisu.

Podsumowując, jest oczywiste, że waloryzacja kwartalna nie dotyczy osób, których emerytura zostaje ustalona w czerwcu danego roku, gdyż ich składki i kapitał na dzień
1 czerwca zostały zwaloryzowane wskaźnikiem rocznym, a więc za cały rok poprzedzający ustalenie emerytury. Osoby przechodzące na emeryturę w kwietniu lub maju danego roku, czyli w pozostałych miesiącach II kwartału, także mają zwaloryzowane składki za cały poprzedni rok, a to dzięki mechanizmowi waloryzacji kwartalnej, ponieważ w tym przypadku ostatniej waloryzacji kwartalnej dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, a więc cały rok poprzedzający przejście na emeryturę objęty jest waloryzacją. W pełni uprawniona jest zatem wykładnia art. 25a, że przepis art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej w praktyce nie znajduje zastosowania do osób przechodzących na emeryturę w czerwcu danego roku, gdyż ich kapitał początkowy został zwaloryzowany na indywidualnym koncie wskaźnikiem rocznym, stosownie do treści art. 25 ust. 3 ustawy i nie ma możliwości zaniechania waloryzacji dokonywanej z mocy przepisu ustawy na dzień 1 czerwca. Sumując, zasadą jest waloryzacja roczna składek i kapitału początkowego na koncie przypadająca na każdy
1 czerwca, zaś w przypadku przechodzenia na emeryturę w pozostałych miesiącach, w których pozostanie tylko przy ostatniej waloryzacji rocznej skutkowałoby nieobjęciem waloryzacją określonych okresów (podzielonych na kwartały) i ci ubezpieczeni byliby w sytuacji mniej korzystnej, od osób przechodzących na emeryturę bezpośrednio po waloryzacji w czerwcu, ustawodawca dodatkowo wprowadził waloryzację kwartalną, która oczywiście nie eliminuje wcześniej dokonanej waloryzacji rocznej.

Zatem żądanie odwołującego się nie zasługuje na uwzględnienie. Z dniem 1 czerwca 2014 r. przeszedł on na emeryturę w wieku powszechnym, do której uprawnienia ustalono na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Emerytura przyznana wnioskodawcy z uwagi na osiągniecie powszechnego wieku emerytalnego, zastąpiła wcześniej pobierane świadczenie i jest świadczeniem innym, przyznawanym na mocy innych przepisów.

W ocenie Sądu, organ rentowy prawidłowo dokonał waloryzacji kapitału początkowego. Z uwagi na fakt, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury w czerwcu 2014 roku, organ rentowy w oparciu o obowiązujące przepisy dokonał prawidłowo rocznej waloryzacji kapitału początkowego ubezpieczonego za 2013 r., a w konsekwencji dokonał poprawnego ustalenia wysokości emerytury wnioskodawcy.

Odnosząc się do zarzutu wnioskodawcy nieprawidłowego zaokrąglenia wyników cząstkowych popełnionego w ocenie odwołującego przy obliczaniu wysokości jego kapitału początkowego, podnieść należy, że Sąd Okręgowy nie ma absolutnie żadnych uprawnień do zalecenia poprawy metody wyliczeń kapitału początkowego w systemie informatycznym stosowanym przez ZUS.

Sąd oddalił wniosek odwołującego dotyczący wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym w sprawie zgodności ustawy emerytalnej z Konstytucją w zakresie przepisów prawa dotyczących waloryzacji przy metodach wyliczania podstaw emerytur, ze szczególnym uwzględnieniem osób przechodzących na emeryturę w miesiącu czerwcu danego roku. W uznaniu Sądu, nie ulega wątpliwości, iż przepisy art. 25 i art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie naruszają konstytucyjnych zasada równości wobec prawa oraz państwa prawa, albowiem jedynie różnicują sytuację prawną osób pobierających świadczenia z ubezpieczeń społecznych w zależności od długości opłacania składek na te ubezpieczenia, co jest cechą relewantną i dopuszcza takie zróżnicowanie, przy czym nie jest to niezgodne z art. 32 Konstytucji RP. Należy również zauważyć, że wprawdzie przepisy te ustalają w stosunku do określonych grup świadczeniobiorców różną metodę (mechanizm) waloryzacji, to jednak zachowują to samo założenie stabilnej wartości ekonomicznej otrzymywanych świadczeń oraz przewidują mechanizm umożliwiający jego urzeczywistnienie. W związku z tym, mimo różnic sposobów dokonania waloryzacji, co zresztą odnosi się tylko do jednego roku poprzedzającego nabycie prawa do emerytury, istota instytucji przystosowującej wartość świadczeń emerytalno-rentowych do spadku siły nabywczej pieniądza nie została naruszona.

W tym stanie rzeczy, uznając iż zaskarżona decyzja odpowiada prawu, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc oddalił odwołanie wnioskodawcy.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia apelacji.

16.02.2016r.