Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. M. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ, powołując się na przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego bądź przekazania środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu za pośrednictwem Zakładu na dochody Budżetu Państwa. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Nie uznano jako wykonywanej w szczególnych warunkach pracy w okresie od 01.09.1973 r. do 22.04.1974 r., od 13.05.1976 r. do 30.04.1986 r., 01.05.1986 r. do 31.03.1992 r. (z wyłączeniem okresu nauki oraz służby wojskowej), gdyż ubezpieczony nie przedłożył świadectwa pracy w I kategorii. ZUS uznał, że okres nauki w (...) Szkole Zawodowej od 01.09.1970 r. do 31.08.1973 r. podlega wyłączeniu z okresów pracy w szczególnych warunkach, gdyż wnioskodawca nie wykonywał w tym czasie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto organ podniósł, że przedłożona dokumentacja zastępcza w postaci angaży, umów o pracę wskazuje, że ubezpieczony był zatrudniony na stanowiskach: kierowcy, kierowcy – konwojenta, które to stanowiska nie występują w zarządzeniach resortowych. Według ZUS przedmiotowa dokumentacja nie zawiera też informacji o przyznanym dodatku za pracę w warunkach szczególnych. (decyzja k. 26 akt ZUS)

Od powyższej decyzji M. M. odwołał się w dniu 13 lipca 2015 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi i wniósł o jej zmianę oraz o przyznanie mu prawa do emerytury. Skarżący podniósł, że po ukończeniu (...) Szkoły Zawodowej w 1973 r. podjął on zatrudnienie w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w Ł., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on pracę jako kierowca samochodów ciężarowych. (odwołanie k. 2 – 2 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 3)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, co następuje:

M. M. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

W okresie od 1 września 1970 r. do 31 marca 1992 r. wnioskodawca świadczył pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł.. W okresie od 23.04.1974 r. do 16.04.1976 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. (świadectwo pracy k. 3 akt ZUS)

U wskazanego wyżej pracodawcy ubezpieczony otrzymał angaże na następujące stanowiska pracy:

- od 1.09.1970 r. – ucznia w zawodzie kierowca – mechanik;

- od 13.05.1976 r. – kierowcy;

- od 1.05.1986 r. – kierowcy – konwojenta. (umowa o naukę zawodu k. 12, umowa o pracę k. 13, angaże k. 14 – 22 akt ZUS)

Od września 1970 r. ubezpieczony uczęszczał do Zawodowej Szkoły (...) przy ul. (...) w Ł., którą ukończył po trzech latach. Przez trzy dni odbywał on praktyki i przez trzy dni naukę, w tym naukę jazdy. Od lipca 1973r. wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...) jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony tj. jeździł na S. 25, potem 27 i 28 a następnie wywrotką 9 - tonową. Kończąc szkołę wnioskodawca uzyskał uprawnienia do prowadzenia pojazdów powyżej 3,5 tony. Po roku czasu ubezpieczony otrzymał uprawnienia na przyczepy. W dniu 22 kwietnia 1974 r. wnioskodawca został powołany do odbywania zasadniczej służby wojskowej, a został zwolniony z wojska w dniu 16 kwietnia 1976 r. Od 13 maja 1976 r. wnioskodawca podjął ponownie zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

W firmie (...) było kilkaset samochodów, z czego prócz samochodów ciężarowych, było też kilka samochodów dostawczych typu Ż. i N., służących do zaopatrzenia zakładu pracy, jeden samochód osobowy, którym jeździł dyrektor. Samochodami poniżej 3,5 tony jeździli pracownicy zaopatrzenia. Oprócz różnych materiałów (np. biurowych) służyły do przywożenia części do samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony. Wnioskodawca jeździł samochodami ciężarowymi po całej Polsce. W ten sposób pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca dodatkowo, jako konwojent od 1986 roku, pobierał ładunek za który odpowiadał materialnie i musiał go zdać w miejscu przeznaczenia. Natomiast towaru nie ładował, ładowali go inni pracownicy na rampach. Ubezpieczony nadzorował ułożenie załadunku w pojeździe. Wnioskodawca otrzymywał list przewozowy i musiał się z niego rozliczyć. W Przedsiębiorstwie (...) w Ł. podczas zwolnień grupowych nie wszystkim pracownikom wystawiano świadectwa pracy w szczególnych warunkach mimo, że faktycznie pracowali oni w takich warunkach. (zeznania wnioskodawcy 00:04:12, zeznania świadka Z. D. 00:16:22, zeznania świadka A. J. 00:28:46, zaświadczenie k. 5 akt ZUS, kopia książeczki wojskowej k. 4 akt ZUS)

Wnioskodawca posiada łącznie ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. (okoliczność bezsporna)

Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. (okoliczność bezsporna)

W dniu 25 maja 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. (wniosek k. 1 – 8 akt ZUS)

Decyzją z dnia 19 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. M. prawa do emerytury z uwagi na fakt, że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił on wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. (decyzja k. 26 akt ZUS)

Nie uznano jako wykonywanej w szczególnych warunkach pracy w okresie od 01.09.1973 r. do 22.04.1974 r., od 13.05.1976 r. do 30.04.1986 r., 01.05.1986 r. do 31.03.1992 r. (z wyłączeniem okresu nauki oraz służby wojskowej), gdyż ubezpieczony nie przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Organ emerytalny podniósł, że przedłożona dokumentacja zastępcza w postaci angaży czy umów o pracę wskazuje, że ubezpieczony był zatrudniony na stanowiskach: kierowcy, kierowcy – konwojenta, które to stanowiska nie występują w zarządzeniach resortowych. Według ZUS przedmiotowa dokumentacja nie zawiera też informacji o przyznanym dodatku za pracę w warunkach szczególnych. (decyzja k. 26 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy z Przedsiębiorstwa (...) w Ł. oraz dokumentów z akt emerytalnych a także osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz świadków pracujących ze skarżącym we wskazanym wyżej zakładzie pracy na tych samych stanowiskach pracy.

Świadek Z. D. był zatrudniony w latach 1970 – 1992 i początkowo był razem z wnioskodawcą uczniem Zawodowej Szkoły (...) a po jej ukończeniu pracował tak samo jak wnioskodawca jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Świadek A. J. pracował w latach 1973 – 1993 także jako kierowca samochodu ciężarowego.

Świadkowie, jako osoby z długim stażem pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. i pamiętający osobę wnioskodawcy, posiadali wiedzę na temat realizowanych przez M. M. obowiązków pracowniczych w spornym okresie czasu.

Zeznania świadków są relatywnie dokładne i wewnętrznie spójne. Korespondują przy tym z zeznaniami wnioskodawcy, tworząc razem spójny obraz charakteru pracy świadczonej przez wnioskodawcę.

Nadto zeznania świadków i wnioskodawcy nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu.

Podkreślić należy, że świadkowie zgodnie i stanowczo potwierdzili, że w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wnioskodawca stale i pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3, 5 tony. Na stanowisku kierowcy konwojenta wykonywał te same czynności a jedynie dodatkowo miał nadzór na ładunkiem.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych oraz przeprowadzonej oceny dowodów, należy uznać, że odwołanie M. M. od zaskarżonej decyzji zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 478 z późn. zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Według treści § 3 i 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany (...) wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, że wnioskodawca nie należy do Otwartego Funduszu Emerytalnego, spełnia przesłanki ustawowe lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz ukończenia wieku emerytalnego w dacie rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia również warunek dotyczący posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma jednak zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84).

Podkreślić należy, że istotnym jest jakie prace realnie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej Rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż właśnie to Rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych. Sama natomiast nazwa stanowiska (lub brak tej nazwy) nie może dyskwalifikować faktycznie wykonywanych prac w spornym okresie zatrudnienia jako prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Dla celów ustalenia pracy w warunkach szczególnych znaczenie ma nie nazewnictwo zajmowanych stanowisk, lecz faktyczny zakres wykonywanych prac.

W toku procesu wnioskodawca udowodnił dokumentami, zeznaniami świadków oraz własnymi zeznaniami, że w spornym okresie zatrudnienia od 1 lipca 1973 r. do 31 marca 1992 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wykonywał faktycznie pracę w szczególnych warunkach jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Analiza zaś treści wykazu A do powołanego Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że przedmiotowe prace kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony są wymienione w dziale VIII poz. 2 jako prace w szczególnych warunkach.

Wykaz wymienia zatem taki rodzaj prac, jakie wedle nie budzących wątpliwości ustaleń, faktycznie wykonywał ubezpieczony.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego wnioskodawca w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 1 lipca 1973 r. jako kierowca jeździł samochodem ciężarowym o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony marki S. 25, potem 27 i 28 a następnie wywrotką. Wymienione wyżej prace kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony były wykonywane w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy przez wnioskodawcę. Stanowiły jego podstawowe i zasadnicze zajęcie jako pracownika.

Wnioskodawca jako konwojent jedynie dodatkowo nadzorował załadunek, aby był równomiernie ułożony w pojeździe. Wnioskodawca otrzymywał list przewozowy i musiał się rozliczyć z powierzonego mu materiału.

Natomiast, co do zasady, towarów nie ładował, ładowali go inni pracownicy na rampach.

Stwierdzić zatem należy, że ubezpieczony wykazał, iż stale, a więc w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy świadczył prace od 1 lipca 1973 r. do 31 marca 1992 r. wymienione w dziale VIII poz. 2 cytowanego wykazu A załącznika do Rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r.

W ocenie Sądu okres odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 23.04.1974 r. do 16.04.1976 r. podlega również zaliczeniu do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym z uwagi na pracę w szczególnych warunkach.

Wskazać zatem należy, że możliwość zaliczenia okresu odbywania służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych wynika nie tylko z uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 02.07.2015 r. III UZP 4/15, opubl. Biuletyn SN 2015/7/18 - 19.

Zgodnie bowiem już z wcześniejszym orzecznictwem Sądu Najwyższego okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia (por. wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2006 roku, sygn. akt III UK 5/06, OSNP 2007/7 – 8/ M.P.Pr. (...), wyrok SN z dnia 25 lutego 2010 roku, sygn. akt II UK 219/09, LEX nr 590248, 17.05.2012 r., I UK 399/11, wyrok SA w Łodzi z 31.03.2015 r., III AUa 281/15, opubl. LEX nr 1679965, wyrok SA w Łodzi z 12.03.2015 r., III Aua 649/14, opubl. LEX nr 1680028).

Stosownie do brzmienia art. 108 obowiązującego do dnia 31 grudnia 1974 roku przytoczonej ustawy czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Natomiast w myśl cytowanego przepisu od dnia 1 stycznia 1975 roku czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby.

Podkreślić zaś należy, że ubezpieczony po odbyciu służby wojskowej podjął w ciągu 30 dni zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby i wykonywał pracę w tym samym charakterze, tj. jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie zgromadzony materiał dowodowy wskazuje bezsprzecznie, że w okresie co najmniej 15 lat wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności zaliczane do pracy w warunkach szczególnych.

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wnioskodawca w dniu 25 maja 2015 r. złożył wniosek o świadczenie emerytalne, zaś urodził się w dniu (...), a zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od dnia 1 maja 2015 r., tj. od dnia spełnienia wszelkich warunków określonych cytowanymi przepisami, czyli od pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku o świadczenie.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu, wypożyczając akta emerytalne.