Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Żak

Sędzia Sądu Rejonowego Krzysztof Niezgoda

(delegowana)

Protokolant Katarzyna Szumiło

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2016 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa A. O.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę:

a) kwoty 25000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 15 października 2009 roku do dnia zapłaty,

b) kwoty 560 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 marca 2009 roku do dnia zapłaty,

c) kwoty 11940 zł z odsetkami ustawowymi od trzydziestego siódmego dnia od doręczenia pozwanemu pisma zawierającego żądanie zapłaty kwoty 11940 zł

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim dnia 23 grudnia 2014 roku, w sprawie I C 171/11

I. oddala apelację;

II. nie obciąża A. O. kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.;

III. przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę od apelacji w kwocie 1225 zł (tysiąc dwieście dwadzieścia pięć złotych).

Elżbieta Żak Dariusz Iskra Krzysztof Niezgoda

Sygn. akt II Ca 613/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 2 sierpnia 2011 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim w dniu 19 sierpnia 2011 roku (koperta dołączona do okładki pierwszego tomu akt), powódka – A. O. wniosła o zasądzenie od pozwanego – (...) Spółki Akcyjnej w W. na swoją rzecz kwoty 25000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 15 października 2009 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz kwoty 560 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia z odsetkami ustawowymi od dnia 25 marca 2009 roku do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 4800 zł, to jest w wysokości dwukrotnej stawki określonej przez przepisy § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego w sprawie pełnomocnictwa (k. 2-7).

*

W odpowiedzi na pozew (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k. 103-105).

W czasie trwania postępowania sądowego doszło do zmiany podmiotowej po stronie pozwanej. W miejsce dotychczasowego pozwanego wstąpił jego następca prawny pod tytułem ogólnym, a mianowicie Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

*

W piśmie procesowym wniesionym w dniu 16 października 2014 roku powódka rozszerzyła powództwo w zakresie żądania zadośćuczynienia o dalszą kwotę 11940 zł z odsetkami ustawowymi od 37 dnia od doręczenia odpisu pisma zawierającego oświadczenie o rozszerzeniu powództwa pozwanemu. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kwoty 7200 zł tytułem kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, a także kwoty 34 zł z tytułu opłaty skarbowej od udzielonych w sprawie pełnomocnictw (k. 242-246).

*

W piśmie procesowym z dnia 29 października 2014 roku, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym również w części rozszerzonej przez powódkę, i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych (k. 254).

*

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim:

I. zasądził od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. O. kwotę 13000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 15 października 2009 roku do dnia zapłaty;

II. oddalił powództwo o zadośćuczynienie w pozostałej części;

III. zasądził od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. O. kwotę 560 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia z odsetkami ustawowymi od dnia 25 marca 2009 roku do dnia zapłaty;

IV. zasądził od A. O. na rzecz Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 2400,64 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu;

V. nakazał ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz A. O. w punkcie I wyroku na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim kwotę 1975 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której powódka została tymczasowo zwolniona (1278 zł), tytułem opłaty sądowej od rozszerzonego powództwa (597 zł) oraz tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (100 zł) (k. 267-267v).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 29 lipca 2007 roku na trasie (...) (...) O. poruszała się jako pasażer samochodem osobowym marki O. (...) o numerze rejestracyjnym (...), kierowanym przez G. K.. Podczas jazdy kierowca pojazdu zjechał na lewą stronę drogi i wpadł do rowu. W chwili wypadku powódka A. O. nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że wskutek zdarzenia powódka doznała urazów ciała w postaci kompresyjnego złamania trzonu pierwszego kręgu lędźwiowego L1, złamania kości prawego przedramienia w części obwodowej, złamania gałęzi dolnej lewej kości łonowej, wieloodłamowego złamania prawej goleni na granicy 1/3 środkowej i dalszej. U powódki występują również blizny powstałe wskutek wypadku oraz spowodowane przeprowadzonymi czynnościami medycznymi umiejscowione na kolanie, łydce i przedramieniu.

Sąd Rejonowy ustalił, że bezpośrednio po wypadku powódka została przewieziona na Oddział Urazowo-Ortopedyczny Wojewódzkiego Szpitala (...) w B., gdzie poddana została zabiegom leczniczym. W szpitalu tym A. O. przebywała od dnia 29 lipca 2007 roku do dnia 24 sierpnia 2007 roku. Podczas tego pobytu w szpitalu u powódki wykonano: zamkniętą repozycję złamania prawej goleni pod monitorem RTG, śródszpikową stabilizację kości piszczelowej gwoździem ryglowanym, otwartą repozycję i stabilizację złamania prawej kości kłykciowej grotem K oraz zamkniętą repozycję złamania dalszej nasady prawej kości promieniowej i stabilizację grotem K. Dodatkowo, w okresie pooperacyjnym, stosowano unieruchomienie prawej kończyny górnej w gipsie ramiennym. W dniu 14 września 2007 roku wykonano u powódki zabieg usunięcia materiału zespalającego z prawego przedramienia i dynamizację zespolenia prawej goleni. Powódka była ponadto hospitalizowana w tym szpitalu na Oddziale Rehabilitacji w dniach od dnia 12 grudnia 2007 roku do dnia 2 stycznia 2008 roku oraz przebywała w Szpitalu (...) w I. na Oddziale Rehabilitacji Ortopedycznej w dniach od 19 czerwca 2008 roku do 3 lipca 2008 roku. W dniach od 3 listopada 2008 roku do 7 listopada 2008 roku w związku z doznanymi podczas wypadku urazami powódka przebywała w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w B. na Oddziale Urazowo-Ortopedycznym. W dniu 5 listopada 2008 roku wykonano u powódki usunięcie gwoździa śródszpikowego z prawej kości piszczelowej.

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka kontynuowała także leczenie w poradni rehabilitacyjnej i ortopedycznej. Doznane obrażenia spowodowały również konieczność korzystania przez powódkę z opieki osób trzecich w okresie rehabilitacji i rekonwalescencji po wypisaniu ze szpitala. Powódka w związku z wypadkiem korzystała również z rehabilitacji odpłatnej i z tego tytułu poniosła koszty zabiegów rehabilitacyjnych w wysokości 800 zł.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w chwili zdarzenia powódka miała 17 lat. W roku szkolnym po wypadku A. O. uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego w R. i do dnia 24 grudnia 2007 roku pobierała naukę w trybie indywidualnego nauczania.

Sąd Rejonowy ustalił, że sprawca wypadku w chwili zdarzenia był stroną umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych z (...) Spółką Akcyjną. (...) Spółka Akcyjna przyznała powódce kwotę 37000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Z uwagi na stwierdzenie przez pozwaną przyczynienia się A. O. do powstania szkody w wysokości 50 % pozwany wypłacił powódce ze wskazanego tytułu kwotę 18500 zł. Ponadto pozwany wypłacił powódce kwotę 1515,13 zł tytułem zwrotu kosztów opieki osób trzecich, kwotę 23,36 zł tytułem kosztów leczenia oraz kwotę 262,41 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdów pozostających w związku z wypadkiem.

Sąd Rejonowy ustalił, że obrażenia doznane przez powódkę wynoszą 42 % uszczerbku na zdrowiu A. O.. Względem powódki Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. wydał orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do dnia 24 października 2008 roku. Na dzień zamknięcia rozprawy u powódki występuje ból kręgosłupa na odcinku lędźwiowym. A. O. ma trudności w długotrwałym utrzymywaniu pozycji stojącej, co uniemożliwia jej wykonywanie pracy wymagającej stania, na przykład w sklepie. Powódka nie korzysta z opieki medycznej, ani nie przyjmuje leków.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił stanowisko w zakresie oceny dowodów.

Sąd wskazał, że źródłem odpowiedzialności pozwanego jest umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, zawarta przez sprawcę zdarzenia wywołującego szkodę, oraz przepis art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 – w brzmieniu obowiązującym w dacie zdarzenia).

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 445 § 1 k.c. i wyjaśnił istotę zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W ocenie Sądu Rejonowego adekwatna do stopnia krzywdy doznanej przez powódkę na skutek opisanego zdarzenia jest kwota 45000 zł. Określając wysokość zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę wiek powódki w chwili wypadku, charakter obrażeń doznanych przez powódkę i ich wpływ na codzienne życie, w szczególności okoliczność, że doznane obrażenia spowodowały powstanie u powódki trwałego uszczerbku na zdrowiu. Kwota ta uwzględnia zakres zabiegów i operacji, które przeszła powódka, pobyty w szpitalu i dyskomfort z tym związany, konieczność noszenia gipsu oraz, szczególnie w pierwszym okresie po zdarzeniu, konieczność leżenia, a także późniejszej rehabilitacji. Powódka odczuwała skutki przebytego wypadku do dnia zamknięcia rozprawy, a zakres doznanych obrażeń ma wpływ na dalsze funkcjonowanie organizmu powódki. Z uwagi na charakter doznanych obrażeń A. O. nie ma możliwości powrotu do stanu zdrowia sprzed wypadku. Nie bez znaczenia dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia na wskazanym powyżej poziomie pozostaje okoliczność, iż przebyte zabiegi lecznicze skutkowały powstaniem u powódki blizn, które powodują u A. O. istotny dyskomfort. Nie można także wykluczyć, że u powódki w przyszłości pojawią się zmiany zwyrodnieniowe w zakresie narządów uszkodzonych podczas wypadku, co będzie wymagało dalszego leczenia. Powódka wskutek doznanych obrażeń zmuszona była do korzystania z opieki osób trzecich, a także do pobierania nauki w trybie nauczania indywidualnego, co również stanowiło negatywny skutek wypadku, mający wpływ na zakres ustalonej kwoty zadośćuczynienia. Ustalona kwota uwzględnia dolegliwości bólowe i związane z tym cierpienie.

Sąd wskazał, że kwota 45000 zł nie jest z jednej strony symboliczna, a z drugiej nie stanowi niezasadnego wzbogacenia się powódki.

Sąd zauważył, że obecnie powódka nie korzysta z pomocy medycznej, nie przyjmuje już leków, nie wymaga obecnie leczenia ortopedycznego, ani rehabilitacyjnego. A. O. może podejmować zatrudnienie.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 362 k.c. i przyjął, że okoliczność, iż powódka podczas wypadku w dniu 29 lipca 2007 roku nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa, uzasadnia przyjęcie przyczynienia się A. O. do powstania szkody w wysokości 30%. Za przyjęciem przyczynienia do powstania szkody, w szczególności o takim stopniu, przemawiają zasady logiki i doświadczania życiowego, poparte pomocniczo opinią biegłego z zakresu medycyny sądowej. Z uwagi na braki dokumentacji (na co wskazuje biegły z zakresu medycyny sądowej i co pozostaje w zakresie inicjatywy strony powołującej się na przyczynienie) nie jest możliwe określenie, jakiego uszkodzenia ciała nie doznałaby powódka, gdyby miała zapięte pasy bezpieczeństwa (biegła z zakresu medycyny sądowej ogranicza uszkodzenia w tym zakresie, rozważając hipotetycznie, tylko do kręgosłupa). Bezsporne jest jednak, że w czasie zdarzenia doszło do przemieszczenia się powódki wewnątrz pojazdu, co spotęgowało działanie sił oddziaływujących na powódkę i powodujących obrażenia. Tym samym, w ocenie Sądu, zasady logiki wskazują, że brak zapiętych pasów bezpieczeństwa pozostawał w związku z uszkodzeniem ciała powódki, a tym samym zasadne jest przyczynienie się poszkodowanej do powstania szkody. Po uwzględnieniu 30% przyczynienia się powódki do powstania szkody kwota zadośćuczynienia wynosi 31500 zł. Z uwagi na wypłatę przez pozwanego na rzecz powódki kwoty 18500 zł tytułem zadośćuczynienia przyznana powódce kwota uległa odpowiednio obniżeniu o tą wypłaconą dotychczas kwotę. Dlatego żądanie przewyższające kwotę 13000 zł, jako nieadekwatne do cierpień fizycznych i psychicznych powódki, a tym samym nadmiernie wygórowane i nieodpowiadające zakresowi krzywdy, zostało oddalone.

W ocenie Sądu Rejonowego, zakres krzywdy powódki możliwy był do oceny w dacie wydawania ostatecznej decyzji odszkodowawczej przez (...) Spółkę Akcyjną w W. w dniu 15 października 2009 roku. Z tego też względu już od tego dnia pozwana pozostawała w opóźnieniu, a zatem odsetki powinny być liczone od właśnie tej daty.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 444 § 1 k.c. i wyjaśnił, że powódka wykazała poniesienie kosztów z tytułu rehabilitacji powypadkowej w (...) Zakład (...) w M. w wysokości 800 zł. Leczenie rehabilitacyjne w tym zakładzie było uzasadnione. Kwota ta nie została wypłacona przez pozwaną w ramach odszkodowania w postępowaniu likwidacyjnym. Nie zasługuje na uwzględnienie twierdzenie pozwanej o braku legitymacji czynnej powódki w dochodzeniu powyżej wskazanej kwoty odszkodowania. Nie ma podstaw, żeby kwestionować, że wypłacona kwota pochodziła właśnie z majątku powódki. Sama treść rachunku wystawionego na D. O. nie eliminuje faktu, że ta kwota została przekazana do majątku powódki, a następnie wpłacona jako wynagrodzenie za korzystanie z usług właśnie na rzecz A. O.. Przy uwzględnieniu przyczynienia się powódki do powstania szkody w wysokości 30%, kwota zasądzona tytułem odszkodowania wynosi 560 zł. Odsetki w wysokości ustawowej liczone są od dnia 25 marca 2009 roku, to jest od daty decyzji ustalającej wysokość odszkodowania po zgłoszeniu przez powódkę wniosku o uwzględnienie wysokości kosztów poniesionych przez nią z wymienionego wyżej tytułu. W ocenie Sądu, zakres odszkodowania możliwy był do oceny już w dacie wydawania decyzji odszkodowawczej przez (...) Spółkę Akcyjną. Z tego też względu już od dnia 25 marca 2009 roku pozwany pozostawał w opóźnieniu.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 100 k.p.c. i wyjaśnił, że koszty te zostały stosunkowo rozdzielone.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

*

Od wyroku z dnia 23 grudnia 2014 roku apelację wniosła powódka, wskazując, że zaskarża rozstrzygnięcia zawarte w punktach II, IV i V.

Powódka zarzuciła „naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 445 § l k.c. wskutek dokonania jego błędnej wykładni polegającej na przyznaniu powódce przez Sąd l instancji rażąco nieodpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez nią krzywdę w stosunku do całokształtu negatywnych konsekwencji wypadku komunikacyjnego z dnia 29 lipca 2007r.”.

Powódka wniosła o:

„1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w oddalonym zakresie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki łącznej kwoty 37.500,00 zł (słownie: trzydzieści siedem tysięcy pięćset złotych) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od:

- kwoty 25.560 zł od dnia 15.10.2009r. do dnia zapłaty,

- kwoty 11.940 zł od 37 dnia od doręczenia pisma zawierającego rozszerzenie powództwa do dnia zapłaty,

2) zmianę zaskarżonego wyroku z w części dotyczącej kosztów postępowania za pierwszą instancję stosowanie do wyników sprawy,

3) zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych za II instancję”, a

„w razie nie uwzględnienia złożonej apelacji wniosła o zmianę postanowienia Sądu I Instancji w przedmiocie kosztów procesu zawartego w pkt IV i V wyroku z dnia 23 grudnia 2014r. zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania tj.:

1. art. 98 § l i § 3 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że stronie pozwanej należy się zwrot kosztów procesu mimo, że w sprawie zachodzi szczególny przypadek uzasadniający nieobciążanie powódki kosztami procesu;

2. art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie od powódki kosztów procesu pomimo zaistnienia przesłanek uzasadniających odstąpienie od obciążania strony powodowej przedmiotowymi kosztami” (k. 281-285).

÷

W odpowiedzi na apelację Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych (k. 304-306).

÷

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powódki popierał apelację.

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powódki jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie 385 k.p.c.

Na wstępie należy wskazać, że prawidłowe są ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonana przez ten Sąd ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne szczegółowe przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Ustalenia Sądu pierwszej instancji należy natomiast uzupełnić o uwagę, że pierwotnie pozew został wniesiony przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., a w czasie trwania postępowania w rozpoznawanej sprawie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. została przejęta przez Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.. Nastąpiło przeniesienie całego majątku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. w zw. z art. 506 § 4 k.s.h.

W związku z powyższym należy przyjąć, że Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest ogólnym następcą prawnym (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., a zatem na obecnego pozwanego przeszły prawa i obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dotyczącej pojazdu O. (...), numer rejestracyjny (...).

÷

Nie są uzasadnione zarzuty podniesione w apelacji.

Na wstępie należy wskazać, że przepis art. 445 § 1 k.c. nie miał i nie mógł mieć bezpośredniego zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że przepis art. 445 § 1 k.c. dotyczy odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, nie zaś odpowiedzialności za wykonanie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna ponosi w właśnie odpowiedzialność za wykonanie umowy ubezpieczenia, nie zaś odpowiedzialność za naprawienie szkody wyrządzonej własnym czynem niedozwolonym. W związku z tym przepis art. 445 § 1 k.c. miał w rozpoznawanej sprawie zastosowanie pośrednie, a mianowicie w związku z treścią przepisu art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 445 § 1 k.c., a więc właściwie określił treść tego przepisu, mającą pośrednie zastosowanie w rozpoznawanej sprawie. Zawarte w uzasadnieniu apelacji rozważania powódki na temat treści przepisu art. 445 § 1 k.c. dodatkowo potwierdzają trafność stanowiska Sądu pierwszej instancji w zakresie wykładni omawianego przepisu.

Kwestia, czy Sąd pierwszej instancji prawidłowo określił wysokość świadczenia ubezpieczeniowego odpowiadającego zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę, nie należy do sfery wykładni przepisu art. 445 § 1 k.c., ale wiąże się z prawidłowością zastosowania przepisów art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 445 § 1 k.c. w ustalonym stanie faktycznym.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo określił skutki prawne dla ustalonego prawidłowo stanu faktycznego, jakie wynikają z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku w związku z art. 445 § 1 k.c. W ustalonym przez Sąd Rejonowy stanie faktycznym brak było podstaw do przyjęcia, że gdyby nie przyczynienie się do powstania szkody, to powódce należałoby się świadczenie ubezpieczeniowe w kwocie wyższej niż 45000 zł.

Nie jest uprawnione odwoływanie się przez powódkę w apelacji do określonego procentowo „uszczerbku na zdrowiu”, jako kryterium mającego determinować wysokość świadczenia ubezpieczeniowego należnego powódce.

Z przepisów art. 444 § 1 k.p.c. w zw. z art. 445 § 1 k.p.c. wynika, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku te same kryteria brane są pod uwagę przy określeniu wysokości świadczenia ubezpieczeniowego stanowiącego odpowiednik zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

Ani z przepisów Kodeksu cywilnego, ani też z przepisów ustawy z dnia 22 marca 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie wynika, aby jedynym, czy nawet tylko przykładowym kryterium, od którego zależy wysokość świadczenia stanowiącego odpowiednik zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, był określony procentowo zakres trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Jak wskazuje praktyka, tego typu kryterium określenia wysokości świadczenia ubezpieczeniowego przewidują często umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków. Umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków są jednak umowami dobrowolnymi. W umowach tych zakres uszczerbku na zdrowiu osoby fizycznej nie musi się pokrywać z zakresem rzeczywistej krzywdy, której ta osoba doznała na skutek wypadku ubezpieczeniowego. Ponadto umowy te określają to kryterium indywidualnie w stosunkach pomiędzy danym ubezpieczycielem a ubezpieczającymi i ubezpieczonymi, co oznacza, że może być ono określone w odmienny sposób w stosunku do danego ubezpieczyciela.

Wskazany wyżej rodzaj kryterium określenia wysokości świadczenia ubezpieczeniowego przewidują również przepisy ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1242 – tekst jednolity ze zmianami) oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. z 2013 roku, poz. 954 – tekst jednolity).

Przepisy dwóch powołanych wyżej aktów prawnych nie mają w ogóle zastosowania w rozpoznawanej sprawie i kwestia ta nie wymaga bliższego uzasadniania.

Trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, jako następstwo uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (art. 444 § 1 k.c.), jest jedynie okolicznością faktyczną związaną ze stanem zdrowia poszkodowanego, i może mieć jedynie znaczenie pomocnicze dla określenia na podstawie art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie przyznawane na podstawie art. 445 § 1 k.c. musi być bowiem odpowiednie, a więc uwzględniać całokształt krzywdy poszkodowanego.

Analiza ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji wskazuje, że zdarzenie wyrządzające powódce krzywdę miało miejsce w dniu 29 lipca 2007 roku. Z ustaleń tych wynika również, że Sąd Rejonowy przyjął, iż zakres krzywdy powódki możliwy był do oceny w dacie wydania ostatecznej decyzji odszkodowawczej przez (...) Spółkę Akcyjną w W. w dniu 15 października 2009 roku. Wyrazem tego było rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zasądzające odsetki za opóźnienie w zapłacie świadczenia ubezpieczeniowego odpowiadającego zadośćuczynieniu od dnia 15 października 2009 roku. Na rzecz powódki zostały zatem zasądzone odsetki za opóźnienie w zapłacie tego świadczenia za okres ponad pięciu lat.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika zatem, że w sprawie nie miał zastosowania przepis art. 363 § 2 k.p.c. – w jego początkowej części – w związku z przepisem art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, ale przepis art. 363 § 2 k.p.c. – w jego końcowej części – w związku z przepisem art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku.

Przepis art. 363 k.c. ma zastosowanie nie tylko w odniesieniu do odszkodowania w sensie ścisłym, czyli odszkodowania za szkodę majątkową, ale również do zadośćuczynienia, czyli odszkodowania za szkodę niemajątkową (krzywdę). Co za tym idzie, przepis art. 363 k.c. ma pośrednie zastosowanie do świadczenia ubezpieczeniowego z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy mechanicznych środków komunikacji (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2003 roku).

W związku z tym, że stan faktyczny sprawy dawał podstawy do przyjęcia, że świadczenie ubezpieczeniowe w kwocie 45000 zł (bez uwzględnienia przyczynienia) możliwe było do ustalenia już w październiku 2009 roku, biorąc pod uwagę zakres obrażeń, jakich doznała powódka, rodzaj zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych, jakie odbyła powódka, zakończenie procesu leczenia i następstwa wypadku na przyszłość, nie jest możliwe określanie wysokości świadczenia według „cen” z daty obecnej (z chwili ustalenia wysokości przez sąd, a więc z chwili orzekania), a przyjęcie skutku opóźnienia sześć lat wstecz. Można założyć, że gdyby wysokość świadczenia ubezpieczeniowego ustalana była według kryteriów („cen”) z chwili obecnej, to byłaby ona nieco wyższa niż 45000 zł, jednak nie można byłoby wówczas przyjąć opóźnienia od dnia 15 października 2009 roku i zasądzić odsetek za opóźnienie od tej daty.

Prawidłowość określenia wysokości kwoty świadczenia ubezpieczeniowego odpowiadającego zadośćuczynieniu musi być w rozpoznawanej sprawie oceniona według zamkniętego stanu na październik 2009 roku i wskaźników ekonomicznych istniejących na ten czas. Zwrócenie uwagi na te kryteria pozwoli na uświadomienie powódce, że wysokość przyznanego jej świadczenia nie jest niska. Byłaby jeszcze wyższa, gdyby nie przyczynienie się do powstania szkody, którego zakres prawidłowo określił Sąd pierwszej instancji, a który nie jest kwestionowany w apelacji.

Nieotrzymanie części tego świadczenia w terminie, a więc kwoty 13000 zł, zostało zrekompensowane powódce przez zasądzenie ustawowych odsetek za opóźnienie za okres ponad pięciu lat.

÷

Nie są uzasadnione zarzuty apelacji odnoszące się do rozstrzygnięć o kosztach procesu za pierwszą instancję oraz do nieuiszczonych w tej instancji kosztów sądowych.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że postępowanie w rozpoznawanej sprawie toczyło się znaczny okres czasu (od sierpnia 2011 roku). Obie strony poniosły istotne koszty w związku z toczącym się procesem. Wbrew twierdzeniom apelacji należy wskazać, że podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję nie stanowił przepis art. 98 § 1 k.p.c., ale przepis art. 100 zd. 1 k.p.c., a Sąd pierwszej instancji orzekł o tych kosztach w oparciu o zasadę ich stosunkowego rozdzielenia. Zasądzona kwota kosztów procesu stanowi zatem wynik ich stosunkowego rozdzielenia.

Z jednej strony powódka powinna liczyć się z tym, że rozstrzygnięcie, jakie może zapaść przed Sądem pierwszej instancji, nie będzie w pełni odpowiadało jej oczekiwaniom. W szczególności w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy powódka powinna prawidłowo ocenić, że wystąpienie w czasie trwania postępowania z żądaniem zasądzenia dodatkowego świadczenia nie będzie uzasadnione, w szczególności dlatego, że sama powódka w pozwie wskazywała, że należne jej świadczenie powinno wynieść 43500 zł przy uwzględnieniu 30% przyczynienia się do powstania szkody. Bez przyczynienia się świadczenie to miałoby wynosić w ocenie powódki około 62142 zł i to według stanu na październik 2009 roku.

Czas trwania postępowania i znaczne koszty poniesione również przez stronę pozwaną nie uzasadniały zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. przez Sąd pierwszej instancji.

Gdy chodzi o nieuiszczone koszty sądowe, to również należy mieć na uwadze czas trwania postępowania, fakt, że powódka była zwolniona od tych kosztów, okoliczność, że część świadczenia ubezpieczeniowego otrzymała już w 2009 roku, a część tego świadczenia, ze znacznymi odsetkami za opóźnienie, została zasądzona przez Sąd pierwszej instancji.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

*

Na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy nie obciążył A. O. kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W..

Postępowanie przed Sądem drugiej instancji nie było ani długotrwałe, ani też nie wiązało się ze znacznymi kosztami, które miałaby ponieść strona pozwana. Dodatkowo należy wskazać, że sytuacja materialna i osobista powódki przemawia za tym, aby już nie nakładać na powódkę dodatkowych obowiązków ekonomicznych związanych z kosztami postępowania.

Na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Okręgowy przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę od apelacji w kwocie 1225 zł.

Sąd Okręgowy uznał, że sytuacja osobista i majątkowa powódki nie uzasadnia dalszego pomniejszania zasądzonego na rzecz powódki świadczenia ubezpieczeniowego o kwotę nieuiszczonych kosztów sądowych. Postępowanie apelacyjne nie wiązało się przy tym z innymi nieuiszczonymi kosztami niż koszt opłaty od apelacji.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.