Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2015 r. w Szczecinie

sprawy M. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 stycznia 2015 r. sygn. akt IV U 1113/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na rzecz ubezpieczonej M. O. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSO del. Jan Przybyś SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 307/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 sierpnia 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. stwierdził, że ubezpieczona M. O., jako prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, nie podlega od 1 marca 2014 r. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie chorobowemu. W ocenie organu rentowego postępowanie wnioskodawczyni nie było motywowane chęcią prowadzenia działalności w celach zarobkowych, lecz był to środek do uzyskania prawa do wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, iż odwołująca się jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega zakwestionowanym w decyzji ZUS ubezpieczeniom od 1 marca 2014 r. W uzasadnieniu podniosła, iż niewielkie przychody z prowadzenia działalności gospodarczej nie mogą decydować o ocenie, iż działalność nie jest prowadzona w celach zarobkowych. Ponadto wskazała, że ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeśli mieści się ona w granicach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Na rozprawie w dniu 16 stycznia 2015 r. ubezpieczona wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 16 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż M. O. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega od dnia 1 marca 2014 r. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Ponadto zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zwrot kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 60 zł na rzecz ubezpieczonej.

Sąd I instancji wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny i rozważania prawne.

Ubezpieczona M. O. urodziła się w dniu (...) Z wykształcenia jest fizjoterapeutką. Ubezpieczona jest mężatką. Jej mąż Ł. O. jest zawodowym wojskowym, dlatego z uwagi na zawód męża, ubezpieczona musi liczyć się ze zmianami miejsca zamieszkania. W okresie objętym sporem zamieszkiwała w W..

Od 17 maja 2010 r. do 7 czerwca 2013 r. ubezpieczona pracowała w O. Sp. z o.o w K. na stanowisku recepcjonistki. Umowę o pracę rozwiązano za porozumieniem stron z uwagi na zmianę miejsca zamieszkania ubezpieczonej na W..

17 czerwca 2013 r. ubezpieczona zawarła umowę zlecenia z W. M., prowadzącym działalność gospodarczą Centrum (...) w W., na podstawie której zobowiązała się do wykonywania usług rehabilitacyjnych za wynagrodzeniem miesięcznym 2.500 zł. Za wykonanie dodatkowych usług komercyjnych przewidziana została prowizja. M. O. zlecono ww. usługi, ponieważ inna pracownica Centrum (...) w W. przebywała w tym czasie na zasiłku macierzyńskim. Ubezpieczona wykonywała usługi do grudnia 2013 r., tj. do czasu powrotu do pracy, przebywającej dotychczas na urlopie, innej fizjoterapeutki.

Następnie, ubezpieczona zaczęła planować otwarcie własnej działalności gospodarczej w zakresie usług fizjoterapeutycznych. 1 marca 2014 r. rozpoczęła działalność pod firmą Fizjoterapia – (...). Z uwagi na to, iż liczyła się ze zmianą miejsca zamieszkania (przez wzgląd na zawód męża), jako główne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej wskazała miejscowość C. (...), (...)-(...) L., gdzie zamieszkują jej rodzice. Jako adres do korespondencji podała miejsce swojego aktualnego miejsca zamieszkania w W.. W celu reklamy ubezpieczona pozostawiła w Centrum (...) swoje wizytówki, wskazujące jaką działalność prowadzi.

W marcu i kwietniu 2014 r. ubezpieczona świadczyła usługi fizjoterapeutyczne na rzecz A. K., dwójki dzieci J. W., a także na rzecz A. W.. Za ten okres osiągnęła przychód 640 zł, który wskazała w prowadzonej księdze przychodów i rozchodów. W tym samym okresie wydatki wyniosły 630,61 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą wnioskodawczyni zgłosiła się do ZUS Oddział w L. do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Następnie opłaciła składki od podstawy wymiaru:

- w marcu 2014 r. w wysokości 6.742,80 zł na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy oraz 3.004,48 zł na ubezpieczenie zdrowotne,

- w kwietniu 2014 r. w wysokości 6.518,04 zł na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy oraz 3.004,48 zł na ubezpieczenie zdrowotne.

Sąd ustalił dalej, że od maja 2014 r. ubezpieczona zaprzestała wykonywania usług w ramach prowadzonej działalności z uwagi na ciążę. Do organu rentowego złożyła wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. Wówczas ZUS przeprowadził postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia, czy ubezpieczona faktycznie podjęła prowadzenie działalności gospodarczej w celach zarobkowych, co zostało zakwestionowane w decyzji z 12 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie M. O. od powyższej decyzji okazało się zasadne.

W sprawie poza sporem jest, że M. O. zgłosiła rozpoczęcie wykonywania działalności gospodarczej od dnia 1 marca 2014 r. We wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wskazała, że jej działalność ma polegać na działalności fizjoterapeutycznej.

Organ rentowy wywodził, że postępowanie M. O. było jedynie środkiem do uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego, bowiem od czasu rejestracji nie dążyła do prowadzenia działalności w sposób ciągły oraz w celach zarobkowych. Wobec czego uznał, że zgłoszenie się M. O. do ubezpieczeń społecznych nie może wywrzeć skutków prawnych w zakresie objęcia jej ubezpieczeniem społecznym.

Jednak w ocenie Sądu Okręgowego, M. O. spełniała warunki do objęcia jej ubezpieczeniami jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jest prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, przy czym, ubezpieczenie trwa od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Sąd I instancji podkreślił, że obecnie nie wskazuje się na konieczność realizowania zarobkowego celu prowadzonej działalności. Wystarczającym jest podporządkowanie działalności regułom racjonalnego gospodarowania, polegającym na staraniach osiągnięcia maksymalnego efektu przy minimalnym nakładzie środków lub minimalnego zużycia środków dla osiągniecia pożądanego, planowanego efektu ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2006 r., sygn. akt III CZP 124/05).

Rozstrzygniecie w niniejszej sprawie było uzależnione od ustalenia, czy M. O. faktycznie prowadziła działalność gospodarczą. Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe, obejmujące dowód z dokumentacji znajdującej się w aktach organu rentowego i w aktach niniejszej sprawy oraz dowody z przesłuchania wnioskowanych przez ubezpieczoną świadków, a ostatecznie również dowód z zeznań M. O..

Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło ustalić w ocenie Sądu Okręgowego, iż ubezpieczona podjęła działalność gospodarczą. Świadczył o tym nie tylko wpis do ewidencji działalności gospodarczej, ale również poczynione działania przygotowawcze zmierzające bezpośrednio do jej podjęcia oraz dążenie do zareklamowania swojej działalności poprzez pozostawienie swoich wizytówek w miejscu poprzedniej pracy. Ponadto, wezwani świadkowie potwierdzili, że ubezpieczona świadczyła dla nich usługi rehabilitacyjne, co również potwierdzały wpisy w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Sąd Okręgowy podkreślił, że powódka miała podstawy przypuszczać, że oferta jej firmy – usługi fizjoterapeutyczne, znajdzie nabywców. Jeśli bowiem ubezpieczona obsługiwała wielu klientów w ramach współpracy z Centrum (...) w W., klienci ci mogli pozostać wobec niej lojalni już po rozpoczęciu przez nią prowadzenia działalności na własny rachunek.

Okoliczność, iż ubezpieczona nie pozyskała w pierwszych miesiącach swojej działalności takiej liczby klientów, która pozwoliłaby jej uzyskać przychód co najmniej na poziomie wydatków związanych z tą działalnością, nie dyskwalifikuje sama w sobie tej działalności jako działalności gospodarczej. Jest zjawiskiem dość częstym, iż osoby rozpoczynające działalność gospodarczą w pierwszym okresie tej działalności ponoszą straty. Dotyczy to zwłaszcza osób niedoświadczonych, dopiero uczących się metod pozyskiwania klientów. Proces pozyskiwania klientów z reguły trwa określony czas, dlatego osoba decydująca się na prowadzenie firmy winna dysponować pewnym kapitałem pozwalającym przetrwać początkowy, gorszy okres działalności.

Zdaniem Sądu I instancji, bez wpływu na ocenę zasadności zaskarżonej decyzji pozostawała okoliczność, iż ubezpieczona rozpoczynając prowadzenie działalności gospodarczej była w ustalonej ciąży. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 stycznia 2014 r., sygn. akt I UK 235/13, podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w 8. miesiącu ciąży nie stanowi przeszkody do podlegania ubezpieczeniom społecznym w aspekcie wykonywania jej w sposób ciągły (art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej). Zamiaru ciągłego prowadzenia działalności gospodarczej nie podważa zaś przewidywanie jej zawieszenia ze względu na ciążę albo konieczność opieki nad dzieckiem.

Sąd I instancji podkreślił, iż zaskarżona decyzja ZUS z dnia 12 sierpnia 2014 r. dotyczy kwestii podlegania ubezpieczeniom. Skoro M. O. prowadziła faktycznie działalność, to sam fakt, iż opłacała wyższą składkę tylko przez okres kilku miesięcy i następnie wystąpiła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego nie może powodować wyłączenia odwołującej z ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy podkreślił jednocześnie, że jednoznaczne jest stanowisko Sądu Najwyższego przyjęte w uchwale 7 sędziów z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10, OSNP 2010/21-22/267, zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w całości nie zgodził się organ rentowy, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne wnioskodawczyni stanowi wynagrodzenie w kwocie 9.746 zł,

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie dowodów mających wpływ na ustalenie prawidłowej wysokości podstawy wymiaru.

W związku z powyżej podniesionymi zarzutami apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i ustalenie niższej podstawy wymiaru składek, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Ponadto apelujący wniósł o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasądzenie od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Apelacyjny uznał apelację za nieuzasadnioną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Sąd Apelacyjny podzielił również stan prawny wskazany jako podstawa rozstrzygnięcia.

W apelacji co prawda organ rentowy zaskarża wyrok w całości, ale w uzasadnieniu nie kwestionuje już podlegania M. O. ubezpieczeniom społecznym, jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą. Apelujący zgodził się z ustaleniami Sądu Okręgowego w zakresie uznania, że ubezpieczona spełnia warunki do objęcia jej ubezpieczeniami jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Zgodził się także z Sądem, że sam fakt, iż opłacała wyższą składkę przez kilka miesięcy i następnie wystąpiła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego nie może powodować wyłączenia odwołującej z ubezpieczenia.

Organ rentowy kwestionuje jedynie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia. Jednak podkreślenia wymaga fakt, iż ta kwestia znajduje się poza granicami zaskarżenia. Sąd Apelacyjny orzekał w granicach zaskarżonej decyzji, a zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. nie dotyczyła w ogóle podstawy wymiaru. Żądanie apelującego jest zatem bezzasadne. Ponadto, zarzut dotyczący ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne ubezpieczonej jest chybiony również z przyczyn merytorycznych. W tym kontekście Sąd Apelacyjny wskazuje na treść uchwały siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., sygn. II UZP 1/10 która stwierdza jednoznacznie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

Tym samym zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie dowodów mających wpływ na ustalenie prawidłowej wysokości podstawy wymiaru, okazał się nieuzasadniony.

W uzasadnieniu apelacji poruszona została również kwestia nieważności z mocy prawa ustaleń w zakresie wysokości składek za sporny okres na podstawie art. 58§2 k.c. w zw. z art. 300 k.p.. Podkreślenia wymaga fakt, iż pozorność umowy w rozumieniu art. 58§2 k.c. w zw. z art. 300 k.p., na którą powołuje się organ rentowy, dotyczy stosunku pracy, a nie prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Zatem ten zarzut również okazał się nieuzasadniony, ponieważ dotyczy innego stanu faktycznego i prawnego niż zaistniały w niniejszej sprawie.

Reasumując, zarzuty podniesione w apelacji okazały się nieuzasadnione. Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

O kosztach zastępstwa procesowego za II instancję Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z §12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013r. poz. 490).

SSO del. Jan Przybyś SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka