Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Gorlicach oddalił powództwo (pkt I), kosztami procesu obciążył powoda (pkt II).

W uzasadnieniu wskazał, że powód domagał się od pozwanego kwoty 1 775,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu,
tj. 30 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że pozwany w dniu 1 października 2002 roku zawarł z Wyższą Szkołą (...) w K. odpłatną umowę
o kształcenie. Pozwany nie uregulował w pełnej wysokości raty za powtarzanie przedmiotu, której wysokość opiewała na kwotę 250 zł, bowiem uiścił z tego tytułu jedynie kwotę 118,37 zł. Nie uregulował również czesnego za I-II semestr 2005 roku w łącznej kwocie 720 zł. Na kwotę dochodzoną pozwem składały się także skapitalizowane odsetki od składowych zadłużenia w kwocie 923,79 zł.

Sąd I instancji ustalił także, że w dniu 25 września 2012 roku została zawarta umowa cesji, mocą której strona powodowa nabyła przedmiotową wierzytelność.
O fakcie sprzedaży wierzytelności powód powiadomił pozwanego pisemnie, wzywając równocześnie do dobrowolnej zapłaty.

Oddalając powództwo Sąd Rejonowy przyjął, że roszczenie dochodzone przez powoda uległo przedawnieniu z uwagi na treść art. 750 kc w zw. z art. 751 pkt 2 kc.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył apelacją powód zarzucając naruszenie art. 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie w zakresie przewidującym ogólny termin przedawnienia roszczeń do ustalonego w sprawie stanu faktycznego i przyjęcie,
że roszczenie o opłaty za studia wyższe przedawnia się z upływem lat dwóch (art. 751 pkt 2 k.c.)

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 1 775,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest uzasadniona.

1. Kwestia przedawnienia roszczeń wynikających z umów o warunkach odpłatności za studia była przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Część sądów przyjmowała 10-letni termin przedawnienia wynikający z ogólnej zasady zawartej w art. 118 kc. Roszczenie to traktowano także jako mające swe źródło w prowadzeniu przez uczelnię działalności gospodarczej, co prowadziło do wniosku, że do jego przedawnienia dochodziło po 3 latach. Do podobnych skutków prowadziło także prezentowanie przez część sądów stanowiska, zgodnie
z którym opłaty te stanowiły świadczenie okresowe (art. 118 in fine kc). Pozostała część sądów przyjmowała, podobnie jak w zasadzie tutejszy Sąd Okręgowy, że termin przedawnienia wynosił, w tego typu sprawach, 2 lata. Wiązano to z tym, że umowa o świadczenie usług edukacyjnych jest umową cywilną, której przedmiotem jest wynagrodzenie za usługi edukacyjne. Skoro zaś treść tej umowy nie została kompleksowo uregulowana w ustawie, do świadczeń z niej wynikających należy odpowiednio stosować przepisy art. 750 kc w zw. z art. 751 pkt 2 kc.

Zagadnienie to stało się ostatecznie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 21 października 2015 r. III CZP 67/15 LEX
nr 1814298 stwierdził, że do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 roku (Dz. U. z 2005 r., Nr 164, poz. 1365), w okresie przed dniem wejścia
w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 roku o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014, poz. 1198), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 kc.

Zważywszy na autorytet Sądu Najwyższego i jego rolę w zakresie ujednolicania orzecznictwa sądów powszechnych Sąd Okręgowy, w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, stanął na stanowisku, że istnieją podstawy do odstąpienia od dotychczas prezentowanego stanowiska. Przyjmując zatem za własne poglądy wyrażone w uzasadnieniu cytowanej uchwały Sądu Najwyższego stwierdzić należy, że właściwym jest przyjęcie, że termin przedawnienia roszczeń
o opłatę za studia wynosi 10 lat.

2. Dodatkowo zaznaczyć należy, że na mocy ustawy z dnia 11 lipca 2014 r.
o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2014.1198) po art. 160 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U.2012.572) dodano art. 160a, który w ust. 7 stanowi, iż roszczenia wynikające z umowy regulującej warunki i wysokość opłat za odbywanie studiów i za usługi edukacyjne przedawniają się z upływem trzech lat. W świetle art. 32 przywołanej ustawy zmieniającej do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 u.p.s.w., zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się przepis art. 160a ust.
7 u.p.s.w. w powyższym brzmieniu. Przywołane zmiany weszły w życie z dniem
1 października 2014 r.

3. Zdaniem Sądu II instancji zarówno 10-letni termin przedawnienia, jak
i wspomniana regulacja dotyczy także umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. Znajdują one zastosowanie także do umowy zawartej z pozwanym pomimo tego, że w dacie jej zawarcia Wyższa Szkoła (...) w K. funkcjonowała na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1997r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz.U nr 96 poz. 590) oraz wewnętrznego statutu i regulaminu.

Nie ma bowiem żadnych racji, które uzasadniałyby różnicowanie umów zawartych w czasie poprzednio obowiązujących ustaw regulujących działalność szkół wyższych w stosunku do umów zawartych w czasie obowiązywania obecnej ustawy o szkolnictwie wyższym. Także więc do tych wcześniej zawartych umów zastosowanie znajdzie pogląd wyrażony w cytowanej uchwale Sądu Najwyższego.

Pomimo zmian przepisów w poszczególnych ustawach uznać należy,
że umowa dotycząca obowiązku uiszczania opłat za studia zawsze obejmowała tylko wycinek relacji pomiędzy uczelnią i studentem. Istniejący pomiędzy nimi stosunek był uregulowany w pozostałym zakresie w ustawach oraz regulaminach i statucie uczelni. Skoro więc w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażane jest stanowisko, że granicę stosowania art. 750 kc stanowi określony stopień intensywności uregulowania określonego stosunku prawnego w przepisach odrębnych, wystarczający do zidentyfikowania, co najmniej elementów przedmiotowo istotnych tego stosunku, to nie ma podstaw, aby nie odnieść tego również do stosunków między pozwanym a uczelnią, z którą zawarł umowę. Należy więc uznać,
że stosunek ten, również w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, był uregulowany w sposób kompletny przepisami ustawy oraz mającymi źródło
w ustawie regulaminami i statutem, co powodowało, że miał on odrębny charakter uniemożliwiający zastosowanie przepisów art. 750 kc w zw. z art. 751 kc.

Ponadto zawarte w art. 32 ustawy nowelizującej odesłanie do art. 99 ust.
1 Prawa o szkolnictwie wyższym nie oznacza zawężenia zakresu stosowania wprowadzonej regulacji jedynie do umów zawartych w czasie obowiązywania ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym. Odwołanie to nie odnosi się też jedynie do umów zawieranych przez uczelnie publiczne, lecz ogólnie do rodzaju usług edukacyjnych, z którymi może wiązać się pobieranie opłat przez uczelnie publiczne, jak i uczelnie niepubliczne, co wynika z art. 99 ust. 4 ustawy.

Zawarte w art. 32 ustawy odesłanie do art. 99 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym ma na celu jedynie identyfikację rodzaju umów, do których odnosi się wprowadzona regulacja. Umowy o takim charakterze były zaś zawierane również przed wejściem w życie wspomnianej ustawy. W takim więc razie przepis ten ma zastosowanie do umowy zawartej przez pozwanego, co wymaga rozważenia jakie znaczenie ma wprowadzona ustawowo zmiana dotychczas obowiązującego terminu przedawnienia w trakcie jego biegu.

4. Wspomniany przepis art. 32 ustawy zmieniającej nie reguluje wyczerpująco kwestii przedawnienia roszczeń powstałych i wymagalnych przed wejściem w życie nowego prawa. Ustanawia jedynie zasadę stosowania 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń wynikających z umów zawartych przed jej wejściem w życie.

Prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadząca do sytuacji, w której nie dojdzie do złamania zasady niedziałania prawa wstecz, wynikającej z art.
2 Konstytucji RP i art. 3 kc, wymaga przyjęcia, że termin przedawnienia upływa po
10 latach od daty wymagalności roszczenia pod warunkiem jednak, że jego koniec przypada przed dniem wejścia w życie art. 32 ustawy zmieniającej lub w okresie 3 lat od tego dnia. Jeśli zaś upływ wspomnianego 10-letniego terminu przypadałby po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, do przedawnienia dojdzie z uwzględnieniem tego skróconego obecnie terminu liczonego od dnia wejścia
w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. tj. od dnia 1 października 2014 r.

Mówiąc inaczej art. 32 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw oznacza, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia trzyletniego (liczonego od dnia 1 października 2014 roku) lub dziesięcioletniego (liczonego od daty wymagalności) - zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej.

Za takim stanowiskiem przemawia stosowany w drodze analogii przepis art. XXXV pkt 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U.1964.16.94). Poza tym każda inna wykładnia art. 32 prowadziłaby do wniosków sprzecznych z powołaną zasadą lex retro non agit.

Mając na uwadze datę wymagalności objętych pozwem roszczeń, z których najstarsze przypada na kwiecień 2006 roku, nie budzi wątpliwości, że 10 – letni okres przedawnienia nie upłynął w dacie wniesienia pozwu tj. 30 styczeń 2015 roku (k.56). Nie upłynął on też, co oczywiste w dacie, wejścia w życie przepisu art. 32 cytowanej ustawy, co nastąpiło w dniu 1 października 2014 r. Podniesiony zarzut przedawnienia był więc nieskuteczny, co uzasadniało zmianę zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc i uwzględnienie powództwa.

5. Uwzględnienie apelacji miało także wpływ na rozstrzygnięcie o kosztach procesu, które jest powiązane z rozstrzygnięciem w sprawie. W ocenie Sądu Okręgowego właściwym więc było, o kosztach procesu przed Sądem I instancji orzec na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013. 490).

Na podstawie zaś art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013. 490), Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.