Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym w niniejszej sprawie o podział majątku A. B. wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika W. P. wchodzi lokal stanowiący odrębną nieruchomość położony w C. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika poprzez przyznanie go na wyłączną własność uczestnika za spłatą udziału należnego wnioskodawczyni, jak również o zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Stwierdziła, iż w czasie trwania małżeństwa rozwiązanego przez Sąd Okręgowy Szczecinie wyrokiem z dnia 30 maja 2014 roku w sprawie o sygn. akt X RC 2978/13 strony wspólnie nabyły ww. lokal stanowiący odrębną nieruchomość o wartości 150 000 zł, nie dokonały dotąd podziału majątku, zaś z uwagi na fakt, że w lokalu wchodzącym w skład majątku wspólnego mieszka uczestnik, zasadnym jest żądanie przyznania ww. składnika majątkowego na jego rzecz za spłatą udziału na rzecz wnioskodawczyni.

Na rozprawie w dniu 20 maja 2015 r. uczestnik W. P., zastępowany przez pełnomocnika, który przystąpił do udziału w sprawie, przyznał, iż nieruchomość wskazana we wniosku wchodzi w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika, wniósł o przyznanie tej nieruchomości na wyłączną własność uczestnikowi bez obowiązku spłaty na rzecz wnioskodawczyni. Równocześnie wniósł o rozliczenie w niniejszym postępowaniu wydatków i nakładów z majątku odrębnego uczestnika na majątek wspólny w kwocie 6 683,15 zł z tytułu spłaty zobowiązań kredytu zaciągniętego w celu zakupu tej nieruchomości oraz zadłużenia czynszowego obciążającego wnioskodawczynię i uczestnika. Zaprzeczył, aby wartość przedmiotowej nieruchomości wynosiła 150 000 zł. Wskazał, iż przedmiotowa nieruchomość obciążona jest hipoteką z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego w związku z jej zakupem, które to zadłużenie na dzień 5 maja 2015 r. wynosiło 102 855,73 zł, co nie obejmuje dalszych odsetek, zatem uczestnik nie powinien być obciążony spłatą na rzecz wnioskodawczyni, albowiem przy podziale należy uwzględniać stan zadłużenia hipotecznego obciążającego rzecz będącą przedmiotem podziału.

Pełnomocnik wnioskodawczyni oświadczył, iż wnioskodawczyni zgodziłaby się na rozliczenie w ramach podziału majątku wyłącznie tych należności z tytułu kredytu, które uczestnik poczynił po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego do chwili obecnej, natomiast nie zgadza się na uwzględnienie przyszłych rat kredytu, albowiem wnioskodawczyni pomimo podziału majątku nadal pozostanie dłużnikiem solidarnym z tytułu tej umowy kredytu i może być obciążona spłatą tych rat. Potwierdził, iż wszelkie zobowiązania wynikające z ww. umowy kredytu od chwili ustania wspólności majątkowej są pokrywane wyłącznie przez uczestnika.

W piśmie z dnia 26 stycznia 2016 r. uczestnik oświadczył, iż domaga się rozliczenia w niniejszym postępowaniu spłaconych przez niego długów z tytułu zadłużenia czynszowego obciążającego wnioskodawczynię i uczestnika w łącznej wysokości 4 363,14 zł stwierdzonego w przedłożonym zaświadczeniu Komornika o dokonanych wpłatach z 18 tycznia 2016 r. Stwierdził nadto, że domaga się rozliczenia w spłaconego przez niego długu z tytułu kredytu hipotecznego, która to spłata na dzień 5 maja 2015 r. wyniosła łącznie 6 488,01 zł. Wskazał również, że w okresie od dnia 5 maja 2015 r. uczestnik dokonał kolejnych spłat kredytu hipotecznego obciążającego nieruchomość będącą przedmiotem niniejszego postępowania i zobowiązuje się do przedłożenia aktualnego zaświadczenia z banku potwierdzającego aktualną wysokość dokonanych spłat oraz aktualną kwotę zadłużenia z tytułu kredytu hipotecznego nie później niż do dnia rozprawy.

Na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni, po zapoznaniu się z tym zaświadczeniem, oświadczył, iż nie kwestionuje żądania uczestnika dotyczącego rozliczenia w niniejszym postępowaniu długów spłaconych przez uczestnika z tytułu zadłużenia czynszowego w kwocie 4 363,14 zł, jak również z tytułu spłaty kredytu hipotecznego w kwocie 6 488,01 zł, natomiast sprzeciwia się uwzględnieniu przy podziale majątku niespłaconego zadłużenia hipotecznego wskazanego w zaświadczeniu banku z 30 stycznia 2016 r. wskazując, iż wnioskodawczyni nadal pozostanie obciążona solidarnie z tytułu tego zadłużenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 30 maja 2014 roku Sąd Okręgowy Szczecinie w sprawie o sygn. akt X RC 2978/13 orzekł rozwód A. P. i W. P.. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 21 czerwca 2014 r. Po orzeczeniu rozwodu wnioskodawczyni powróciła do nazwiska panieńskiego (...).

Bezsporne a ponadto:

odpis aktu małżeństwa k. 7,

odpis wyroku z 30.05.2014 k. 37.

W czasie trwania małżeństwa A. P. i W. P. wspólnie nabyli lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość położony w C. przy ul. (...), składający się z dwóch pokojów, kuchni, łazienki i przedpokoju, o powierzchni 37,59 m ², dla którego Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą numer (...), z którego własnością związany jest udział w (...) części w prawie własności gruntu oraz części wspólnych budynku objętych księgą wieczystą numer (...). Obciążony jest ujawnioną w ww. księdze wieczystej hipoteką umowną zwykłą w wysokości 115 140 zł i hipoteką kaucyjną do wysokości 115140 zł zabezpieczającymi spłatę wierzytelności wynikających z umowy kredytu hipotecznego numer (...) z dnia 8 maja 2009 r. zawartej z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W..

Bezsporne a ponadto:

odpis zupełny z księgi wieczystej k. 128-134.

Wartość rynkowa ww. lokalu, obliczona według cen obecnych i stanu lokalu z chwili ustania wspólności majątkowej wnioskodawczyni i uczestnika, wynosi 122 900 zł.

Dowód:

opinia biegłego G. K. z 21.09.2015 r. k. 79-102.

Środki pieniężne przeznaczone na pokrycie części ceny zakupu ww. lokalu A. B. (wówczas P.) i W. P. zaciągnęli wspólnie na podstawie umowy numer (...) preferencyjnego kredytu mieszkaniowego z dopłatami do oprocentowania zawartej w dniu 8 maja 2009 r. z Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą W.. Kredyt został im udzielony na warunkach określonych w ustawie z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania. Kwota udzielonego kredytu preferencyjnego wyniosła 115 140 zł, a jako jego przeznaczenie określono sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Stwierdzono w umowie, iż kwota kredytu preferencyjnego na ten cel została powiększona o kwotę 1 140 zł z przeznaczeniem na sfinansowanie pobieranej przez bank jednorazowo i płatnej z góry prowizji należnej bankowi z tytułu udzielenia kredytu preferencyjnego. Jako okres kredytowania oznaczono czas od 8 maja 2009 r. do 10 maja 2039 r. Wskazano, iż cena zakupu nieruchomości wyniosła 124 000, na co został wniesiony wkład własny w kwocie 1 500 zł, jak również przewidziano wkład własny do wniesienia przed uruchomieniem kredytu preferencyjnego w kwocie 8 500 zł. Stwierdzono, iż oprocentowanie kredytu preferencyjnego stanowi sumę stopy bazowej WIBOR 3M i marży banku, która na dzień podpisania umowy kredytu preferencyjnego wynosi w stosunku rocznym 7,83 %, zaś całkowity koszt kredytu preferencyjnego w dniu zawarcia umowy wynosi 144 588,27 zł. W umowie przewidziano, iż prawne zabezpieczenie kredytu preferencyjnego stanowią m.in. hipoteka zwykła w kwocie 115 140 zł na zabezpieczenie kapitału kredytu preferencyjnego oraz hipoteka kaucyjna do wysokości 115 140 zł na zabezpieczenie odsetek kapitałowych odsetek opóźnienie w spłacie kredytu, ustalonych według kosztów należności ubocznych od kredytu preferencyjnego ustanowione na kredytowanej nieruchomości lokalowej, wpisane do księgi wieczystej nr (...). W umowie przewidziano, iż kredyt spłacany będzie w 360 ratach kapitałowo-odsetkowych, których wysokość na dzień podpisania umowy kredytu preferencyjnego wynosi 641 zł, i będą płatne w 10 dniu miesiąca, zaś odsetki od kredytu preferencyjnego naliczane będą od faktycznego zadłużenia i płatne miesięcznie począwszy od następnego miesiąca po wypłacie kredytu preferencyjnego. W § 8 umowy wskazano, iż za wszelkie zobowiązania z tytułu udzielenia kredytu preferencyjnego kredytobiorcy ponoszą solidarną odpowiedzialność. W § 17.1 umowy przewidziano możliwość dokonania przez kredytobiorcę wcześniejszej spłaty części lub całości kredytu preferencyjnego.

Bezsporne a ponadto:

umowa kredytu z 8.05.2009 k. 60-72.

Według stanu na dzień 5 maja 2015 r. wierzytelności Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wobec W. P. i A. B. z tytułu umowy preferencyjnego kredytu mieszkaniowego z dnia 8 maja 2009 r. zabezpieczone hipoteką zwykłą i kaucyjną ujawnionymi w księdze wieczystej nr (...), z tytułu kapitału i odsetek wynosiły 102 885,73 zł. W okresie od dnia 10 maja 2014 r. do dnia 5 maja 2015 r. wysokość dokonanych spłat od ww. kredytu z tytułu odsetek wyniosła 3 910,26 zł, natomiast z tytułu kapitału wyniosła 2 577,75 zł. Spłaty kredytu dokonywane były z rachunku, którego posiadaczem jest W. P..

Bezsporne a ponadto:

zaświadczenie banku (...) SA z 5.05.2015 k. 58.

Według stanu na dzień 30 stycznia 2016 r. wierzytelności Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wobec W. P. i A. B. z tytułu ww. umowy preferencyjnego kredytu mieszkaniowego z dnia 8 maja 2009 r. wynosiły wynosi 100 731,03 zł z tytułu kapitału i odsetek. Dotychczasowe spłaty ww. kredytu były dokonywane są z rachunku prowadzonego na rzecz W. P..

Bezsporne a ponadto:

zaświadczenie banku (...) SA z 30.01.2016 r. k. 125.

Przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Gryfinie G. J. toczyło się pod sygn. akt Km 1593/14 postępowanie egzekucyjne z wniosku wierzyciela Gminy C. - Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej przeciwko dłużnikom W. P. i A. P. na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 19 września 2014 r. sygn. akt I Nc 1808/14. W okresie od dnia 2 lutego 2015 r. do 4 stycznia 2016 r. od dłużnika W. P. wyegzekwowane zostały kwoty łącznie stanowiące sumę 6 194,05 zł, z czego wierzycielowi wypłacono sumę 4 363,14 zł w tym 2 063,26 zł z tytułu odsetek. W dniu 18 stycznia 2016 r. do spłaty pozostawała należność główna w kwocie 17033,19 zł, zaległe odsetki w kwocie 287,46 zł jak również koszty egzekucyjne.

Dowód:

zaświadczenie Komornika o dokonanych wpłatach z 18.01.2016 k. 122.

Wnioskodawczyni w piśmie z 4 sierpnia 2014 r. zwróciła się do uczestnika z propozycją ugodowego dokonania podziału majątku. Nie doszło do porozumienia pomiędzy nimi w tym zakresie.

Dowód:

pismo pełnomocnika wnioskodawczyni z 4.08.2014 wraz z potwierdzenia nadania i odbioru k. 8-10.

Wnioskodawczyni i uczestnik nie zawierali nigdy umowy majątkowej małżeńskiej, ani nie mieli ustanowionej przez sąd rozdzielności majątkowej. Jedynym składnikiem ich majątku wspólnego jest lokal mieszkalny, którego dotyczy sprawa. Mieszka w nim obecnie uczestnik. Wnioskodawczyni wyprowadziła się z tego mieszkania w październiku 2013 r. i od tego czasu nie opłacała żadnych należności związanych z czynszem. Nie spłacała również dotychczas ze swoich środków zadłużenia wynikającego z ww. umowy kredytu.

Dowód:

przesłuchanie wnioskodawczyni k. 126v.

Spłaty opłat czynszowych i kredytu były dokonywane przez uczestnika z jego wynagrodzenia za pracę. Uczestnik jest zatrudniony w Straży Pożarnej w G.. Jego miesięczne wynagrodzenie wynosi około 2 200 - 2 300 zł netto. Nie ma nikogo na utrzymaniu. Oprócz ww. długów, które ujawniono w sprawie, nie ma innych długów. Nie ma żadnych oszczędności.

Dowód:

przesłuchanie uczestnika k. 126v.

Sąd zważył, co następuje:

Dokonując podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika Sąd bazował na tym, że zgodnie z art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Powyższy przepis odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów art. 1035 - 1046 k.c., które dotyczą działu spadku. W art. 1035 k.c. zawarte natomiast zostało odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów art. 1036 - 1046 k.c., czyli do przepisów art. 195 - 221 k.c.

Stosownie do znajdującego odpowiednie zastosowanie w sprawie art. 684 k.p.c. Sąd był obowiązany z urzędu ustalić skład i wartość majątku ulegającego podziałowi.

Wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie określili, iż jedynym składnikiem ich majątku wspólnego był opisany wyżej lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość. Wartość tego jedynego składnika, który podlegał podziałowi w niniejszej sprawie, Sąd ustalił wpierw określiwszy wartość rynkową ww. lokalu, obliczoną według cen obecnych i stanu lokalu z chwili ustania wspólności majątkowej wnioskodawczyni i uczestnika, która – stosownie do przeprowadzonego w niniejszej sprawie dowodu z opinii biegłego – wyniosła 122 900 zł. Wnioskodawczyni i uczestnik nie kwestionowali w żaden sposób opinii biegłego, Sąd również nie widział żadnych podstaw, aby podawać w wątpliwość przedstawioną przez biegłego wycenę wartości rynkowej ww. lokalu, zatem na tym oparł swe rozstrzygnięcie.

Ustalając wartość ww. składnika, w oparciu o którą należało rozstrzygnąć o podziale majątku, Sąd nie mógł pominąć faktu, iż – jak to wynika z księgi wieczystej numer (...) – powyższa nieruchomość obciążona jest hipoteką umowną zwykłą w wysokości 115 140 zł i hipoteką kaucyjną do wysokości 115 140 zł zabezpieczającymi spłatę wierzytelności wynikających z umowy kredytu hipotecznego numer (...) z dnia 8 maja 2009 r. zawartej z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W..

Bezspornym było, iż zobowiązanie wynikające z powyższej umowy kredytu zostało zaciągnięte w celu zakupu ww. lokalu solidarnie przez wnioskodawczynię i uczestnika. Potwierdza to złożony do akt odpis umowy ww. kredytu. Bezspornym było również, że dotychczas, po faktycznym rozstaniu wnioskodawczyni i uczestnika, co nastąpiło – jak to wynika z przesłuchania wnioskodawczyni – w październiku 2013 r., spłaty należności wynikających z tej umowy dokonywał wyłącznie uczestnik, a więc czynił to także w zakresie, który obciążał solidarnie wnioskodawczynię.

Sąd, bazując na zaświadczeniu wydanym przez bank w dniu 30 stycznia 2016 r., które pełnomocnik uczestnika przedłożył na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r., ustalił, że suma należności obciążających kredytobiorców na podstawie tej umowy pozostała jeszcze do spłaty w kwocie z tytułu kapitału i odsetek wynosi 100 731,03 zł. Wnioskodawczyni nie przeczyła tej okoliczności.

Zauważyć należy, że w orzecznictwie ukształtował się niezmiennie podtrzymywany pogląd, według którego, przy szacowaniu składników majątku podlegającego podziałowi należy uwzględnić obciążenia zmieniające rzeczywistą wartość tych składników w szczególności obciążenia o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką. Sąd Najwyższy postuluje, by wartość tych obciążeń odliczać zarówno przy ustalaniu składników majątku, jak i przy zaliczaniu wartości przyznanej jednemu ze współwłaścicieli nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału.

Stanowisko to ukształtowało się już wcześniej (wyrażono je m.in. w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r., II CKN 611/99, Monitor Prawniczy 2001/2/93, jak również z dnia 29 września 2004 r., II CK 538/03, LEX nr 137537), ale Sąd Najwyższy powiela je również aktualnie (m.in. w postanowieniu z dnia 20 kwietnia 2011 r. , I CSK 661/10, OSNC-ZD 2012/2/31), przy czym w postanowieniu z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 103/09, LEX nr 551881 Sąd Najwyższy uznał, iż omawiane zagadnienie prawne nie budzi już żadnych wątpliwości, gdyż zostało utrwalone w orzecznictwie, i nie wymaga dalszej wykładni w drodze uchwał Sądu Najwyższego udzielających odpowiedzi na pytania prawne.

W judykaturze zwraca się uwagę na to, iż spłata długu hipotecznego uwzględnionego przy ustalaniu wartości nieruchomości przez zmniejszenie jej wartości, dokonana z majątku współwłaściciela, któremu przypadła ona w wyniku podziału, nie rodzi roszczenia wobec drugiego współwłaściciela, mimo że dług zabezpieczony hipoteką obciążał oboje współwłaścicieli (przywołane wyżej postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 566/08). Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż czym innym jest odpowiedzialność osobista współwłaścicieli wobec wierzyciela, na którą podział nie ma wpływu, czym innym natomiast zasady rozliczenia między nimi wydatków z majątku z tytułu wspólnego długu. Jeżeli ze względu na istnienie odpowiedzialności rzeczowej dług obciąża rzecz i obniża jej wartość, jego spłata przez współwłaściciela, który w wyniku podziału otrzymał obciążoną rzecz oszacowaną z uwzględnieniem tego długu stanowi realizację zasady, że zobowiązany do spłaty jest ten, komu nieruchomość została przyznana, gdyż spłacając dług zapobiega skierowaniu przez wierzyciela roszczeń do tej rzeczy.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, wskazując na treść przepisu art. 618 § 3 k.p.c., wyłączającego możliwość dochodzenia roszczeń podlegających rozpatrzeniu w postępowaniu działowym po jego prawomocnym zakończeniu, nawet wówczas gdy nie zostały w tym postępowaniu zgłoszone, że nieuwzględnienie obciążającej nieruchomość hipoteki, przy ustalaniu wysokości spłaty należnej współwłaścicielowi, któremu nieruchomość nie została przydzielona, od drugiego współwłaściciela, mogłoby prowadzić do tego, że jako dłużnik hipoteczny współwłaściciel ten spłaci sam cały dług będąc przy tym pozbawiony możliwości dochodzenia w stosunku do drugiego współwłaściciela roszeń z tego tytułu, byłby zatem obowiązany do spłaty całego kredytu jako dłużnik rzeczowy oraz połowy wartości nieruchomości nie uwzględniającej obciążenia.

Sąd w niniejszej sprawie w pełni przychylił się do omawianego poglądu. W konsekwencji uznał, iż nie może pominąć przy ustalaniu wartości przedmiotowej nieruchomości wartości tego, co pozostało jeszcze do spłaty tytułem opisanej wcześniej umowy kredytu, tj. – przy uwzględnieniu ww. ustaleń – kwoty 100 731,03 zł.

Wartość powyższego zadłużenia nie wpływa co prawda na wartość rynkową nieruchomości, ta bowiem jest niezależna od obciążań hipotecznych, które zwyczajowo są wygaszane poprzez spłatę z tytułu ceny bezpośrednio na pokrycie wierzytelności hipotecznej. Tym niemniej suma 100 731,03 zł powinna była zostać wzięta pod uwagę przy uwzględnieniu wartości nieruchomości, której współwłasność zniesiono w niniejszej sprawie, jako mająca znaczenie indywidualne dla wnioskodawczyni i uczestnika (a nie rynkowe dla wartości nieruchomości). Powyższe zatem skutkowało wydaniem przez Sąd orzeczenia o takiej treści jak w punkcie I sentencji postanowienia.

Sąd pragnie nadmienić, iż miał na uwadze, że w ww. zaświadczeniu banku z 30 stycznia 2016r. kwota zadłużenia określona w nim na 100 731,03 zł obejmowała należność zarówno z tytułu kapitału jak i odsetek, tych ostatnich jednakże obliczonych wyłącznie na moment wymagalności następnej raty kapitałowo - odsetkowej. Kwota 100 731,03 zł nie objęła zatem przyszłych odsetek. Sąd nie widział jednakże podstaw, by o powyższe przyszłe odsetki pomniejszać aktualną wartość nieruchomości podlegającej podziałowi.

Wskazać trzeba, iż Sąd – stosownie do art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – winien wydać swe rozstrzygnięcie bazując na stanie istniejącym w chwili zamknięcia rozprawy. Uczestnik nie naprowadził ani takich wyjaśnień ani takiego materiału dowodowego, by Sąd mógł stwierdzić, w jakiej wysokości będą obciążały kredytobiorcę przyszłe odsetki kapitałowe należne po dniu zamknięcia rozprawy. Ustalenie powyższego napotykałoby zresztą poważne trudności, bowiem wysokość tych odsetek jest zmienna i nie zależy wyłącznie od marzy banku, lecz od wskazanej w umowie kredytu zmiennej stopy bazowej WIBOR 3M, której wysokości obecnie nie sposób przewidzieć.

Co więcej – zdaniem Sądu – w ogóle nie zachodziłyby podstawy do pomniejszenia aktualnej wartości ww. składnika majątku o przyszłe zobowiązania z tytułu odsetek. O ile bowiem już w dniu zamknięcia rozprawy jest pewne, iż uczestnik, jako kredytobiorca będący równocześnie dłużnikiem hipotecznym, będzie do obowiązany spłacić zadłużenie z tytułu kapitału kredytu, może zajść sytuacja, w której odpadnie konieczność spłaty przyszłych odsetek. Byłoby tak w przypadku, w którym uczestnik zdecydowałby się dokonać wcześniejszej spłaty kredytu, w pełni dopuszczalnej przecież na obecnym etapie wykonywania umowy, co wynika z umowy kredytu.

Nie sposób teoretycznie wykluczyć, iż uczestnik zdecydowałby się sprzedać ww. lokal już w chwili uprawomocnienia się postanowienia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie. Przy założeniu, iż uzyskałby ze sprzedaży cenę rynkową lokalu określoną przez biegłego (122 900 zł), z tej ceny musiałby pokryć kapitał kredytu i wymagalną ratę odsetkową, co według przedłożonego przez uczestnika zaświadczenia banku wynosiłoby obecnie 100 731,03 zł. W takiej sytuacji pozostałaby mu kwota 22 168,97 zł (jako różnica uzyskanej ceny 122 900 zł i wartości potrzebnej do spłaty 100 731,03 zł), tą zaś niewątpliwie powinien byłby się podzielić z wnioskodawczynią.

Zważywszy, iż Sąd winien wydać swe rozstrzygniecie mając na uwadze stan istniejący w dniu zamknięcia rozprawy, uznał za zasadne przyjąć za wartość składnika podlegającego podziałowi właśnie tę kwotę tj. 22 168,97 zł, która w jego ocenie w dniu zamknięcia rozprawy odpowiada realnej wartości tego, co współwłaściciel lokalu mógłby uzyskać obecnie z jego sprzedaży.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i uzgodnieniu na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r. ostatecznych stanowisk wnioskodawczyni i uczestnika okazało się, iż nie zachodził spór tyczący się żądania uczestnika w zakresie rozliczenia nakładów poczynionych przez niego tytułem spłaty zadłużenia obciążającego wspólnie wnioskodawczynię i uczestnika.

Zgodnie z art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także m.in. o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. W myśl zaś art. 45 § 1-3 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

Sąd Najwyższy w swych orzeczeniach wypowiadał się (postanowienie SN z dnia 11 marca 2010 r., IV CSK 429/09, LEX nr 678022 i orzecznictwo tam przywołane), iż jeżeli wnioskodawca po ustaniu wspólności majątkowej, a przed podziałem majątku wspólnego, spłacił z własnych środków dług, który powstał w trakcie trwania wspólności ustawowej i był długiem wspólnym małżonków, albo jednego z nich, ale w związku z majątkiem wspólnym, to taki dług, zgodnie z art. 686 k.p.c. w związku z art. 567 § 3 k.p.c., powinien zostać rozliczony w ramach podziału majątku wspólnego (postanowienia SN: z dnia 26 stycznia 1972 r., III CRN 477/71, OSPiKA z 1972 r., nr 9, poz. 174, z dnia 9 września 1976 r., III CRN 83/76, OSPiKA z 1977 r., Nr 9, poz. 157, z dnia 7 czerwca 1984 r., III CRN 111/84, niepubl. oraz z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 390/08, niepubl.).

Żądanie rozliczenia tego rodzaju długów uczestnik określił ostatecznie w piśmie z dnia 26 stycznia 2016 r., żądając rozliczenia w niniejszym postępowaniu spłaconych przez niego długów z tytułu zadłużenia czynszowego w łącznej wysokości 4 363,14 zł stwierdzonego w przedłożonym zaświadczeniu komornika, a nadto spłaconego przez niego długu z tytułu kredytu hipotecznego, która to spłata na dzień 5 maja 2015 r. wyniosła łącznie 6 488,01 zł, przy czym uczestnik zwrócił również uwagę na spłaty dokonane po dniu 5 maja 2015 r., które miało udokumentować przyszłe zaświadczenie banku. Pełnomocnik wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r. oświadczył, iż nie kwestionuje żądania uczestnika dotyczącego rozliczenia długów spłaconych przez uczestnika z tytułu zadłużenia czynszowego w kwocie 4 363,14 zł, jak również z tytułu spłaty kredytu hipotecznego w kwocie 6 488,01 zł.

W piśmie z 26 stycznia 2016 r. uczestnik nie sprecyzował co prawda kwotowo żądania rozliczenia spłat z tego ostatniego tytułu dokonanych po dniu 5 maja 2015 r. a przed zamknięciem rozprawy, jednakże w piśmie tym zobowiązał się do przedłożenia nie później niż do dnia rozprawy aktualnego zaświadczenia z banku potwierdzającego aktualną wysokość dokonanych spłat. Uczynił to na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r. Na tej podstawie Sąd mógł stwierdzić, iż łączna kwota zadłużenia spłaconego przez uczestnika po ustaniu wspólności objęła, prócz ww. kwoty 6 488,01 zł wskazanej w piśmie uczestnika z 26 stycznia 2016 r. (na którą złożyły się należności wymienione w zaświadczeniu banku z 5 maja 2015 r., znajdującego się na k. 58, w kwotach: 3 910,26 zł z tytułu odsetek i 2 577,75 zł z tytułu kapitału), także kwotę 2 154,70 zł. Tę ostatnia Sąd ustalił jako różnicę pomiędzy kwotą pozostałą do spłaty według zaświadczenia banku z z 5 maja 2015 r. znajdującego się na k. 58 (102 885,73 zł), a kwotą pozostałą do spłaty według zaświadczenia banku z 30 stycznia 2016 r. znajdującego się na k. 125 (100 731,03 zł). Wnioskodawczyni potwierdziła fakt, iż wyłącznie uczestnik dokonywał spłat kredytu po ich faktycznym rozstaniu, a więc nie mogło dojść do pomniejszenia zadłużenia wskazanego w pierwszym z tych zaświadczeń do tego, które wskazano w drugim zaświadczeniu, w inny sposób, aniżeli poprzez spłatę uczestnika, której rozliczenia domagał się przecież już w piśmie z 26 stycznia 2016 r.

Łączna wysokość nakładów poniesionych przez W. P. po ustaniu wspólności z jego majątku osobistego na spłatę zadłużenia obciążającego wspólnie wnioskodawczynię i uczestnika wyniosła zatem 12 985 zł, co objęło kwotę 4 363,14 zł przeznaczoną na spłatę zadłużenia czynszowego związanego z ww. lokalem oraz łącznie kwotę 8 622,71 zł przeznaczoną na spłatę kredytu hipotecznego (tj. 6 488,01 zł + 2 154,70 zł).

Ustaliwszy w powyższy sposób w punkcie I. sentencji postanowienia skład i wartość majątku wspólnego, a w punkcie II. wysokość nakładów poniesionych przez uczestnika na spłatę ww. zadłużenia, Sąd dokonał podziału majątku, o czym orzekł w punkcie II sentencji postanowienia. Wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie sformułowali żądanie w tym zakresie, tj. zgodnie domagali się przyznania jedynego ich składnika majątku uczestnikowi, który zresztą obecnie wyłącznie z niego korzysta. Takim zgodnym żądaniem stron Sąd był związany po myśli art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. Brak było podstaw do uznania, iż zgodnie zaproponowany przez wnioskodawczynię i uczestnika sposób podziału majątku, znajdujący swe oparcie w art. 212 § 2 k.c., był niedopuszczalny.

Spór, jaki wynikł w niniejszej sprawie, wiązał się z określeniem spłaty, która powinna była przypaść od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni stosownie do art. 212 § 2 k.p.c.

Wysokość tej spłaty Sąd obliczył bazując na wartości rynkowej lokalu ustalonej na podstawie opinii biegłego na kwotę 122 900 zł i pomniejszając ją o aktualną wartość zadłużenia hipotecznego obciążającego ten lokal w kwocie 100 731,03 zł, a więc jako wartość podlegającą podziałowi Sąd przyjął kwotę 22 168,97 zł.

Udziały wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym były równe, stosownie do domniemania przewidzianego w art. 43 § 1 k.r.o. Połowa z wartości składnika majątku podlegającego podziałowi (tj. 22 168,97 zł) wynosiła 11 084,48 zł i taką kwotę uczestnik winien byłby zapłacić wnioskodawczyni na podstawie art. 212 § 2 k.c.

Sąd zaliczył tym niemniej na poczet ww. spłaty wysokość należności, której uczestnik mógł się domagać od wnioskodawczyni w związku ze spłatą z jego majątku osobistego zadłużenia obciążającego wspólnie wnioskodawczynię i uczestnika. Skoro wysokość spłaty tego zadłużenia wyniosła 12 985 zł, to przy przyjęciu, iż w takim samym jak powyżej stosunku (a więc po połowie), wnioskodawczyni i uczestnik powini byli uczestniczyć w spłacie zadłużenia, uczestnik ponad swój udział wydatkował kwotę 6 492,92 zł, tę zaś winna była pokryć wnioskodawczyni (12 985,85 zł / 2 = 6 492,92 zł).

Do zapłaty na rzecz wnioskodawczyni pozostała zatem kwota 4 591,56 zł, jako różnica pomiędzy wartością 11 084,48 zł a 6 492,92 zł.

Sąd, stosownie do art. 212 § 3 k.c., ustalił termin zapłaty ww. świadczenia na okres miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia dzielącego majątek wspólny. Uznał, iż kwota pozostała do spłaty jest stosunkowo niewielka. Uczestnik posiada stałe źródło dochodu i o ile nawet z dochodu tego nie zgromadził dotychczas środków wystarczających na spłatę, to może obecnie zaciągnąć kredyt czy pożyczkę, które by mu to umożliwiły. Termin miesiąca na zgromadzenie środków pozwalających dokonać spłaty na rzecz wnioskodawczyni jawił się zatem jako całkowicie wystarczający.

Kierując się powyższym Sąd orzekł jak w punkcie IV. sentencji postanowienia.

Nieruchomość przyznana uczestnikowi w ramach podziału majątku znajduje się w jego posiadaniu, a zatem nie było podstaw, aby w sentencji postanowienia zamieszczać rozstrzygnięcie nakazujące wydanie tego lokalu.

Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie V. sentencji postanowienia Sąd wydał mając na uwadze fakt, iż nie znalazł żadnych podstaw, aby odstąpić od zasady wynikającej z art. 520 § 1 k.p.c., iż każdy z uczestników postępowania nieprocesowego ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Nie zachodziły okoliczności przewidziane w art. 520 § 2 lub 3 k.p.c.

W punkcie VI. sentencji postanowienia Sąd na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych polecił zwrócić wnioskodawczyni i uczestnikowi części zaliczek zapłaconych przez nich na poczet wydatków związanych z opinią biegłego w kwotach po 2 500 zł. Zostały ona wykorzystane w kwocie 1 377,90 zł. Pozostałą nadwyżkę uiszczonych zaliczek w wysokości 1 122,10 zł Sąd zwróci wnioskodawczyni i uczestnikowi w częściach równych tj. po 561,05 zł.

Sygn. akt I Ns 906/14

(...):

1.  (...)

2.  (...),

3.  (...).

G., dnia 13 kwietnia 2016 r.

SSR Szymon Pilitowski

SSR Szymon Pilitowski