Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji M. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 lipca 2015 r., sygn. akt IV U 168/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje ubezpieczonemu M. Z. prawo do emerytury od 1 listopada 2014 roku;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba SSO del. Maria Ołtarzewska

Sygn. akt III AUa 1931/15

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 14 stycznia 2015 roku odmówiono M. Z. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawca M. Z. wniósł odwołanie od powyższej decyzji. W uzasadnieniu odwołania wnioskodawca podniósł, iż zakłady pracy, w których był zatrudniony na stanowiskach objętych szczególnymi warunkami, zostały zlikwidowane, dlatego też nie ma możliwości uzyskania wymaganych przepisami dokumentów.

Organ rentowy podtrzymał całkowicie zaskarżoną decyzję oraz wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 27 lipca 2015r. Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie, zaś zawarty w odwołaniu wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego przekazał do rozpoznania organowi rentowemu - Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T..

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

M. Z. urodził się (...).

W okresie od 15.08.1977r. do 06.01.1992r. M. Z. był zatrudniony w Spółdzielni Usług Rolniczych w C. na stanowisku kierowcy ciągnikowego i operatora koparki. M. Z. pracował wówczas przy pracach polowych i w transporcie, wykonywał także załadunki tzw. (...).

W okresie od 07.01.1992r. do 28.02.2003r. M. Z. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T.. Kierował wówczas samochodem marki S. 28 i obsługiwał urządzenie dźwigowe (...). Pracował on wówczas także na stanowiskach ślusarza, pomocnika spawacza, pomocnika ślusarza oraz wykonywał prace budowlane.

W dniu 06.11.2014 roku M. Z. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z wnioskiem o przyznanie emerytury.

M. Z. na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymował się okresami składkowymi i nieskładkowymi w wymiarze 25 lat, 6 miesięcy, 8 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 14 stycznia 2015 roku odmówiono M. Z. prawa do emerytury na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.) i ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.). W uzasadnieniu wskazano, iż wnioskodawca na dzień 01.01.1999r. nie udowodnił żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach, wobec wymaganych 15 lat.

M. Z. nie jest członkiem OFE, od 20.08.2014r. ma ustalone prawo do świadczenia przedemerytalnego

Powyżej ustalony stan faktyczny Sąd I instancji oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie trwania postępowania i ujawnionym na rozprawie, przede wszystkim w postaci dokumentów zebranych w aktach organu rentowego oraz aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T.. Przedmiotowy materiał Sąd uznał za rzetelny i wiarygodny niemal w całości (nie podzielono konkluzji kserokopii świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z 28.11.2001r. dot. takiego sklasyfikowania okresu pracy wnioskodawcy w Spółdzielni Usług Rolniczych w C., a nadto konstatacji świadectwa pracy z 28 lutego 2003 roku w zakresie ograniczenia stanowiska pełnionego przez wnioskodawcę w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T. li tylko do kierowcy samochodów ciężarowych). Strony bowiem w trakcie postępowania nie kwestionowały jego prawdziwości, a jedynie odmiennie go interpretowały oraz wyprowadzały z niego odmienne konkluzje o charakterze tak faktycznym jak i jurydycznym. Tym samym należy skonstatować, iż brak jest przesłanek by odmówić przymiotu wiarygodności dokumentom zgromadzonym w aktach organu rentowego oraz aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T.. W konsekwencji przedmiotowy materiał dowodowy pozwolił dokonać w znacznym zakresie rekonstrukcji stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Wobec poczynionej wyżej konstatacji podkreślenia wymaga fakt, iż akta pracownicze wnioskodawcy prowadzone były z należytą starannością, świadczy o tym kompletność zachowanych dokumentów jak i skrupulatność w ich wypełnianiu. Ich szczegółowa analiza, dokonana przez Sąd Okręgowy, pozwala na przyjęcie za zasadnej konstatacji, iż brak jest w zgromadzonych w aktach pracowniczych dokumentach najmniejszych choćby śladów nieuprawnionej ingerencji w ich treść. Trzeba także dodać, iż o wiarygodności dokumentów świadczy fakt, iż zawierają one informacje dotyczące okoliczności występujących w dniu sporządzenia dokumentu, a zatem stanowią bardziej rzetelny materiał dowodowy niż relacje osobowych źródeł w postaci zeznań wnioskodawcy, osobiście zainteresowanego przebiegiem i wynikiem postępowania, czy też świadków, kolegów z pracy wnioskodawcy, rekonstruujących zdarzenia istniejące wiele lat wcześniej, a zatem w sposób naturalny obarczone ryzykiem nieścisłości wynikającym z niepamięci będącej inklinacją znacznego upływu czasu od zdarzeń na okoliczność zaistnienia których wnioskodawca i świadkowie byli słuchani przed Sądem.

Sąd Okręgowy nadał również przymiot wiarygodności zeznaniom świadków W. P. i S. L. (dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Usług Rolniczych w C.) oraz M. A. i G. P. (dot. zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T.), a także wnioskodawcy w tym jednak tylko zakresie w jakim są one zgodne i zbieżne oraz skorelowane z ustalonym w sprawie, na podstawie zgromadzonych wiarygodnych i rzetelnych dokumentów, stanem faktycznym. Sąd I instancji zeznania w/w świadków i wnioskodawcy w części dotyczącej oceny charakteru wykonywanej przez M. Z. pracy w okresach od 15.08.1977r. do 06.01.1992r. i od 07.01.1992r. do 28.02.2003r. uznał za nie mogące stanowić podstawy wyrokowania w sprawie. Sąd miał na uwadze okoliczność, iż treść złożonych przez świadków i wnioskodawcę zeznań w tym zakresie jest tylko przedstawieniem przez nich subiektywnej oceny stanu faktycznego, a nie jego rekonstrukcją. Ponadto treść złożonych przez świadków M. A. i G. P. i wnioskodawcę zeznań o charakterze ocennym nie znajduje odzwierciedlenia w zachowanych aktach pracowniczych wnioskodawcy. Po dokładnej analizie tych dokumentów, a także zgromadzonych w aktach organu rentowego, Sąd uznał, iż nie można uznać, iż wnioskodawca wykonywał w inkryminowanych okresach pracę w warunkach szczególnych.

Antycypując dalsze rozważania o charakterze merytorycznym, Sąd Okręgowy wskazał, iż spór pomiędzy stronami sprowadzał się do tego, czy wnioskodawca może wykazać się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Bezspornymi były okoliczności dotyczące wieku wnioskodawcy oraz łącznego stażu ubezpieczeniowego na dzień l stycznia 1999r. - znajdujące przy tym pełne potwierdzenie w treści dokumentów załączonych do akt organu rentowego.

Wnioskodawca w trakcie procesu wywodził, że był zatrudniony przez okres ponad 15 lat w szczególnych warunkach, pracując w takich warunkach w Spółdzielni Usług Rolniczych w C. i w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T.

Organ rentowy wywodził z kolei, że wnioskodawcy nie należy się wcześniejsza emerytura, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz. 748) oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż mając na uwadze treść odwołania, w niniejszym postępowaniu przedmiotem badania i oceny pozostawało spełnianie przez wnioskodawcę uprawnień do emerytury w obniżonym wieku poprzez ocenę realizacji jedynej spornej przesłanki, tj. legitymowanie się przez niego okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zarówno bowiem odnośnie wieku wnioskodawcy jak i legitymowania się przez niego na dzień 1 stycznia 1999r. okresami składkowymi i nieskładkowymi w wymiarze 25 lat stan faktyczny pozostawał miedzy stronami poza sporem – znajdując przy tym pełne potwierdzenie w treści dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego – w szczególności w postaci świadectw pracy.

Jak już wspomniano wyżej wnioskodawca konsekwentnie wywodził, iż przepracował wymagane 15 lat w warunkach szczególnych bowiem pracował tak od 15.08.1977r. do 06.01.1992r.będąc zatrudnionym w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C., czego jego zdaniem dowodzi przedłożone świadectwo pracy w warunkach szczególnych oraz zeznania świadków W. P. i S. L., a także od 07.01.1992r. do 28.02.2003r. będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T., czego jego zdaniem dowodzą zeznania świadków M. A. i G. P..

Organ rentowy kwestionował natomiast przedłożone świadectwo, zarzucając mu nieprawidłowe wystawienie.

Sąd I instancji podkreślił, iż sąd w postępowaniu cywilnym orzeka na podstawie zgromadzonego w wyniku inicjatywy stron procesowych materiału dowodowego. Obowiązek udowodnienia okoliczności z których strona wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne wypływa wprost z art. 6 kc. Zgodnie z tym przepisem to na wnioskodawcy spoczywał ciężar dowodu w zakresie ewentualnego dowodzenia charakteru jego pracy w okresach zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. i w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T. jako pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu Okręgowego, przedmiotowemu obowiązkowi, z przyczyn obiektywnych, wnioskodawca nie sprostał. To ubezpieczony winien był wykazać legitymowanie się wymaganym okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych - w rozumieniu wskazanych powyżej przepisów - przypadającym przed dniem l stycznia 1999r. (zgodnie bowiem z treścią cytowanego art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura w obniżonym wieku, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy spełnili wszystkie przesłanki, a zgodnie z treścią art. 196 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych weszła ona w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.) - w wymiarze 15 lat. Najistotniejszą przy tym dla rozstrzygnięcia sprawy kwestią pozostaje faktyczny zakres wykonywanych przez ubezpieczonego w ramach zatrudnienia obowiązków, dla których ustalenia nie jest jednak wystarczające samo oznaczenie zajmowanego stanowiska, a ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie może być oparte wyłącznie o twierdzenia samej strony.

Dokonując oceny zakresu czynności wnioskodawcy w ramach stosunku pracy w Spółdzielni Usług Rolniczych w C. Sąd miał na uwadze, że w aktach organu rentowego dot. kapitału początkowego znajduje się kserokopia świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych z 28.11.2001r. Niejako na marginesie można wskazać, iż zgodnie z aprobowanym przez Sąd stanowiskiem Sądu Najwyższego zaprezentowanym w wyroku z dnia 22 czerwca 2005 roku (sygn. akt I UK 351/04, publ. OSNP 2006/5-6/90), określanie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako "pracy wykonywanej w szczególnych warunkach" w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) nie należy do kompetencji pracodawcy (czy też przechowawcy jego dokumentów). Należy także dodać, iż z treści cytowanego wyżej § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy (czy też przechowawcy jego dokumentów) w przedmiocie wykazania, na podstawie posiadanej dokumentacji, okresów pracy w szczególnych warunkach, miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 kpc, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 kpc, który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Także jego brak nie neguje możliwości wykazania innymi dowodami zatrudnienia w warunkach szczególnych. Z uwagi na powyższe Sąd prowadził postępowanie dowodowe, mające na celu zbadanie prawidłowości treści świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych z 28.11.2001r. Stąd też w ramach niniejszego postępowania Sąd dokonał również weryfikacji złożonego dokumentu przez pryzmat pozostałych zgromadzonych w sprawie dowodów dla oceny zasadności zgłoszonego w sprawie żądania. W odniesieniu do przedłożonego dokumentu w pierwszej kolejności wskazać należy, iż nie określa on w żaden sposób w jakich okresach wykonywana była przez wnioskodawcę praca na poszczególnych określonych w nim stanowiskach, tj. kierowcy ciągnikowego i operatora koparki. Zaakcentowania również wymaga, na co słusznie zwrócił uwagę organ rentowy, iż zarządzenie resortowe w nim powołane nie istnieje w obrocie prawnym, co tym samym rzutuje na niemożność uznania go za dokument rzetelnie sporządzony. W ocenie Sądu I instancji, powołany dokument pozostaje w sprzeczności z treścią świadectwa pracy wystawionego przez Spółdzielnie Kółek Rolniczych w C. w dniu 6 stycznia 1992r. gdzie wskazano, iż wnioskodawca w całym okresie zatrudnienia u tego pracodawcy (nie tylko ,,ostatnio”) pracował tylko na stanowisku kierowcy ciągnikowego, co koliduje ze stwierdzeniem, iż przez okres zatrudnienia u tego pracodawcy wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace określone w treści dokumentu z dnia 28 listopada 2001 r.

W świetle powołanych okoliczności - w ocenie Sądu - nie było możliwym oparcie jednoznacznych ustaleń faktycznych co do charakteru wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. na podstawie powołanego świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych. Ponadto M. Z. celem udowodnienia pracy w warunkach szczególnych w w/w zakładzie pracy zawnioskował o przesłuchanie świadków, którzy w jego ocenie potwierdzili podnoszoną okoliczność. W ocenie Sądu zeznania słuchanych świadków W. P. i S. L. oraz samego wnioskodawcy nie pozwalają jednak uznać spornej okoliczności za należycie udowodnioną. Sąd miał na uwadze, że wnioskodawca nie był w stanie udowodnić charakteru świadczonej pracy poprzez rzeczowy materiał dowodowy, który co do zasady najwierniej odzwierciedla ówczesny stan rzeczy (a jak już zaznaczono wystawione bezpośrednio po zakończeniu stosunku pracy świadectwo pracy nie potwierdza w pełnym zakresie stanowiska wnioskodawcy). Sąd przeprowadził dowód z zeznań świadków, których treść zeznań potwierdza co prawda fakt świadczenia przez wnioskodawcę pracy w charakterze kierowcy ciągnika, jednakże nie dowodzi okoliczności by praca taka świadczona była przez odwołującego stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Jak bowiem wskazali świadkowie i sam wnioskodawca wykonywał on także prace operatora koparki – nie związane jednak z pracami budowlanymi (prace załadunkowe), nie wchodzące w ocenie sądu bezpośrednio w zakres pracy kierowcy ciągnika jako pracy o charakterze stricte transportowym a zatem nie będące powołaną pracą w warunkach szczególnych. Prace zaś operatora koparki jako wykonywanej w warunkach szczególnych w treści powołanego rozporządzenia przypisane są jedynie do działu budownictwo jako prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych – takich zaś prac wnioskodawca nie wykonywał.

W ocenie sądu nie było także możliwym dokonanie jednoznacznych ustaleń co do charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T. - jako pracy w warunkach szczególnych - na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych wnioskodawcy. Wynika z nich bowiem (np. wnioski urlopowe), że M. Z. nie pracował w w/w zakładzie tylko jako kierowca samochodów ciężarowych (co wskazano w treści świadectwa pracy z 28 lutego 2003 roku – przy czym zaznaczyć należy, iż sam pracodawca w tym dokumencie nie wskazał by wnioskodawca wykonywał podczas powołanego zatrudnienia pracę w warunkach szczególnych), ale nadto na stanowiskach ślusarza, pomocnika spawacza, pomocnika ślusarza. Sam przy tym wnioskodawca przyznał, iż prace kierowcy samochodu ciężarowego nie były przez niego wykonywane przez cały okres powyższego zatrudnienia. W ocenie zatem Sądu zeznania słuchanych świadków M. A. i G. P. (pozostające częściowo w sprzeczności z zeznaniami samego wnioskodawcy oraz z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych, w których wskazano na fakt wykonywania innych prac – których niewłaściwe wykonanie skutkowało nawet karą dyscyplinarną) oraz samego wnioskodawcy nie pozwalają uznać spornej okoliczności za należycie udowodnioną. Sąd miał na uwadze, że wnioskodawca nie był w stanie udowodnić charakteru świadczonej pracy poprzez rzeczowy materiał dowodowy, który co do zasady najwierniej odzwierciedla ówczesny stan rzeczy (a jak już zaznaczono wystawione bezpośrednio po zakończeniu stosunku pracy świadectwo pracy nie potwierdza w pełnym zakresie stanowiska wnioskodawcy). Sąd przeprowadził dowód z zeznań świadków, których treść zeznań potwierdza co prawda fakt świadczenia przez wnioskodawcę pracy w charakterze kierowcy samochodów ciężarowych, jednakże nie dowodzi okoliczności by praca taka świadczona była przez odwołującego stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Zeznania te – jak już zaznaczono - pozostają w sprzeczności z wnioskami płynącymi z analizy całościowej dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T., z których jednoznacznie wynika, iż w okresie zatrudnienia w w/w zakładzie pracy M. Z. pracował nie tylko na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych, ale pracował on wówczas także na stanowiskach ślusarza, pomocnika spawacza, pomocnika ślusarza.

Na marginesie Sąd I instancji podkreślił, iż nawet hipotetyczne zaliczenie okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 07.01.1992r. do 01.01.1999r. do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zmieni zasadności zaskarżonej decyzji. Jest on bowiem zbyt krótki i nie pozwalałby na osiągnięcie przez wnioskodawcę wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Co trzeba zaznaczyć, powyższe założenie ma charakter jedynie hipotetyczny, albowiem nie wykazano, iż w okresie od 07.01.1992r. do 01.01.1999r. wnioskodawca wykonywał pracy kierowcy samochodów ciężarowych o masie całkowitej pow. 3,5 tony ,,stale i w pełnym wymiarze czasu pracy”, a tylko taka konstatacja uzasadniałaby uznanie w/w okresu za pracę w warunkach szczególnych.

Reasumując należy skonkludować, iż wnioskodawca nie wykazał, iż w okresie od 15.08.1977r. do 06.01.1992r., będąc zatrudnionym w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C., a także w okresie od 07.01.1992r. do 28.02.2003r., będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował przy pracach wskazanych w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze - Dz.U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43.

A zatem, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, w tym przede wszystkim zeznania świadków i zeznania wnioskodawcy oraz dokumenty zebrane w aktach organu rentowego oraz aktach osobowych wnioskodawcy dot. jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T., po ich wzajemnym porównaniu, dokonaniu ich analizy przez pryzmat zasad logiki i doświadczenia życiowego, Sąd Okręgowy przyjął, że praca M. Z. w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. i w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T. nie była pracą w szczególnych warunkach. W konsekwencji powyższej konstatacji należy stwierdzić, iż wnioskodawcy przy ustalaniu uprawnień do emerytury w obniżonym wieku nie można uznać, iż w okresach od 15.08.1977r. do 06.01.1992r. i od 07.01.1992r. do 28.02.2003r. wykonywał on pracę w szczególnych warunkach.

Przedstawiona wyżej argumentacja prowadzi do wniosku, iż M. Z. nie spełnił wszystkich niezbędnych warunków do przyznania mu tzw. wcześniejszej emerytury, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze - wnioskodawca nie udowodnił wymaganego okresu 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze obniżającego wiek emerytalny.

Na marginesie Sąd Okręgowy dodał, iż wnioskodawcy nie należy się również emerytura na ogólnych zasadach, o których mowa w art. 24 ust. 1 i 1b pkt 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż zgodnie z treścią w/w przepisów emerytura na zasadach określonych w tych artykułach przysługuje mężczyźnie, urodzonemu po dniu 30 września 1953 roku, który osiągnął wiek emerytalny wynoszący co najmniej 67 lat. Wnioskodawca urodził się w dniu (...), a zatem nie spełnia wymogu posiadania określonego wieku emerytalnego.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznając decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział za pozbawioną wad tak faktycznych jak i prawnych, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w pkt I sentencji uzasadnianego wyroku. Nie stwierdzono bowiem żadnych podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy w zakresie rozstrzygnięcia dot. prawa do emerytury.

Ustosunkowując się natomiast do zgłoszonego przez wnioskodawcę w odwołaniu żądania ponownego ustalenia kapitału początkowego, Sąd Okręgowy wskazał, że zaskarżona decyzja nie obejmowała swym przedmiotem wskazanej okoliczności, zatem Sąd Okręgowy na obecnym etapie nie jest organem właściwym do rozpoznania niniejszej kwestii. W tym miejscu należy wskazać, iż w sprawie, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego, przedmiot oraz zakres rozpoznania i orzeczenie sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wyznacza treść tej decyzji (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 roku, II UZ 52/99). Zgodnie z treścią art. 68 ust. 1 pkt 1 ppkt b ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity z dnia 13 stycznia 2015 roku, Dz.U. z 2015 roku, poz. 121) organem właściwym do realizacji przepisów o ubezpieczeniach społecznych, w tym wyliczenia i wypłaty świadczenia z ubezpieczeń społecznych, jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznaje jedynie odwołania od decyzji owych organów. Podnosząc żądanie ponownego ustalenia kapitału początkowego na etapie postępowania sądowego wnioskodawca pominął niezbędny etap postępowania, który umożliwiłby jemu następnie wystąpienie na drogę sądową. Na obecnym etapie sprawy droga sądowa jest zatem niedopuszczalna i implikuje, w myśl art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., konieczność przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu.

Postępując zatem zgodnie z treścią powołanego przepisu Sąd Okręgowy, uznając, iż do rozpoznania sprawy w w/w zakresie, tj. złożonego w odwołaniu przez M. Z. wniosku o ponowne ustalenie kapitału początkowego, właściwy jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., orzekł jak w punkcie II sentencji uzasadnianego wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca, zaskarżając go w części w jakiej Sąd oddalił odwołanie w całości i zarzucając:

1.naruszenie prawa materialnego art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z art. 4 ust. 1 pkt. 1 i 3 w zw. z § 2 ust. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 w spraw» wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwe zastosowanie tych przepisów, przyjęcie, że nie spełnia warunków do otrzymania emerytury,

2. błędy w ustaleniach faktycznych polegające na ustaleniu, że nie wykazał, iż w okresie od 15.08.1977 do 6.01.1992, będąc zatrudnionym w Spółdzielni (...) w C. a także od 7.0.1.1992 do 28.02.2003 r., będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie (...) Sp. Z o.o. w upadłości w T., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie pracował przy pracach wskazanych w punkcie A załącznika do rozporządzenia Rady ministrów z dnia 7 lutego 1983 ¡roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co jest sprzeczne ze stanem faktycznym i przedstawionymi dowodami

3. naruszenie prawa procesowego poprzez błędną ocenę zeznań świadków i ubezpieczonego oraz dokumentów zebranych w postępowaniu dowodowym oraz akt rentowych i osobowych dotyczących zatrudnienia w (...) dokonanych z naruszeniem zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i w konsekwencji przyjęcie, iż nie pracował w szczególnych warunkach w okresie 15.08.77 do 6.01.92 i 7.01.92 do 28.02.03 i błędne przyjęcie, że nie spełnia wszystkich niezbędnych warunków do przyznania mu tzw. wcześniejszej emerytury.

Apelujący wniósł o wezwanie go na rozprawę i uzupełnienie przesłuchania go na okoliczność jego pracy, gdyż sąd nie badał, na czym polegały szczególne warunki, co jest istotnym brakiem procesowym a także przesłuchanie pozostałych świadków na tę samą okoliczności

Wskazując na powyższe zarzuty ubezpieczony wniósł o zmianę wyroku i decyzji odmawiającej mu emerytury, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skarżący umotywował podniesione zarzuty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem mu prawa do emerytury od dnia 1 listopada 2014 r.

Ubezpieczony T. Z. wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015, poz. 748, j.t.; dalej: „ustawy emerytalnej”). Wskazany przepis wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej: „rozporządzenia”), określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60 rok życia, 25 letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. oraz nieprzystąpienie do OFE albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

W przedmiotowej sprawie spór stron sprowadzał się wyłącznie do oceny, czy ubezpieczony legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, bowiem organ rentowy nie kwestionował spełnienia przez wnioskodawcę pozostałych wymienionych wyżej przesłanek.

Wskazać na wstępie należy, iż Sąd Okręgowy dokonał częściowo błędnej oceny materiału dowodowego, a przez to w konsekwencji - poczynił nieprawidłowe ustalenia prawne, co skutkowało naruszeniem przepisów prawa materialnego i niewłaściwą subsumcją ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego.

Sąd Okręgowy, podzielając stanowisko organu rentowego, nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów pracy od 15 sierpnia 1977 r. do 6 stycznia 1992 r., kiedy to ubezpieczony zatrudniony był w Spółdzielni Usług Rolniczych w C. na stanowisku kierowcy ciągnikowego oraz od 7 stycznia 1992 r. do 28 lutego 2003 r. kiedy zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T. jako kierowca samochodu ciężarowego.

Powyższego ustalenia podzielić nie można. W ocenie Sądu Apelacyjnego, całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie daje podstawy do uznania, iż wnioskodawca w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę w warunkach szczególnych, o której mowa w wykazie A rozporządzenia w Dziale VIII (prace w transporcie i łączności) pod poz. 2 (Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony) oraz pod poz. 3 (Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych).

Wnioskodawca na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych w Spółdzielni Usług Rolniczych w C. przedłożył świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 28 listopada 2001 r. Faktem jest, iż świadectwo pracy w warunkach szczególnych nie ma mocy wiążącej zarówno dla pozwanego, jak i dla Sądu. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury świadectwo takie stanowi jedynie domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z emerytalnej. W postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c. podlega kontroli zarówno co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej dowodowych. W związku z powyższym, skoro w świadectwie tym wskazano, iż wnioskodawca oprócz stanowiska kierowcy ciągnika zajmował również stanowisko operatora koparki, zasadnym było sprawdzenie wiarygodności tego świadectwa w oparciu o inne przedłożone przez strony dowody.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, dokonana przez Sąd I instancji ocena tych dowodów nie jest jednak prawidłowa. Zauważyć należy, iż świadectwo pracy w warunkach szczególnych wystawione zostało prawie 10 lat po zakończeniu przez ubezpieczonego zatrudnienia w Spółdzielni. W związku z powyższym, wystawiono je w oparciu o pozostałe znajdujące się w aktach osobowych wnioskodawcy dokumenty, w których z kolei wskazywano na zajmowanie przez ubezpieczonego również stanowiska operatora koparki. W świadectwie pracy z dnia 6 stycznia 1992 r. czyli wystawionym przez pracodawcę bezpośrednio po zakończeniu zatrudnienia, pracodawca wpisał natomiast, że ubezpieczony pracował jedynie jako kierowca ciągnika. Okoliczność te potwierdzili także przesłuchani przed Sądem I instancji świadkowie, z których zeznań wynika, iż wnioskodawca jedynie okazjonalnie i w niewielkim zakresie wykonywał inne czynności niż prowadzenie ciągnika. Świadek W. P. zeznał, że wnioskodawca był traktorzystą i jego stanowisko nie zmieniało się w toku zatrudnienia. Świadek ten pracował wprawdzie jako kierownik ubezpieczonego tylko do 1989 r., jednak takie same wnioski wyprowadzić można z zeznań świadka S. L., którzy pracował w Spółdzielni w latach 1968 – 1995, czyli przez cały okres zatrudnienia wnioskodawcy. Świadek zeznał, że wnioskodawca poza prowadzeniem ciągnika, wykonywał jedynie takie czynności jak rozrzucanie obornika na polu czy robienie orki, a więc standardowo wykonywane przez kierowcę ciągnika. Zgodnie zaś z utrwalonym stanowiskiem judykatury, pomimo wykonywania pewnych czynności w warunkach nienarażających bezpośrednio na szkodliwe dla zdrowia czynniki, można uznać, że dana osoba wykonuje pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (por też. wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2011r., II UK 48/11, LEX nr 1108485; wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 2009r., II UK 243/08, LEX nr 550990; wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2009r., I UK 201/08, LEX nr 738338).

Mając na uwadze opisany powyżej materiał dowodowy, Sąd Apelacyjny dał wiarę twierdzeniom wnioskodawcy, iż dopisanie w jego dokumentacji osobowej stanowiska operatora koparki miało na celu jedynie podniesienie jego stawki zaszeregowania. Zaliczenie tego okresu daje zatem wnioskodawcy staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat, 4 miesięcy i 14 dni.

W ocenie Sądu II instancji, do stażu pracy w warunkach szczególnych należało także zaliczyć wnioskodawcy okres pracy od 7 stycznia 1992 r. do 11 października 2003 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości w T.. Większość dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy (w tym przede wszystkim świadectwo pracy) wskazuje, iż pracował on jako kierowca. Na okoliczność taką wskazywali również świadkowie M. A. oraz G. P.. Ubezpieczony przyznał jednak, że od daty uzyskania uprawnień do obsługi urządzeń dźwignicowych, czyli od dnia 12 października 1993 r., wykonywał on w pewnym zakresie także inne obowiązki. Do tej daty pracował jednak tylko jako kierowca samochodu ciężarowego. Zaliczenie zatem chociażby okresu do dnia 11 października 1992 r. pozwala na doliczenie ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych 1 roku 9 miesięcy i 5 dni.

Łączny staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych wynosi zatem 16 lat 1 miesiąc i 19 dni. Tym samym więc stwierdzić należał, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i przyznał wnioskodawcy M. Z. prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2014 r., jak w pkt 1 wyroku.

W pkt 2 sentencji Sąd Apelacyjny na podstawie art. 118 ust. 1a w zw. z ust. 1 ustawy emerytalnej nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu emerytury. W ocenie Sądu II instancji dopiero bowiem przeprowadzone przez Sąd Okręgowy postępowanie dowodowe z udziałem świadków pozwoliło na ustalenie, iż wnioskodawca spełnił wszystkie sporne przesłanki.

SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba SSO del. Maria Ołtarzewska