Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Radosław Buko

Protokolant: st. sekr. sądowy Beata Pezena

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2013 roku w Słupsku

odwołania W. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 29 listopada 2012 roku znak (...)

w sprawie W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o emeryturę pomostową

I.  oddala odwołanie

II.  nie obciąża ubezpieczonego W. K. kosztami procesu

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 listopada 2012r. (znak: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu W. K. prawa do emerytury pomostowej, albowiem ubezpieczony nie udowodnił 10 lat pracy w warunkach szczególnych.

Od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł odwołanie domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury pomostowej. Ubezpieczony wskazał, że ma ponad 10 letni staż pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powtarzając argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Nadto podkreślił, że nie podlegają zaliczeniu do okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych okresy, w których wnioskodawca pracował jako robotnik składowy w sieciarni, mechanik, mechanik – rybak, gdyż nie mieszczą się w załącznikach do ustawy i przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. K., urodzony w dniu (...), w dniu 5.10.2012r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury pomostowej.

Organ rentowy uznał ubezpieczonemu za udowodniony okres zatrudnienia wynoszący łącznie 28 lat, 3 miesiące i 24 dni, w tym okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący 2 lata, 4 miesiące i 11 dni w charakterze rybaka morskiego. Wiek 55 lat ubezpieczony osiągnął w dniu (...). Ubezpieczony nie jest członkiem OFE. Nadal pracuje.

( bezsporne )

Organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu innych okresów zatrudnienia jako pracy w warunkach szczególnych gdyż ubezpieczony nie przedłożył zaświadczeń wymienionych w załącznikach do ustawy.

dowód:/ decyzja z dnia 29.11.2012r. k 153 akt ZUS /

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego R. Z. nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych Prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Z kolei art. 49 tej ustawy stanowi, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Natomiast art. 8 powyższej ustawy stanowi, że pracownik wykonujący prace w szczególnych warunkach wymienione w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 10 lat.

Niespornym w niniejszej sprawie był fakt, iż ubezpieczony W. K. nie spełniał warunków określonych w art. 29 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity Dz. U. z 2009r. nr 153 poz. 1227 ze zm.) , albowiem nie osiągnął wieku emerytalnego 60 lat, nie jest całkowicie niezdolny do pracy. W tej sytuacji ocena nabycia przez niego uprawnień do emerytury mogła nastąpić jedynie w oparciu o art. 4, 8 i 49 omawianej ustawy. Przepisy ten wprowadził warunki, które winny być spełnione łącznie przez ubezpieczonego, aby mógł się skutecznie domagać przyznania emerytury pomostowej, a mianowicie:

1.osiągnięcie wieku 55 lat,

2.posiadanie co najmniej 25 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego w tym co najmniej 10 lat pracy wymienionych w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy.

Przy czym za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uznaje się pracowników uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Bezsporną w niniejszej sprawie była okoliczność, iż ubezpieczony urodzony w (...) roku osiągnął wiek 55 lat w 2010 roku oraz, że posiadał więcej aniżeli wymagany 25 letni okres składkowy i nieskładkowy.

Strony różniły się natomiast co do oceny, czy został spełniony warunek posiadania przez ubezpieczonego co najmniej 10 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydając decyzję odmawiającą ubezpieczonemu prawa do emerytury oraz w toku procesu zarzucał, iż na dzień składania wniosku ubezpieczony udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 2 lat, 4 miesięcy i 11 dni.

Z wyjaśnień ubezpieczonego wynika, że od chwili złożenia wniosku do zamknięcia rozprawy pozostaje w stosunku pracy – nie doszło do jego rozwiązania.

Vide: wyjaśnienia ubezpieczonego W. K. 00:05:53 – 00:06:11, 00:17:12 – 00:17:29.

W tym stanie rzeczy zadaniem Sądu w przedmiotowej sprawie było dokonanie oceny, czy ubezpieczony w toku postępowania sądowego w sposób nie budzący wątpliwości udowodnił, że spełnia wszystkie warunki do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

Emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy rozwiązali stosunek pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zatem już literalne brzmienie art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych art. 18 nie pozostawia wątpliwości co do tego, że jednym z warunków przyznania prawa do emerytury z tego artykułu jest rozwiązanie stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Niewątpliwie zgodnie z treścią art. 100 ust 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Zatem w przypadku niespełnienia jednego z warunków do przyznania prawa zbędne staje się badanie czy ubezpieczony spełnia pozostałe warunki, gdyż nawet pozytywne rozstrzygnięcie tej kwestii nie zezwoli na przyznanie prawa do emerytury.

W tej sytuacji, okoliczność, czy okres pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach przekracza 10 lat, nie ma znaczenia dla merytorycznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Warunek rozwiązania stosunku pracy jest bowiem elementem konstruktywnym, niezbędnym do przyznania prawa do emerytury z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych. W sytuacji gdy bezsporne jest to, że ubezpieczony nie spełnia jednego z wymaganych warunków do nabycia prawa nawet ustalenie, że spełnia pozostałe nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia – w każdym wypadku sąd musi odwołanie oddalić.

Prawo do świadczeń emerytalnych powstaje z mocy ustawy, a nie z mocy decyzji organu rentowego. W uchwale pełnego składu Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 grudnia 2000r. sygn. akt III ZP 29/00 opublikowanej w OSNAPiUS 2001, nr 12, poz. 418 Sąd Najwyższy podkreślił, że ,, w judykaturze funkcjonują dwa odrębne pojęcia : prawa do świadczenia i prawa do jego pobierania. Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje ex lege z momentem spełnienia warunków, z którymi przepisy prawa wiążą jego powstanie ( dawny art. 76 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin ). Decyzje organów rentowych mają jedynie charakter deklaratoryjny – potwierdzający powstanie warunków koniecznych do nabycia prawa do świadczenia. Z tego wynika, iż prawo do świadczeń powstaje i istnieje niezależnie od decyzji organu rentowego, a tylko jego realizacja w postaci wypłaty świadczenia wymaga potwierdzenia decyzją”

W postanowieniu z dnia 13 maja 1999r. w sprawie II UZ 52/99 opublikowanym w OSNP 2000/15/601 Sąd Najwyższy stwierdził, że zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza treść decyzji organu rentowego. Decyzja zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem i celem jest ustalenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub ich wysokości. Ubezpieczony przedstawia w nim wszelkie okoliczności wiążące się z warunkami stawianymi przez ustawę dla przyznania lub ustalania wysokości świadczeń. W późniejszym postępowaniu, wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego. W sprawie, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego, przedmiot oraz zakres rozpoznania i orzeczenie sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wyznacza treść tej decyzji.

Podobnie Sąd Najwyższy stwierdził w orzeczeniach opublikowanych w OSNAP.2002.5.121, OSNAP.2002.19.470.

W wyroku z dnia 29 września 2000r. II UKN 759/99 opublikowanym w OSNP 2002/10/246 Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie żądań, które wykraczają poza podstawę faktyczną zaskarżonej odwołaniem decyzji.

W wyroku z dnia 3 grudnia 1998r. II UKN 341/98 opublikowanym w OSNP 2000/2/72 Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd dokonuje oceny legalności decyzji rentowej według stanu prawnego istniejącego w dacie jej wydania.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2004r. II UK 395/03 opublikowanym w OSNP 2005/3/43 stwierdzono, że warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określone w art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tej renty sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania.

Zatem w ocenie Sądu Okręgowego fakt ewentualnego rozwiązania stosunku pracy po wydaniu wyroku w niniejszej sprawie może stanowić podstawę do ponowienia wniosku o emeryturę, a nie korekty rozstrzygnięcia.

W tym stanie rzeczy, mając na względzie zaprezentowane wyżej racje natury faktycznej i prawnej, Sąd - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc - oddalił odwołanie ubezpieczonego W. K. jako niezasadne o czym orzeczono w pkt I wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. Zdaniem Sądu Okręgowego za nieuzasadnione należy uznać obciążenie ubezpieczonego kosztami procesu.

Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej) ubezpieczonego. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu 1974.01.14 II CZ 223/73 LEX nr 7379). Również Sąd Najwyższy w postanowieniu 1966.06.28 I CR 372/65 LEX nr 6011 wywiódł, że stosownie do art. 102 k.p.c. w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może nie obciążać strony przegrywającej kosztami procesu. Kodeks nie określa bliżej pojęcia "Wypadki szczególne", pozostawiając rozwiązanie tego zagadnienia praktyce sądowej. Jednakże brak jakichkolwiek ograniczeń wyliczonych choćby przykładowo wskazuje na intencję ustawodawcy szerokiego pojmowania zakresu tego terminu.

W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c., albowiem ubezpieczony działał w procesie w przeświadczeniu słuszności swych żądań, a ocena ich zasadności wymagała prawidłowej wykładni przepisów prawa.

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20.12.1979 r., II PR 78/79, OSPiKA 1980, nr 11, poz. 196. Ubezpieczony w toku postępowania działał osobiście. Nie korzystał przy tym z pomocy prawnej, przez co pozbawiony był możliwości dokonania prawidłowej oceny stosownych przepisów prawnych. Ponadto przy uwzględnieniu sytuacji majątkowej ubezpieczonego, sprzecznym z zasadami współżycia społecznego byłoby obciążanie go kosztami procesu – kosztami zastępstwa procesowego.