Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2016 r. w Lublinie

sprawy H. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 20 lipca 2015 r. sygn. akt VIII U 206/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz H. W. kwotę 135 (sto trzydzieści pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Barbara Hejwowska Krystyna Smaga

III AUa 898/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 stycznia 2014 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił H. W. prawa do emerytury. ZUS wskazał, że wnioskodawczyni do 1 stycznia 1999 r nie udowodniła piętnastu lat pracy w szczególnych warunkach. ZUS do pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył pracy w okresach: od 21 czerwca 1977 r do 30 grudnia 1982 r, od 17 kwietnia 1990 r do 19 listopada 1991 r, od 21 grudnia 1991 r do 11 marca 1992 r, od 28 marca 1992 r do 22 czerwca 1992 r, od 4 lipca 1992 r do 21 października 1992 r, od 31 października 1992 r do 12 czerwca 1993 r, od 1 lipca 1993 r do 13 lipca 1993 r, od 1 sierpnia 1993 r do 3 października 1993 r, od 17 października 1993 r do 4 kwietnia 1994 r, od 12 kwietnia 1994 r do 3 maja 1994 r, od 2 czerwca 1994 r do 1 grudnia 1994 r, od 24 grudnia 1994 r do 11 czerwca 1995 r, od 23 czerwca 1995 r do 11 stycznia 1996 r, od 18 stycznia 1996 r do 29 września 1996 r, od 10 października 1996 r do 28 września 1998 r (z wyłączeniem okresów urlopów bezpłatnych i okresów niezdolności do pracy przypadających po 14 listopada 1991 r), ponieważ wskazane w świadectwie stanowisko pracy obuwnik nie jest tożsame ze stanowiskami wymienionymi w powołanym akcie resortowym.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawczyni domagała się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. Podniosła, że od początku pracy zawodowej wykonywała pracę w szczególnych warunkach polegające na szlifowaniu, klejeniu i wykańczaniu wyrobów przemysłu skórzanego. Ponadto domagała się zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach okresów zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy, przypadających po dniu wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej z dnia 17 października 1991 r, jak też zaliczenia okresów urlopów wypoczynkowych i urlopów macierzyńskich, a także okresu pracy w charakterze pracownika młodocianego w trakcie nauki zawodu w szkole przyzakładowej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 20 lipca 2015 r zmienił zaskarżoną decyzje i ustalił wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia 23 grudnia 2013 r.

Sąd ustalił, że H. W., urodzona (...), w dniu 10 grudnia 2013 r złożyła wniosek o emeryturę. Dołączyła świadectwo pracy z 2 października 2000 r, wystawione przez (...) SA, że od 1 września 1973 r do 7 października 1975 r była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika, w tym od 1 września 1973 r do 30 czerwca 1975 r wykonywała pracę jako uczeń praktycznej nauki zawodu (świadectwo pracy, k. 15 ae), świadectwo pracy z 27 grudnia 2000 r, wystawione przez Zakład Produkcji (...) Spółka z oo w upadłości, potwierdzające że od 21 czerwca 1977 r do 2 stycznia 2000 r pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika (k 17 ae). Ponadto złożyła świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z którego wynika, że od 21 czerwca 1977 r do 30 grudnia 1982 r, od 17 kwietnia 1990 r do 19 listopada 1991 r, od 21 grudnia 1991 r do 11 marca 1992 r, od 28 marca 1992 r do 22 czerwca 1992 r, od 4 lipca 1992 r do 21 października 1992 r, od 31 października 1992 r do 12 czerwca 1993 r, od 1 lipca 1993 r do 13 lipca 1993 r, od 1 sierpnia 1993 r do 3 października 1993 r, od 17 października 1993 r do 4 kwietnia 1994 r, od 12 kwietnia 1994 r do 3 maja 1994 r, od 2 czerwca 1994 r do 1 grudnia 1994 r, od 24 grudnia 1994 r do 11 czerwca 1995 r, od 23 czerwca 1995 r do 11 stycznia 1996 r, od 18 stycznia 1996 r do 29 września 1996 r, od 10 października 1996 r do 28 września 1998 r stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace związane z szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego wymienione w wykazie A, dziale VII, pozycji 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r (Dz. U. Nr 8, poz. 43) na stanowisku obuwnik, wymienionym w wykazie A, dziale VII, poz. 14, pkt 1-4 zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (świadectwo pracy, k. 19 akt ZUS).

Po dokonaniu analizy okresów podlegania ubezpieczeniu ZUS uwzględnił wnioskodawczyni do prawa do emerytury łącznie 21 lat 9 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Nie uznał żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach. W dniu 10 stycznia 2014 r wydana została zaskarżona decyzja (k 75 ae).

Dalej Sąd ustalił, że wnioskodawczyni uczęszczała do (...) Szkoły Zawodowej (...) w Ł. od 1 września 1973 r do 30 czerwca 1975 r. W tym okresie została zatrudniona w (...)w Ł. na okres dwóch lat w ramach nauki zawodu (świadectwo ukończenia szkoły, umowa w aktach osobowych k. 23). Po zakończeniu nauki, od 1 lipca 1975 r, została zatrudniona u powyższego pracodawcy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku obuwnika - szwacza. Umowa została rozwiązana 7 października 1975 r z powodu nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. Pracodawca wystawił za ten okres świadectwo pracy z 24 października 1975 r, potwierdzające pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnik - szwacz (akta osobowe, k. 23). Na zajmowanym stanowisku pracy H. W. zajmowała się powlekaniem elementów obuwia klejem i nakładaniem podszewki (zeznania wnioskodawczyni, k 16v as).

Ponownie odwołująca została zatrudniona od 21 czerwca 1977 r na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownika bezpośrednio produkcyjnego, następnie od 15 kwietnia 1978 r powierzono jej obowiązki obuwnika - montażysty (umowa, angaż w aktach osobowych k. 23).

(...)zajmowały się produkcją obuwia. W jednej hali znajdowały się wydziały produkcyjne: manipulacja, opracowanie, szwalnia i montaż. Wnioskodawczyni pracowała na dziale montażu i szwalni. W szwalni zajmowała się powlekaniem klejem elementów takich jak przyszwa, obłożyna, paski, międzypodszewki, podszewki. Na dziale montażu zajmowała się ścieraniem fałd, pracowała przy antykowaniu, tj. malowaniu i cieniowaniu obuwia oraz na apreturze, tj. nabłyszczaniu środkami chemicznymi i przy szlifowaniu fałd, które odbywało się przy użyciu maszyny z papierem ściernym, czynności tej towarzyszyło duże zapylenie. Na montażu, jak i w szwalni, wykonywano czynności związane z klejeniem obuwia. W hali panowało duże zapylenie, hałas, unosiły się toksyczne zapachy z kleju. W zakładzie prowadzone były dla każdego pracownika osobowe karty prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Wypełniał je mistrz lub brygadzista. W kartach odnotowywano rodzaj pracy oraz okres jej wykonywania. Wpisy były robione na bieżąco. Pracownice w ciąży nie były odsuwane od prac w szczególnych warunkach.

Podczas zatrudnienia wnioskodawczyni od 16 lutego 1984 r do 20 czerwca 1984 r, od 12 stycznia 1985 r do 19 kwietnia 1985 r oraz od 9 stycznia 1986 r do 16 kwietnia 1986 r przebywała na zasiłku macierzyńskim. Bezpośrednio przed zasiłkami jak też po ich zakończeniu wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach.

Ponadto wnioskodawczyni od 26 listopada 1991 r do 20 grudnia 1991 r, od 12 marca 1992 r do 27 marca 1992 r, od 23 czerwca 1992 r do 26 czerwca 1992 r, od 29 czerwca 1992 r do 3 lipca 1992 r, od 6 października 1992 r do 10 października 1992 r, od 22 października 1992 r do 30 października 1992 r, od 4 października 1993 r do 9 października 1993 r, od 11 października 1993 r do 16 października 1993 r, od 10 stycznia 1994 r do 13 stycznia 1994 r, od 5 kwietnia 1994 r do 11 kwietnia 1994 r, od 4 maja 1994 r do 1 czerwca 1994 r, od 3 sierpnia 1994 r do 5 sierpnia 1994 r, od 2 grudnia 1994 r do 23 grudnia 1994 r, od 12 czerwca 1995 r do 22 czerwca 1995 r, od 12 stycznia 1996 r do 17 stycznia 1996 r, od 27 maja 1996 r do 31 maja 1996 r, od 30 września 1996 r do 9 października 1996 r, od 29 września 1998 r do 28 lutego 1999 r przebywała na zasiłkach chorobowych (karta przebiegu zatrudnienia, k. 73 akt ZUS, świadectwo pracy, k. 17 akt ZUS). Stosunek pracy ustał 2 stycznia 2000 r w wyniku rozwiązania umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych zakładu (świadectwo pracy, k. 17 akt ZUS).

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach ZUS i aktach osobowych, na podstawie zeznań wnioskodawczyni (k 16-17, 45 as) i zeznań świadków M. B. (k. 43v-44 as), B. K.(k 44- 44v as), T. W. (k 44v - 45 as). W ocenie Sądu, zeznania wnioskodawczyni tworzą logiczną i spójną całość, znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadków i dokumentacji, dlatego na wiarę zasługują. Sąd obdarzył wiarą zeznania świadków, którzy w sposób spójny przedstawili istotne okoliczności, jak zakres codziennych prac wnioskodawczyni, wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na zajmowanych stanowiskach oraz warunki, w jakich praca była wykonywana. M. B. i B. K.zajmowały stanowiska obuwnika w szwalni i na montażu, a T. W. pracowała na stanowisku mistrza produkcji, specjalisty ds. klejenia. Świadkowie z racji swoich obowiązków pracowniczych znali organizację zakładu pracy i specyfikę czynności wykonywanych przez H. W..

Sąd zauważył, że ZUS nie uznał pracy za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych, gdyż w świadectwie podano niepełną nazwę stanowiska pracy wnioskodawczynię. Jednak jak wskazał Sąd Najwyższy, dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 r, I PK 194/08). Ponadto Sąd wskazał, iż uchybienia formalne pracodawcy, objawiające się wystawieniem świadectwa pracy zawierającego braki, nie mogą skutkować pozbawieniem ubezpieczonego prawa do należnego mu świadczenia. Wynika to z faktu, iż świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 kpc, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowe zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym, jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 kpc, który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno, co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2004 r, III UK 31/04, OSNP 2005/1/13).

Jak wykazało postępowanie, wnioskodawczyni wykonywała prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego. Pracowała jako obuwnik - szwacz i obuwnik montażysta, przy ścieraniu, ścienianiu i szlifowaniu elementów wyrobów, przy nanoszeniu kleju i sklejaniu elementów wyrobów z użyciem klejów toksycznych oraz przy wykańczaniu wyrobów środkami chemicznymi. Powyższe stanowiska wymienione są w przepisach resortowych, załączniku do zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego, w wykazie A, dziale VII, poz. 14, pkt 1- 3.

Sąd wskazał, że odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie. W myśl art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r Nr 153, poz. 1227) związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r przysługuje emerytura jeżeli spełnili następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet, nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 1999 r osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet, w tym okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wynoszący co najmniej 15 lat. Zgodnie z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stosownie zaś do dodanego od 1 lipca 2004 r art. 32 ust. 1a pkt 1, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r, wynika że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1).

W ocenie Sądu Okręgowego, zasadne jest zaliczenie wnioskodawczyni do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia wykazanego świadectwem pracy w szczególnych warunkach, bowiem mimo nieścisłości w tym dokumencie wnioskodawczyni faktycznie wykonywała pracę na stanowiskach wymienionych w przepisach resortowych. Powyższy okres wynosi 13 lat 2 miesiące i 27 dni. Zasadne jest także zaliczenie okresu zatrudnienia od 1 lipca 1975 r do 7 października 1975 r w ilości 3 miesiące 7 dni. Okres nie został ujęty w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdyż nie był ujęty w osobowej karcie pracy w szczególnych warunkach zawartej w aktach osobowych, jednak z zeznań wnioskodawczyni i świadków wynika, że odwołująca pracowała w tym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika - szwacza i wykonywała czynności związane z klejeniem elementów i nakładaniem podszewki. Przede wszystkim jednak potwierdza to zachowana w aktach osobowych dokumentacja, w tym umowa o pracę z 1 lipca 1975 r i wystawione świadectwo pracy.

Sąd zauważył, że w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego należy zaliczyć odwołującej do okresu pracy w szczególnych warunkach także okresy zasiłku macierzyńskiego oraz okresy zasiłków chorobowych w czasie trwania stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej z dnia 17 października 1991 r. W wyroku z dnia 13 lipca 2011 r, I UK 12/11, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że zastosowanie art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do osób, które przed dniem 1 lipca 2004 r nie spełniły wszystkich warunków nabycia prawa do wcześniejszej emerytury (przewidzianych w art. 184 ustawy) nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej. Wymaganie od osób, które spełniły 1 stycznia 1999 r warunki dotyczące stażu ubezpieczenia dodatkowo warunku osiągnięcia przed 1 lipca 2004 r przewidzianego w art. 32 i 46 ustawy wieku należy uznać za zbyt daleko idące, pomijające ochronę prawa tymczasowego, ukierunkowanego na przyszłe świadczenia. Wykazanie 1 stycznia 1999 r określonego w art. 184 okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. Natomiast w wyroku z dnia 7 października 2014 r, I UK 51/14, Sąd Najwyższy wskazał, że kobieta zatrudniona na stanowisku pracy zaliczanym do pracy w szczególnych warunkach, wzbronionej kobietom w ciąży, musi być przeniesiona do innej pracy na podstawie art. 179 kp. Nie można jednak tracić z pola widzenia, że jeśli po skorzystaniu z uprawnień związanych z urodzeniem dziecka wraca do pracy na stanowisko zaliczane do pracy w szczególnych warunkach, powinna mieć zaliczone do okresu zatrudnienia w tych warunkach okresy pobierania zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego związane z ciążą i macierzyństwem. W uzasadnieniu wyroku podniesiono, że orzecznictwo Sądu Najwyższego poszło w kierunku zrównania sytuacji pracowników, którzy nie wykonywali pracy, pobierając świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, także przed zmianą wprowadzoną ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r, co pozwala zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach okresy niezdolności do pracy sprzed 1 lipca 2004 r, jako daty wprowadzenia nowej regulacji - dodania ust. 1a do art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na uwadze powyższe Sąd zaliczył wnioskodawczyni okres przebywania na zasiłkach macierzyńskich w ilości 10 miesięcy i 15 dni oraz okresy przebywania na zasiłku chorobowym w ilości 8 miesięcy i 26 dni. Łącznie okres pracy odwołującej w szczególnych warunkach wyniósł 15 lat 1 miesiąc i 15 dni.

Sąd Okręgowy, kierując się powyższymi ustaleniami, na podstawie powołanych wyżej przepisów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r, poz. 748) w związku z § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r Nr 8, poz. 43 ze zm.),

2) naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie wyrażonej w art. 233 § 1 kpc zasady swobodnej oceny dowodów,

3) sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez uznanie, że wnioskodawczyni spełniła wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury, w tym ponad 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że na podstawie przedłożonych przez wnioskodawczynię dokumentów ZUS uznał udowodniony na dzień 1 stycznia 1999 r okres ubezpieczenia 21 lat 9 miesięcy i 21. Zakład nie zaliczył do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Zakładzie Produkcji (...) w okresach wskazanych w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 27 grudnia 2000 r na stanowisku „obuwnik”. Sąd wywiódł, że w istocie wnioskodawczyni we wskazanych w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 27 grudnia 2000 r oraz dodatkowo od 1 lipca 1975 r do 7 października 1975 r, na stanowisku obuwnika wykonywała prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego określone w wykazie A rozporządzenia, Dział VII, poz. 14. Sąd uznał za udowodnione ogółem 13 lat 2 miesięcy i 27 dni pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Sąd uwzględnił dodatkowo do stażu pracy w szczególnych warunkach okresy przebywania wnioskodawczyni na zasiłku macierzyńskim w okresach od 16 lutego 1984 r do 20 czerwca 1984 r, od 12 stycznia 1985 r do 19 kwietnia 1985 r i od 9 stycznia 1986 r do 16 kwietnia 1986 r - w wymiarze 10 miesięcy i 15 dni oraz na zasiłkach chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r - w wymiarze 8 miesięcy i 26 dni. W ocenie Sądu łączny okres pracy w szczególnych warunkach wyniósł 15 lat 1 miesiąc i 15 dni. Tym samym Sąd uznał, iż spełnione zostały wszystkie przesłanki przewidziane w art. 184 ustawy emerytalnej, warunkujące ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Zdaniem apelującego powyższe wywody Sądu nie zasługują na uwzględnienie.

Ustalając okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, Sąd zaliczył do pracy w szczególnych warunkach okresy zasiłków macierzyńskich, na których wnioskodawczyni przebywała w czasie korzystania z urlopu wychowawczego od 1 stycznia 1983 r do 16 kwietnia 1990 r, a zatem nie w trakcie pracy uznanej za pracę w szczególnych warunkach w zakładzie (...). W świadectwie pracy z 27 grudnia 2000 r pracodawca wnioskodawczyni wykazał, że od 1 stycznia 1983 r do 16 kwietnia 1990 r korzystała z urlopu wychowawczego. Konsekwentnie w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach i osobowej karcie prac wykonywanych w warunkach szczególnych okres ten nie został ujęty. Rozstrzygając sprawę Sąd oparł się na orzecznictwie sądowym, m.in. uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r, III UZP 10/03 i wyroku Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2010 r, II UK 313/09, zgodnie z którymi do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z 17 października 1991 r o rewaloryzacji emerytur i rent oraz okresy urlopów macierzyńskich.

Apelujący stwierdził, że nie podziela powyższego poglądu prezentowanego w orzecznictwie sądów, stojąc na stanowisku, iż osoby, które przez część okresu uwzględnianego przy ustalaniu 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych pobierały zasiłki macierzyńskie i zasiłki chorobowe, nie miał 1 stycznia 1999 r wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach, a tym samym nie spełniają przesłanek do emerytury. Orzeczenia te nie znajdują ponadto zastosowania w tej sprawie, gdzie stan faktyczny jest odmienny. Wnioskodawczyni domagała się bowiem zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów pobierania zasiłku macierzyńskiego w trakcie urlopu wychowawczego. Do okresu pracy w szczególnych warunkach nie zalicza się urlopu wychowawczego (wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2013 r, I UK 561/12). Okres pracy w szczególnych warunkach odnosi się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. Skoro przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia takiej pracy w takich, szczególnych warunkach. Stosownie do § 2 pkt l rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Uprawnienie do wcześniejszej emerytury jest przywilejem przysługującym osobom, które przez określony czas wykonywały pracę w tzw. szczególnych warunkach lub charakterze. Okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach wymienianych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy. W świetle przytoczonych regulacji, przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie pracy o określonym charakterze, przy czym niewystarczające jest wyłącznie pozostawanie w stosunku pracy. Zgodnie z poglądem prezentowanym w orzecznictwie sądowym skoro przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, nie ma podstaw do zaliczenia okresu urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, w sytuacji gdy pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013 r, II UK 127/13, z dnia 6 czerwca 2006 r, I UK 338/05). Ponadto nie można pomijać regulacji prawnych obowiązujących w okresie w którym wnioskodawczyni uprawniona została do urlopu wychowawczego. Zgodnie z zasadą wynikającą z § 9 rozporządzeni Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r w sprawie urlopów wychowawczych (Dz. U. Nr 76, poz. 454 ze zm.), fakt uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego w okresie urlopu wychowawczego, nie skutkował przerwaniem tego urlopu i uzyskaniem prawa do urlopu macierzyńskiego. W ustalonym stanie faktycznym i prawnym, zdaniem apelującego, brak podstaw do zakwalifikowania jako okresu pracy w szczególnych warunkach, okresu w którym wnioskodawczyni nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w okresie urlopu wychowawczego. Po wyłączeniu okresów urlopu macierzyńskiego, zasiłków macierzyńskich i zasiłków chorobowych z okresu pracy w szczególnych warunkach w zakładzie (...), okres uznany przez Sąd i niekwestionowanym przez organ rentowy za okres pracy w szczególnych warunkach wynosi mniej niż 15 lat.

W ocenie skarżącego, wobec ustalenie prawa do świadczenia osobie, która nie spełniła ustawowych przesłanek, nastąpiło z naruszeniem powołanych przepisów i w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym.

W toku postępowania apelacyjnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych w piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2016 r podał, że okresy zasiłków macierzyńskich wnioskodawczyni wynoszą 10 miesięcy 22 dni, okresy zasiłków chorobowych wynoszą 8 miesięcy 25 dni, a okresy składkowe (od 21 czerwca 1977 r) wynoszą 13 lat 3 miesiące 12 dni (k. 89 - 98 akt sprawy). Zakład załączył wykaz podanych okresów.

Wskazał, że okresy składkowe, to okresy:

od 21 czerwca 1977 r do 30 czerwca 1979 r, tj. 2 lata 10 dni,

od 5 lipca 1979 r do 31 lipca 1979 r, tj. 27 dni,

od 5 sierpnia 1979 r do 31 sierpnia 1979 r, tj. 27 dni,

od 2 września 1979 r do 31 października 1980 r, tj. 1 rok 1 miesiąc 29 dni,

od 3 listopada 1980 r do 31 marca 1981 r, tj. 4 miesiące 28 dni,

od 2 kwietnia 1981 r do 31 sierpnia 1981 r, tj. 4 miesiące 29 dni,

od 3 września 1981 r do 30 września 1981 r, tj. 28 dni,

od 4 października 1981 r do 30 listopada 1981 r, tj. 1 miesiąc 28 dni,

od 3 grudnia 1981 r do 31 grudnia 1982 r, tj. 1 rok 29 dni,

od 17 kwietnia 1990 r do 30 kwietnia 1990 r, tj. 14 dni,

od 3 maja 1990 r do 30 czerwca 1990 r, tj. 1 miesiąc 29 dni,

od 2 lipca 1990 r do 31 grudnia 1990 r, tj. 6 miesięcy,

od 3 stycznia 1991 r do 1 marca 1991 r, tj. 2 miesiące,

od 4 marca 1991 r do 31 marca 1991 r , tj. 28 dni,

od 2 kwietnia 1991 r do 30 kwietnia 1991 r, tj. 29 dni,

od 3 maja 1991 r do 25 listopada 1991 r, tj. 6 miesięcy 24 dni,

od 25 grudnia 1991 r do 11 marca 1992 r, tj. 2 miesiące 18 dni,

od 28 marca 1992 r do 22 czerwca 1992 r, tj. 2 miesiące 26 dni,

od 27 czerwca 1992 r do 28 czerwca 1992 r, tj. 2 dni,

od 4 lipca 1992 r do 5 października 1992 r, tj. 3 miesiące 3 dni,

od 11 października 1992 r do 21 października 1992 r, tj. 11 dni,

od 31 października 1992 r do 1 marca 1993 r, tj. 4 miesiące 2 dni,

od 4 marca 1993 r do 31 marca 1993 r, tj. 28 dni,

od 4 kwietnia 1993 r do 30 kwietnia 1993 r, tj. 27 dni,

od 3 maja 1993 r do 31 maja 1993 r, tj. 29 dni,

od 13 czerwca 1993 r do 30 czerwca 1993 r, tj. 18 dni,

od 12 lipca 1993 r do 31 lipca 1993 r, tj. 20 dni,

od 2 sierpnia 1993 r do 3 października 1993 r , tj. 2 miesiące 3 dni,

10 października 1993 r 1 dzień,

od 17 października 1993 r do 31 grudnia 1993 r, tj. 2 miesiące 15 dni,

od 3 stycznia 1994 r do 9 stycznia 1994 r, tj. 7 dni,

od 14 stycznia 1994 r do 31 stycznia 1994 r, tj. 18 dni,

od 2 lutego 1994 r do 1 marca 1994 r, tj. 28 dni,

od 4 marca 1994 r do 31 marca 1994 r, tj. 28 dni,

od 3 kwietnia 1994 r do 4 kwietnia 1994 r, tj. 2 dni,

od 12 kwietnia 1994 r do 3 maja 1994 r, tj. 22 dni,

od 2 czerwca 1994 r do 2 sierpnia 1994 r, tj. 2 miesiące 1 dzień,

od 6 sierpnia 1994 r do 1 grudnia 1994 r, tj. 3 miesiące 27 dni,

od 24 grudnia 1994 r do 11 maja 1995 r , tj. 4 miesiące 19 dni,

od 23 czerwca 1995 r do 11 stycznia 1996 r, tj. 6 miesięcy 19 dni,

od 18 stycznia 1996 r do 26 maja 1996 r, tj. 4 miesiące 10 dni,

od 1 czerwca 1996 r do 29 września 1996 r, tj. 3 miesiące 29 dni,

od 10 października 1996 do 28 września 1998 r, tj. 1 rok 11 miesięcy 20 dni.

ZUS podał, że okresy zasiłków macierzyńskich to okresy:

od 16 lutego 1984 r do 20 czerwca 1984 r, tj. 4 miesiące 4 dni,

od 12 stycznia 1985 r do 19 kwietnia 1985 r, tj. 3miesiące 9 dni,

od 9 stycznia 1986 r do 16 kwietnia 1986 r, tj. 3 miesiące 9 dni.

Natomiast okresy zasiłków chorobowych wnioskodawczyni to okresy:

od 26 listopada 1991 r do 20 grudnia 1991 r, tj. 25 dni,

od 12 marca 1992 r do 27 marca 1992 r, tj. 16 dni,

od 23 czerwca 1992 r do 26 czerwca 1992 r, tj. 4 dni,

od 29 czerwca 1992 r do 3 lipca 1992 r, tj. 5 dni,

od 6 października 1992 r do 10 października 1992 r, tj. 5 dni,

od 22 października 1992 r do 30 października 1992 r, tj. 9 dni,

od 4 października 1993 r do 9 października 1993 r, tj. 6 dni,

od 11 października 1993 r do 16 października 1993 r, tj. 6 dni,

od 10 stycznia 1994 r do 13 stycznia 1994 r, tj. 4 dni,

od 5 kwietnia 1994 r do 11 kwietnia 1994 r, tj. 7 dni,

od 4 maja 1994 r do 1 czerwca 1994 r, tj. 29 dni,

od 3 sierpnia 1994 r do 5 sierpnia 1994 r, tj. 3 dni,

od 2 grudnia 1994 r do 23 grudnia 1994 r, tj. 22 dni,

od 12 czerwca 1995 r do 22 czerwca 1995 r, tj. 11 dni,

od 12 stycznia 1996 r do 17 stycznia 1996 r, tj. 6 dni,

od 27 maja 1996 r do 31 maja 1996 r, tj. 5 dni,

od 30 września 1996 r do 9 października 1996 r, tj. 10 dni,

od 29 września 1998 r do 31 grudnia 1998 r, tj. 3 miesiące 2 dni.

Wyliczenia podanych wyżej okresów nie były kwestionowane przez wnioskodawczynię.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie jest zasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy nie naruszył prawa materialnego, uznając że wnioskodawczyni spełniła wszystkie warunki do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i retach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r, poz. 748). Prawidłowe są ustalenia Sądu Okręgowego, że wnioskodawczyni wykazała ponad 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, będąc zatrudniona w okresach od 1 lipca 1975 r do 7 października 1975 r (po ukończeniu okresu praktycznej nauki zawodu) oraz od 21 czerwca 1977 r do 31 grudnia 1998 r w (...)

Do wykazanego w świadectwie pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu prawidłowo Sąd włączył okres zatrudnienia od 1 lipca 1995 r do 7 października 1975 r, kiedy wnioskodawczyni pracowała przez krótki okres (3 miesiące 7 dni), na który nie zostało wystawione świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Fakt zatrudnienia wynika z akt osobowych. Natomiast rodzaj pracy wynika z zeznań skarżącej i świadka B. K.(k. 44 akt sprawy), która pracowała z wnioskodawczynią od 1975 r i samej wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni, pracując w okresie od 1 lipca 1975 r do 7 października 1975 r na stanowisku obuwnika, wykonywała prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego, określone w wykazie A Dział VII, poz. 14. wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r, podobnie jak w drugim okresie zatrudnienia.

Z treści apelacji nie wynika, żeby apelujący kwestionował ustalone przez Sąd pierwszej instancji okoliczności, że wnioskodawczyni w okresach, kiedy faktycznie wykonywała pracę, to pracowała w warunkach szczególnych.

Skarżący nie zgadza się natomiast z zaliczeniem do okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresów pobierania przez wnioskodawczynię zasiłków chorobowych oraz okresów zasiłków macierzyńskich.

Zagadnienie zaliczania do okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresów zasiłków macierzyńskich i zasiłków chorobowych było wielokrotnie omawiane w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, stanowisko judykatury w tym zakresie jest ustalone i powszechnie aprobowane. W okresie do 1 stycznia 1999 r (a więc przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS), do której to daty ustala się okresy wykonywania pracy w warunkach szczególnych, żadne przepisy prawa nie nakazywały wyłączać z okresów pracy w warunkach szczególnych okresów zasiłków chorobowych i zasiłków macierzyńskich. Sąd pierwszej instancji w tym zakresie rozważył obowiązujące przepisy prawa i orzecznictwo Sądu Najwyższego. Sąd Apelacyjny podziela te rozważania, nie ma zatem potrzeby ich powtarzania.

Podkreślić należy, że nie ma istotnego znaczenia, że okresy zasiłków macierzyńskich przypadały w czasie, gdy wnioskodawczyni przebywała na urlopie bezpłatnych w związku z opieką nad wcześniej urodzonym dzieckiem. Taki zasiłek macierzyński przysługiwał i wypłacany był w czasie trwania stosunku pracy, podczas którego wnioskodawczyni wykonywała pracę w warunkach szczególnych. Nadto należy mieć na uwadze, że okres pobierania zasiłku macierzyńskiego jest okresem składkowym i dlatego w sposób istotny jest związany ze stosunkiem pracy. Nie ma także znaczenia, że zasiłek macierzyński wypłacany był w czasie trwania urlopu bezpłatnego, a nie w czasie trwania urlopu macierzyńskiego. Przepis art. 6 pkt 7) ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyraźnie stanowi, że okresami składkowymi są okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego (a nie okresy przebywania na urlopach macierzyńskich).

Dlatego nie ma żadnych podstaw do wyłączenia okresu urlopu macierzyńskiego z okresu zatrudnienia uznanego za okres pracy w warunkach szczególnych, nawet jeżeli przypadał w okresie urlopu bezpłatnego, udzielonego w związku z opieka nad wcześniej urodzonym dzieckiem.

Na okres pracy wykonywanej przez wnioskodawczynię w warunkach szczególnych składają się zatem następujące okresy. Uznane przez ZUS okresy składkowe w wymiarze 13 lat 3 miesiące 12 dni, okres składkowy (okres zatrudnienia) od 1 lipca 1975 r do 7 października 1975 r, czyli 3 miesiące 7 dni, okresy pobierania zasiłków chorobowych w rozmiarze 8 miesięcy 25 dni i oraz okresy zasiłków macierzyńskich - 10 miesięcy 22 dni. Razem okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych wynosi 15 lat 2 miesiące 6 dni.

Trafnie zatem Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawczyni udowodniła ponad 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych i spełniła wszystkie przesłanki niezbędne do nabycia emerytury.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako bezzasadną.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Barbara Hejwowska Krystyna Smaga