Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 kwietnia 2016 roku

Sąd Rejonowy w Chełmnie Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca: SSR Natalia Dąbrowska

Protokolant: Stażysta Dominika Ritter

po rozpoznaniu w dniu 06 kwietnia 2016 roku w Chełmnie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.

przy udziale A. Z. i H. Z.

o zasiedzenie służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu

postanawia:

I.  oddalić wniosek,

II.  ustalić, że wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sędzia Sądu Rejonowego

N. D.

Sygn. akt I Ns 238/15

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 03 czerwca 2015 roku (k. 1-8) wnioskodawca (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. domagał się stwierdzenia, że:

- wnioskodawca z upływem dnia 19 września 1990 roku nabył w drodze zasiedzenia służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu, polegająca na znoszeniu istnienia na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad i pod powierzchnią tejże nieruchomości urządzeń przesyłowych i instalacji elektroenergetycznych wchodzących w skład linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tychże urządzeń i instalacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren nieruchomości odpowiednim sprzętem, obciążającą nieruchomość stanowiąca obecnie własność A. Z. i H. Z., położoną w miejscowości U., oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...);

- wnioskodawca z upływem dnia 30 grudnia 1989 roku dla urządzeń przesyłowych i instalacji elektroenergetycznych w postaci linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV ST (...) nabył w drodze zasiedzenia służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu, polegająca na znoszeniu istnienia na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad i pod powierzchnią tejże nieruchomości urządzeń przesyłowych i instalacji elektroenergetycznych wchodzących w skład wyżej wymienionych linii napowietrznych oraz na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tychże urządzeń i instalacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren nieruchomości odpowiednim sprzętem, obciążającą nieruchomość stanowiąca obecnie własność A. Z. i H. Z., położoną w miejscowości R., oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że uczestnicy postępowania A. Z. i H. Z. są właścicielami nieruchomości gruntowych położonych w U. oraz w R., oznaczonych w ewidencji gruntów jako działki o numerach (...), dla których Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgi wieczyste o numerach odpowiednio (...) i (...). Na przedmiotowych nieruchomości posadowione są urządzenia przesyłowe stanowiące własność wnioskodawcy – na działce numer (...) linia napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz na działce numer (...) linia napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) i linia napowietrzna średniego napięcia 15 kV ST (...). Wszystkie wymienione urządzenia przesyłowe zostały wybudowane na nieruchomości uczestnika przez poprzednika prawnego wnioskodawcy – Zakłady (...) – Zakład (...), będącego osobą prawną działającą na rzecz Skarbu Państwa w ramach powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli realizowanej w trybie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz. U. z 1954 r. Nr 32, poz. 135 z późn. zm.), która utraciła swą moc dopiero z dniem 10 kwietnia 1997 roku. Linia napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) wybudowana została w 1979 roku, a załączona pod napięcie dnia 19 września 1980 roku. Natomiast linie napowietrzne: niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz średniego napięcia 15 kV ST (...) istniały już przed 1979 rokiem, jednakże nie zachowały się żadne dokumenty udawadniające datę budowy, dlatego należy uznać, iż najpóźniej w dniu 30 grudnia 1979 roku (data sporządzenia planu tych linii) wnioskodawca objął w posiadanie służebność obciążającą nieruchomość uczestników odnośnie tych linii. Zdaniem wnioskodawcy zostały spełnione wszystkie przesłanki do nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu, to jest: po pierwsze korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia – na nieruchomości uczestnika znajdują się urządzenia elektroenergetyczne w postaci linii napowietrznych 0,4 kV i 15 kV, po drugie samoistne posiadanie służebności – wnioskodawca, a w wcześniej jego poprzednik prawny bez sprzeciwu właścicieli gruntów, korzystał i korzysta z nieruchomości uczestników na zasadzie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu oraz po trzecie upływ terminu zasiedzenia – uwzględniając, iż wnioskodawca korzysta z domniemania dobrej wiary do zasiedzenia doszło z upływem dnia 19 września 1990 roku odnośnie linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz z dniem 30 grudnia 1989 roku odnośnie linii napowietrznych: niskiego napięcia 0,4 kV (...) i średniego napięcia 15 kV ST (...).

Uczestniczka postępowania H. Z. nie zajęła stanowiska w sprawie. Uczestnik postępowania A. Z. nie sprzeciwiał się wnioskowi, jednocześnie podnosząc, że złożył również wniosek o ustanowieni służebności przesyłu na nieruchomościach, których dotyczy ten wniosek. Uczestnik nie podważał dat pobudowania urządzeń, miejsca ich posadowienia, ilości, długości linii i szerokości pasów służebności.

Sąd ustalił, co następuje:

Linia energetyczna napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) położona jest między innymi na nieruchomości położonej w miejscowości U. stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) objętej księgą wieczystą (...) .

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowody:

Wypis z rejestru gruntów – k. 70 akt,

Mapa zasadnicza – k. 73 akt,

Odpis zwykły księgi wieczystej numer (...) – k. 74 akt,

Plan linii 0,4 kV (...) z dnia 30 grudnia 1979 roku – k. 80-81akt

Linia energetyczna napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) i oraz linia energetyczna napowietrzna średniego napięcia 15 kV ST (...) położona jest między innymi na nieruchomości położonej w miejscowości R. stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) objętej księgą wieczystą (...).

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowody:

Wypis z rejestru gruntów – k. 71 akt,

Mapa zasadnicza – k. 72 akt,

Odpis zwykły księgi wieczystej numer (...) – k. 75 akt,

Plan linii 15 kV ST (...), 4, 11, 12 z dnia 30 grudnia 1979 roku – k. 82-83 akt,

Plan linii 0,4 kV (...) z dnia 30 grudnia 1979 roku – k. 76-77 akt

Właścicielem nieruchomości położonej w U. obejmującej działkę numer (...) od dnia 10 maja 1968 roku do dnia 15 kwietnia 1986 roku byli S. i C. małżonkowie C.. Dla nieruchomości tej prowadzona była wówczas księga wieczysta numer (...). W 1986 roku działka numer (...) została podzielona i powstały z niej trzy działki o numerach (...). Na podstawie decyzji Naczelnika Gminy U. z dnia 10 marca 1986 roku o przejęciu na rzecz Państwa nieodpłatnie gospodarstwa rolnego między innymi właścicielem działki numer (...) został Skarb Państwa. Umową z dnia 09 września 1986 roku zawartą w formie aktu notarialnego Skarb Państwa sprzedał W. i D. małżonkom S. nieruchomość o powierzchni 4,64 ha składająca się między innymi z działki numer (...), którzy z kolei umową z dnia 06 kwietnia 1987 roku sprzedali prawo własności nieruchomości położonej w U., stanowiącej działkę numer (...) A. i H. małżonkom Z.. Aktualnie wymieniona działka wchodzi w skład nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgę wieczystą (...).

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowody:

Dokumenty dołączone do akt księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chełmnie numer (...): umowa sprzedaży z dnia 09.09.1986 roku sporządzona przed notariuszem w C. J. P. za numerem rep. A (...) – k. 3-4 (k. 126-128 akt),

Dokumenty dołączone do akt księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chełmnie numer (...): wyciąg z wykazu zmian gruntowych z dnia 24 lipca 1986 roku – k. 33-36 (k. 136-138 akt ), decyzja Naczelnika Gminy U. z dnia 10 marca 1986 roku o przejęciu na rzecz Państwa nieodpłatnie gospodarstwa rolnego, numer UG. (...) – k. 39-40 (k. 139 akt), wyciąg z wykazu zmian gruntowych z dnia 17 grudnia 1985 roku- k. 43-45 (k. 140v-142 akt),

Odpis zwykły księgi wieczystej numer (...) – k. 74 akt,

Pismo z dnia 17 marca 2016 roku – k. 167 akt

Właścicielami nieruchomości położonej w R. stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) od dnia 18 lipca 1973 roku byli W. i M. małżonkowie Ł.. Dla nieruchomości tej prowadzona była wówczas księga wieczysta numer (...). Następnie właścicielem tej nieruchomości na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Chełmnie z dnia 23 września 1977 roku o podziale majątku wspólnego (sygn. akt I Ns (...) był W. Ł., który z kolei na podstawie umowy o dożywocie z dnia 08 czerwca 1988 roku przeniósł własność tej nieruchomości na rzecz S. i B. małżonków Ł.. Następnie S. i B. małżonkowie Ł. sprzedali między innymi nieruchomość stanowiącą działkę numer 190 umową z dnia 31 marca 1996 roku A. i H. małżonkom Z.. Aktualnie wymieniona działka wchodzi w skład nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgę wieczystą (...). W czerwcu 2008 roku został zmieniony numer działki (...) na 190/1.

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowody:

Dokumenty dołączone do akt księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chełmnie numer (...): umowa sprzedaży z dnia 21.03.1996 roku sporządzona przed notariuszem w C. J. P. za numerem rep. A (...) – k. 4-5 (k. 116-118 akt), mapa z dnia 15 listopada 1995 roku – k. – 3 (k. 115 akt), wyciąg synchronizacyjny z wykazu zmian gruntowych z dnia 04 czerwca 2008 roku – k. 37,40 (k. 119, 121, 123 akt), wypis z rejestru gruntów z dnia 04 czerwca 2008 roku – k. 38 (k. 120 akt), wypis z rejestry gruntów z dnia 10 sierpnia 2015 roku – k. 52 (k. 124 akt),

Dokumenty dołączone do akt księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chełmnie numer (...): umowa sprzedaży z dnia 18 lipca 1973 roku sporządzonej przed notariuszem w C. M. S. za numerem rep. A (...) – k. 89-100 (k. 149-150 akt), postanowienie Sądu Rejonowego w Chełmnie z dnia 23 września 1977 roku o podziale majątku wspólnego wydane w sprawie I Ns (...) – k. 109 (k.152v-153 akt), umowa o dożywocie z dnia 08 czerwca 1988 roku sporządzonej przed notariuszem w C. J. P. za numerem rep. A (...) – k. 128-129 (k. 153v-155 akt),

Odpis zwykły księgi wieczystej numer (...) – k.75 akt

Linia energetyczna napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) posadowiona między innymi na nieruchomości położonej w miejscowości U. stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) istniała w dniu 30 grudnia 1979 roku. Linia przebiegająca przez działkę ma 22 metry długości. Na terenie działki tej znajduje się jeden słup pojedynczy. Linia ta została poddana remontowi kapitalnemu w 1980 roku. Urządzenia te cały czas znajdują się na przedmiotowej nieruchomości, cały czas są eksploatowane

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowody:

Zeznania świadka Z. S. – k. 109v-110 akt

Wypis z rejestru gruntów – k. 70 akt,

Mapa zasadnicza – k. 73 akt,

Odpis zwykły księgi wieczystej numer (...) – k. 74 akt,

Plan linii 0,4 kV (...) z dnia 30 grudnia 1979 roku – k. 80-81 akt

Linia energetyczna napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) i oraz linia energetyczna napowietrzna średniego napięcia 15 kV ST (...), posadowione między innymi na nieruchomości położonej w miejscowości R. stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) istniały w dniu 30 grudnia 1979 roku. Linia energetyczna napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV (...) w odcinku przebiegającym przez działkę numer (...) ma długość 206 metrów, na terenie działki w związku z tą linią znajdują się cztery słupy energetyczne. Linia ta została poddana remontowi kapitalnemu w 1980 roku. Linia energetyczna napowietrzna średniego napięcia 15 kV ST (...) w odcinku przebiegającym przez działkę numer (...) ma długość 73 metrów, na terenie działki znajduje się też jeden słup energetyczny.

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowody:

Zeznania świadka Z. S. – k. 109v-110 akt

Zeznania uczestnika A. Z. – k. 169v akt

Wypis z rejestru gruntów – k. 71 akt,

Mapa zasadnicza – k. 72 akt,

Odpis zwykły księgi wieczystej numer (...) – k. 75 akt,

Plan linii 15 kV ST (...), 4, 11, 12 z dnia 30 grudnia 1979 roku – k. 82-83 akt,

Plan linii 0,4 kV (...) z dnia 30 grudnia 1979 roku – k. 76-77 akt.

W dacie posadowienia, na obecnych działkach numer (...) urządzenia przesyłowe i instalacje elektroenergetyczne wchodzące w skład linii energetycznej napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...), linii energetycznej napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz linii energetycznej napowietrznej średniego napięcia 15 kV ST (...) znajdowały się we władaniu Zakładu (...), wchodzącego w skład przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakłady (...). (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. jest następcą prawnym wskazanego przedsiębiorstwa państwowego. Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 14 lutego 1985 roku dotychczasowa nazwa tego przedsiębiorstwa uległa zmianie na (...). W wyniku podziału, na podstawie zarządzenia nr 50/ORG/89 Ministra Przemysłu, z przedsiębiorstwa państwowego (...) powstało piętnaście przedsiębiorstw państwowych, w tym Zakład (...) z siedzibą w T.. Następnie zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 09 lipca 1993 roku nr 202/ (...)/93 nastąpił podział przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) z siedzibą w T. i przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w T. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna w T.. W dniu 31 grudnia 2004 roku nastąpiło przejęcie Zakładu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w T. przez (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. uchwałą Nadzwyczajnych Zgromadzeń wszystkich spółek łączonych, a następnie na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 31 grudnia 2004 roku, nastąpiła zmiana nazwy na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.. Natomiast w dniu 03 lipca 2007 roku nastąpiła zmiana nazwy (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G..

Dowody:

Statut Zakładów (...) z dnia 11 listopada 1985 r. – k 28-30 akt,

Zarządzenie nr 2/ (...) Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 14 lutego 1985 r. – k. 31 akt,

Pismo Ministra Przemysłu z dnia 10 stycznia 1989 r. – k. 32 akt,

Zarządzenie nr 50/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. – k. 33-36 akt,

Zarządzenie nr 202/URG/93 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r .– k. 37akt,

Postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 2 sierpnia 1993 r. – k. 38-39 i 40 akt,

Wypis z aktu notarialnego rep. A nr (...) z dnia 8 października 1997 r. – k.41-48 akt,

Wypis z aktu notarialnego rep. A nr (...) z dnia 26 listopada 2004 r. – k. 49-67akt,

Odpis pełny z rejestru przedsiębiorców z KRS wnioskodawcy – k. 12-27akt,

Decyzja Wojewody (...) z dnia 8 marca 1996 r. – k. 68-69 akt.

W dacie nabycia przez A. i H. małżonków Z. nieruchomości stanowiących działki numer (...) były na nich opisane powyżej urządzenia przesyłowe i instalacje elektroenergetyczne wchodzące w skład linii energetycznej napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...), linii energetycznej napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz linii energetycznej napowietrznej średniego napięcia 15 kV ST (...). Urządzenia te cały czas znajdują się na przedmiotowych nieruchomościach, cały czas są eksploatowane.

Dowód:

Zeznania uczestnika A. Z. – k. 169v akt

Zeznania świadka Z. S. – k. 109v-110 akt

W dniu 22 maja 2015 roku A. Z. i H. Z. złożyli do Sądu Rejonowego w Chełmnie wniosek o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. na mocy art. 305 ^{( 1)} k.p.c. obciążającej nieruchomości będące ich własnością stanowiące: działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmnie prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na prowadzeniu przez tą nieruchomość łącznie 299,07 mb odcinka linii elektroenergetycznych nadziemnych średniego i niskiego napięci, w tym posadowieniu: 5 słupów; przesyle nimi energii elektrycznej zgodnie z załączonym wyrysem z mapy zasadniczej; dostępie uczestnika postępowania do urządzeń przesyłowych w celu przeprowadzania inspekcji ich stanu, usunięcia wszelkich usterek i awarii, a także konserwacji i remontów, w tym wymiany zniszczonych i zużytych elementów urządzeń jak również ich budowy; prawie przejazdu/przechodu przez nieruchomość, wraz z niezbędnym sprzętem, celem dostępu do urządzeń wskazanych powyżej; ograniczeniu uprawnień wnioskodawców w pasie eksploatacyjnym, wskazanym w załącznikach do niniejszego wniosku, poprzez zakazanie wznoszenia w tym obszarze jakichkolwiek budynków i budowli, prowadzenia prac ziemnych, istotnej zmiany ukształtowania oraz przeznaczenia terenu, jak też dokonywania nasadzeń przez okres 10 lat za wynagrodzeniem 14.057,47 zł. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt I Ns(...) i obecnie jest zawieszona na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

Dowód:

Akta sprawy I Ns (...)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów oraz zeznań świadka Z. S. oraz uczestnika postępowania A. Z.. Dla ustalenia kolejnych właścicieli nieruchomości w okresie eksploatacji linii energetycznych Sąd z urzędu zbadał księgi wieczyste i akta ksiąg wieczystych.

Dokumenty, z których przeprowadzono dowód, stanowiły wiarygodny środek dowodowy, gdyż ich rzetelność i autentyczność nie zostały w toku procesu podważone. Sąd uznał, jedynie iż na podstawie dokumentu w postaci protokołu odbioru technicznego urządzeń elektrycznych nr (...) (k. 78-79), nie można było poczynić ustaleń w niniejszej sprawie, gdyż nie wynika z niego, że dotyczy on urządzeń przesyłowych w postaci linii napowietrznych posadowionych na nieruchomości stanowiących działki numer (...).

Sąd nie znalazł również podstaw, by odmówić wiarygodności zeznaniom świadka Z. S., gdyż były spójne, logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, a poza tym znajdowały potwierdzenie w dokumentach, z których dopuszczono dowód.

Sąd oddalił jako zbędny dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c. a contrario
i art. 278 § 1 k.p.c. a contrario) wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu elektroenergetyki i geodezji, o którego przeprowadzenie wystąpił wnioskodawca (k. 2v). W odniesieniu do biegłego z zakresu elektroenergetyki należy stwierdzić, że lokalizacja linii energetycznych i ich charakterystyka były między stronami bezsporne, natomiast daty wybudowania zostały wykazane dokumentami. W odniesieniu do biegłego z zakresu geodezji wypada podkreślić, że oznaczenie przebiegu służebności na mapie w przypadku jej zasiedzenia nie jest potrzebne, gdyż wystarczy słowny opis przebiegu służebności. Przebieg służebności ma przy tym charakter pochodny wobec przebiegu linii energetycznej, która podlega ewidencji geodezyjnej.

Wnioskodawca wniósł o stwierdzenie nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowych o treści o odpowiadającej służebności przesyłu, szczegółowo opisanych we wniosku.

W myśl art. 292 k.c., służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko
w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy
o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Konstrukcja służebność przesyłu wprowadzona została do polskiego porządku prawnego z dniem 03 sierpnia 2008 roku ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731). Zgodnie z treścią art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć – na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. – prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). W szczególności przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe może być ustanowione wówczas, gdy rzeczone urządzenia przesyłowe już istnieją, jak również wtedy, gdy mają one zostać dopiero posadowione. Tym samym w pierwszym z przypadków, ustanowienie takiej służebności może być co do zasady uznane za usankcjonowanie istniejącego już stanu rzeczy. W myśl art. 305 ⁴ k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. W szczególności znajduje tu zastosowanie art. 292 k.c. stanowiący o możliwości nabycia rzeczonej służebności przez zasiedzenie na rzecz samoistnego posiadacza. Powyższe ma miejsce jednakże tylko wówczas, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Moment powstania urządzenia stanowi przy tym początkową granicę biegu zasiedzenia. Niemniej jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że stan prawny obowiązujący przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu, umożliwiał obciążenie nieruchomości służebnością gruntową odpowiadającą swą treścią służebności przesyłu. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 października 2008 r. (sygn. akt III CZP 89/08, Lex nr 458125) stwierdził, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, a jej nabycie w drodze zasiedzenia następuje przez przedsiębiorcę, a nie na rzecz właściciela nieruchomości władnącej, przy instytucji przesyłu kategoria „nieruchomość władnącej” w ogóle nie występuje, oznaczenie takiej nieruchomości jest więc dla nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu niepotrzebne (por. wyrok SN z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 389/08, Lex 484715; uzasadnienie postanowienia z dnia 26 lipca 2012 r., II CSK 752/11, Lex nr 1218185).

Nabycie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu następuje na zasadach ogólnych w oparciu o przepisy art. 145 k.c. oraz art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. Po wejściu w życie Kodeksu cywilnego terminy zasiedzenia wynosiły 10 lat przy dobrej wierze posiadacza i 20 lat przy jego złej wierze (art. 172 k.c.). Istotna zmiana nastąpiła w dniu 1 października 1990 roku, tj. wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 ze zm.), i polegała na wydłużeniu terminu zasiedzenia do dwudziestu i trzydziestu lat (art. 172 k.c. w aktualnym brzemieniu). Wydłużone terminy zasiedzenia znajdą zastosowanie do biegu zasiedzenia, który rozpoczął się przed wejściem w życie ustawy nowelizującej (art. 9 ustawy). Natomiast do przypadków zasiedzenia, które nastąpiło przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, będą miały zastosowanie dziesięcioletnie i dwudziestoletnie okresy posiadania, przewidziane w art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed tą datą.

Długość terminu zasiedzenia jest zależna od dobrej lub złej wiary posiadacza,
przy czym decydujące znaczenie dla oceny tej okoliczności ma moment objęcia nieruchomości w posiadanie. Zgodnie z utrwalonym poglądem dobra wiara posiadacza oznacza usprawiedliwione okolicznościami przekonanie o przysługiwaniu określonego prawa. Art. 7 k.c. przewiduje domniemanie dobrej wiary. Podkreśla się również, że dla oceny dobrej lub złej wiary posiadacza ma znaczenie zgodność z prawem objęcia cudzej nieruchomości w posiadanie, mająca swe źródło, np. w ustawie z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) czy też ustawie z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (jedn. tekst: Dz.U. z 1954 r. Nr 32, poz. 135 ze zm.). Sąd w obecnym składzie nie podziela kierunku interpretacyjnego zakładającego a priori istnienie dobrej wiary przy obejmowaniu w posiadanie urządzeń przesyłowych. W ocenie Sądu, dostrzec bowiem trzeba, że nawet w poprzednim ustroju społeczno-gospodarczym własność prywatna była dostrzegana i uznawana przez prawodawcę, czego wyrazem było proklamowanie w art. 13 Konstytucji PRL z 1952 r. całkowitej ochrony własności osobistej obywateli. Uwzględniając odmienności wcześniejszego ustroju i znacząco większą rolę państwa, trudno jednak przypisywać organom państwa lub przedsiębiorstwom państwowym brak świadomości wkraczania w sferę własności prywatnej, jeżeli następowało to bez jakiejkolwiek podstawy prawnej. W tym stanie rzeczy nie można wymagać po upływie kilkudziesięciu lat od takich ingerencji od aktualnych właścicieli nieruchomości wykazywania braku podstawy prawnej podejmowanych działań. Przeciwnie, to na następcach prawnych podmiotów naruszających sferę własności powinien ciążyć obowiązek wykazania podstawy prawnej działań podejmowanych przez ich poprzedników. Stanowisko to nabiera szczególnej doniosłości w odniesieniu do działań z końcowych lat istnienia poprzedniego ustroju, gdy rola i świadomość własności prywatnej były nieporównanie większe niż w latach powojennych.

Momentem decydującym o istnieniu dobrej lub złej wiary poprzedników prawnych wnioskodawcy jest chwila przystąpienia do eksploatacji urządzeń przesyłowych, gdyż od tego momentu można mówić o korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia (art. 292 k.c.).

Należy również mieć na względzie, że w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej nie było dopuszczalne zasiedzenie służebności przeciwko Skarbowi Państwa. Zgodnie bowiem z obowiązującym wówczas art. 128 § 1 k.c. własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługiwała niepodzielnie Państwu – zasada jednolitej własności państwowej. Państwo było jedynym właścicielem całego mienia państwowego, niezależnie od tego, w czyim zarządzie mienie to się znajdowało. Państwowym osobom prawnym przysługiwało względem przydzielonych im części mienia ogólnonarodowego szczególnego rodzaju prawo podmiotowe, określane zwyczajowo jako prawo zarządu lub prawo tzw. zarządu operatywnego. Jednak państwowe osoby prawne nie miały żadnych praw podmiotowych do zarządzanego przez nie mienia, które mogłoby przeciwstawić Państwu. Z tej przyczyny skutki związane z samoistnym posiadaniem nieruchomości przez państwowe osoby prawne mogły powstać jedynie na rzecz Skarbu Państwa. Służebność gruntowa zaś jest prawem na rzecz cudzej, a zatem właściciel nieruchomości nie może nabyć przez zasiedzenie służebności na swojej nieruchomości (por. postanowienia SN: z dnia 16 września 2009 r., II CSK 103/09, Lex 530696; z dnia 04 lipca 2014 r., II CSK 551/13, Lex 1504752). Z dniem 1 lutego 1989 roku, w wyniku nowelizacji art. 128 k.c. dokonanej ustawą z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, doszło do uchylenia konstrukcji jednolitej własności państwowej, dzięki czemu państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność. Ustawa ta nie spowodowała jednak przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym – z mocy przepisów kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych – uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostających w ich zarządzie w dniu 01 lutego 1989 roku. Dopiero w dniu 05 grudnia 1990 roku, na podstawie art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) nastąpiło „uwłaszczenie” posiadanych do tej pory przez przedsiębiorstwa państwowe składników mienia państwowego pozostających do tego dnia w ich zarządzie. Zgodnie z ustawą grunty stanowiące własność Skarbu Państwa będące w dniu 05 grudnia 1990 roku w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stały się z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego tych podmiotów, a budynki, lokale i urządzenia wzniesiona na tych nieruchomościach stawały się własnością tych osób prawnych. Pozwala to na przyjęcie daty 05 grudnia 1990 roku, jako terminu początkowego rozpoczynającego bieg zasiedzenia, między innymi posiadanych w tym dniu przez przedsiębiorstwa przesyłowe energetycznych linii (por. postanowienie SN z dnia 04 lipca 2014 r., II CSK 551/13, Lex 1504752).

Przesłankami zasiedzenia służebności gruntowej są zatem: posiadanie służebności polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści służebności oraz upływ oznaczonego w ustawie czasu, czyli 20 lub 30 lat, w zależności od tego czy posiadacz był w dobrej, czy w złej wierze. Bezsporny w sprawie jest fakt, iż wnioskodawca nie posiada innego tytułu prawnego do korzystania z urządzeń przesyłowych usytuowanych na przedmiotowych działkach.

Nie budzi żadnej wątpliwości, iż w przedmiotowej sprawie spełniona została przesłanka polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści służebności. Żadna ze stron postępowania nie kwestionowała lokalizacji linii energetycznych i ich charakterystyki. W ocenie Sądu nie ulega również wątpliwości, że uczestnik w zakresie wszystkich linii energetycznych objętych niniejszym postępowaniem jest następcą prawnym Zakładów (...) - Zakładu (...). Poprzednik prawny wnioskodawcy stał się z mocy samego prawa samodzielnym podmiotem posiadającym prawo do składników mienia państwowego, którym dotychczas jedynie zarządzał w dniu 5 grudnia 1990 roku tj. w dniu w którym na podstawie art. 2 ust 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz.U. nr 79 , poz. 464 ze zm) nastąpiło „ uwłaszczenie” posiadanych do tej pory przez przedsiębiorstwa państwowe składników mienia państwowego pozostających do tego dnia w ich zarządzie. Decyzje uwłaszczeniowe wydane na podstawie z art. 2 ust. 3 cyt. ustawy miały jedynie charakter deklaratywny. Należy podkreślić, iż wnioskodawca załączył do wniosku decyzję Wojewody (...) z dnia 08 marca 1996 roku (GP.II. (...)-2/3/96) wydaną na podstawie wskazanej powyżej ustawy. W uzasadnieniu wyroku z dnia 20 stycznia 2015 roku wydanego w sprawie V CSK 26/14 Sąd Najwyższy podkreślił, że do posiadania służebności stosuje się tylko odpowiednio przepisy o posiadaniu. W literaturze przeważa pogląd, że do posiadania nie stosuje się przepisu art. 349 -351 k.c. a nawet zapatrywanie, że nie stosuje się także przepisu art. 348 k.c. W przypadku zatem posiadania służebności przesyłowej w zasadzie wydanie rzeczy polega na przejęciu przedsiębiorstwa przesyłowego, którego użyteczność jest zwiększana przez korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej ( wyrok SN z 3 stycznia 1969 roku III CRN 271/68, OSNCP 1969, poz. 177). W orzecznictwie przyjmuje się przy tym, że posiadanie jest czynnością faktyczną co oznacza, że wszelkie wypadki uwłaszczenia z mocy ustawy oznaczają jednocześnie przeniesienie posiadania.

Wnioskodawca twierdził, że bieg terminów zasiedzenia służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu, szczegółowo opisanych we wniosku, rozpoczął się najpóźniej co do linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) w dniu 19 września 1980 roku, natomiast odnośnie linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV ST (...) od dnia 30 grudnia 1979 roku.

Ustalenie początku eksploatacji linii energetycznych napowietrznych niskiego napięcia 0,4 kV (...), niskiego napięcia 0,4 kV (...) oraz średniego napięcia 15 kV ST (...) nie jest możliwe. W sposób niewątpliwy można stwierdzić, że linie te były na dzień sporządzenia planów, to jest na dzień 30 grudnia 1979 roku, wybudowane. Linie energetyczne napowietrzne niskiego napięcia 0,4 kV (...) i (...) były poddane kapitalnemu remontowi w 1980 roku, a więc niewątpliwie linie te w tym roku były już wykorzystywane. Natomiast linia energetyczna napowietrzna średniego napięci 15 kV ST (...) była już eksploatowana w 1979 roku, albowiem jak wynika z przedłożonego planu przebiegu tej linii zaprojektowano ją po starej trasie. Właścicielami nieruchomości, przez które przebiegały linie były wówczas osoby fizyczne nieuczestniczące w niniejszym postępowaniu. W niniejszej sprawie według poczynionych ustaleń, wnioskodawca nie legitymował się jakimkolwiek tytułem, na którego podstawie mogło zostać ustanowione na nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe odpowiadające treścią obecnej służebności przesyłu. Wnioskodawca nie udowodnił, by założenie linii energetycznych nastąpiło w ramach powszechnej elektryfikacji (co wymagałoby przedłożenia choćby zarządzenia o powszechnej elektryfikacji przewidzianego w art. 1 powołanej ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli) lub w szczególnym trybie wywłaszczenia (co wymagałoby przedłożenia decyzji zawierającej odpowiednie zezwolenie przewidziane w art. 35 powołanej ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości). Dlatego zdaniem Sądu wnioskodawca nie miał też podstaw przyjmować, że przysługuje mu uprawnienie do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, nie mógł więc zostać oceniony jako posiadacz w dobrej wierze (por. postanowienie SN z 6 września 2013 roku V CSK 440/12 ). Zdaniem Sądu, jeżeli jednak powołujący się na dobrą wiarę wnioskodawca prowadzący profesjonalną działalność na dużą skalę i dysponujący obsługą prawną – wskazał takie dokumenty i przywołał takie okoliczności, które w żaden sposób nie usprawiedliwiają jego przeświadczenia o istnieniu tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, to uznać trzeba, że domniemanie wynikające z art. 7 k.c. zostało wzruszone. W konsekwencji, Sąd przyjął, że przystąpienie do eksploatacji wszystkich linii nastąpiło bez podstawy prawnej, a poprzednikom wnioskodawcy należy przypisać złą wiarę. Zatem nawet przy przyjęciu za prawidłowe wskazanych przez wnioskodawcę początkowych dat biegu terminów zasiedzenia w stosunku do każdej z linii, zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu odnośnie linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) mogłoby nastąpić z upływem dnia 19 września 2010 roku (co budzi wątpliwość również z uwagi na fakt, że w okresie od 10 marca 1986 roku do 09 września 1986 roku właścicielem działki numer (...) był Skarb Państwa), a odnoście linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV (...) i linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV ST (...) z upływem dnia 30 grudnia 2009 roku. W datach tych obowiązywała już konstrukcja prawna służebności przesyłu (art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c.), która została wprowadzona z dniem 03 sierpnia 2008 roku. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 05 lipca 2012 roku wydanego w sprawie IV CSK 606/11 (LEX nr 1218193) stwierdził, że jeżeli termin prowadzący do nabycia służebności w drodze zasiedzenia upłynął przed dniem 03 sierpnia 2008 roku, to sąd stwierdza nabycie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jeżeli zaś okres zasiedzenia upływa po tej dacie, to sąd stwierdza nabycie służebności przesyłu. Należy zatem odróżnić od siebie dwie konstrukcje prawne: „służebność przesyłu” i „służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu”, która mogła zostać nabyta przez zasiedzenie przed dniem 03 sierpnia 2008 roku. Oba prawa mają analogiczną treść oraz pełnią te same funkcje, nie oznacza to jednak, że można je utożsamiać. Odmienna jest przede wszystkim ich podstawa prawna. Dla służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu – art. 145 i 292 k.c., a dla służebności przesyłu art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. Okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem z życie art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności (por. uchwała SN z 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, OSNC 2013 Nr 12, poz. 139).

W niniejszej sprawie istniejący na nieruchomości stan faktyczny wskazuje, że wnioskodawca mógł co najwyżej zasiedzieć jedynie służebności przesyłu, a nie służebności gruntowe o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Sąd z urzędu nie był władny orzec w kwestii stwierdzenia zasiedzenia przez wnioskodawcę służebności przesyłu, w sytuacji, gdy wniosek dotyczył stwierdzenia nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Jedną z zasad rządzących rozstrzyganiem spraw w procesie cywilnym, wyrażoną w art. 321 § 1 k.p.c., jest zakaz wyrokowania ponad żądanie oraz co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, zasada ta ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Oznacza to, że w sprawach, w których postępowanie nieprocesowe jest wszczynane na wniosek, sąd jest związany żądaniami uczestników postępowania. Wyjątkiem od tej zasady jest art. 677 § 1 k.p.c., pozostający w ścisłym związku z regulacją zawartą w art. 670 zdanie pierwsze k.p.c., zgodnie z którą sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Zgodnie z zawartym w art. 610 § 1 k.p.c. odesłaniem do art. 677 k.p.c. zakres niewiązania sądu żądaniem w postępowaniu o stwierdzenia zasiedzenia dotyczy jedynie możliwości określenia innego nabywcy (wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania (zob. uchwała SN 7 sędziów z dnia 11 czerwca 2015 r., III CZP 112/14, Lex nr 1729656)), innej daty nabycia, ewentualnie innego, ograniczonego przedmiotowo, zakresu nabycia. Nie obejmuje natomiast możliwości orzekania o innym przedmiocie, ani o innym prawie, które nie było przedmiotem żądania. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 05 lipca 2012 roku w sprawie IV CSK 606/11, Lex nr 1218193 (por. też uzasadnienie uchwały SN 7 sędziów z dnia 11 czerwca 2015 r., III CZP 112/14, Lex nr 1729656).

Reasumując wnioskodawca domagał się stwierdzenia zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Do dnia 03 sierpnia 2008 roku, kiedy stało się możliwe nabycie przez zasiedzenie służebności przesyłu, nie nastąpiło w niniejszej sprawie nabycie przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, nie upłynął bowiem wymagany trzydziestoletni okres posiadania tych służebności przez wnioskodawcę. Wnioskodawca, działający przez pełnomocnik, nie zmienił swego wniosku, wobec czego Sąd z podanych powyżej względów, na podstawie art. 176 k.c. w zw. z art. 292 k.c., orzekł jak w punkcie I sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. gdyż – mimo sprzeczności interesów stron – Sąd nie dostrzegł podstaw do odstąpienia od ogólnej zasady postępowania nieprocesowego przewidującej ponoszenie przez każdego z uczestników kosztów postępowania związanych ze swoim udziałem w sprawie.

Sędzia Sądu Rejonowego

N. D.