Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2013 r. w Szczecinie

sprawy J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o emeryturę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 września 2012 r. sygn. akt VI U 1050/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 839/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 stycznia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. D. prawa do emerytury w wieku obniżonym, z uwagi na nieudowodnienie przez ubezpieczonego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

J. D. odwołał się od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do świadczenia. W uzasadnieniu wskazał, że wbrew ustaleniom organu rentowego w szczególnych warunkach pracował ponad 15 lat na stanowisku ślusarza w (...) klasy, na stanowisku montera kadłubów okrętowych w Stoczni (...), na stanowisku montera kadłubów okrętowych, samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego oraz ślusarza, ślusarza-spawacza w Stoczni (...). jak również na stanowisku montera kadłubów okrętowych na wydziale produkcyjnym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że poza okresem zatrudnienia w Stoczni (...) na stanowisku montera kadłubów okrętowych w wymiarze 4 lat, 11 miesięcy i 5 dni odmówił uwzględnienia jako pracy w warunkach szczególnych pozostałych wskazywanych przez ubezpieczonego okresów, z uwagi na brak świadectw potwierdzających wykonywanie pracy w warunkach szczególnych w tych okresach.

Wyrokiem z dnia 12 września 2012 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. D. ustalając, że ubezpieczony (ur. w (...) r.) posiada na dzień 1 stycznia 1999 roku łączny staż ubezpieczeniowy 32 lata, 8 miesięcy i 7 dni. J. D. nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego oraz nie pozostaje w stosunku pracy. Od dnia 25 czerwca 2009 roku ubezpieczony ma przyznane prawo do świadczenia przedemerytalnego. Wniosek o emeryturę w wieku obniżonym złożył w organie emerytalnym w dniu 10 listopada 2011 roku.

W okresie od dnia 1 sierpnia 1968 roku do 31 maja 1969 roku J. D. zatrudniony był w Wagonowni I klasy w J. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku rzemieślnika. Ubezpieczony w okresie zatrudnienia pracował w pełnym wymiarze czasu jako ślusarz w ramach odbywania stażu zakończonego egzaminem w zawodzie ślusarz.

W okresie od dnia 6 sierpnia 1969 roku do dnia 4 lipca 1970 roku J. D. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Stoczni (...) na stanowisku montera kadłubów okrętowych, co stanowi 10 miesięcy i 29 dni pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od dnia 29 sierpnia 1970 roku do 31 stycznia 1989 roku J. D. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Stoczni (...) na stanowiskach montera kadłubów okrętowych, samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego, ślusarza i ślusarza-spawacza. Pracą w warunkach szczególnych był wyłącznie okres zatrudnienia na stanowisku montera kadłubów okrętowych, tj. od 29 sierpnia 1970 roku do 28 lutego 1975 roku, co dało łącznie 4 lata, 6 miesięcy i 2 dni stażu pracy w warunkach szczególnych.

Na stanowisku samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego ubezpieczony nadzorował szkolenie uczniów na terenie stoczni. Szkoła zawodowa przygotowywała do zawodu elektryków, stolarzy, kadłubowców, ślusarzy okrętowych i monterów rurociągów okrętowych. Uczniowie pierwszej klasy i pierwszego semestru drugiej klasy mieli zajęcia na warsztatach, a później na terenie stoczni. Praktyki uczniów odbywały się zarówno na nabrzeżach przy pracach wyposażeniowych, jak i w halach, gdzie spawano konstrukcje kadłubów, jak i na pochylniach. Uczniowie mający praktyki w stoczni pracowali po osiem godzin trzy razy w tygodniu. Każdy nauczyciel miał zatem dwie klasy. Do zadań nauczyciela należało wybranie pracownika, z którym będzie pracował uczeń oraz sprawowanie nadzoru nad pracą ucznia. Nauczyciel nie miał obowiązku wykonywać żadnych prac, czasem zdarzało się, że nauczyciel demonstrował sposób wykonania. Ubezpieczony nadzorował szkolenie uczniów klas drugich i trzecich przy montażu kadłubów.

W ramach zatrudnienia na stanowisku ślusarza i ślusarza-spawacza J. D. zajmował się szkoleniem pracowników skierowanych na przekwalifikowanie. Pracę wykonywał w specjalnie wybudowanym budynku, który mieścił się przy bramie stoczni, przy przychodni zakładowej. Ubezpieczony przyuczał pracowników do zawodu ślusarza i spawacza, pokazywał jak należy wykonywać poszczególne czynności, kontrolował prawidłowość ich wykonania. Zdarzało się, że przez cały dzień ubezpieczony zajmował się wyłącznie spawaniem, jednakże z reguły wykonywał na zmianę czynności ślusarza i spawacza.

W okresie od dnia 1 lutego 1989 roku do 29 listopada 1991 roku J. D. zatrudniony był w przedsiębiorstwie (...). Następnie w okresie od dnia 1 kwietnia do 30 maja 1992 roku ubezpieczony zatrudniony był w Usługowym Zakładzie (...), a w okresie od dnia 1 sierpnia 1992 roku do 31 sierpnia 1993 roku w spółce (...). We wszystkich zakładach pracy zatrudniony był na stanowisku ślusarza-spawacza. W ramach swoich obowiązków naprzemiennie zajmował się pracą spawacza i ślusarza.

W okresie od dnia 24 września 1993 roku do 15 sierpnia 2002 roku ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku montera kadłubów okrętowych w Stoczni (...) na stanowisku montera kadłubów okrętowych bezpośrednio przy budowie statków morskich w stoczni (wykaz A, dział III poz. 90 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku). Organ rentowy uwzględnił powyższy okres zatrudnienia w stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych, przyjmując że na dzień 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony udowodnił 4 lata, 11 miesięcy i 5 dni pracy w warunkach szczególnych (wyłączono okresy pobierania zasiłków chorobowych).

Przywołując treść art. 24 ust. 1, art. 32, art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, dalej jako: ustawa emerytalna), a także § 2 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako: rozporządzenie z 1983 r.) Sąd Okręgowy uznał odwołanie J. D. za nieuzasadnione. Zważył przy tym, że w załączniku do rozporządzenia z 1983 r. Wykazie A w dziale III dotyczącym prac w hutnictwie i przemyśle metalowym, pod pozycją 90 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach”. Natomiast w dziale XIV, dotyczącym prac różnych, pod pozycją 12 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”, natomiast pod pozycją 24 wskazano, że pracą w warunkach szczególnych jest praca polegająca na „kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż pracę w warunkach szczególnych, poza okresem uwzględnionym przez organ rentowy, ubezpieczony wykonywał jedynie w okresie od dnia 6 sierpnia 1969 roku do 4 lipca 1970 roku i od dnia 29 sierpnia 1970 roku do 28 lutego 1975 roku. W tym czasie ubezpieczony w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał bowiem obowiązki montera kadłubów okrętowych w stoczni, a zatem wykonywał prace, o których mowa w wykazie A Dział III poz. 90 rozporządzenia z 1983 r., tj. „prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach”. Uwzględnienie tych okresów w stażu pracy w szczególnych warunkach nie dawało jednak łącznie wymaganych ustawą 15 lat, a jedynie 10 lat, 4 miesiące i 6 dni.

Sąd Okręgowy podkreślił, że nie mógł kreować, ponad wykaz prac ujętych w rozporządzeniu z 1983 r., innych prac, jako prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Obowiązki ubezpieczonego jako samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego oraz ślusarza-spawacza nie miały żadnego odniesienia do stanowisk pracy ujętych w wykazie A załącznika do rozporządzenia z 1983 r. Sąd pierwszej instancji zważył wprawdzie, że podczas zatrudnienia na stanowisku samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego, ubezpieczony sprawował nadzór nad uczniami pracującymi w stoczni na nadbrzeżach i pochylniach, jednakże uznał, że z samego faktu wykonywania pracy w trudnych warunkach nie wynika jeszcze, że pracę taką można uznać za pracę w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że jedynymi pracami „nadzorczymi” zaliczonymi do prac w warunkach szczególnych wymienionymi w wykazie A są prace polegające na „kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie” (Wykaz A, Dział XIV poz. 24). Wykonywane przez ubezpieczonego prace w ramach zatrudnienia na stanowisku samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego nie były do nich porównywalne. Ubezpieczony jako nauczyciel nie zajmował się ani kontrolą międzyoperacyjną, ani kontrolą jakości produkcji i usług, nie zajmował się również dozorem inżynieryjno-technicznym nad wykonywaniem prac przy budowie i remoncie statków. J. D. nie nadzorował bowiem prac przy budowie statków, nadzorował wyłącznie prawidłowość przebiegu szkolenia uczniów. W konsekwencji sąd pierwszej instancji uznał, iż mimo że prace nauczyciela wykonywane przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia w stoczni były niewątpliwie pracami o znacznym stopniu uciążliwości, to brak było podstaw do uznania ich za prace wykonywane w warunkach szczególnych. Wykonywanie pracy, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie ustawy emerytalnej.

Podobnie ocenił sąd pierwszej instancji wykonywanie przez ubezpieczonego pracy na stanowisku ślusarza-spawacza w okresie pracy w stoczni, w Wagonowni I klasy w J., w przedsiębiorstwie (...), w Usługowym Zakładzie (...) oraz w spółce (...). Zwrócił bowiem uwagę, że w powoływanym wyżej rozporządzeniu nie uznano za pracę w szczególnych warunkach pracy „ślusarza” czy pracy na stanowisku „ślusarza-spawacza”. W Wykazie A w dziale XIV, pod pozycją 12 rozporządzenia z 1983 r. wskazano wyłącznie, że pracami w szczególnych warunkach są „prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”. Sąd Okręgowy ustalił, że J. D. we wszystkich wymienionych wyżej zakładach pracy pracował jednocześnie jako spawacz i ślusarz. Nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy. W konsekwencji sąd pierwszej instancji przyjął, że brak jest było podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do okresów pracy w szczególnych warunkach tych okresów pracy, w których ubezpieczony w ramach jednego etatu zajmował się nie tylko spawaniem, ale również czynnościami ślusarskimi.

Także pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w stoczni na stanowisku ślusarza-spawacza w okresie od września 1980 roku do 31 stycznia 1989 roku nie zakwalifikował sąd pierwszej instancji jako pracy wykonywanej bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach. Z zeznań ubezpieczonego wynikało bowiem jednoznacznie, że pracę wykonywał w specjalnie wybudowanym budynku, który mieścił się przy bramie stoczni, przy przychodni zakładowej.

Uznając, że J. D. nie spełnił łącznie wszystkich warunków koniecznych do przyznania mu świadczenia, sąd pierwszej instancji oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej ubezpieczonemu prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł J. D. zaskarżając orzeczenie w całości. Skarżący zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść wyroku. Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę orzeczenia poprzez przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury. Jednocześnie apelujący wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka.

J. D. podniósł, że poza ustalonymi przez Sąd Okręgowy 10 latami, 4 miesiącami i 6 dniami pracy w warunkach szczególnych, posiada jeszcze dodatkowe 11 lat i 4 miesiące, co stanowi przesłankę do przyznania mu spornego świadczenia. Apelujący przedstawił zaświadczenie wystawione przez (...) SA Centralę Biuro Zarządu Archiwum (...) w W. Zamiejscowy Wydział we W., w którym stwierdzono, że okres pracy ubezpieczonego w (...), tj. od 1 sierpnia 1968 roku do 31 maja 1969 roku, na stanowisku rzemieślnika, został uznany za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów § 4 rozporządzenia z 1983 r.

Odnośnie pracy w przedsiębiorstwach (...), Usługowy Zakład (...) oraz Echo (...) J. D. podniósł, że mimo określenia stanowiska pracy jako ślusarz-spawacz, wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy jedynie czynności spawacza. Powyższe poza wyjaśnieniami ubezpieczonego może zostać udowodnione poprzez przeprowadzenie dowodu z zeznań zawnioskowanego świadka.

Odnośnie pracy w Stoczni (...) im. A W. apelujący podniósł, że stanowisko samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego, zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela powinno być traktowane jako praca nauczyciela. Zgodnie zaś z § 15 rozporządzenia z 1983 r. inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską jest uważany za wykonującego pracę w szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja J. D. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd drugiej instancji w całości podziela prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, przyjmuje je także jako własne nie widząc potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania. Sąd Apelacyjny miał na względzie, że w sprawie przeprowadzone zostały dowody z dokumentacji emerytalnej ubezpieczonego, a nadto z zeznań świadków i wyjaśnień ubezpieczonego. Sąd Okręgowy w sposób niebudzący wątpliwości dokonał wnikliwej oceny dowodów, czyniąc w oparciu o nie prawidłowe ustalenia faktyczne, za wyjątkiem zakwalifikowania w rozważaniach pracy wykonywanej przez ubezpieczonego na stanowisku sam. instruktora szkolenia zawodowego – jako nauczyciela.

W sprawie nie było wątpliwe, że szczególne warunki pracy w myśl art. 32 i 184 ustawy emerytalnej oraz rozporządzenia z 1983 r. muszą być wykazane w wymiarze co najmniej 15 lat na dzień 1 stycznia 1999 r. Okoliczności tej J. D. jednak nie wykazał.

Wbrew twierdzeniom apelującego okres pracy w przedsiębiorstwach (...), Usługowy Zakład (...) oraz Echo (...) nie mógł zostać zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na łączne wykonywanie czynności ślusarskich i spawalniczych w trakcie zatrudnienia J. D.. Podczas rozprawy w dniu 5 września 2012 roku ubezpieczony wyjaśnił, że „w S. (...) w zasadzie pracowałem jako spawacz, ale wykorzystano również to, że znam się na ślusarstwie i również tą pracę wykonywałem. Okresy spawania i pracy ślusarza były naprzemienne. U pana S. również wykonywałem prace jako ślusarz i spawacz. Podobnie było w spółce (...)” (k. 39). Wyjaśnienia te były składane spontanicznie, pozostają ponadto w zgodzie z dokumentacją pracowniczą zgromadzoną w sprawie. W pliku III akt rentowych (...) znajduje się świadectwo pracy wystawione przez (...) (k. 9), w którym wskazano, że J. D. zatrudniony był jako ślusarz-spawacz; również zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez tego pracodawcę zawiera podobny zapis (k.10). Usługowy Zakład (...) w świadectwie pracy wskazał na zatrudnienie ubezpieczonego w charakterze ślusarza-spawacza (k. 18). (...) sp. z o.o. w S. także zatrudniała J. D. jako ślusarza-spawacza (k. 22). Powyższe znajduje odzwierciedlenie także we wpisach w legitymacji ubezpieczeniowej apelującego, w której na stronach 84 i 96 wskazano, że w wymienionych wyżej zakładach pracy ubezpieczony pracował w charakterze ślusarza-spawacza (k. 70 i 73). Obecne twierdzenia apelującego, jakoby mimo wskazanego w dokumentacji stanowiska pracy faktycznie wykonywał czynności wyłącznie spawalnicze, uznać należy za nieprawdziwe i nakierowane na uzyskanie korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia sądu.

Wnioskowany w apelacji dowód z zeznań świadka, na okoliczność świadczenia przez ubezpieczonego wyłącznie pracy spawacza, podlegał na podstawie art. 381 k.p.c. oddaleniu, ponieważ J. D. mógł powołać powyższy dowód w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i nie wykazał aby potrzeba powołania się na niego wynikła później.

Niezależnie od tego Sąd Apelacyjny wskazuje, że w zasadzie dowody z zeznań świadków, nie mogą, choćby ze względu na znaczny upływ czasu, stanowić wystarczająco pewnego źródła dla rekonstrukcji faktów o rodzaju zatrudnienia i sposobie wykonywania pracy oraz pozostałych niezbędnych okoliczności, w szczególności, gdy dotychczas przedłożone dokumenty tego nie potwierdzają, a zeznania świadków obarczone są znacznym stopniem ogólnikowości. Nie sposób dać obecnie prymatu twierdzeniom osób wykonujących z ubezpieczonym pracę ponad 20 lat temu w sytuacji, gdy sprzeciwia się im treść gromadzonych w przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego, a sporządzanych bieżąco dokumentów. Ponadto Sąd Apelacyjny w Szczecinie konsekwentnie prezentuje stanowisko, zgodnie z którym „prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw podkreśla się, że już tylko zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (wyrok z dnia 20 września 2012 r., sygn. III AUa 374/12, LEX nr 1223476).

W licznym orzecznictwie Sąd Najwyższy stwierdził m.in., że „do czynności związanych ze spawaniem (poz. 12 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nie należą prace ślusarskie, montażowe i malarskie, jeżeli nie są one objęte procesem spawania, a co najwyżej stanowią etap przygotowania do tego procesu lub obejmują czynności wykończeniowe po jego zakończeniu” (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2011 r., sygn. II UK 106/11, LEX nr 1130389). Z załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wykaz A, dział XIV, poz. 12, wynika, że nie chodzi tylko o samo spawanie jako czynność, lecz o prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowowodorowym, co niewątpliwie może dotyczyć też innych czynności, jednak tylko tych, które funkcjonalnie (przedmiotowo) łączą się z pracą przy spawaniu (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 r., sygn. II UK 103/11, LEX nr 1130388, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r. sygn. I UK 192/07).

Zasadnie podkreślił sąd pierwszej instancji, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (co wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r., sygn. II UK 306/07, OSNP z 2009 r., nr 21-22, poz. 290). Praca ślusarza wykonywana naprzemiennie z obowiązkami spawacza uniemożliwia uznanie J. D. okresu zatrudnienia w tym charakterze do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także stanowiska skarżącego, jakoby praca w Stoczni (...) im. A W. w charakterze samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego, powinna być traktowana jako praca nauczyciela, tj. praca w szczególnym charakterze. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę, że art. 32 ustawy emerytalnej stanowi, że: „1. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3.

3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:

5)nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.);

4. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych”.

Sama regulacja art. 32 wskazuje więc, że szczególny charakter posiada jedynie praca osób zatrudnionych w charakterze „nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych”. J. D. nie był pracownikiem pedagogicznym Z angażu ubezpieczonego wynika, że jako szeregowy pracownik stoczni został przeniesiony na stanowisko „instruktora” ze względu na kłopoty zdrowotne, uniemożliwiające pracę na dotychczasowym stanowisku. Aby mieć status nauczyciela w przyzakładowej szkole zawodowej pracownik musiałby zawrzeć stosowną umowę o pracę z Wydziałem Oświaty. Tak w przypadku J. D. nie było.

Ponadto rozporządzenie z 1983 r. w § 15 stanowi, że „nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19, Nr 25, poz. 287, Nr 31, poz. 214 i z 1983 r. Nr 5, poz. 33), określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze”.

Karta Nauczyciela w brzmieniu wskazanym w powyższym przepisie w art. 1 stanowiła, że: „ustawie podlegają:

1) nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni państwowych szkół i innych placówek oświatowych i szkoleniowych, wychowawczych, opiekuńczo-wychowawczych, utworzonych i działających na podstawie ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160, z 1971 r. Nr 12, poz. 115, z 1972 r. Nr 16, poz. 114 i z 1975 r. Nr 45, poz. 234),

2) nauczyciele i wychowawcy placówek leczniczych, leczniczo-wychowawczych i leczniczo-opiekuńczych,

3) nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich, rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych oraz szkół przy zakładach karnych,

4) pracownicy pedagogiczni bibliotek szkolnych i pedagogicznych, ośrodków metodycznych i placówek poradnictwa wychowawczo-zawodowego,

5) nauczyciele zatrudnieni w szkołach, placówkach kształcenia artystycznego dzieci i młodzieży, placówkach wychowawczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych, prowadzonych przez związki spółdzielcze, instytucje i organizacje społeczne prowadzące statutową działalność oświatowo-wychowawczą i kształcenie artystyczne,

6) nauczyciele zatrudnieni w organach administracji państwowej na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w zakresie ustalonym ustawą,

7) nauczyciele zatrudnieni w organizacjach politycznych i społecznych oraz w związkach zawodowych na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w zakresie ustalonym ustawą”.

Karta Nauczyciela nie obejmowała zatem instruktorów praktycznej nauki zawodu, ta grupa zawodowa objęta została przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku dopiero na podstawie ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2000 r., nr 19, poz. 239). Dodany wówczas do art. 1 ust. 2 pkt 4 stanowił, że: „ustawie podlegają również, w zakresie określonym ustawą:

4)pracownicy zatrudnieni u pracodawców nie wymienionych w ust. 1 i ust. 2 pkt 1-3, pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej nauki zawodu, posiadający kwalifikacje określone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli”.

Nie zasadnym jest zatem twierdzenie apelującego, że zgodnie z § 15 rozporządzenia z 1983 r. stanowisko samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego powinno być uważane za pracę w szczególnym charakterze. Zatrudnienie ubezpieczonego w stoczni na stanowisku samodzielnego instruktora szkolenia zawodowego nie mieści się w dyspozycji art. 32 ust. 1 i 3 pkt 5 ustawy emerytalnej w zw. z § 15 rozporządzenia z 1983 r. Na potwierdzenie tej tezy przytoczyć można stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z 23 stycznia 1986 r. (sygn. III UZP 56/85, OSNC z 1986 r., nr 12, poz. 203), w którym stwierdzono, że: „nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r., określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do pierwszej kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego pracę w szczególnym charakterze. Nabycie więc prawa do emerytury na podstawie tego przepisu uzależnione zostało od dwóch podstawowych warunków: praca wykonywana przez nauczyciela powinna być określona w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r., ponadto zaś praca taka w myśl ustawy powinna kwalifikować się do pierwszej kategorii zatrudnienia. Dopiero wtedy nauczyciel uważany jest w rozumieniu § 15 rozporządzenia za wykonującego pracę w szczególnym charakterze”.

Niezależnie od powyższych argumentów Sąd Apelacyjny wskazuje, że na potrzeby ustalania prawa do emerytury w wieku obniżonym - stażu pracy w szczególnych warunkach (monter kadłubów okrętowych) nie można łączyć z pracą w szczególnym charakterze (nauczyciel). W uchwale z dnia 29 września 2005 r. (sygn. II UZP 10/05, OSNP z 2006 r., nr 1-2, poz. 21) Sąd Najwyższy stwierdził, że: „rozporządzenie rozróżnia zatrudnienie w szczególnych warunkach i zatrudnienie w szczególnym charakterze, przewidując nadto możliwość doliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A, okresów pracy górniczej, okresów zatrudnienia na kolei, a także pracy lub służby bliżej wymienionych w § 5-10 rozporządzenia. Z powyższego wynika więc, że zaliczenie innych okresów pracy, w tym pracy pedagogicznej, nie jest możliwe (...) ze względu na charakter omawianego świadczenia (wcześniejsza emerytura) - przepisy rozporządzenia należy wykładać ściśle”. Co więcej nie można dokonywać zliczenia różnych okresów pracy w szczególnych warunkach, w związku z różnymi wymogami, od spełnienia których rozporządzenie uzależnia przyznanie świadczenia (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2002 r., II UKN 53/01, OSNP 2003 nr 23, poz. 576).

Nabywaniu uprawnień emerytalnych z tych tytułu pracy w szczególnym charakterze i pracy w szczególnych warunkach służą odrębne kryteria. Jednoznaczne w tym przedmiocie orzecznictwo wskazuje, że zakazane jest zaliczanie do okresów pracy w szczególnych warunkach okresów pracy nauczyciela ( a contrario: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 maja 2008 r., sygn. SK 9/07, OTK-A z 2008 r., nr 4, poz. 60; jak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005 r., sygn. II UZP 137/04, OSNP z 2005 r., nr 15, poz. 234). Zawarte w § 15 rozporządzenia z 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego odesłanie do stosowania, przy nabywaniu prawa do emerytury nauczycielskiej, zasad określonych w § 4 tego rozporządzenia należy odczytywać wyłącznie w kontekście oceny spełnienia przesłanek wieku i stażu (tak w: Ustawa o emerytura i retach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz. pod red. K. Antonowa, wyd. ABC, 2009 rok).

Odnośnie zatrudnienia J. D. w Wagonowni I klasy w J. w okresie od 1 sierpnia 1968 roku do 31 maja 1969 roku (tj. 9 miesięcy) sąd drugiej instancji zważył, że okres ten, który może zostać uznany na podstawie przedłożonego przez apelującego zaświadczenia z 30 lipca 2012 roku za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jest zbyt krótki, aby umożliwił uzyskanie co najmniej 15-letniego stażu uprawniającego do emerytury w wieku obniżonym.

O uprawnieniu do wcześniejszej emerytury decyduje łączne spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 32 ustawy emerytalnej. J. D. nie legitymuje się odpowiednio długim okresem pracy w warunkach szczególnych, a zatem wyrok Sądu Okręgowego i poprzedzająca go decyzja organu rentowego są prawidłowe. Apelacja nie doprowadziła do postulowanej zmiany zaskarżonego wyroku i na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu przez Sąd Apelacyjny.

SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek