Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 5 kwietnia 2013 roku (data prezentaty), doprecyzowanym w dniu 23 kwietnia 2013 roku (data prezentaty) D. K. vel P. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla (...) kwoty 100 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu (k. 3). Ponadto powód wniósł o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu i zwolnienie go od kosztów sądowych w całości.

W uzasadnieniu wskazał, iż żądana kwota stanowi naprawienie szkody wynikłej z przewlekłości postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym dla (...), IV Wydział Karny, sygn. akt IV K 2302/06. D. K. vel P. podał, iż opieszałe działania Sądu naruszyły jego prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Powód powołał się na ustawę z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Powód wskazał, że w trakcie przedmiotowego postępowania odbywał karę pozbawienia wolności w innej sprawie, a toczące się postępowanie pozbawiło go możliwości skorzystania z przysługujących osadzonym przywilejów – możliwości zatrudnienia, uzyskiwania przepustek, skorzystania z instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia, ewentualnego odbywania kary w systemie półotwartym. Powód podał, że został pozbawiony możliwości podjęcia pracy, a brak środków finansowych „zmusił go do usługiwania innym skazanym”, co naruszyło jego godność. Podniósł, że przewlekłość postępowania nie była wynikiem jego zawinionego zachowania.

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2013 roku referendarz sądowy w tutejszym Sądzie zwolniła powoda od kosztów sądowych w części, a mianowicie od opłaty od pozwu (k. 34-35).

Pismem z dnia 3 grudnia 2013 roku (data prezentaty), w odpowiedzi na pozew, Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu wskazał, iż w sprawie o sygn. akt IV K 2302/06 nie nastąpiła przewlekłość.

Pozwany podniósł, że wydłużony czas oczekiwania na kolejne terminy rozprawy miał charakter obiektywny - nadmierne obciążenie sędziów pracą, będące wynikiem ówczesnej reorganizacji pracy Sądu.

Ponadto zdaniem pozwanego, upatrując podstawę odpowiedzialności pozwanego w przepisie art. 417 § 1 k.c., powód w żaden sposób nie udowodnił rzekomej szkody i związku przyczynowego między rzekomą szkodą a zdarzeniem szkodzącym zaistniałą przewlekłością postępowania. Pozwany podkreślił również, że po zwolnieniu powoda z zakładu karnego w dniu 24 stycznia 2009 roku nie wziął on udziału w żadnej z kolejnych rozpraw a postępowanie kontynuowane było na podstawie art. 376 § 1 i 2 k.p.k.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 czerwca 2006 roku do Sądu Rejonowego dla (...) wpłynął akt oskarżenia przeciwko powodowi o czyn z art. 297 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. (k. 61-68).

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2006 roku połączono do wspólnego rozpoznania w/w sprawę z inną sprawą toczącą się przeciwko powodowi.

W dniu 24 października 2008 roku odbyło się posiedzenie, na którym został dopuszczony dowód z opinii dwóch biegłych lekarzy psychiatrów na okoliczność ustalenia stanu zdrowia powoda oraz został w/w wyznaczony obrońca z urzędu (k. 59-60).

W dniu 22 grudnia 2008 roku odbyła się rozprawa, na której przesłuchano powoda. Rozprawa została odroczona m.in. z uwagi na konieczność przesłuchania świadków oraz uzyskania informacji od Banku (...) S.A. (k. 54-55).

Następnie w dniu 16 marca 2009 roku odbył się kolejny termin rozprawy, na którym przesłuchano dwóch świadków. Rozprawę odroczono celem kontynuowania postępowania dowodowego (k. 52-53).

W dniu 22 lipca 2009 roku odbyła się kolejna rozprawa, na której przesłuchano dwóch świadków. Rozprawę odroczono celem kontynuowania postępowania dowodowego (k. 49-51).

Z uwagi na niestawiennictwo obrońcy powoda rozprawa z dnia 23 września 2009 roku została odroczona (k. 48).

Na rozprawie w dniu 9 listopada 2009 roku przesłuchano dwóch świadków i celem uzupełnienia postępowania dowodowego (celem przesłuchania świadka, uzyskania żądanej od Banku (...) S.A. informacji) odroczono termin rozprawy.

Kolejny termin rozprawy w dniu 8 grudnia 2009 roku został odroczony z uwagi na brak dowodu doręczenia wezwania powodowi (k. 44).

Natomiast na termin rozprawy w dniu 19 stycznia 2010 roku nie stawił się wezwany świadek – rozprawę odroczono (k. 43).

W dniu 26 lutego 2010 roku odbył się kolejny termin rozprawy, na którym przesłuchano świadka, jednak z uwagi na brak żądanej już uprzednio kilkukrotnie informacji od (...) S.A. została ona odroczona (k. 41-42.

Z uwagi na konieczność uzyskania dodatkowych informacji z (...) S.A. i (...) w dniu 20 kwietnia 2010 roku została odroczona kolejna rozprawa (k. 40).

Z powodu konieczności uzyskania informacji z Centralnego Zarządu Służby Więziennej o okresach pozbawienia wolności powoda, jak też konieczności uzyskania dodatkowych dokumentów i informacji z Urzędu Skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rozprawa z dnia 27 maja 2010 roku została odroczona.

Rozprawa z dnia 9 sierpnia 2010 roku została odroczone celem kontynuowania postępowania dowodowego, w tym uzyskania informacji z Urzędu Skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (k. 31).

Z uwagi na usprawiedliwioną nieobecność sędziego referenta w dniu 4 października 2010 roku sprawa została zdjęta z wokandy, natomiast termin rozprawy w dniu 2 grudnia 2010 roku został odroczony z uwagi na brak dowodu doręczenia wezwania powodowi.

W dniu 11 stycznia 2011 roku odbył się kolejny termin rozprawy, na którym doszło do zamknięcia przewodu sądowego, wysłuchania głosów stron i odroczenia wydania wyroku do dnia 17 stycznia 2011 roku z uwagi na zawiły charakter sprawy (k. 28-30).

Następnie w dniu 17 stycznia 2011 roku wznowiono przewód sądowy wobec konieczności uprzedzenia stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych powodowi.

W dniu 2 marca 2011 roku odbył się kolejny termin rozprawy, na którym Sąd pouczył strony o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych powodowi, po czym doszło do ponownego zamknięcia przewodu sądowego i wysłuchania głosów stron. Sąd postanowił odroczyć ogłoszenie wyroku do dnia 8 marca 2011 roku (k. 26-27).

Ogłoszenie wyroku nastąpiło 8 marca 2011 roku (k. 24).

Obrońca oskarżonego złożył w dniu 4 maja 2011 roku apelację. W dniu 26 września 2011 roku Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt IX Ka 533/11 utrzymał w mocy zaskarżony wyrok z dnia 8 marca 2011 roku.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów.

Dokumentacja zebrana w toku postępowania nie budziła wątpliwości Sądu orzekającego. Żadna ze stron nie podważyła prawdziwości dokumentów w sprawie, stąd Sąd nie znalazł podstaw, by odmówić im mocy dowodowej i uczynił je bazą dla ustaleń faktycznych niniejszej sprawy.

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, o ile przyznanie nie budzi wątpliwości. Stosownie do treści art. 230 k.p.c., gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód dochodzi zadośćuczynienia w kwocie 100 000 zł, wskazując że w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla (...) doszło do przewlekłości, a przewlekłość ta skutkowała naruszeniem jego godności. Powód wskazał, iż w trakcie toczącego się postępowania odbywał karę pozbawienia wolności w innej sprawie, a trwające blisko 5 lat postępowanie pozbawiło go możliwości skorzystania z przysługujących osadzonym przywilejów – możliwości zatrudnienia, uzyskiwania przepustek, skorzystania z instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia, ewentualnego odbywania kary w systemie półotwartym. Powód podniósł, że został pozbawiony możliwości podjęcia pracy, a brak środków finansowych „zmusił go do usługiwania innym skazanym”, co naruszyło jego godność.

W kontekście przedstawionego przez powoda stanu faktycznego należało rozważyć przesłanki odpowiedzialności pozwanego na gruncie art. 417 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Należy zauważyć, że jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka.

Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych – w niniejszej sprawie dla ustalenia odpowiedzialności Sądu Rejonowego dla (...), konieczne jest zaistnienie trzech przesłanek: niezgodnego z prawem działania lub zaniechania (bezprawne działanie lub zaniechanie), szkody i związku przyczynowego.

Dopiero zaistnienie tych trzech przesłanek warunkuje odpowiedzialność Skarbu Państwa.

Analiza akt o sygn. IV K 2302/06 wskazuje, że postępowanie sądowe w tej sprawie toczyło się prawidłowo, a wszystkie czynności były podejmowane przez Sąd Rejonowy dla (...) terminowo, bez zbędnej zwłoki.

Terminy rozpraw były odraczane m.in. z uwagi na niestawiennictwo obrońcy powoda, niestawiennictwo świadków, to znów ze względu na brak dowodu doręczenia wezwania powodowi. Sąd Rejonowy dla (...) niewątpliwie nie miał wpływu na te czynniki.

Sąd odraczał rozprawy głównie celem kontynuowania postępowania dowodowego – przesłuchania świadków, uzyskania informacji od różnych instytucji. Przerwy między kolejnymi terminami rozpraw nie były co do zasady dłuższe niż trzy miesiące.

Podkreślić należy, iż ustalenie zaistnienia przewlekłości postępowania nie jest zależne jedynie od upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, a jest wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego do podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami przewidującymi prowadzenie określonych procedur. Przewlekłość zachodzi bowiem, gdy jakieś zdarzenia czy stany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się. Jest to, co oczywiste, pojęcie względne, a zatem zawsze musi być odnoszone do konkretnych realiów sprawy i przyjętego trybu postępowania. Jedynie nadmierne odstępstwa od czasu koniecznego do wykonania określonych czynności sądowych mogą być uznawane za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki.

W niniejszej sprawie należy mieć również na uwadze wielkość referatu sędziów w w/w Sądzie czy skomplikowany charakter sprawy.

Wobec powyższego brak podstaw do uznania, iż działanie Sądu Rejonowego dla (...) było działaniem niezgodnym z prawem.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie zachodzą również przesłanki do skutecznego domagania się przez powoda roszczeń wobec pozwanego na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c.

Zgodnie z art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Zgodnie zaś z art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Wskazać należy, iż bezprawne naruszenie sfery dóbr osobistych jest przesłanką ich ochrony. Naruszenie dobra osobistego polega już na samym przekroczeniu zakreślonej w art. 24 § 1 k.c. granicy zagrożenia dobra osobistego, ale dla powstania roszczenia uprawnionego konieczna jest wskazana bezprawność. Konstrukcja domniemania bezprawności wyrażona w tym przepisie przenosi jednak ciężar dowodu braku bezprawności na podmiot naruszający sferę zakreśloną treścią osobistych praw podmiotowych.

Jak wskazano powyżej analiza akt sprawy o sygn. IV K 2302/06 wskazuje, że postępowanie sądowe w tej sprawie toczyło się prawidłowo, a wszystkie czynności były podejmowane terminowo, bez zbędnej zwłoki. Nie można przyjąć, że działanie organu ścigania, które zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku, było działaniem bezprawnym. W sprawie o sygn. akt IV K 2302/06 podejmowanych był szereg czynności, toczyło się postępowanie dowodowe, wpłynęły liczne pisma procesowe, przeprowadzono między innymi dowód z opinii biegłego wpływający na wydłużenie postępowania.

Powód nie udowodnił również szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem sprawczym (bezprawnym zachowaniem pozwanego) a szkodą. Powód nie wykazał bowiem, że utrata przywilejów, jakie wymienia w pozwie, była rzeczywiście związana z „przewlekle prowadzonym postępowaniem”. Wskazać m.in. należy, iż o uzyskaniu owych przywilejów decyduje sąd penitencjarny, a dobrodziejstwa przewidziane w kodeksie karnym wykonawczym, na jakie powód się powołuje, mają charakter fakultatywny.

Nadto powód nie wykazał, że gdyby sprawa prowadzona przed Sądem Rejonowym dla (...) zakończyła się wcześniej, to uzyskałby przywileje, które przysługują osadzonym.

Subiektywne przekonanie powoda, że postępowanie karne prowadzonego w jego sprawie toczyło się przewlekle nie przesądza o zasadności zarzutu przewlekłości postępowania oraz zarzutu utraty przywilejów przewidzianych dla osadzonych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości.

Odnosząc się do wniosku pełnomocnika powoda o odroczenie terminu rozprawy, która odbyła się 24 lutego 2015 roku należy wskazać, iż wniosek ten jako niespełniający warunków określonych w art. 214 k.p.c. podlegał oddaleniu.

Zgodnie bowiem z art. 214 § 1 k.p.c. rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Rozprawa ulega odroczeniu jedynie z przyczyny wymienionych w tym artykule.

W niniejszej sprawie pełnomocnik wniósł o odroczenie rozprawy celem zapoznania się z aktami sprawy. W ocenie Sądu w/w przyczyna nie uzasadniała odroczenia rozprawy.

Sąd orzekł o kosztach procesu odpowiednio do wyniku sporu w oparciu o przepisy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa koszty zastępstwa procesowego przyznane Skarbowi Państwa w sprawie, w której zastępstwo procesowe Skarbu Państwa wykonuje Prokuratoria Generalna przysługują Skarbowi Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Wobec powyższego koszty te, w kwocie 3 600 zł, winny być zasądzone od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.