Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Małgorzata Wąchała

po rozpoznaniu w dniu 17.05.2016 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. K. i R. M.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W.

o ustalenie nieważności uchwał

I. umarza postępowanie w sprawie w zakresie żądania ustalenia nieważności uchwały rady nadzorczej pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej nr (...) (...) z dnia 22.02.2012 r. w punkcie VI;

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od powodów na rzecz pozwanej po 188, 50 zł kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powodowie S. K. i R. M. wystąpili przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. o ustalenie nieważności, ewentualnie uchylenie uchwały Zgromadzenia Przedstawicieli Członków z dnia 27.05.1994 r. nr (...) pkt 4 oraz uchwały Rady Nadzorczej z dnia 22.02.2012 r., nr (...), a także o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu.

Powodowie wskazali, że uchwała ZPC podjęta została w 1994 r. z rażącym naruszeniem prawa – art. 235 § 1 ustawy – Prawo spółdzielcze z 1982 r. i jest nadal sprzeczna z art. 17 ¹⁴ oraz art. 52 ust. 3 usm, co potwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku w sprawie V CSK 403/10. Ze względu na niezakończony proces przenoszenia praw do nieruchomości na osiedlu (istnieje jeszcze roszczenie mieszkańców tego osiedla do praw do majątku wspólnego użytkowanego wyłączne przez nich) podnoszona może być przeciw spółdzielcom w postępowaniu uwłaszczeniowym. Wbrew oczywistemu zapisowi art. 40 usm Spółdzielnia przez lata nie dokonała przeniesienia praw na mieszkańców osiedla w odniesieniu do majątku wspólnego wyłącznie przez nich użytkowanego, tj. drogi osiedlowej, sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i oświetlenia zewnętrznego. Uchwała wykorzystywana jest przez organy spółdzielni do nagonki na grupę spółdzielców. Wypowiedzi pod adresem członkom z ul. (...) na walnych zgromadzeniach członków naruszają dobra osobiste powodów, wobec czego mają interes prawny w usunięciu uchwały z obrotu prawnego.

Jeżeli chodzi o zaskarżoną uchwałę Rady Nadzorczej, powodowie wskazali, że uchybia ona dyspozycjom ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Uchwała komasuje wszystkie składniki kosztów (tiret 1-4) w jedną pozycję opłata pod nazwą „służebność gruntowa”. Pojęcie to budzi zastrzeżenia w odniesieniu do stosunków spółdzielczych. Poza tym grunty dróg wewnętrznych są przedmiotem roszczenia spółdzielców z osiedla przy ul. (...) o przeniesienie praw zgodnie z art. 40 usm. Zapis komasuje zależne i niezależne składniki kosztów, przez co uniemożliwia stosowanie art. 4 ust. 7 i 7 ¹ usm.

W pkcie VIa spółdzielnia bezprawnie rozporządziła cudzą wierzytelnością (tj. środkami członków spółdzielni na funduszu uwłaszczeniowym) – wyrok SN z dnia 30.11.2003 r., V CKN 1609/00. Fundusz ten gromadzony przez członków jako zaliczka na wykup gruntów (działek, na których stoją ich budynki/lokale) w celu przeniesienia, zatem zgromadzone na nim i niewydatkowane środki powinny być zwrócone spółdzielcy. Spółdzielnia zwlekała (nawet do dwóch lat) ze zwrotem, by w końcu podjąć uchwałę o przeznaczeniu części tych środków na pokrycie rzekomych zobowiązań z tytułu kosztów utrzymania terenów wspólnych spółdzielni. Zobowiązanie takie jednak – wprowadzone rok po zamknięciu konta funduszu uwłaszczeniowego, kiedy już dawno środki powinny być zwrócone spółdzielcy – jest innym rodzajowo zobowiązaniem i nie mogą być z niego dokonywane kompensaty bez zgody właściciela środków.

W pkcie VIb uchwała w sposób absolutnie niezrozumiały wiąże rozliczenie funduszu z okresem członkostwa w Spółdzielni.

W pkcie VIIb uchwała powtórnie wprowadza pozycję kosztową „konserwacja i remonty części wspólnych w Spółdzielni”.

W odpowiedzi na pozew z dnia 26.05.2015 r. (k. 54-58) pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Odnosząc się do żądania ustalenia nieważności uchwały ZPC nr (...) pkt 4 z dnia 27.05.1994 r. pozwana podniosła, iż żaden z powodów nie wykazał interesu prawnego w ustaleniu nieważności tej uchwały. Uchwała dotyczy zbycia – na rzecz właścicieli i użytkowników domków jednorodzinnych własności działki (...) o pow. 2 774, 30 m ^{( 2)}. Celem tej uchwały było przeniesienie własności gruntu pod domkami jednorodzinnymi w zabudowie szeregowej (i gruntu otaczającego te segmenty) na osiedlu przy ul. (...) we W. na rzecz osób, którym przysługiwały spółdzielcze własnościowe prawa do lokali na tych segmentach. W roku 2000 dokonano podziału geodezyjnego, na podstawie którego działki wymienione w uchwale zostały podzielone na mniejsze – odpowiadające terenowi użytkowanemu wyłącznie przez właścicieli konkretnych segmentów. Obaj powodowie wyrokami Sądu stali się właścicielami gruntu pod należącymi do nich segmentami, wobec czego nie mają już ani interesu prawnego ani faktycznego w ustaleniu nieważności tej uchwały.

Nadto wskazała, że nawet gdyby grunt nie był jeszcze przekształcony powodowie nie mieliby interesu prawnego w żądaniu uchylenia uchwały, albowiem przysługiwałoby im dalej idące roszczenie o przekształcenie prawa (z którego zresztą obaj skorzystali). W analogicznej sprawie I C 999/08 (dotyczącej tej samej uchwały, ale z powództwa innego członka pozwanej Spółdzielni) – Sąd Okręgowy wydał dnia 07.04.2009 r. wyrok oddalający powództwo.

Odnosząc się zaś do żądania ustalenia nieważności uchwały Rady Nadzorczej nr (...) (pkt 4 pozwu) pozwana podniosła przede wszystkim, że uchwała ta jest zgodna z prawem, zatem nie ma podstaw do ustalenia jej nieważności, a nadto powodowie nie mają interesu prawnego w ustaleniu jej nieważności. Nadto powodowie nie sprecyzowali, w jakim zakresie żądają ustalenia nieważności tej uchwały, albowiem w petitum pozwu wskazali całą uchwałę, natomiast z uzasadnienia wynika, iż ich zarzuty zmierzają do podważenia punktów I, VIa i b oraz VII b.

Pozwana wyjaśniła, iż sukcesywnie w latach 2004-2008 prowadziła proces przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów w prawo własności terenów zabudowanych budynkami mieszkalnymi. Wprowadzona opłata na tzw. fundusz uwłaszczeniowy przeznaczona była na sfinansowanie nabycia prawa własności gruntów, jak również utrzymanie terenów wspólnych (z prawem wieczystego użytkowania – nieprzekształconych w prawo własności). Po okresie przekształceń praw do gruntu i po ostatecznym ustaleniu kosztów nabycia prawa własności gruntu dla każdej nieruchomości wydzielono odrębnie pozycje:

- opłata na nabycie prawa własności – gdyż dla każdej nieruchomości obowiązywała różna wartość do spłaty ceny nabycia gruntu od gminy (np. różna powierzchnia gruntu ),

- opłata na utrzymanie terenów wspólnych.

Dla członków zamieszkujących przy ul. (...) opłatę na utrzymanie terenów wspólnych wprowadzono jako odrębną (a nie nową) pozycję od 01.03.2011 r. zgodnie z uchwałą nr (...) z 27.01.2011 r. w związku z uchwałą nr (...) z 27.05.2010 r.(opłata nie dotyczy osób z ul. (...) nie będących członkami). Opłatę za okres poprzedzający (dot. (...)) rozliczono z funduszem uwłaszczeniowym – zgodnie z uchwałą Rady Nadzorczej nr (...) z 22.02.2012 r. Rozliczenie było możliwe po zakończeniu procesów sądowych. O wynikach rozliczenia użytkownicy domków jednorodzinnych zostali poinformowani odrębnie w pismach (...) z 25.06.2012 r. Powiązanie rozliczenia funduszu uwłaszczeniowego z opłatą za tereny wspólne z okresem członkostwa wiąże się z faktem, że opłata za tereny wspólne nie dotyczy osób z ul. (...) niebędących członkami spółdzielni (uchwała Rady Nadzorczej nr (...) z 22.02.2012 r. - punkt VI) – obecnie nazwana „opłata za tereny spółdzielni”.

Odnosząc się do zarzutu powtórnego obciążenia (w pkt VII b) pozwana wskazała, że w żadnym wypadku nie występują „powtórne” obciążenia, tj. koszty terenów wspólnych nie są ujęte w pozycji opłaty na finansowanie kosztów administrowania. Kalkulacja tej pozycji opłat obejmuje w szczególności:

- koszty osobowe,

- koszty zakupu, materiały biurowe,

- koszty BHP pracowników,

- koszty utrzymania pomieszczeń administracji,

- koszty zarządu wg podziału kosztów zgodnie z budżetem,

- pozostałe koszty: przejazdy miejscowe, koszty związane z badaniem bilansu, lustracją, nadzory autorskie, programy komputerowe, ogłoszenia prasowe, prenumeraty lit. fachowej.

Uchwała Rady Nadzorczej nr (...) z 22.02.2012 r. w punkcie I wprowadza od 01.03.2012 r. jedną opłatę za drogi wewnętrzne obejmującą:

- podatek od nieruchomości w części dotyczącej gruntów, opłatę z tytułu wieczystego użytkowania gruntu,

- oświetlenie zewnętrzne,

- administrowanie w zakresie rozliczeń opłat za drogi wewnętrzne,

- konserwację i remonty dróg wewnętrznych wraz z urządzeniami w drodze.

Ponadto zapis w/w uchwały nie wyklucza odrębnego ewidencjonowania kosztów, a w związku z tym sporządzania ich kalkulacji. Podstawą wprowadzenia i zatwierdzenia przez Radę Nadzorczą tej opłaty było przedstawienie kalkulacji.

Przepis art. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie precyzuje, jak ustalać udział użytkowników mieszkań, segmentów w opłacaniu kosztów eksploatacji, jak również w jaki sposób należy określić udział w opłacaniu kosztów eksploatacji i utrzymania nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni. Biorąc pod uwagę ostatni fragment art. 4 mówiący o uiszczaniu opłat zgodnie z postanowieniami statutu, który może dotyczyć wszystkich wymienionych w tym przepisie obowiązków użytkowników mieszkań, segmentów – regulacje dotyczące tych rozliczeń są zawarte w Statucie spółdzielni (§ 67 ust. 9).

W postanowieniu z dnia 17.04.2013 r., ICSK 434/12, Sąd Najwyższy stwierdził, iż: „Nałożenie na właścicieli domów jednorodzinnych obowiązku uiszczenia opłaty za korzystanie z tych elementów mienia spółdzielni, które jest niezbędne do prawidłowego korzystania z nieruchomości – wynika z założenia ustawodawcy, że korzystanie z tych elementów infrastruktury powinno być zagwarantowane.”.

Sformułowanie użyte w nawiasie w/w uchwały „służebność gruntowa” zostało zastosowane jako rozwiązanie docelowe w sytuacji rezygnacji z członkostwa w spółdzielni właścicieli domków jednorodzinnych – co wynika ze Statutu (§ 8 ust. 9). W ten sposób Rada Nadzorcza zabezpieczyła prawo właścicieli domków jednorodzinnych do korzystania z tej drogi także w przyszłości – po zawarciu indywidualnych umów z poszczególnymi właścicielami. Pozycja konserwacja i remonty części wspólnych nie jest pozycją opłaty na finansowanie kosztów administracyjnych.

Pozwana wskazała, iż rozliczenie funduszu uwłaszczeniowego jest ściśle związane z członkostwem, bo członkowie powinni (formalnie muszą) partycypować w tworzeniu funduszu uwłaszczeniowego na wykup terenów stanowiących mienie wspólne – wszystkich członków. Obecnie ten fundusz został zawieszony i członkowie z ul. (...) nie są obciążani zaliczkami na taki fundusz.

W piśmie z dnia 02.07.2015 r. (k. 80) powód S. K. w odniesieniu do uchwały nr (...) pkt 4 z dnia 27.05.1994 r. podniósł, że swój interes prawny opiera na prawie do ochrony dóbr osobistych na podstawie art. 23 i 24 kc. Uchwała ta jest pretekstem do publicznego szkalowania powodów przed pozostałymi członkami spółdzielni; ma to miejsce na zebraniach członków oraz na łamach Gazety (...). Ta bezprawna uchwała była punktem wyjścia do rozpętania nagonki na spółdzielców z tego osiedla, co trwa do dzisiaj. W odniesieniu do uchwały Rady Nadzorczej nr (...) podniósł, że nieprawdziwe jest twierdzenie pozwanej, jakoby fundusz uwłaszczeniowy przeznaczony był na wykup prawa własności gruntów i utrzymanie terenów wspólnych.

W piśmie z dnia 18.07.2015 r. (k. 87) powód R. M. w odniesieniu do uchwały nr (...) pkt 4 z dnia 27.05.1994 r. podniósł, że swój interes prawny opiera na prawie do ochrony dóbr osobistych na podstawie art. 23 i 24 kc. Uchwała ta była podjęta niezgodnie z prawem spółdzielczym z 1982 r., jak również z zasadami współżycia społecznego. Ta bezprawna uchwała była punktem wyjścia do rozpętania nagonki na spółdzielców z tego osiedla, co trwa do dzisiaj. W odniesieniu do uchwały Rady Nadzorczej nr (...) podniósł, że nieprawdziwe jest twierdzenie pozwanej, jakoby fundusz uwłaszczeniowy przeznaczony był na wykup prawa własności gruntów i utrzymanie terenów wspólnych.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 15.02.2016 r. wydanym na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 kpc Sąd Okręgowy zniósł dotychczasowe postępowanie i odrzucił pozew w zakresie zgłoszonego jako żądanie ewentualne żądania uchylenia uchwały Zgromadzenia Przedstawicieli Członków pozwanej Spółdzielni nr (...) (...) z dnia 27.05.1994 r. oraz uchwały Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni nr (...) (...) z dnia 22.02.2012 r.

Na rozprawie w dniu 17.05.2016 r. powodowie podtrzymali żądanie pozwu. Podali, że byli członkami Spółdzielni w 1994 r., a także, iż uchwała ZPC jest używana przeciwko nim i służy szykanowaniu ich dobrego imienia. Żaden sąd nie potwierdził zgodności tej uchwały z prawem.

Powodowie cofnęli pozew w zakresie żądania ustalenia nieważności uchwały Rady Nadzorczej nr (...) w punkcie IV w części dotyczącej bezprawnego rozporządzenia środkami na funduszu uwłaszczeniowym.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Powód S. K. i A. K. są właścicielami na prawach wspólności małżeńskiej nieruchomości położonej we W. przy ul. (...) – działki gruntu nr (...) o pow. 0, 0372 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym o pow. 106 m ², objętej księgą wieczystą nr (...). Własność nabyli na podstawie wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 13.08.2010 r., I C 1163/08.

/ dowód: wydruk elektronicznej KW nr (...) – k. 63-64 /

Powód R. M. i A. M. są właścicielami na prawach wspólności małżeńskiej nieruchomości położonej we W. przy ul. (...) – działki gruntu nr (...) o pow. 0, 0584 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym o pow. 109, 60 m ², objętej księgą wieczystą nr (...). Własność nabyli na podstawie wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28.01.2010 r., I C 1251/09.

/ dowód: wydruk elektronicznej KW nr (...) – k. 65-66 /

Dnia 27.04.1994 r. Zebranie Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na podstawie § 81 ust. 5 statutu Spółdzielni podjęło uchwałę nr 10 w sprawie zbycia działek, w której postanowiło o zbyciu działek:

Osiedle nr(...):

1. (…),

2 (…),

3. (…),

4. działki (...), o pow. 2 774, 3 m ², przy ul. (...) na rzecz właścicieli i użytkowników domków jednorodzinnych – 61 za, 2 przeciw,

5. (…),

6. (…).

/ dowód: protokół ZPC – k. 7 /

Wyrokiem z dnia 07.04.2009 r., I C 999/08, Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił powództwo wniesione przez A. S. przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. o uchylenie uchwały ZPC nr (...) z dnia 27.05.1994 r.

Sąd Okręgowy uznał, iż powód A. S. nie posiadał interesu prawnego w zgłoszeniu żądania ustalenia nieważności uchwały.

/ dowód: kopia wyroku SO z dnia 07.04.2009 r., I C 999/08, z uzasadnieniem – k. 128-142 /

Na posiedzeniu w dniu 22.02.2012 r. Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni jednogłośnie podjęła uchwałę nr (...) w sprawie:

1) ustalenia opłat za drogi wewnętrzne przy ul. (...),

2) opłat za drogi wewnętrzne, tereny niewydzielone geodezyjnie stanowiące dojście i dojazd,

3) rozliczenia funduszu uwłaszczeniowego (dot. osób zamieszkałych przy ul. (...)),

4) zmian w regulaminie rozliczenia kosztów i przychodów w odniesieniu do poszczególnych nieruchomości w zakresie opłat za drogi wewnętrzne oraz tereny niewydzielone stanowiące dojście i dojazd.

Rada Nadzorcza postanowiła:

I. wprowadzić od 01.03.2012 r. jedną opłatę za drogi wewnętrzne (służebność gruntową – po uregulowaniu w umowie sporządzonej w formie aktu notarialnego) obejmującą następujące składniki:

- konserwacja i remont dróg wewnętrznych wraz z urządzeniami w drodze,

- podatek od nieruchomości w części dot. gruntów, opłata z tytułu wieczystego użytkowania gruntu,

- oświetlenie zewnętrzne,

- administrowanie w zakresie rozliczeń opłat za drogi wewnętrzne;

II. zatwierdzić opłatę za drogę wewnętrzną – ustaloną proporcjonalnie do liczby segmentów jednorodzinnych z uwzględnieniem części spółdzielni;

III. wprowadzić zmiany do punktów 1.1, 1.4, 1.13 regulaminu rozliczeń kosztów i przychodów;

IV. obniżyć dotychczasową opłatę na finansowanie kosztów administrowania;

V. nie naliczać od 01.03.2012 r. opłaty „fundusz uwłaszczeniowy” dla osób, które nie dokonały wyodrębnienia własności (dot. (...) 28, 58, 64);

VI. rozliczyć fundusz uwłaszczeniowy – po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego z uwzględnieniem:

a) kosztów ponoszonych przez Spółdzielnię na tereny wspólne, w tym opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu tych terenów oraz podatku od nieruchomości w części dot. gruntu,

b) okresu członkostwa w Spółdzielni;

VII. wprowadzić w kalkulacji opłaty za drogi wewnętrzne przy ul. (...) pozycji: konserwacja i remont dróg wewnętrznych wraz z urządzeniami w drodze wymaga wydzielenia dla osób będących członkami – z odpisu na fundusz remontowy, tj. z dotychczasowej opłaty 0, 46 zł/m ²/m-c oraz 0, 10 zł/m ²/m-c (konserwacja ciągów komunikacyjnych) pozycji:

a) konserwacja i remont dróg wewnętrznych wraz z urządzeniami w drodze w wysokości 0, 28 zł/m ²/m-c (jeden z elementów kalkulacji opłaty za drogę wewnętrzną),

b) konserwacja i remont części wspólnych w Spółdzielni w wysokości 0, 28 zł/m ²/m-c (pozycja dotyczy osób z ul. (...) będących członkami).

/ dowód: wyciąg z protokołu posiedzenia RN z dnia 22.02.2012 r. – k. 13 /

Pismem z dnia 25.06.2012 r. pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa poinformowała powoda S. K., że zgodnie z uchwałą Rady Nadzorczej nr (...) dokonano rozliczenia funduszu uwłaszczeniowego z uwzględnieniem:

- kosztów ponoszonych przez spółdzielnię na tereny wspólne, w tym opłat z tytułu wieczystego użytkowania tych terenów oraz podatku od nieruchomości w części dot. gruntu, tj. opłat, które obowiązują wszystkich użytkowników mieszkań,

- okresu członkostwa w spółdzielni – koszty określone powyżej zostały uwzględnione w rozliczeniu funduszu uwłaszczeniowego w okresie członkostwa w spółdzielni, a także, iż uwzględniając powyższe kwotę funduszu uwłaszczeniowego (po uwzględnieniu powyższego rozliczenia) w wysokości 596, 93 zł stawia do dyspozycji powoda, jednak sugeruje, by zaliczyć ją na poczet opłat za segment, przedstawiając propozycję zaliczenia.

/ dowód: pismo z dnia 25.06.2012 r. – k. 67 /

Pismem z dnia 25.06.2012 r. pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa poinformowała powoda R. M., że zgodnie z uchwałą Rady Nadzorczej nr (...) dokonano rozliczenia funduszu uwłaszczeniowego z uwzględnieniem:

- kosztów ponoszonych przez spółdzielnię na tereny wspólne, w tym opłat z tytułu wieczystego użytkowania tych terenów oraz podatku od nieruchomości w części dot. gruntu, tj. opłat, które obowiązują wszystkich użytkowników mieszkań,

- okresu członkostwa w spółdzielni – koszty określone powyżej zostały uwzględnione w rozliczeniu funduszu uwłaszczeniowego w okresie członkostwa w spółdzielni, a także, iż uwzględniając powyższe kwotę funduszu uwłaszczeniowego (po uwzględnieniu powyższego rozliczenia) w wysokości 523, 87 zł stawia do dyspozycji powoda, jednak sugeruje, by zaliczyć ją na poczet opłat za segment, przedstawiając propozycję zaliczenia.

/ dowód: pismo z dnia 25.06.2012 r. – k. 67 /

Sprawa uwłaszczenia członków pozwanej Spółdzielni poprzez przenoszenie na nich domków jednorodzinnych i gruntów oraz związanych z tym opłat była poruszana na łamach Dodatku Specjalnego dla członków SM (...),

/ dowód: kopie artykułów – k. 81-83 /

Sąd zważył, co następuje.

Postępowanie w sprawie podlega umorzeniu w zakresie żądania ustalenia nieważności

uchwały Rady Nadzorczej nr (...) w punkcie VI wobec cofnięcia pozwu w tej części. Zgodnie z art. 355 § 1 kpc sąd umorzy postępowanie w sprawie, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew. Zgodnie zaś z art. 203 § 1 kpc pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Wobec skutecznego cofnięcia pozwu za zgodą pozwanej postępowanie w sprawie winno zostać umorzone na podstawie art. 355 § 1 kpc.

W pozostałym zakresie powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie wystąpili z żądaniem ustalenia nieważności dwóch uchwał organów pozwanej Spółdzielni, tj. uchwały Zebrania Przedstawicieli Członków nr (...) z dnia 27.05.1994 r. oraz uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 22.02.2012 r., zarzucając tym uchwałom sprzeczność z przepisami prawa.

Żądanie ustalenia nieważności uchwały Zebrania Przedstawicieli Członków nr 10 z dnia 27.05.1994 r. pozbawione jest podstaw prawnych.

Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli ma w tym interes prawny.

Dochodzenie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa w rozumieniu art. 189 kpc obejmuje także domaganie się ustalenia nieważności czynności prawnej. Co do zasady może to również dotyczyć czynności prawnej w postaci uchwały kolegialnego organu korporacyjnej osoby prawnej, takiej jak kapitałowa spółka handlowa (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna) lub spółdzielnia albo organu jednostki organizacyjnej nie będącej osobą prawną, ale wyposażonej przez przepisy prawa w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej, takiej jak kapitałowa spółka osobowa lub wspólnota mieszkaniowa.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może zostać uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2001 r., II CKN 898/00).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Na takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 kpc wskazywał wielokrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyrokach: z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90, z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00, z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00, z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03, z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09, z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10, z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012/7-8/101, oraz z dnia 19.09.2013 r., I CSK 727/12. Według T. R. ( Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 26), przez interes prawny w procesie cywilnym należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku.

Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego.

Powodowie nie wykazali, że nie mogą na tę kwestię powołać się w inny sposób, w szczególności w innym postępowaniu sądowym. Tymczasem nie zachodzi podstawa do zgłoszenia powództwa o ustalenie z art. 189 kpc, jeżeli strona może dochodzić swoich praw i powołać się na nieważność czynności prawnej w innym postępowaniu. Innymi słowy, strona nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia prawa lub stosunku prawnego, w tym ustalenia nieważności czynności prawnej, jeśli przysługuje jej roszczenie dalej idące, albo możliwość obrony przed roszczeniem wynikającym z nieważnej czynności prawnej (por. wyroki SN z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90, z dnia 19.01.1993 r., I CR 2/93, z dnia 04.01.2008 r., III CSK 204/07).

Jeżeli chodzi o uchwałę ZPC z dnia 27.05.1994 r., powodowie uzasadniali swój interes w zaskarżeniu tej uchwały potrzebą ochrony dóbr osobistych z uwagi na wypowiedzi członków zarządu Spółdzielni odwołujące się do tej uchwały, które powodowie uznali za szkalujące.

Prawidłowość podjęcia uchwały oraz ochrona dóbr osobistych to dwa zagadnienia faktyczne i prawne, które nie pozostają ze sobą w żadnym związku.

W wyroku z dnia 19.10.2012 r., V CSK 439/11, wydanym w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Sąd Najwyższy uznał, iż nie można przyjąć, że powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z o.o. może być skutecznie oparte o fakt naruszenia dobra osobistego osoby legitymowanej czynnie; czym innym jest samo podejmowanie odpowiednich uchwał przez członków spółki z o.o. w ramach przysługujących im uprawnień ustawowych i korporacyjnych, czym innym natomiast prawny efekt wykonywania takich uprawnień, m.in. w sferze dóbr osobistych wspólników i członków organów statutowych spółki; jeżeli uchwała wspólników (np. uchwała o nieudzieleniu absolutorium z określonych przyczyn) narusza dobra osobiste zainteresowanego, to zainteresowanemu (pokrzywdzonemu) przysługuje w tym wypadku inny ochronny instrument prawny, a mianowicie odpowiedni proces o ochronę dóbr osobistych (art. 23, 24 i 448 kc); nie może on natomiast tylko na tej podstawie domagać się stwierdzenia nieważności uchwały. Przywołane stanowisko należy odnieść także do uchwał walnego zgromadzenia lub rady nadzorczej spółdzielni oraz uchwały właścicieli lokali we wspólnocie mieszkaniowej. Można dodać, że w sprawie V CSK 439/11 chodziło o stwierdzenie nieważności uchwały o odwołaniu członka zarządu spółki, który poczuł się urażony treścią uchwały. Skoro na naruszeniu dóbr osobistych nie można oprzeć żądania stwierdzenia nieważności uchwały, której treść mogła naruszać te dobra, to tym bardziej potrzeba ochrony dóbr osobistych nie uzasadnia ustalenia nieważności uchwały o zupełnie innym przedmiocie i treści, niż uchwała w sprawach osobowych.

Uchwała nr 10 z dnia 27.05.1994 r. w swej treści zawiera wyłącznie sformułowanie oz byciu działek nr (...) o pow. 2 774, 30 m ² na rzecz właścicieli i użytkowników domków jednorodzinnych. Uchwała nie wymienia tych osób ani z imienia i nazwiska ani poprzez wskazanie nrów domów. Nie można uznać, aby odnosiła się do konkretnych osób, a przez to mogła naruszać ich dobra osobiste. Natomiast to, w jaki sposób treść uchwały jest wykorzystywana przez członków zarządu Spółdzielni, to zupełnie inna kwestia.

Jeżeli powodowie uważają, że członkowie zarządu Spółdzielni czy inne osoby, w tym autorzy artykułów prasowych, redaktorzy czy wydawcy prasy, naruszają ich dobra osobiste, to mogą skorzystać z roszczeń przewidzianych w art. 24 kc i 448 kc. Nie mogą natomiast motywować interesu w ustaleniu nieważności uchwały wykorzystywaniem tej uchwały w ramach jakichś wewnętrznych sporów między zarządem a członkami Spółdzielni. Mogą też podjąć próby zmiany składu zarządu, jeżeli dotychczasowy zarząd nieprawidłowo wykonuje swoje obowiązki.

Powodowie nie wykazali zatem posiadania interesu prawnego w zaskarżeniu uchwały z dnia 27.05.1994 r.

Następnie należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą jest bezwzględnie nieważna, chyba że właściwe przepisy przewidują inny skutek. Takimi przepisami przewidującymi szczególne konsekwencje sprzeczności z prawem są przepisy przewidujące zaskarżanie uchwał kolegialnych organów osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych, tj. zaskarżanie uchwał wspólników spółki z o.o., walnego zgromadzenia spółki akcyjnej, walnego zgromadzenia i zebrania przedstawicieli członków spółdzielni, właścicieli lokali we wspólnocie mieszkaniowej.

Do oceny prawidłowości uchwały organu kolegialnego należy stosować przepisy obowiązujące w dacie podjęcia uchwały.

Art. 42 § 1 prawa spółdzielczego – w brzmieniu obowiązującym w dacie podjęcia zaskarżonej uchwały nr (...) tj. w dniu 27.05.1994 r. – stanowił, że:

- § 2 – członek spółdzielni może zaskarżyć do sądu każdą uchwałę z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub statutu;

- § 3 – powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia powinno być wniesione w ciągu sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia, jeżeli zaś powództwo wnosi członek nieobecny na walnym zgromadzeniu na skutek jego wadliwego zwołania – w ciągu sześciu tygodni od dnia powzięcia wiadomości przez tego członka o uchwale, nie później jednak niż przed upływem roku od dnia odbycia walnego zgromadzenia;

- § 5 – sąd może nie uwzględnić upływu terminu, o którym mowa w § 3, jeżeli utrzymanie uchwały walnego zgromadzenia w mocy wywołałoby dla członka szczególnie dotkliwe skutki, a opóźnienie w zaskarżeniu tej uchwały jest usprawiedliwione wyjątkowymi okolicznościami i nie jest nadmierne.

Zgodnie z art. 37 § 2 pr. spółdz. przepisy ustawy i statutu o walnych zgromadzeniach znajdowały odpowiednie zastosowanie do zebrania przedstawicieli.

Termin do zaskarżenia uchwały przewidziany w art. 42 § 3 pr. spółdz. jest terminem zawitym prawa materialnego (tzw. prekluzją sądową), którego upływ oznacza wygaśnięcie prawa podmiotowego do zaskarżenia uchwały.

Powodowie w 1994 r. byli członkami pozwanej Spółdzielni. Mogli i powinni byli od razu zaskarżyć uchwałę. Ich uprawnienia do wystąpienia z powództwem przewidzianym w art. 42 pr. spółdz. wygasło po sześciu tygodniach od powzięcia wiadomości o uchwale, a w każdym razie po upływie roku od podjęcia uchwały, czyli z dniem 28.05.1995 r.

Pozew wniesiony dnia 16.08.2014 r. jest zatem spóźniony.

Nie zachodzą w tej sprawie żadne okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 42 § 5 pr. spółdz., zwłaszcza że sąd mógłby nie uwzględnić upływu terminu, tylko gdyby opóźnienie nie było nadmierne, czego z pewnością nie da się przyjąć w przypadku wniesienia pozwu po 20 latach.

Jeżeli natomiast chodzi o merytoryczną ocenę tego żądania, to nie sposób dopatrzyć się sprzeczności uchwały z prawem, mianowicie z przywołanym przez powodów przepisem art. 235 § 1 pr. spółdz. Przepis ten – w brzmieniu obowiązującym w dacie 27.05.1994 r. – stanowił, że po przeprowadzeniu rozliczenia kosztów budowy i ostatecznym ustaleniu wkładów budowlanych, wniesieniu przez członków tych wkładów bądź też ich części i przejęciu zobowiązań spółdzielni pokrywających resztę należności z tytułu wkładów spółdzielnia przenosi na członków własność przydzielonych domów wraz z prawami do działek. Skoro działki nr (...) obejmowały tereny zabudowane budynkami mieszkalnymi stanowiącymi przedmiot własności lub spółdzielczego własnościowego prawa do domu jednorodzinnego, to mogły zostać – na warunkach ustawowo i statutowo uregulowanych – podlegać przekazaniu na własność uprawnionych członków Spółdzielni.

Natomiast zgodnie z art. 38 § 1 pkt 5 pr. spółdz. zbycie nieruchomości wymaga uchwały walnego zgromadzenia członków (w tym wypadku zastąpionego przez zebranie przedstawicieli członków). Uchwała musiała zatem zostać podjęta, aby w ogóle można było dysponować tymi działkami na rzecz kogokolwiek.

Podstawy do żądania ustalenia nieważności uchwały z dnia 27.05.1994 r. nie może stanowić sprzeczność z przepisami ustawy z dnia 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, która weszła w życie dnia 24.04.2001 r., czyli 7 lat po podjęciu zaskarżonej uchwały.

Sąd nie dopatrzył się zatem nieważności uchwały nr 10 z dnia 27.05.1994 r.

Ponadto, skoro uchwała taka stanowi element przeniesienia własności na rzecz członka spółdzielni, to zarzuty w tym zakresie mogą i powinny być podnoszone w ramach postępowania zmierzającego do podważenia samej transakcji przeniesienia własności, w szczególności w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Chybione było odwołanie się powodów do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22.09.2011 r., V CSK 403/10, OSNC-ZD 2012/3/52, który to wyrok dotyczył pozwanej Spółdzielni i przenoszenia własności domów jednorodzinnych, ale w żadnym punkcie sentencji i uzasadnienia nie odnosił się do uchwały z dnia 17.05.1994 r.

Odnosząc się z kolei do żądania ustalenia nieważności uchwały Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni nr (...) (...) należy również uznać, iż powodowie nie posiadają interesu prawnego w żądaniu samoistnego ustalenia jej nieważności. Uchwała ta jest podstawą do dokonania rozliczeń pomiędzy Spółdzielnią a członkami. Zakwestionowanie prawidłowości wyliczeń poczynionych na podstawie tej uchwały czy też uchwały w sprawie regulaminu opłat może nastąpić w procesie pomiędzy Spółdzielnią a członkiem z powództwa Spółdzielni o zapłatę opłat eksploatacyjnych lub innych należności albo z powództwa członka Spółdzielni o zapłatę nadwyżki kwot uiszczonych nad należnymi. Jeżeli powodowie uważają, że powinni otrzymać odpowiednio rozliczone wypłaty z funduszu uwłaszczeniowego, to mogli rozważyć wystąpienie na drogę sądową z żądaniem zapłaty i jako podstawę takiego roszczenia wskazywać wadliwość podstawy do przeprowadzenia rozliczenia.

Jeżeli chodzi natomiast o treść zaskarżonej uchwały Rady Nadzorczej, to stanowisko powodów także nie jest trafne. Faktycznie niezrozumiałe jest posłużenie się pojęciem służebności gruntowej, aczkolwiek jej ustanowienie nie jest wykluczone, jeżeli dojazd do posesji odbywa się nie przez drogę publiczną, tylko wewnętrzną. Sytuacja taka nie może jednak dotyczyć członków spółdzielni i spółdzielni, gdyż zgodnie z art. 3 prawa spółdzielczego majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Ustanowienie służebności gruntowej (prawa przechodu i przejazdu, czyli drogi koniecznej) mogłoby dotyczyć wyłącznie relacji pomiędzy spółdzielnią jako właścicielem drogi dojazdowej a właścicielem działki docelowej niebędącym członkiem spółdzielni. Użycie sformułowania o służebności gruntowej nie jest jednakże okolicznością wystarczającą dla podważania uchwały.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 usm w zw. z art. 2 ust. 3 usm członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do budynków, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich budynki, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu. Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 2 usm w zw. z art. 2 ust. 3 usm członkowie spółdzielni będący właścicielami budynków są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem ich budynków, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu.

Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji korzystania członków spółdzielni z drogi wewnętrznej prowadzącej do ich posesji członkowie ci zobowiązani są do pokrycia kosztów utrzymania tej drogi jako części wspólnej zapewniającej możliwość korzystania z posesji poprzez dojście czy dojazd do budynków. Koszty te będą obejmować: utrzymanie i remont nawierzchni jezdni i chodników, wykonanie oznakowania, instalację, konserwację, przeglądy i naprawy oświetlenia, opłaty za energię elektryczną, należności publicznoprawne, takie jak podatek od nieruchomości i opłata za użytkowanie wieczyste. Właściciele nieruchomości przylegających do tej drogi i z niej korzystający obciążeni są opłatami na rzecz spółdzielni. Taki obowiązek spoczywa także na właścicielach działek przyległych do drogi wewnętrznej niebędących członkami spółdzielni (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17.04.2013 r., I CSK 34/12).

Nie budzi zastrzeżeń także rozdzielenie pozycji kalkulacji opłat takich jak konserwacja i remont dróg wewnętrznych oraz konserwacja i remont części wspólnych.

Sąd nie znalazł zatem podstaw do uznania zaskarżonej uchwały Rady Nadzorczej z dnia 22.02.2012 r. za sprzeczną z przepisami prawa.

Reasumując, sąd doszedł do przekonania o braku podstaw do żądania ustalenia nieważności obu wskazanych uchwał, wobec czego oddalił powództwo w zakresie wykraczającym poza zakres cofnięcia pozwu.

Pozwaną należy uznać za wygrywającą sprawę w całości, bowiem cofnięcie pozwu w czasie procesu po złożeniu odpowiedzi na pozew należy uznać za przegranie sprawy. Na podstawie art. 98 kpc pozwanej jako wygrywającej sprawę przysługuje zwrot kosztów procesu obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zgodnie z którym stawka minimalna wynagrodzenia radcy prawnego wynosi w sprawie o uchylenie uchwały organu spółdzielni (co dotyczy także ustalenia nieważności takiej uchwały) 180 zł. Ponieważ zaskarżone zostały dwie uchwały koszty po stronie pozwanej obejmują podwójną stawkę wynagrodzenia pełnomocnika oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, tj. łącznie 377 zł. Koszty te obciążają powodów po połowie, tj. po 188, 50 zł – art. 105 § 1 kpc.

Mając powyższe okoliczności na uwadze sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.