Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 sierpnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Kubica

Sędziowie: SSO Jolanta Stępień - Kordiał

SSO Monika Skalska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2013 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Izby Celnej w R.

przeciwko T. P.

na skutek zażalenia powoda

na postanowienie Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie

z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt XVI GC 1975/12

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

XXIII Gz 907/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 10 października 2011 roku powód Skarb Państwa – Izba Celna w R. domagał się zasądzenia od pozwanej T. P. kwoty 1030,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powód wskazał w uzasadnieniu, że dochodzona pozwem kwota 538,30 zł stanowi należność z tytułu cła, której nie zapłaciła spółka H. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a wszczęcie przeciwko tej spółce postępowanie okazało się nieskuteczne. Odpowiedzialność pozwanej, będącej członkiem zarządu H. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powód opierał na treści art. 299 ksh, wyjaśniając dodatkowo, że zgodnie z art. 262 kodeksu celnego do postępowania w sprawach celnych stosuje się odpowiednio art. 12 oraz przepisy działu IV ustawy Ordynacja podatkowa i dlatego nie ma możliwości zastosowania do dochodzenia żądania objętego pozwem art. 116 ustawy Ordynacja podstawkowa, zamieszczonego w dziale III ustawy.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że nie zgadza się z argumentacją powoda.

Postanowieniem z dnia 17 maja 2012 roku, w sprawie sygn. akt XVI GC 1916/11 Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie odrzucił pozew.

Na skutek zażalenia powoda Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy postanowieniem wydanym w sprawie sygn. akt XXIII Gz 704/12 dnia 19 września 2012 roku uchylił zaskarżone postanowienie.

W dniu 22 maja 2013 roku Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie w sprawie XVI GC 1975/12 wydał kolejne postanowienie, którym odrzucił pozew. Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że zobowiązanie spółki, w której pozwana była członkiem zarządu powstało w 2001 roku, a zatem w czasie obowiązywania art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa, który to przepis ma w rozpoznawanej sprawie w odpowiedzialności za dług celny odpowiednie zastosowanie, z wyłączeniem zastosowania art. 299 ksh. W konsekwencji w ocenie Sądu Rejonowego organem uprawnionym do rozpoznania tej sprawy jest organ celny, który w drodze decyzji orzeka o odpowiedzialności z tytułu długu celnego członka zarządu za niewyegzekwowane od spółki z ograniczoną odpowiedzialności należności, powołując w tym zakresie orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 roku, w sprawie V CSK 118/11.

Powyższe postanowienie zaskarżył powód w całości, zarzucając mu naruszenie:

- art. 199 § 1 pkt. 1 kodeksu postępowania cywilnego przez jego niewłaściwe zastosowanie;

- art. 26 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku przepisy wprowadzające ustawę – Prawo celne przez jego pominięcie pomimo, że dług celny będący przedmiotem niniejszej sprawy powstał przed dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej;

- art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 roku Kodeks celny przez jego pominięcie;

- art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2004 prawo celne przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na nieuzasadnionym przyjęciu, że jest on podstawą prawną orzekania pomimo, że w związku z art. 26 ustawy przepisy wprowadzające ustawę – Prawo celne, regulacją art. 66 ust. 1 może być objęty wyłącznie dług celny, który powstał na podstawie przepisów rozdziału 2 Rozporządzenia z dnia 12 października 1992 Rady (EWG) nr 2913/12 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny oraz pod rządem ustawy z dnia 19 marca 2004 roku – Prawo Celne;

- art. 299 ksh przez jego pominięcie.

Wskazując na te zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla miasta stołecznego Warszawy w celu rozpoznania sprawy co do jej istoty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu II instancji Sąd Rejonowy niezasadnie stwierdził, że w sprawie niniejszej zachodzi przesłanka do odrzucenia pozwu wymieniona w art. 199 § 1 pkt. 1 kpc, tj. niedopuszczalność drogi sądowej. Sprawy o roszczenia z art. 299 ksh są bowiem sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 kpc i podlegają rozpoznaniu na drodze sądowej. Droga sądowa w sprawach przeciwko członkom zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością byłaby wyłączona jedynie na podstawie przepisu ustawy szczególnego w stosunku do art. 299 ksh, takiego jak art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa, który przewiduje solidarną odpowiedzialność spółki i członków jej zarządu za zobowiązania podatkowe spółki. Takie stanowisko Sądu Rejonowego byłoby właściwe na gruncie przepisów ustawy z dnia 19 marca 2004 roku prawo celne (Dz. U. 2004r., Nr 68, poz. 622). Przepisów tej ustawy nie można jednak stosować do długu celnego, który powstał przed dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

Niewątpliwie w niniejszej sprawie dług celny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której członkiem zarządu jest pozwana T. P. powstał przed dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej. Dług ten powstał bowiem w 2001 roku, zaś Polska wstąpiła do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 roku. Oznacza to, że stosownie do treści art. 26 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo celne (Dz. U. 2004, Nr 68, poz. 623) do długu celnego, który powstał przed dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej stosuje się przepisy dotychczasowe.

Zasadnie zatem powód zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie tego przepisu przez jego pominięcie. Na uwzględnienie w tej sytuacji zasługiwało również stanowisko powoda, że niewłaściwe było przyjęcie przez Sąd Rejonowy jako podstawy orzekania art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku prawo celne (Dz. U. 2004r., Nr 68, poz. 622). Do oceny bowiem, czy w niniejszej sprawie winien mieć zastosowanie przepis art. 299 ksh, czy też art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa, powinny mieć zastosowanie przepisy obowiązujące w dacie powstania przedmiotowego długu celnego w 2001 roku – tj. przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 1997 roku – Kodeks celny. Taka konkluzja wynikała również z uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego przywołanego przez Sąd Rejonowy, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że zastosowanie przepisu art. 262 kodeksu celnego „możliwe byłoby w sytuacji, gdyby stan faktyczny sprawy odpowiadał hipotezie normy zawartej w art. 26 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo celne, a zatem w razie gdyby zaskarżonym orzeczeniem ustalono, że dług celny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której członkiem zarządu jest pozwany, powstał przed dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej” (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 roku, V CSK 118/11).

Skoro dług celny H. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstał na podstawie decyzji Dyrektora Urzędu Celnego w R. z dnia 21 grudnia 2001 roku, to oznacza to, że powstał on przed dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. Nie mógł zatem do niego być stosowany przepis art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku prawo celne, wykluczał bowiem taką możliwość przepis art. 26 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo celne.

W tej sytuacji rozważenia wymagało, czy w związku z tym, że dług celny ma charakter publicznoprawny, a nie cywilnoprawny, to do odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za taki dług powstały przed dniem 1 maja 2004 roku winny mieć zastosowanie przepis art. 299 ksh, czy też art. 116 Ordynacji podatkowej. Wskazać należy, że na gruncie ustawy z dnia 9 stycznia 1997 roku Kodeks celny Sąd Najwyższy w jednolitym orzecznictwie wskazywał, że „członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają za zobowiązania tej spółki na podstawie art. 298 kh (obecnie 299 ksh) bez względu na charakter samego zobowiązania. Dotyczy to także należności celnych, których egzekucja okazała się bezskuteczna” (por. wyrok SN z dnia 29.04.1998r., I CKN 654/97, OSP 1999/1/6). Wynikało to z tego, że „przepis art. 298 kh (obecnie 299 ksh) nie rozróżniał odpowiedzialności członków zarządu spółki według charakteru zobowiązania spółki. Jako odpowiedzialność pochodna wymaga w tych okolicznościach wskazania na powstanie szkody, zawinienia oraz związku przyczynowego pomiędzy zaniedbaniami członków zarządu a powstaniem szkody. Bez względu zatem na to, jakiego rodzaju zobowiązanie obciąża spółkę, w razie przejścia obowiązku odszkodowawczego za to zobowiązanie na członków zarządu sprawa ma charakter cywilny w rozumieniu art. 1 kpc”(takie stanowisko Sąd Najwyższy prezentował m. in. w uchwale z dnia 19.01.1993r, III CZP 162/93, OSNC 1993/103, uchwale z dnia 15.09.1993r, II UZP 15/93, OSNC 1994/48), w wyroku z 6.VI.1997 r. III CKN 65/97 (OSNC 1997/181), w postanowieniu zaś z 6.II.1996 r. III CRN 61/95 (Pr. Gosp. 1996/6/15) wyraża ogólną tezę w brzmieniu: "Przepis art. 298 k.h. nie różnicuje zobowiązań spółki według ich charakteru, zatem dla odpowiedzialności członków zarządu spółki nie ma znaczenia, czy zobowiązanie ma charakter publiczno- czy cywilnoprawny". Przedstawione wyliczenie upoważnia w związku z tym do twierdzenia, że miał postać ugruntowanego w judykaturze stanowisko, iż członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązanie tej spółki odpowiadają na podstawie art. 298 k.h. bez względu na charakter samego zobowiązania. Dotyczy to także należności celnych, których egzekucja okazała się bezskuteczna.

Rozważyć w tym miejscu należy, czy w związku z wejściem w życie w dniu 1 stycznia 1998 roku ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) orzecznictwo to nie utraciło aktualności w stosunku do długów celnych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. W ustawie tej bowiem uregulowana została odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe tejże spółki. W ocenie Sądu Okręgowego sam fakt wejścia w życie w dniu 1 stycznia 1998 roku Ordynacji podatkowej nie oznaczał, że do odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za dług celny powinien mieć zastosowanie przepis art. 108 i art. 116 Ordynacji podatkowej. Podkreślić bowiem należy, że art. 262 kodeksu celnego (który obowiązywał od 1 stycznia 1998 roku) nie zawierał odesłania do art. 108 i 116 Ordynacji podatkowej, jak czynił to choćby na przykład art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Takie odesłanie jeśli chodzi o należności celne pojawiło się dopiero w art. 66 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku – Prawo celne, które weszło w życie w dniu 1 maja 2004 roku.

Na marginesie wskazać należy, że przepis art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 299 ksh. Zakres stosowania tego przepisu ograniczony jest do zaległości podatkowych spółek kapitałowych oraz należności wskazanych w art. 2 ustawy. W stosunku zaś do innych należności może być wyłącznie wówczas stosowany, gdy przepisy regulujące dane należności odsyłają wyraźnie do tego przepisu – tak jak to czyni na przykład wskazany wyżej art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czy też obecnie art. 66 ustawy – prawo celne. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2006 roku w sprawie II CK 384/05, wskazując na ugruntowany pogląd, zgodnie z którym odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 298 k.h. (obecnie art. 299 k.s.h.) ma charakter odszkodowawczy (zob. ostatnio wyrok SN z dnia 14 czerwca 2005 r., V CK 719/04, niepubl.). Jest to odpowiedzialność za dopuszczenie do obniżenia potencjału majątkowego spółki, powodujące niemożność wyegzekwowania jej zobowiązań. Nie jest to zatem odpowiedzialność za długi spółki, których charakter (publicznoprawny czy prywatnoprawny) nie ma wobec tego znaczenia. Jest to odszkodowawcza odpowiedzialność cywilnoprawna, z natury rzeczy należąca do zakresu stosunków, o których mowa w art. 1 k.c., a zatem sprawa o roszczenie z art. 298 k.h. jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c. i podlega rozpoznaniu na drodze sądowej (wyrok SN z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, niepubl.; zob. też wyrok SN z dnia 18 marca 2004 r., III CK 351/02, PUG 2004, nr 12). Dotyczy to także należności celnych, których egzekucja od spółki stała się bezskuteczna (wyrok SN z dnia 29 kwietnia 1998 r., I CKN 654/97, OSP 1999, nr 1, poz. 6). Droga sądowa w rozważanych sprawach przeciwko członkom zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością byłaby wyłączona jedynie na podstawie przepisu ustawy szczególnego w stosunku do art. 298 k.h. (obecnie art. 299 k.s.h.), takiego jak art. 116 ustawy z dnia - Ordynacja podatkowa, który przewiduje solidarną odpowiedzialność wymienionej spółki i członków jej zarządu za zobowiązania podatkowe spółki (zob. w tej kwestii postanowienie SN z dnia 29 października 2003 r., IV CA 2/03, niepubl.).

Skoro przepis art. 262 ustawy – Kodeks celny nie zawierał odesłania do art. 116 Ordynacji podatkowej, to zgodzić należy się ze skarżącym, że jedyną podstawą dla dochodzenia kwot odpowiadających zobowiązaniu spółki z tytułu należności celnych od członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością był przepis art. 299 ksh (poprzednio 298 kh).

Skoro zatem dług celny H. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstał na podstawie decyzji Dyrektora Urzędu Celnego w R. z dnia 21 grudnia 2001 roku, to oznacza to, że droga sądowa w niniejszej sprawie była dopuszczalna – podstawą bowiem ewentualnego odpowiedzialności pozwanej za tenże dług był bowiem art. 299 ksh, a nie art.66 ustawy – prawo celne w zw. z art. 116 Ordynacji podatkowej.

Reasumując, wobec nieprawidłowego orzeczenia Sądu Rejonowego i zasadności zarzutów zażalenia, zażalenie pozwanego należało uwzględnić i zaskarżone postanowienie uchylić.

Uwzględniając powyższe, na podstawie art.386§4 kpc w zw. z art.397§2 kpc(zd. pierwsze) Sąd Okręgowy postanowił jak w sentencji. Sąd Okręgowy jednocześnie wskazuje, że na tym etapie postępowania nie nastąpiło zakończenie sprawy, a zatem ze względu na treść
art.108§1 kpc, dopiero na etapie rozstrzygnięcia dotyczącego rozpoznania merytorycznego może być rozpoznany wniosek w zakresie kosztów postępowania zażaleniowego.