Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 271/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dawid Miąsik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa J. S.
przeciwko Portowi Lotniczemu S.A. o przywrócenie do pracy, wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 września 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 31 stycznia 2014 r., Sąd Rejonowy uwzględnił częściowo
powództwo J. S. (powód) wniesione przeciwko spółce Porty Lotnicze S.A.
(pozwany), zasądzając na rzecz powoda od strony pozwanej kwotę 14.200,47 zł
brutto za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.
2
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo w zakresie żądania dopuszczenia do
pracy i zasądzenia wynagrodzenia za pozostawanie w gotowości do pracy, a także
powództwo ewentualne o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy; zasądził na rzecz powoda koszty zastępstwa
procesowego; nałożył na stronę pozwaną obowiązek uiszczenia kosztów
sądowych, a wyrokowi w pkt. I nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty
4.733,49 zł brutto.
Sąd ustalił, że powód był zatrudniony u pozwanego od 1 lipca 1995 r., a od 1
października 1995 r. na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na
stanowisku operatora – kierowcy. Miejscem wykonywania pracy były Porty
Lotnicze. Do obowiązków powoda należało przyjmowanie i obsługa samolotów w
zakresie związanym z dostarczaniem paliwa, ustawianie samolotów oraz
przyjmowanie dostaw paliwa JET A-1, które tankowane jest z dystrybutora
naziemnego lub z mobilnej cysterny, oraz paliwa AVGAS 100 LL, którego
tankowanie odbywa się wyłącznie z dystrybutora podziemnego, z użyciem pistoletu
w systemie otwartym, zawsze w obecności dwóch osób.
Celem potwierdzenia odbytego tankowania każdorazowo wystawiany jest
dokument dostawy (Wz) w 4 egzemplarzach, podpisywany przez pracownika
wydającego paliwo oraz pilota, który otrzymuje kopię dokumentu. Ewentualne
pomyłki wyjaśniane są na bieżąco w przeciągu jednej zmiany. Przygotowanie
paliwa obejmuje odwodnienie, sprawdzenie jakości, zlanie do odpowiedniego
zbiornika a przy dostawie pobiera się próbkę w celu jej zabezpieczenia i
przechowywania w sejfie, celem możliwości zweryfikowania paliwa, gdyby doszło
do wypadku.
W dniu […] 2012 r., w godz. 10:45-10:55, P. K. odnotował w dokumencie
dostawy zatankowanie 108 litrów paliwa AVGAS 100 LL do samolotu SP-DZI,
którego pilotem był K. G. Stan licznika dystrybutora według dokumentacji wynosił
przed tankowaniem 74683, zaś po dokonaniu tej czynności w dokumentacji
wpisano 74791. W dokumencie dostawy odnotowano zatankowanie 108 litrów
paliwa, podczas gdy pilot w dzienniku technicznym zanotował zatankowanie 180
litrów. W dalszej kolejności Sąd pierwszej instancji ustalił, że pilot K. G. potrzebował
5 lipca 2012 r. 180 litrów paliwa. Podał żądaną ilość osobie z obsługi lotniska, która
3
tankowała paliwo, podczas gdy drugi pracownik, stojący dalej wypełniał dokumenty.
Pilotowi zdarzało się nie sprawdzać dokumentów Wz lub podpisywać je
automatycznie.
Na nocnej zmianie (17:00 - 5:00), w nocy z 5 na 6 lipca 2012 r., jedynymi
pracownikami działu obsługi samolotów na terenie lotniska byli R. J. (koordynator)
oraz powód (kierowca). Tylko oni posiadali klucze do dystrybutorów paliwa. W
trakcie tej zmiany nie odnotowano tankowania paliwa AVGAS, natomiast odbyły się
dwie dostawy paliwa JET A-1. Pierwsza zakończyła się około godziny 18:00. Ze
względu na złe warunki atmosferyczne dopiero po północy podjęto czynności
związanie z realizacją drugiej dostawy, która nie została odebrana z uwagi na brak
wszystkich wymaganych dokumentów. W tym czasie powód udał się na
odpoczynek. Dopiero o 2:00 R. J. udał się po wcześniej pobrane próbki paliwa i zlał
je do zbiornika JET A-1. Dostawa zakończyła się około 7:00, po dostarczeniu
faksem wymaganego atestu i wówczas paliwo zostało zlane do zbiornika.
W dniu […] 2012 r., około 5:00, K. R. zatankował 49, a następnie 100 litrów
paliwa. Z zeszytu ewidencji paliw, uzupełnionego przez R. J. wynikało, że stan
licznika paliwa AVGAS 100 LL wynosił 75279 litrów, podczas gdy w rzeczywistości
licznik wskazywał 75351. Brakowało zatem 72 litrów. Fakt ów K. R. zgłosił
przełożonemu D. W., który sprawdził ewidencję paliwa i dokonał przeglądu
monitoringu wewnętrznego.
Z zapisu monitoringu wynikało, że około godziny 2:09 - 2:12 pod zbiornik z
paliwem, pomiędzy dystrybutorem a cysterną, która znajdowała się na płycie
lotniska ze względu na wstrzymanie odbioru dostawy, podjechał samochód Panda
z oznaczeniem „follow me”, z którego wysiadła osoba w żółtym stroju, która
otworzyła klapę zbiornika z paliwem AVGAS.
W trakcie tych czynności do osoby tej podeszła inna osoba w żółtym
kombinezonie, po czym po około 3 minutach samochód odjechał. Następnie około
godziny 2:15 osoba w żółtym stroju podeszła do zbiornika z paliwem JET A-1, do
bocznej krawędzi i po chwili odeszła.
Sąd Rejonowy dodatkowo ustalił, że w nocy z […] 2012 r., około godziny
3:00, R. K. zgłosił w związku z międzylądowaniem chęć zatankowania paliwa, o
czym poinformował R. J. Powód przyjechał cysterną od strony lotniska i zatankował
4
samolot paliwem JET A-1. R. K. poruszał się po płycie lotniska samochodem
podobnym do wykorzystywanych przez dział obsługi samolotów.
W dniu [… 2012 r. zorganizowano spotkanie D. K., J. W., D. W. i J. P. z
powodem oraz R. J. Spotkanie dotyczyło wydarzeń z nocy z 5 na 6 lipca 2012 r. Ze
spotkania sporządzono notatkę służbową, która podpisana została przez
uczestników spotkania reprezentujących stronę pozwaną. Powód i R. J. nie
podpisali notatki. W czasie spotkania powód zaprzeczył, by w trakcie trwania
zdarzenia znajdował się w pobliżu dystrybutorów z paliwem i brał udział w rzekomej
kradzieży paliwa, co miało potwierdzić nagranie z monitoringu. Podczas tego
spotkania powodowi wręczono pismo z […] 2012 r., będące oświadczeniem woli
pozwanego o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia ze
względu na ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, polegające na
kradzieży mienia. Wskazano, że powód, wraz z drugim pracownikiem, ukradł 72
litry paliwa AVGAS oraz 30 litrów paliwa JET A-1, czego dowodem było nagranie z
monitoringu, zarejestrowane w nocy […] 2012 r.
Po rozwiązaniu stosunku pracy, w piśmie z […] 2012 r., które zostało
dostarczone powodowi i R. J., R. A. E. sp. z o.o. we W. (jedyny kontrahent, który
poza tankowaniem niemieckiego samolotu tankował paliwo […] 2012 r.) stwierdziło
po przeprowadzeniu wewnętrznych czynności kontrolnych, że ilość paliwa zawarta
na karcie nr 10689, czyli 108 litrów jest zaniżona. Biorąc pod uwagę przebytą przez
samolot trasę przed i po tankowaniu, ilość zatankowanego paliwa nie może być
niższa niż 180 litrów.
Sąd Rejonowy, biorąc pod uwagę powyższe uznał, że rozwiązanie z
powodem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 k.p., mimo iż spełniło wymogi
formalno-prawne, nie było merytorycznie uzasadnione.
Sąd pierwszej instancji za nieuzasadniony uznał zarzut kradzieży przez
powoda 30 litrów paliwa JET A-1, gdyż żaden dowód z dokumentów ani nagrania z
monitoringu (na którym nie można rozpoznać żadnej z widocznych na nagraniu
osób) nie potwierdza obecności powoda przy dystrybutorach paliw, a on sam
zaprzeczył jakoby się tam znajdował, twierdząc, że od godziny 00:30 do 3:00
przebywał w kabinie samochodu w innej części lotniska. Pozwany nie udostępnił
nagrań z monitoringu tej części lotniska celem obalenia twierdzeń powoda.
5
Sąd Rejonowy nie przychylił się do stanowiska pozwanego, jakoby
udowodniona została powodowi kradzież 72 litrów paliwa AVGAS 100 LL, gdyż
przedstawione przez powoda dowody podważały stanowisko pozwanego.
W opinii Sądu pierwszej instancji brak 72 litrów paliwa AVGAS 100 LL
spowodowany był zwykłą pomyłką pisarską, gdyż w zeszycie tankowania
odnotowano zatankowanie 108 litrów paliwa, zaś w dzienniku technicznym
samolotu 180 litrów. Sąd Rejonowy podkreślił, że w chwili przejęcia zmiany przez
powoda i R. J. dokonano jedynie zliczenia stanu paliwa na podstawie zapisów
dokonywanych w zeszycie przez pracowników poprzedniej zmiany, bez fizycznego
sprawdzenia stanu licznika głównego, co mogłoby przyczynić się do
wcześniejszego wykrycia ewentualnej różnicy.
Sąd Rejonowy za wiarygodne uznał zeznania świadka K. G., który zeznał, że
[…] 2012 r. poprosił o zatankowanie 180 litrów paliwa AVGAS 100 LL, co zostało
odnotowane w dzienniku technicznym samolotu, mimo iż podpisał dokument Wz, w
którym odnotowano zatankowanie jedynie 108 litrów paliwa.
Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodne zaznania części świadków, w
tym także powoda, że w trakcie odnotowywania tankowania paliwa AVGAS 100 LL
doszło do omyłki pisarskiej, szczególnie, że brakująca ilość litrów paliwa (72 l) jest
taka sama jak różnica pomiędzy ilością zatankowanego paliwa odnotowaną przez
pilota a paliwem, którego wytankowanie zanotowali pracownicy lotniska
(180-108=72).
Sąd Rejonowy, dając wiarę zdecydowanym zaprzeczeniom powoda i R. J. i
nie uwzględniając w tym zakresie zeznań świadków J. P., D. W. oraz
reprezentujących stronę pozwaną D. K. i J. W., uznał za nieudowodnioną
okoliczność przyznania się przez powoda do kradzieży paliwa w nocy z […] 2012 r.
w trakcie spotkania, które odbyło się […] 2012 r. Sąd swoje stanowisko poparł
argumentacją, iż nie przeprowadzono postępowania wyjaśniającego, przyznanie się
powoda do winy nie zostało udokumentowane, a sporządzona ze spotkania z […]
2012 r. notatka nie została podpisana przez powoda ani R. J., a jedynie przez
reprezentantów pracodawcy.
Sąd Rejonowy uznał dowód z dokumentu w postaci zapisów z pokładowego
dziennika technicznego samolotu, nie uwzględnił natomiast dowodu w postaci
6
nagrania z kamer monitoringu, gdyż w ocenie Sądu nie potwierdza on dokonania
przez powoda kradzieży paliwa. Sąd pierwszej instancji, dokonując oceny zeznań
świadków D. W. i J. P. w kontekście całego zebranego w sprawie materiału
dowodowego uznał je za wiarygodne jedynie w części, w której harmonizują z
pozostałym materiałem dowodowym.
Sąd pierwszej instancji ze względu na istniejący konflikt powoda z
przełożonym D. W., podnoszoną przez pozwanego kwestię utraty zaufania do
powoda wobec przyznania się do kilkukrotnej kradzieży paliwa z odstojów oraz
biorąc pod uwagę znaczny upływ czasu od zwolnienia powoda, uznał za niecelowe
przywrócenie powoda do pracy i zasądził w oparciu o art. 45 § 2 k.p. w zw. z art. 56
§ 2 k.p. na jego rzecz trzymiesięczne odszkodowanie.
Powód i pozwany wnieśli apelację od wyroku Sądu Rejonowego.
Powód skarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenia prawa materialnego, tj. art.
45 § 2 k.p.c. oraz prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Powód wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach pracy i
płacy, zasądzenia na jego rzecz kwoty 3.877 zł tytułem wynagrodzenia za okres
pozostawania bez pracy oraz zasadzenia od pozwanego kwoty 510 zł tytułem
zwrotu kosztów procesu oraz zastępstwa procesowego w postępowaniu
apelacyjnym.
Pozwany zaskarżył wyrok w części obejmującej pkt I, III, IV oraz V. Pozwany
podniósł zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj.: 1) art. 217 § 1 w zw. z art.
227 k.p.c.; 2) art. 233 k.p.c. i art.. 328 § 2 k.p.c.; 3) art. 233 § 1 w zw. z art. 231
oraz 245 k.p.c. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonych części wyroku poprzez
oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów
procesu w obu instancjach, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonej części wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach
postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy wyrokiem z 29 maja 2014 r., zmienił zaskarżony wyrok w pkt
I, III i V oddalając powództwo, oddalił apelację powoda, uchylił orzeczenie o
kosztach zawarte w pkt IV oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego koszty
postępowania za obie instancje.
7
W ocenie Sądu Okręgowego Sąd pierwszej instancji dokonał wnikliwej i
szczegółowej analizy ustaleń znajdujących potwierdzenie w zgromadzonym
materiale dowodowym, jednakże wyprowadził z przeprowadzonych rozważań
błędne wnioski i w konsekwencji wydał wyrok z naruszeniem prawa materialnego,
tj. art. 52 § 1 k.p.
Pozwany rozwiązał z powodem umowę o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 2 z
powodu ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, polegającego na
kradzieży w dniu […] 2012 r., wraz z drugim kierowcą, mienia Portu Lotniczego w
postaci 72 litrów paliwa typu AVGAS 100 LL oraz 30 litrów paliwa typu JET A-1.
W opinii Sądu Okręgowego, ze względu na charakter wykonywanej przez
powoda pracy, do jego obowiązków należało przyjmowanie i obsługa samolotów
pod względem paliwa oraz przyjmowanie dostaw paliwa JET A- 1 oraz AVGAS 100
LL. Zdaniem Sądu w ramach tych obowiązków, mając na względzie specyfikę
zakładu i bezpieczeństwo pasażerów, od powoda należało wymagać szczególnej
troski i dbałości o powierzone mienie oraz zachowania, które nie stwarzałoby
jakichkolwiek wątpliwości, co do jego bezstronności, uczciwości i rzetelności przy
ich wykonywaniu.
Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanego, że nastąpiło przekroczenie
swobodnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie oraz naruszenie
art. 217 § 1 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez nadanie priorytetu pisemnym dowodom
przed zeznaniami świadków i przedstawionym nagraniem z monitoringu. Sąd
Okręgowy nie podzielił stanowiska Sadu Rejonowego, że okoliczność podnoszona
przez pozwanego, dotycząca faktu kradzieży paliwa przez powoda, poparta
licznymi zeznaniami świadków i zapisem z monitoringu, wymaga dla swej
wiarygodności każdorazowo również dowodu pisemnego, gdyż w opinii Sądu
Okręgowego fakt ten może być wykazany przy zastosowaniu każdego środka
dowodowego, przy czym zastosowanie określonego środka dowodowego powinno
doprowadzić do tych samych wniosków w zakresie weryfikacji danego twierdzenia,
co zastosowanie każdego innego środka. Sąd Okręgowy uznał, że wyprowadzone
przez Sąd Rejonowy wnioski są nietrafne i przeczą zasadom logicznego
rozumowania, a ponadto wysnute zostały w oderwaniu od całości zebranego
materiału dowodowego i specyfiki wykonywanych przez powoda zadań.
8
Sąd drugiej instancji negatywnie ocenił nieuwzględnienie przez Sąd
Rejonowy notatki służbowej sporządzonej przez uczestników spotkania w dniu 9
lipca 2012 r. Sąd Okręgowy podkreślił, że zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument
prywatny stanowi dowód, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie
zawarte w dokumencie. W jego opinii, dowód z notatki stanowi potwierdzenie faktu
zaboru paliwa, co poparte zostało jednoznacznymi zeznaniami świadków D. W., J.
P., jak również zeznaniami słuchanych w charakterze stron D. K. i J. W. W ocenie
Sądu Okręgowego zeznania te, w świetle całego materiału dowodowego, zasługują
na uwzględnienie i danie im wiary.
Sąd drugiej instancji nie podzielił także stanowiska Sądu Rejonowego, że
przy zapisywaniu ilości zatankowanego paliwa doszło do oczywistej omyłki
pisarskiej, w wyniku której zapisano zatankowanie 108 zamiast 180 litrów paliwa.
Dla poparcia swojego stanowiska Sąd Okręgowy odwołał się do jednoznacznych
zeznań świadka P. K., który zajmował się tankowaniem paliwa. Z zeznań tych
wynika, że otrzymał on od pilota K. G. polecenie zatankowania po 54 litry na
skrzydło, czyli 108 litrów i sporządził w oparciu o to dowód Wz w 4 egzemplarzach,
który pilot potwierdził własnoręcznym podpisem. Sąd Okręgowy nie podzielił
stanowiska przyjętego przez Sad pierwszej instancji co do podpisania przez pilota
dokumentów dotyczących wydania paliwa w pośpiechu i bez należytej uwagi. Nie
dał także wiary oświadczeniu pilota z […] 2012 r. W ocenie Sądu specyfika pracy
pilota wymaga spostrzegawczości i umiejętności zwracania uwagi na szczegóły, a
do takich niewątpliwie należy kontrola ilości paliwa, gdyż od tego zależy życie i
zdrowie pasażerów, a także bezpieczeństwo lotu.
Sąd Okręgowy nie dał także wiary uznanemu za wiarygodny przez Sąd
Rejonowy fragmentowi dziennika pokładowego samolotu o znakach rejestracyjnych
SP-DZI, podkreślając, że dowód ów dostarczony w formie luźnych kartek nie może
korzystać z atrybutu dziennika i nie powinien zostać uznany za wiarygodne źródło
informacji o ilości zatankowanego paliwa. W ocenie Sądu Okręgowego
przygotowane przez firmę R. A. E. Sp. z o. o. z własnej inicjatywy pismo, w którym
zawarte zostało oświadczenie prezesa zarządu rzeczonej spółki o pobraniu 180
zamiast 108 litrów paliwa i wniosek o obciążenie kosztami, należy ocenić z dużą
ostrożnością.
9
Sąd drugiej instancji podkreślił także fakt pominięcia przez Sąd Rejonowy
przy ocenie materiału dowodowego ustawienia przez powoda oraz R. J.
samochodu służbowego Panda „follow me” tuż przed dokonaniem kradzieży przy
dystrybutorach z paliwem AVGAS 100 LL i przyjęcie, że nie mogło dojść do
kradzieży, gdyż sprawcy nie posiadali odpowiedniej ilości pojemników do poboru 72
litrów paliwa.
Sąd drugiej instancji w świetle przeprowadzonych wywodów i naruszenia
przepisów postępowania nie podzielił stanowiska Sądu Rejonowego o
nieudowodnieniu powodowi zarzucanego czynu kradzieży paliwa AVGAS 100 LL w
dniu […] 2012 r. Sąd Okręgowy podzielił natomiast stanowisko Sądu Rejonowego o
nieudowodnieniu powodowi kradzieży 30 litrów paliwa JET A-1.
Sąd Okręgowy uznał, że kradzież paliwa AVGAS 100 LL przez powoda w
dniu […] 2012 r. oraz przyznanie się do wielokrotnej kradzieży paliwa zarówno z
odstojów, jak i bezpośrednio z dystrybutora w obecności 4 osób w dniu […] 2012 r.
stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych,
uzasadniające rozwiązanie z powodem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1
k.p. Powód miał świadomość, że zabór paliwa jest niedopuszczalny, zakazany i
narusza zasady etyki i uczciwości w wykonywaniu obowiązków kierowcy-operatora,
związanych z tankowaniem paliwa. Sąd drugiej instancji nie podzielił również
stanowiska Sądu Rejonowego, że biorąc pod uwagę staż pracy powoda oraz
świadomość, że fakt zaboru zostanie szybko wykryty nie mógł on przywłaszczyć
sobie paliwa.
Sąd Okręgowy podkreślił sprzeczność w twierdzeniach Sądu pierwszej
instancji, który raz zaznacza niecelowość w przywróceniu powoda do pracy ze
względu m. in. na przyznanie się przez niego do kilkakrotnego przywłaszczenia
niewielkiej ilości paliwa z odstojów, z drugiej zaś strony snuje domniemanie, że
czynu takiego nie mógł popełnić ze względu na staż pracy oraz świadomość
szybkiego wykrycia jego popełnienia.
Powód zaskarżył wyrok Sądu drugiej instancji skargą kasacyjną w całości.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie: art. 382 k.p.c. w zw. z art. 132 § 1
k.p.c. i art. 130 § 1 zd. 2 k.p.c. przez wydanie orzeczenia reformatoryjnego na
podstawie części materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji z
10
naruszeniem art. 132 § 1 zd. 3 k.p.c.; art. 382 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. i art.
391 § 1 k.p.c. przez pominięcie części materiału dowodowego stanowiącego
podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji; art. 245 k.p.c., art. 258 k.p.k. i
art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że notatka służbowa
jest dokumentem prywatnym; art. 30 § 4 k.p. w zw. z art. 52 § 1 pkt 1 k.p. przez
wyjście poza granice zarzutów skonkretyzowanych w pisemnym oświadczeniu o
rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia. Powód wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach
postępowania.
Pozwany w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powoda okazała się zasadna, choć nie wszystkie
podniesione w niej zarzuty zostały przez Sąd Najwyższy uwzględnione.
Bezpodstawny okazał się zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. w zw. z art. 132 §
1 k.p.c. i art. 130 § 1 zd. 2 k.p.c. przez wydanie orzeczenia reformatoryjnego na
podstawie części materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji z
naruszeniem art. 132 § 1 zd. 3 k.p.c. Podstaw dla tego zarzutu powód upatruje w
błędzie pełnomocnika pozwanego. Odpis odpowiedzi na pozew, zawierającej
wnioski dowodowe, pełnomocnik pozwanego złożył do Sądu zamiast doręczyć
bezpośrednio pełnomocnikowi powoda, zaś Sąd pierwszej instancji błędnie
doręczył odpis tej odpowiedzi pełnomocnikowi powoda, zamiast zwrócić pismo
pozwanemu. W konsekwencji powód zarzuca, że Sąd drugiej instancji oparł się na
następujących dowodach, których przeprowadzenia zawnioskowano w odpowiedzi
na pozew: 1) zapisie z monitoringu, 2) notatce ze spotkania w dniu […] 2012 r., 3)
zeznaniach świadków. W ocenie Sądu Okręgowego dowody te potwierdzały fakt
zaboru paliwa przez powoda. Wnioski dowodowe na powyższą okoliczność zostały
zgłoszone w odpowiedzi na pozew, który powinien zostać zwrócony w trybie art.
132 § 1 k.p.c., a w konsekwencji odpowiedź na pozew należało potraktować jako
11
niezłożoną. Powód podnosi także, że powyższe dowody nie zostały dopuszczone
przez sąd z urzędu.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym art. 132 § 1 k.p.c. przyjęto,
że pismo, które pomimo tego że podlega zwrotowi nie zostało zwrócone, nie
wywołuje skutku w postaci obowiązku rozstrzygnięcia o kosztach (postanowienia
Sądu Najwyższego z 20 września 2012 r., IV CZ 55/12; z 12 października 2011 r.,
II CZ 70/11). Sąd Najwyższy w obecnym składzie miał jednak na względzie, że
doręczenia bezpośrednie mają służyć przyśpieszeniu i uproszczeniu postępowania,
przez usunięcie konstrukcji mogących sprzyjać nieuzasadnionemu przedłużaniu
postępowania. Realizacji tych zamierzeń ustawodawcy nie stoi na przeszkodzie
zastosowanie art. 207 § 6 k.p.c. i dopuszczenie spóźnionych twierdzeń i dowodów,
zgłoszonych w piśmie procesowym wadliwie doręczonym stronie przeciwnej, celem
osłabienia rygorów wynikających z art. 132 § 1 k.p.c. Przepis art. 132 § 1 k.p.c. nie
miał bowiem na celu, jak wynika wprost z uzasadnienia ustawy z dnia 17 grudnia
2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45) „piętrzenia kolejnych wymagań formalnych,
mających na celu „złapanie” profesjonalnego pełnomocnika na uchybieniu
przewidzianym wymaganiom”.
Odmawiając zasadności zarzutowi naruszenia art. 132 § 1 k.p.c. w niniejszej
sprawie Sąd Najwyższy uwzględnił, że odpowiedź na pozew została doręczona
przez Sąd pełnomocnikowi powodowi, zatem pismu temu nadano bieg. Ponadto, na
rozprawie w dniu 12 października 2012 r. (k. 83) przewodniczący zastosował art.
207 § 6 k.p.c. i na tej podstawie uznał za dopuszczalne uwzględnienie twierdzeń i
dowodów strony pozwanej. Na kolejnej rozprawie, w dniu 7 stycznia 2013 r., Sąd
wydał postanowienie dowodowe, dopuszczające dowody zawnioskowane w
odpowiedzi pozwanego na pozew (podtrzymane na pierwszej rozprawie) i nie
uwzględnił zastrzeżeń powoda w tym zakresie. W tych okolicznościach, z uwagi na
uprawnienie przyznane Sądowi na podstawie art. 207 § 6 k.p.c., bezpodstawny jest
zarzut naruszenia art. 132 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy nie znalazł także podstaw do uwzględnienia zarzutu
naruszenia art. 245 k.p.c., art. 258 k.p.k. i art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1
k.p.c. przez przyjęcie, że notatka służbowa jest dokumentem prywatnym, podczas
12
gdy pisma osób trzecich zawierające oświadczenia wiedzy odnoszące się do
określonych faktów nie mogą być uznane za dowody. Przypomnieć należy, że Sąd
drugiej instancji uznał, że dowód z notatki ze spotkania z […] 2012 r., potwierdzony
podpisami osób biorących udział w spotkaniu, potwierdza fakt zaboru paliwa,
poparty jednoznacznymi zeznaniami świadków D. W., J. P., jak również zeznaniami
słuchanych w charakterze stron D. K. i J. W. Sąd drugiej instancji uznał, że na tym
spotkaniu powód przyznał się do wielokrotnej kradzieży paliwa, co potwierdzają
zeznania wymienionych osób, które oceniane całościowo zasługują na
uwzględnienie. Powyższe ustalenie zostało dokonane przez Sąd drugiej instancji
na podstawie swobodnej oceny dowodu, za jaki należy uznać notatkę służbową ze
spotkania z […] 2012 r. Notatka, jako dokument prywatny, stanowi dowód tego, że
osoba która ją podpisała złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie.
Oświadczenia osób podpisanych pod notatką ze spotkanie z […] 2012 r. zostały
ocenione przez Sąd drugiej instancji z uwzględnieniem zeznań świadków oraz
zeznań stron postępowania. Dopiero na tej podstawie Sąd drugiej instancji przyjął,
że zdarzenia opisane w notatce miały miejsce.
Z uwagi na przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
(kradzież paliwa) zasadny okazał się zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. w zw. z art.
233 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. przez pominięcie części materiału dowodowego
stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Podstawą
orzeczenia Sądu Okręgowego były dowody zebrane i przeprowadzone w
postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, których odmienna ocena
doprowadziła Sąd drugiej instancji do wydania wyroku reformatoryjnego na
niekorzyść powoda. O ile dopuszczalność dokonywania przez sąd drugiej instancji
odmiennej oceny dowodów bez ich ponowienia lub uzupełnienia nie ulega
wątpliwości (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 23 marca
1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999 nr 7-8, poz. 124; wyrok Sądu Najwyższego z 3
kwietnia 2014 r., II UK 413/13), o tyle w wyniku takiego działania Sądu może dojść
do naruszenia art. 382 k.p.c. Zarzut naruszenia tego przepisu może stanowić
usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej, jeżeli skarżący wykaże, że sąd
drugiej instancji bezpodstawnie pominął część zebranego materiału oraz że
uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (wyroki Sądu Najwyższego z 5
13
lutego 2015 r., III UK 87/14; z 8 października 2013 r., III UK 128/12; z 22 lutego
2007 r., III CSK 337/06, z 9 czerwca 2005 r., III CK 674/04, z 12 czerwca 2013 r.,
II CSK 634/12; z 21 kwietnia 2015 r., I UK 326/14; z 4 września 2014 r., II CSK
478/13). Przez pominięcie zebranego materiału rozumie się niezajęcie co do niego
stanowiska przez sąd, to jest pominięcie przy dokonywaniu ustaleń oraz
nieuwzględnienie w ramach dokonywanych rozważań (wyrok Sądu Najwyższego z
27 stycznia 2015 r., II PK 65/14). Jeżeli Sąd drugiej instancji rezygnuje z
powtórnego przeprowadzania dowodów i dokonuje ponownej, odmiennej oceny
dowodów już przeprowadzonych, to powinien uczynić to ze szczególną
wnikliwością i ostrożnością. Konieczne jest także, aby Sąd drugiej instancji nie tylko
wskazał, dlaczego konkretne dowody ocenia odmiennie niż Sąd pierwszej instancji,
ale także uzasadnił, którym dowodom i dlaczego dał wiarę oraz dlaczego odmówił
wiary innym dowodom i jaką moc dowodową im przypisuje. Jest to szczególnie
istotne w odniesieniu do osobowych środków dowodowych, z którymi sąd się nie
zetknął bezpośrednio, jak z dokumentami. Ma to dodatkowe znaczenie w sytuacji,
gdy od oceny tych dowodów zależy ocena zasadności żądania oraz prawdziwości
leżących u jego podstaw twierdzeń faktycznych strony (wyroki Sądu Najwyższego z
23 listopada 2011 r., IV CSK 142/11; z 5 października 2011 r., IV CSK 11/11; z 27
października 2010 r., III PK 21/10, z 3 kwietnia 2014 r., II UK 413/13). Wspomnianej
wnikliwości w zakresie uzasadnienia należy oczekiwać tym bardziej, gdy przyczyną
rozwiązania umowy o pracę był zarzut kradzieży. Niezbędnym minimum jest
wskazanie, dlaczego Sąd drugiej instancji uważa za wadliwą ocenę dowodów i w
konsekwencji także ustalenia dokonane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym
(wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2012 r., II PK 97/11).
W niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji dokonując ustaleń istotnych dla
rozstrzygnięcia okoliczności wskazał szczegółowo w pisemnych motywach na
jakich dowodach się oparł, jakim dowodom oraz z jakiego powodu odmówił wiary.
Odmienne ustalenie okoliczności faktycznych mających zasadnicze znaczenie dla
oceny prawnej zobowiązywało Sąd drugiej instancji do wskazania dowodów, na
których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i
mocy dowodowej (wyrok Sądu Najwyższego z 18 lutego 2011 r., II PK 196/10).
Tego zaś zabrakło w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd Okręgowy wyjaśnił,
14
na jakich dowodach się oparł. Jednakże, w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
Sąd Okręgowy wyjaśnił jedynie co do niektórych dowodów (uwzględnionych przez
Sąd pierwszej instancji) przyczyny, dla których odmówił im wiarygodności. Sąd
drugiej instancji nie odniósł się do istotnych w ocenie Sądu Najwyższego dowodów,
które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji: zeznań R. J. na
okoliczność obecności powoda w innym miejscu; zeznań P. K. na okoliczność ilości
zatankowanego paliwa; zeznań świadków A. W. i B. S. na okoliczność
występowania pomyłek w dokumentacji ewidencji tankowanego paliwa; zeznań J.
M. oraz P. K. na okoliczność zatankowania 108 l. Sąd drugiej instancji nie wyjaśnił
również, dlaczego dokonał odmiennej od Sądu pierwszej instancji oceny zapisu
monitoringu, ograniczając się do uwzględnieniu opisu tego zapisu przedstawionego
w treści notatki ze spotkania w dniu […] 2012 r.
Ponadto, Sąd Najwyższy miał na względzie, że Sąd Okręgowy zarzucił
Sądowi pierwszej instancji sprzeczność w rozumowaniu, skoro Sąd ten uznał
przywrócenie powoda do pracy za niecelowe ze względu na przyznanie się przez
niego do kilkukrotnego przywłaszczenia niewielkiej ilości paliwa, a jednocześnie
uznał, że nie udowodniono powodowi kradzieży paliwa AVGAS 100 LL.
Jednocześnie Sąd Okręgowy sam uznał, że w świetle poczynionych w sprawie
ustaleń faktycznych oraz zgromadzonych dowodów, powodowi udowodniono
kradzież paliwa AVGAS 100 LL oraz nie udowodniono kradzieży paliwa JET A-1.
Tymczasem ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie zaaprobowane przez Sąd
Okręgowy, podobnie jak dowody uwzględnione na tę okoliczność przez Sąd drugiej
instancji (notatka ze spotkania w dniu […] 2012 r. oraz zapis monitoringu) dotyczyły
zbiorczo kradzieży obu rodzajów paliwa. Treść notatki ze spotkania w dniu […]
2012 r., zawierająca przedstawiony przez J. P. opis ciągu zdarzeń
zarejestrowanych przez kamery monitoringu w nocy z […] 2012 r., nie zawiera
oświadczeń podpisanych pod nią osób w przedmiocie przyznania się powoda w
trakcie spotkania do kradzieży tej właśnie nocy paliwa lotniczego AVGAS 100 LL
oraz paliwa JET A-1. Notatka ta zawiera jedynie oświadczenie podpisanych pod nią
osób, zgodnie z którym powód nie zaprzeczył przedstawionemu na spotkaniu
opisowi przebiegu zdarzeń w nocy z [...] 2012 r. Dowody, które nie zostały uznane
przez Sąd drugiej instancji za wiarygodne, w ramach swobodnej oceny dowodów
15
pozostającej poza zakresem kontroli w postępowaniu kasacyjnym, dotyczyły
okoliczności przemawiających przeciwko faktowi kradzieży przez powoda paliwa
AVGAS 100 LL. Jedynym zaś dowodem uwzględnionym przez Sąd drugiej instancji
przy ustalaniu tego kluczowego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu (kradzież paliwa
AVGAS 100 LL), są zeznania świadka P. K., na okoliczność ilości paliwa AVGAS
100 LL zatankowanego w dniu […] 2012 r. do samolotu pilotowanego przez
świadka K. G.
Przy tak przeprowadzonym rozumowaniu Sądu drugiej instancji, w wyniku
którego Sąd ten dokonał całkowicie odmiennej oceny zgromadzonych w sprawie
dowodów oraz poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych,
zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. należało uznać za
uzasadniony.
Ze względu na zasadność części zarzutów procesowych skargi kasacyjnej,
przedwczesne byłoby rozpoznanie zarzutu naruszenia art. 30 § 4 k.p. w zw. z art.
52 § 1 pkt 1 k.p. przez wyjście poza granice zarzutów skonkretyzowanych w
pisemnym oświadczeniu o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez
wypowiedzenia. Należy jednak zważyć, że choć z treści oświadczenia o
rozwiązaniu umowy o pracę wynika, że przyczyną rozwiązania stosunku pracy z
powodem była kradzież 72 litrów paliwa AVGAS oraz 30 litrów paliwa JET A-1,
natomiast Sąd drugiej instancji uznał, że powód dopuścił się ciężkiego naruszenia
obowiązków pracowniczych, ponieważ przyznał się do wielokrotnej kradzieży
paliwa z odstojów i bezpośrednio z dystrybutorów, nie oznacza to wadliwego
zastosowania art. 30 § 4 k.p. w zw. z art. 52 § 1 k.p., gdy ustalenia faktyczne w
sprawie i ocena wszystkich dowodów uwzględnionych przez Sąd pierwszej instancji
potwierdzą kradzież 72 litrów paliwa AVGAS przez powoda.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
eb