Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 89/15
UCHWAŁA
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Dnia 31 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)
SSN Jacek Gudowski
SSN Wojciech Katner
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 31 marca 2016 r.
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Henryki Gajdy-Kwapień,
po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego
we wniosku z dnia 24 września 2015 r., BSA V - 4110 - 4/15,
"Czy przy składaniu przez członka zarządu oświadczenia woli
o rezygnacji z pełnienia tej funkcji spółka kapitałowa, w razie braku
odmiennego postanowienia umownego (statutowego), jest
reprezentowana przez jednego członka zarządu lub prokurenta (art.
205 § 2 oraz art. 373 § 2 k.s.h.), radę nadzorczą lub pełnomocnika
powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników lub walnego
zgromadzenia akcjonariuszy (art. 210 § 1 oraz art. 379 § 1 k.s.h.),
przez organ uprawniony do powoływania członków zarządu, czy -
w braku rady nadzorczej - przez zgromadzenie wspólników (walne
zgromadzenie)?"
podjął uchwałę:
Oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji
z tej funkcji jest składane - z wyjątkiem przewidzianym w art. 210
§ 2 i art. 379 § 2 k.s.h. - spółce reprezentowanej w tym zakresie
zgodnie z art. 205 § 2 lub 373 § 2 k.s.h.
2
UZASADNIENIE
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na podstawie art. 60 § 1 ustawy
z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (jedn. tekst: Dz.U z 2013 r., poz.
499 ze zm.) wniósł o rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy w składzie siedmiu
sędziów przytoczonego zagadnienia prawnego. W uzasadnieniu wskazał
na występujące w tej kwestii rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego
i sądów powszechnych. Odnotował trzy zasadnicze stanowiska reprezentowane
w orzecznictwie.
Według stanowiska pierwszego - wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 21 stycznia 2010 r., II UK 157/09, nie publ., oraz w wyroku Sądu
Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 maja 2013 r., I ACa 147/13, nie publ. -
oświadczenie woli członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji ze sprawowanej
funkcji powinno być złożone członkowi zarządu lub prokurentowi zgodnie z art. 205
§ 2 lub art. 373 § 2 k.s.h.
Według drugiego stanowiska - wyrażonego w orzeczeniach Sądu
Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CK 600/03, nie publ., z dnia 27 stycznia
2010 r., II CSK 301/09, nie publ., z dnia 3 listopada 2010 r., V CSK 129/10
(OSNC 2011, nr 7-8, poz. 84) i z dnia 11 lipca 2014 r., III CZP 36/14, nie publ. -
oświadczenie woli członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji ze sprawowanej
funkcji powinno być złożone radzie nadzorczej lub pełnomocnikowi
powołanemu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zgodnie z art. 210 § 1
k.s.h., a w spółce akcyjnej zgodnie art. 379 § 1 k.s.h.
Według stanowiska trzeciego - wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 7 maja 2010 r., III CSK 176/09, nie publ., wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi
z dnia 10 września 2013 r., III AUa 1478/12, nie publ., i wyroku Sądu Apelacyjnego
w Szczecinie z dnia 27 sierpnia 2014 r., I ACa 895/13, nie publ. - oświadczenie woli
członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji ze sprawowanej funkcji powinno
być złożone organowi uprawnionemu do powoływania członków zarządu.
3
W stosunku do każdego z przedstawionych stanowisk zostały we wniosku
rozważone argumenty za i przeciw. Podkreślono dużą praktyczną doniosłość
oczekiwanego rozstrzygnięcia, jego istotne znaczenie zarówno dla członka zarządu
składającego oświadczenie o rezygnacji z funkcji, jak i dla samej spółki.
Prokurator Generalny opowiedział się za zajęciem stanowiska,
że oświadczenie woli o rezygnacji z pełnienia funkcji członka zarządu spółki
kapitałowej w razie braku odmiennego postanowienia umownego (statutowego)
może być złożone członkowi zarządu spółki lub prokurentowi, a w braku możliwości
złożenia rezygnacji zgodnie z zasadami reprezentacji biernej - organowi
uprawnionemu do powołania zarządu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
I. Zgodnie z art. 202 § 4 k.s.h., mandat członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością wygasa m.in. wskutek rezygnacji. Artykuł 202 § 5 k.s.h.
nakazuje do złożenia rezygnacji przez członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością stosować odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia
przez przyjmującego zlecenie. Bliźniaczą w stosunku do art. 202 § 4 i 5 k.s.h.
regulację w odniesieniu do rezygnacji członka zarządu spółki akcyjnej zawierają
przepisy art. 369 § 5 i 6 k.s.h.
Według przepisów o zleceniu, do których odsyłają art. 202 § 5 i art. 369 § 6
k.s.h., przyjmujący zlecenie może umowę zlecenia wypowiedzieć w każdym czasie
(art. 647 § 2 k.c.); poza tym niedopuszczalne jest zrzeczenie się z góry przez
przyjmującego zlecenie uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych
powodów (art. 746 § 3 k.c. - a co do tego przepisu zob. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 28 września 2004 r., IV CK 640/03, OSNC 2005, nr 9, poz. 157).
Gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu,
przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę (art. 746 § 2 k.c.).
Rezygnacja, wskutek której następuje wygaśnięcie stosunku
organizacyjnego, powstałego między spółką kapitałową (art. 4 § 1 pkt 2 k.s.h.)
a osobą powołaną w skład zarządu (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
22 października 2009 r., III CZP 63/09, OSNC 2010, nr 4, poz. 55), stanowi zatem
w obecnym stanie prawnym niewątpliwie jednostronną czynność prawną osoby
4
powołanej w skład zarządu, analogiczną do wypowiedzenia zlecenia; wystarczy
oświadczenie woli tej osoby o rezygnacji, a zgoda spółki na rezygnację nie jest
wymagana (zob. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CK
600/03, z dnia 21 stycznia 2010 r., II UK 157/09, z dnia 27 stycznia 2010 r.,
II CSK 301/09 i z dnia 8 grudnia 2010 r., V CSK 172/10, nie publ.).
Ze względu na art. 60 k.c., stanowiący, że z zastrzeżeniem wyjątków
w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być
wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób
dostateczny i brak - co do zasady - przepisów wymagających zachowania formy
szczególnej dla oświadczenia członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji
z funkcji, oświadczenie to w zasadzie może być wyrażone w dowolnej formie.
Względy praktyczne, potrzeba zapewnienia dowodu złożenia rezygnacji, a także
konieczność dołączenia potwierdzającego to dokumentu do wniosku o wpis zmiany
w składzie zarządu w rejestrze, przemawiają jednak za zachowaniem formy
szczególnej, która umożliwi dokonanie wpisu (art. 168 i 321 k.s.h. w związku z art.
19 i 22 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, jedn.
tekst: Dz.U z 2015 r., poz. 1142 ze zm., i art. 6944
k.p.c.).
Wyjątek od zasady, że oświadczenia członka zarządu spółki kapitałowej
o rezygnacji z funkcji może być złożone w dowolnej formie, wynika z art. 210 § 2
i art. 379 § 2 k.s.h. Według art. 210 § 2 k.s.h. dotyczącego spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, gdy wspólnik, któremu przysługują wszystkie udziały lub który
jest jedynym wspólnikiem, a udziały przysługują jemu i spółce (art. 173 k.s.h.), pełni
zarazem funkcję jednoosobowego zarządu, czynność prawna między tym
wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu
notarialnego; dotyczy to każdej czynność, a zatem i mającej za przedmiot
rezygnację z członkostwa w zarządzie. Analogiczną regulację w odniesieniu do
spółki akcyjnej zawiera art. 379 § 2 w związku z art. 303 § 2 k.s.h. Według tych
regulacji, notariusz o dokonaniu czynności prawnej zawiadamia sąd rejestrowy,
przesyłając wypis aktu notarialnego.
Oświadczenie o rezygnacji z członkostwa zarządu, choć stanowi
jednostronną czynność prawną osoby rezygnującej, wywołuje skutki nie tylko
5
w sferze prawnej tej osoby, ale i w sferze prawnej spółki. Wpływa, z wieloma
tego konsekwencjami, na obsadę organu, który prowadzi sprawy spółki i przez
który spółka działa (art. 201 § 1 oraz art. 368 § 1 k.s.h. w związku z art. 38 k.c.).
Stanowi zaś zasadę, że oświadczenia woli wywierające skutki prawne także
w odniesieniu do innej oznaczonej osoby niż składający oświadczenie woli,
wymagają złożenia tej osobie. Dotyczy to w szczególności oświadczeń woli jednej
strony umowy wobec drugiej strony umowy, a nawet szerzej, jednej strony
określonego stosunku prywatnoprawnego wobec drugiej strony tego stosunku
(zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., III CZP 84/10, OSNC
2011, nr 7-8, poz. 77) oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 r.,
V CSK 84/1 („Izba Cywilna” 2013, nr 6, s. 40). Tylko wyjątkowo takie oświadczenia
ze szczególnych powodów uzasadnionych ich funkcją (np. testament), nie
wymagają złożenia tej osobie, a informacja o nich udostępniana jest
zainteresowanym podmiotom w inny sposób (por. np. art. 649 § 2 i art. 669 k.p.c.).
W odniesieniu do oświadczenia członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji
z funkcji wyjątek taki wynika z art. 210 § 2 i art. 379 § 2 k.s.h. W interesie obrotu
z udziałem spółek, których dotyczą art. 210 § 2 i art. 379 § 2 k.s.h., wymaga się
zawiadomienia sądu rejestrowego przez przesłanie przez notariusza wypisu aktu
notarialnego obejmującego udokumentowaną aktem czynność prawną.
Oświadczenie o rezygnacji z członkostwa zarządu należy zatem - poza
przypadkami, w których ma do niego zastosowanie art. 210 § 2 lub art. 379 § 2
k.s.h. – do obszernej kategorii oświadczeń woli wymagających złożenia innej
oznaczonej osobie; tej której, oprócz składającego, mają dotyczyć skutki prawne
składanego oświadczenia. W przypadku oświadczenia o rezygnacji z członkostwa
zarządu osobą tą - czyli adresatem oświadczenia - jest spółka, z której zarządu
występuje składający oświadczenie. W związku z tym oświadczenie o rezygnacji
z członkostwa zarządu spółki kapitałowej wymaga - tak jak oświadczenie
o wypowiedzeniu umowy, oświadczenie o odstąpieniu od umowy, oświadczenie
o potrąceniu wierzytelności z wzajemną wierzytelnością spółki kapitałowej -
złożenia tej spółce (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CK
600/03., i z dnia 27 stycznia 2010 r., II CSK 301/09). Okoliczność ta ma zasadnicze
znaczenie dla dojścia do skutku oświadczenia o rezygnacji z członkostwa zarządu
6
spółki kapitałowej, czyli dla dokonania tego oświadczenia, a tym samym dla
ustalenia jego konsekwencji zarówno w odniesieniu do składającego oświadczenie,
w tym konsekwencji, tak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
doniosłych, jak wiążące się z zastosowaniem art. 299 k.s.h. (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., II CKN 608/98, OSNC 2000, nr 4,
poz. 67, i z dnia 25 września 2003 r., V CK 198/02, „Wokanda” 2004, nr 6, s. 7), jak
i w odniesieniu do spółki, w tym w szczególności konsekwencji wiążących się
z reprezentacją spółki w obrocie prawnym.
II. Artykuł 61 §1 zdanie pierwsze k.c. stanowi, że oświadczenie woli, które
ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki
sposób, że mogła się ona zapoznać z jego treścią. Przepis ten uzależnia dokonanie
oświadczenia woli, które ma być złożone innej osobie, od jego dojścia do tej osoby,
w wyniku decyzji składającego, w taki sposób, aby mogła ona - jak się określa
w piśmiennictwie oraz orzecznictwie - zapoznać się z jego treścią „w zwykłym toku
czynności”, „bez szczególnych nakładów i starań (zob. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 4 listopada 1982 r., II CR 380/82, OSNCP 1983, nr 8, poz. 117, z dnia
20 sierpnia 1984 r., I PRN 111/84, OSNCP 1985, nr 4, poz. 57, z dnia 15 stycznia
1990 r., I CR 1410/89, nie publ., z dnia 18 listopada 1999 r., I PKN 375/99,
OSNAPUS 2001, nr 7, poz. 227, z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 430/99,
OSNAPUS 2001, nr 9, poz. 309, z dnia 5 października 2005 r., I PK 37/05,
OSNP 2006, nr 17-18, poz. 263, z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 53/09, nie publ.,
z dnia 23 kwietnia 2010 r., II PK 295/09, nie publ., i z dnia 18 kwietnia 2012 r.,
V CSK 215/11, nie publ.). Zakłada to uwzględnienie przez składającego
oświadczenie woli adresu osoby, do której oświadczenie to jest kierowane,
podanego przez nią wyraźnie lub w sposób dorozumiany. Może to być
w szczególności adres zamieszkania tej osoby, jej pobytu, siedziby, biura,
a także numer skrytki pocztowej, faksu, telefonu, poczty elektronicznej; przy
bezpośrednim komunikowaniu się - również miejsce, w którym składający
oświadczenie woli i adresat oświadczenia woli znajdują się w danej chwili.
Wskazanie adresu (miejsca złożenia) może dotyczyć tylko składania oznaczonych
oświadczeń. Odrębne adresy, na które należy składać poszczególne oświadczenia,
może mieć np. podmiot utrzymujący rozległe kontakty handlowe.
7
Jeżeli pod rygorem nieważności wymaga się w stosunku do danego
oświadczenia woli składanego innej osobie zachowania formy szczególnej
w postaci pisma, konieczne, zgodnie z jednolitym stanowiskiem orzecznictwa
i dominującym poglądem piśmiennictwa, do dojścia tego oświadczenia do skutku
jest złożenie adresatowi oryginału pisma. Wyjątek dopuszcza się w odniesieniu do
aktu notarialnego. Do złożenia oświadczenia woli w sposób przewidziany w art. 61
§ 1 zdanie pierwsze k.c. wystarczy zawiadomienie adresata w jakikolwiek sposób
o złożeniu skierowanego do niego oświadczenia woli w formie aktu notarialnego
(uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia
20 lutego 1967 r., III CZP 88/66, OSNCP 1967, nr 12, poz. 210, wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 53/09, nie publ.).
Wymagane przez art. 61 §1 zdanie pierwsze k.c. złożenie oświadczenia woli
adresatowi w taki sposób, aby mógł się on zapoznać z jego treścią stanowi
warunek konieczny i zarazem wystarczający dojścia do skutku oświadczenia woli
składanego innej osobie. Oświadczenie woli skierowane do innej osoby dojdzie
zatem do skutku, gdy trafi pod właściwy adres, choćby osoba, do której jest
skierowane, nie zapoznała się z jego treścią (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 16 marca 1995 r., I PRN 2/95, OSNAPUS 1995, nr 18, poz. 229,
i z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 430/99, OSNAPUS 2001, nr 9, poz. 309).
Wystarczy, że osoba ta miała taką możliwość osobiście lub że taką możliwość miał
jej pełnomocnik albo - jeżeli jest ona osobą niemającą zdolności do
czynności prawnych lub ograniczoną w zdolności do czynności prawnych -
przedstawiciel ustawowy (art. 95 i 96 w związku z art. 109 k.c.). Oświadczenie jest
dokonane z chwilą uzyskania takiej możliwości w zwykłym toku czynności,
tj. uwzględniając w szczególności godziny pracy adresata, czas potrzebny
na zapoznanie się z treścią adresowanego do niego oświadczenia, szczególne,
znane składającemu oświadczenie okoliczności, mające wpływ na możliwość
zapoznania się adresata z treścią oświadczenia (por. orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 215/11, nie publ., i z dnia
21 stycznia 2013 r., II PK 227/12, nie publ.). Z tą też chwilą wywiera ono skutki,
chyba że składający oświadczenie określił inny termin jego skuteczności,
8
w szczególności termin późniejszy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia
2014 r., II CSK 403/13, OSNC-ZD 2015, nr C, poz. 34).
Dowód dojścia oświadczenia woli do adresata w taki sposób, że mógł się on
zapoznać z jego treścią obarcza składającego oświadczenie. Pomocne
w przeprowadzeniu tego dowodu mogą być zwłaszcza domniemania faktyczne
(231 k.p.c.) związane z doręczeniem przesyłki adresatowi. W szczególności,
zgodnie z ustalonym orzecznictwem, awizowanie przesyłki poleconej uzasadnia
domniemanie faktyczne możliwości zapoznania się przez adresata z przesyłką.
W konsekwencji na adresacie awizowanej przesyłki poleconej spoczywa ciężar
dowodu okoliczności przeciwnej (zob. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia
30 kwietnia 1998 r., III CZ 51/98, OSNC 1998, nr 11, poz. 189, z dnia 20 stycznia
2004 r., II CK 358/02, „Wokanda” 2004, nr 9, s. 6, z dnia 5 października 2005 r.,
I PK 37/05, nie publ., i z dnia 17 marca 2010 r., II CSK 454/09, OSNC 2010, nr 10,
poz. 142).
Analogiczne rozwiązanie do przyjętego w art. 61 § 1 zdanie pierwsze k.c.
przewidziano w art. 61 § 2 k.c. w odniesieniu do mających postać elektroniczną
oświadczeń woli składanych innej osobie. Przepis ten powtarzając
w zmienionej szacie słownej, przy użyciu terminologii charakterystycznej dla języka
elektronicznych środków komunikacji, normę wysłowioną w art. 61 § 1 zdanie
pierwsze k.c. stanowi, że oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej
jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji
elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Za przesłankę złożenia w wymagany przez art. 61 § 2 k.c. sposób oświadczenia
woli wyrażonego w postaci elektronicznej uznaje się - co do zasady -
zapisanie treści przesłanego oświadczenia u adresata. W postanowieniu
Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2003 r., V CZ 127/03 (OSNC 2005, nr 1,
poz. 12). przyjęto, że oświadczenie woli w postaci elektronicznej
dokonywane on line zostaje złożone z chwilą jego przejścia do systemu
informatycznego prowadzonego i kontrolowanego przez odbiorcę, to jest w chwili
przyjęcia oświadczenia przez serwer odbiorcy i zarejestrowania na nim
odpowiednich danych.
9
Powszechnie przyjmuje się, że art. 61 k.c. jest przepisem względnie
obowiązującym i dopuszcza określenie przez strony w umowie innej chwili dojścia
do skutku składanych sobie wzajemnie oświadczeń woli.
Wobec tego, że osoba prawna działa przez swoje organy (art. 38 k.c.),
możliwość zapoznania się w sposób wymagany przez art. 61 § 1 zdanie pierwsze
i § 2 k.c. z treścią oświadczenia woli przez adresata będącego osobą prawną
oznacza uzyskanie przewidzianej w tych przepisach możliwości zapoznania się
z treścią oświadczenia woli przez osoby pełniące funkcje organu właściwego do
reprezentowania tej osoby w zakresie obejmującym składane tej osobie
oświadczenia woli. Oświadczenie woli skierowane do osoby prawnej dojdzie zatem
do skutku zgodnie z art. 61 zdanie pierwsze i § 2 k.c. w szczególności wtedy, gdy
dotrze pod odpowiedni adres i osoby pełniące funkcję właściwego organu osoby
prawnej uzyskają w zwykłym toku czynności możliwość zapoznania się z treścią
tego oświadczenia. Nie jest wyłączone reprezentowanie w tym zakresie osoby
prawnej także przez jej pełnomocnika. Oświadczenie woli skierowane do osoby
prawnej dojdzie więc do skutku zgodnie z wymienionymi przepisami, gdy dotrze
pod odpowiedni adres i osoby pełniące funkcję właściwego organu osoby prawnej
lub pełnomocnik osoby prawnej uzyskają w zwykłym toku czynności możliwość
zapoznania się z jego treścią; czy i kiedy w rzeczywistości dojdzie do zapoznania
się z treścią oświadczenia woli jest bez znaczenia. Zła organizacja pracy,
która spowodowała, że do takiego zapoznania się w zwykłym toku czynności nie
doszło, obciąża osobę prawną - adresata oświadczenia. Nie można natomiast
zaaprobować spotykanego niekiedy zapatrywania, że oświadczenie woli doręczone
na adres osoby prawnej dochodzi do skutku zgodnie z art. 61 k.c. również wtedy,
gdy organ właściwy do reprezentowania osoby prawnej nie istnieje. Jeżeli osoba
prawna nie ma organu właściwego do jej reprezentowania ani odpowiednio
umocowanego przedstawiciela, nie jest możliwe zarówno składanie przez nią
oświadczeń woli, jak i składanie jej oświadczeń woli ze skutkiem prawnym.
Możliwe jest oczywiście też, jeśli tylko zaistnieją pozwalające na to warunki,
złożenie oświadczenia woli skierowanego do osoby prawnej, ustnie lub na piśmie,
bezpośrednio osobom pełniącym funkcje organu właściwego do reprezentacji.
10
Możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli przez te osoby powstaje
wówczas na ogół już z chwilą bezpośredniego przekazania im oświadczenia.
III. Artykuł 201 § 1 k.s.h. stanowi w odniesieniu do spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, a art. 368 § 1 k.s.h. w odniesieniu do spółki akcyjnej,
że zarząd nie tylko prowadzi sprawy spółki, ale i reprezentuje spółkę. W strukturze
organizacyjnej spółki kapitałowej organem kompetentnym do jej reprezentowania
wobec innych podmiotów jest więc zarząd. Kompetencja członków zarządu do
reprezentowania spółki obejmuje wszystkie czynności (art. 204 § 1 i art. 372 § 1
k.s.h.). Tylko zupełnie wyjątkowo ustawa pozbawia członków zarządu kompetencji
do reprezentowania spółki kapitałowej w odniesieniu do niektórych czynności
prawnych. W ramach takiego wyjątku art. 210 § 1 k.s.h. przyznaje kompetencję do
reprezentowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w umowie między tą
spółką a członkiem zarządu radzie nadzorczej lub pełnomocnikowi powołanemu
przez zgromadzenie wspólników. Podobnie zgodnie z art. 379 § 1 k.s.h., spółkę
akcyjną w umowie między nią a członkiem zarządu reprezentuje rada nadzorcza
lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia. Ponadto kompetencja
zarządu spółki handlowej do jej reprezentowania jest z mocy ustawy ograniczona
przez wymaganie zgody zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia
akcjonariuszy albo rady nadzorczej na niektóre czynności prawne (zob. art. 17 k.s.h.
oraz np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2007 r., III CSK 360/06,
OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 16, i z dnia 5 lutego 2009 r., I CSK 297/08, OSNC-ZD
2009, nr C, poz. 86).
W obrębie reprezentacji osoby prawnej rozróżnia się, na wzór podziału
przedstawicielstwa (pełnomocnictwa) na czynne (art. 95 i 96 k.c.) i bierne (art. 109
k.c.), reprezentację czynną, obejmującą składanie oświadczeń woli przez osobę
prawną i reprezentację bierną, obejmującą odbiór oświadczeń woli adresowanych
do osoby prawnej.
O ile określony ustawą zakres kompetencji członka zarządu spółki
kapitałowej (art. 204 § 1 i art. 372 § 1 k.s.h.) nie może być ograniczony przez
umowę spółki lub jej statut ze skutkiem wobec osób trzecich (art. 204 § 2 i art. 372
§ 2 k.s.h.), o tyle w umowie spółki lub w statucie spółki można określić nie tylko
11
liczbę członków zarządu, lecz również, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób
reprezentowania spółki w zakresie obejmującym składanie oświadczeń woli przez
spółkę; czy każdy z członków zarządu może działać sam, czy też jest wymagane
współdziałanie określonej liczby członków zarządu albo czy niektórzy członkowie
zarządu mogą działać samodzielnie, a inni muszą współdziałać ze sobą lub
z prokurentem. W braku postanowień w tym względzie w umowie spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością lub w statucie spółki akcyjnej wymagane
z mocy ustawy do składania oświadczeń, zarówno przez spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością (art. 205 § 1 k.s.h.), jak i przez spółkę akcyjną (art. 373 § 1
k.s.h.), jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu
łącznie z prokurentem. W związku z wymienionymi przepisami pozostaje art. 19
k.s.h. stanowiący, że złożenie podpisów przez wszystkich członków zarządu
pod dokumentem wystawionym przez spółkę jest wymagane tylko w przypadku,
gdy ustawa tak stanowi.
Współdziałanie członków zarządu wieloosobowego analogiczne do
wymaganego przy reprezentacji czynnej spółki kapitałowej, nie ma uzasadnienia
przy reprezentacji biernej spółki kapitałowej. Mniejsza jest waga reprezentacji
biernej w porównaniu z reprezentacją czynną z punktu widzenia interesów osoby
prawnej. Reprezentacja bierna, inaczej niż czynna nie jest skierowana
bezpośrednio na wywołanie skutków wobec osoby prawnej, a jedynie na
zapoznanie się z treścią oświadczenia skierowanego do osoby prawnej
i zainicjowanie dopiero ewentualnie, w następstwie zapoznania się z treścią
tego oświadczenia odpowiedniego działania. Zmniejsza to z punktu widzenia
interesów osoby prawnej potrzebę współdziałania członków zarządu w tym
zakresie. Niezależnie od tego, współdziałanie członków zarządu w obrębie
reprezentacji biernej wyłącza nieomal całkowicie sama jej specyfika.
Sensownie o współdziałaniu członków zarządu lub członka zarządu i prokurenta
(pełnomocnika) przy reprezentacji biernej osoby prawnej można mówić
co najwyżej tylko w przypadkach składania osobie prawnej ustnych oświadczeń
woli. W razie składania osobie prawnej oświadczeń na piśmie lub w postaci
elektronicznej trudno określić na czym, ujmując rzecz racjonalnie, ma polegać
współdziałanie członków zarządu. Racjonalną ewentualnością nie byłoby
12
w szczególności wspólne czytanie przez nich tekstu oświadczeń woli skierowanych
do spółki.
Z tego względu w art. 205 § 2 k.s.h. w odniesieniu do spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, a w art. 373 § 2 k.s.h. w odniesieniu do spółki akcyjnej
przewidziano, że oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą
być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta. Przytoczone
przepisy wyłączają stosowanie w zakresie reprezentacji biernej zarówno art. 205
§ 1 i art. 373 § 1 k.s.h., jak i postanowień umowy spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością i statutu spółki akcyjnej, określających sposób współdziałania
członków zarządu wieloosobowego przy składaniu oświadczeń w imieniu spółki.
Warto także odnotować podobne rozwiązanie przyjęte w prawie
spółdzielczym. Artykuł 54 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r., - Prawo
spółdzielcze (jeden. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 21) stanowi w odniesieniu do
reprezentacji czynnej, że oświadczenia woli za spółdzielnię składają dwaj
członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i pełnomocnik (ponadto
w spółdzielniach o zarządzie jednoosobowym oświadczenia woli mogą składać
również dwaj pełnomocnicy), natomiast art. 54 § 3 w odniesieniu do reprezentacji
biernej przewiduje, iż oświadczenia pisemne skierowane do spółdzielni, a złożone
w jej lokalu albo jednemu z członków zarządu lub pełnomocnikowi, mają skutek
prawny względem spółdzielni.
IV. Wobec tego, że spółkę kapitałową co do zasady reprezentuje zarząd
zarówno w zakresie dotyczącym składania przez nią oświadczeń woli, czyli
reprezentacji czynnej, jak i w zakresie dotyczącym składania jej oświadczeń woli,
czyli reprezentacji biernej, to zgodnie z tą zasadą organ ten powinien
reprezentować spółkę kapitałową również przy składaniu jej przez członka zarządu
oświadczenia o rezygnacji z pełnienia funkcji - przy zastosowaniu dotyczących
reprezentacji biernej art. 205 § 2 i art. 373 § 2 k.s.h.
W konsekwencji, zgodnie z wspomnianą zasadą, oświadczenie o rezygnacji
przekazane na piśmie lub przesłane drogą elektroniczną powinno być uznane
za złożone spółce i tym samym dokonane, po jego dojściu na adres spółki (art. 166
§ 1 pkt 1 i art. 318 § 1 pkt 1 k.s.h.) lub adres siedziby zarządu (art. 166 § 1 pkt 5
13
i art. 318 § 1 pkt 7 k.s.h.) albo adres do doręczeń (art. 318 § pkt 1 k.s.h.), w chwili
uzyskania przez przynajmniej jednego członka zarządu lub prokurenta w zwykłym
toku czynności - tj. uwzględniając przede wszystkim czas pracy - możliwości
zapoznania się z jego treścią. W praktyce, w związku z tym, że zarząd działa stale,
a przy wykonywaniu reprezentacji biernej wystarcza udział jednego tylko członka
zarządu, byłby to dzień dojścia oświadczenia na adres spółki lub następny
po nim dzień roboczy.
W razie przekazania oświadczenia o rezygnacji, ustnie lub na piśmie,
bezpośrednio pozostałym członkom zarządu, a przynajmniej jednemu z nich lub
prokurentowi, dniem złożenia tego oświadczenia w sposób wymagany przez art.
61 k.c. byłby w praktyce zawsze dzień, w którym do przekazania doszło, gdyż
z treścią oświadczenia o rezygnacji można się zapoznać w krótkim czasie.
Z chwilą złożenia spółce, reprezentowanej przez zarząd w przedstawiony
sposób, oświadczenie to wywierałoby zamierzony skutek prawny. Osoba, która je
złożyła, przestałaby z tą chwilą być członkiem zarządu z wszystkimi tego
konsekwencjami dla niej i spółki. O ile jednak niedopuszczalne jest oświadczenie
o rezygnacji pod warunkiem, ponieważ wprowadzałoby niepewność w stosunki
prawne z udziałem spółki, o tyle należy dopuścić zastrzeżenie w oświadczeniu
o rezygnacji późniejszej daty ustąpienia z funkcji w zarządzie w stosunku do chwili
złożenia oświadczenia. W piśmiennictwie trafnie wskazuje się, że w pewnych
przypadkach może to być uzasadnione ze względu na interesy osoby rezygnującej
lub interesy spółki albo jedne i drugie. W razie zamieszczenia takiego zastrzeżenia
skutek oświadczenia o rezygnacji byłby odroczony do tej daty.
V. Wbrew poglądom wyrażonym w orzeczeniach powołanych
w uzasadnieniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a także
w wypowiedziach części piśmiennictwa, brak podstaw do wyłączenia z zakresu
reprezentacji biernej spółki przez zarząd oświadczeń członków zarządu
o rezygnacji ze sprawowania funkcji.
Takie wyłączenie na rzecz rady nadzorczej lub pełnomocnika, powołanego
w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uchwałą zgromadzenia
wspólników, a w przypadku spółki akcyjnej uchwałą walnego zgromadzenia,
14
nie wynika z art. 210 § 1 k.s.h. - co do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
i z art. 379 § 1 k.s.h. - co do spółki akcyjnej.
Według wymienionych przepisów rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany
przez organ właścicielski reprezentują spółkę „w umowie między spółką
a członkiem zarządu, jak również w sporze z nim”. W przepisach tych mowa więc,
gdy chodzi o czynności materialnoprawne, o umowie, a rezygnacja z funkcji
w zarządzie nie następuje w drodze umowy, lecz stanowi jednostronną czynnością
prawną.
Samo użycie w tych przepisach określenia mówiącego o reprezentacji
„w umowie” nie przesądza jednak jeszcze nieobjęcia zakresem zastosowania tych
przepisów rezygnacji z członkostwa zarządu. Należy zgodzić się ze stanowiskiem,
że brzmienie tych przepisów pozwala w pewnym zakresie objąć ich zastosowaniem
również czynności jednostronne stron umowy i uznać, że podejmowanie przez
strony umowy takich czynności mieści się w zwrocie „w umowie”, jeżeli przemawia
za tym cel przyświecający tym przepisom, tj. ochrona spółki, a pośrednio także
ochrona jej wierzycieli przez pozbawienie członków zarządu wpływu na dokonanie
i treść czynności prawnych dotyczących stosunków między nimi a spółką
i uniemożliwienie im wykorzystania majątku spółki we własnym interesie. Do takich
czynności należą czynności jednostronne stron umowy obligacyjnej, stanowiące
wykonanie uprawnień prawokształtujących (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
3 listopada 2010 r., V CSK 129/10, i z dnia 22 marca 2012 r., V CSK 84/11).
Racje stojące za art. 210 § 1 i art. 379 § 1 k.s.h., które przemawiają
za objęciem tymi przepisami w pewnym zakresie także czynności jednostronnych
stron umowy (członka zarządu i spółki), nie aktualizują się jednak w odniesieniu do
rezygnacji z funkcji w zarządzie. Stosunek prawny, którego wygaśnięcie powoduje
rezygnacja z funkcji w zarządzie, nie wynika z umowy, lecz z aktu powołania.
Ma w związku z tym – co w piśmiennictwie często jest niedostrzegane - charakter
nie umowny, lecz organizacyjny. W razie zakończenia tego stosunku przez złożenie
oświadczenia o rezygnacji spółce reprezentowanej przez zarząd nie ujawnia się też
konflikt interesów, przed którego skutkami chronią przepisy art. 210 § 1 i art. 379
§ 1 k.s.h. W świetle art. 202 § 4 i 5 oraz art. 369 § 5 i 6 k.s.h. w związku z art. 746
15
§ 2 i 3 k.c. interes osoby będącej członkiem zarządu w tym, aby bez żadnych
przeszkód mogła ona zrezygnować z pełnionej funkcji, ma priorytet przed
interesem spółki; jakiekolwiek ograniczenie możliwości rezygnacji jest wykluczone.
Brak ważnego powodu do rezygnacji nie wpływa na skuteczność rezygnacji,
może uzasadniać jedynie odpowiedzialność odszkodowawczą. Z wskazanych
przyczyn nie ma ryzyka nadużycia przez członka zarządu swojej pozycji w razie
reprezentowania spółki przez zarząd przy składaniu przez członka zarządu
oświadczenia o rezygnacji z pełnionej funkcji.
Interes osoby rezygnującej z funkcji członka zarządu przejawia się przede
wszystkim w umożliwieniu jej skutecznego, gwarantowanego przez prawo bez
żadnych ograniczeń zakończenia mocą swej woli pełnienia funkcji, a interes spółki -
w stwierdzeniu dojścia do skutku tego oświadczenia ze względu na jego doniosłe
dla niej konsekwencje. Oba interesy są najlepiej chronione w razie reprezentacji
spółki przez zarząd. Zarząd jest organem co do zasady reprezentującym spółkę
oraz prowadzącym jej sprawy, a przy tym stale funkcjonującym. W razie nieistnienia
w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością rady nadzorczej i pełnomocnika
powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników, członek zarządu napotykałby
zasadniczą trudność w realizacji uprawnienia do rezygnacji z funkcji, czego
nie można zaakceptować z uwagi na doniosłość tego uprawnienia.
Uwzględniając zatem nie tylko brzmienie art. 210 § 1 i art. 379 § 2 k.s.h., ale
i ich cel, a także charakter uprawnienia członka zarządu do rezygnacji z funkcji, nie
można w tych przepisach dostrzec wyjątku od zasady reprezentacji biernej spółki
przez zarząd na rzecz reprezentacji biernej spółki przez radę nadzorczą lub
pełnomocnika powołanego przez organ właścicielski w zakresie dotyczącym
oświadczeń członków zarządu o rezygnacji ze sprawowania funkcji.
Tym bardziej brak w obowiązującym stanie prawnym podstaw do
stwierdzenia wyjątku od zasady reprezentacji biernej spółki przez zarząd
w zakresie dotyczącym oświadczeń członków zarządu o rezygnacji ze sprawowania
funkcji na rzecz organu uprawnionego do powoływania członków zarządu.
Pogląd o istnieniu takiego wyjątku - częściowo, gdy organem uprawnionym do
powoływania członków zarządu byłaby rada nadzorcza, zbieżny w swych skutkach
16
z poglądem rozpatrywanym wcześniej - nie ma żadnego oparcia w ustawie.
Brak nawet takiego zaczepienia, jakim są art. 210 § 1 i art. 379 § 1 k.s.h. dla
stanowiska przyznającego reprezentację spółki w omawianym zakresie radzie
nadzorczej lub pełnomocnikowi powołanemu przez organ właścicielski.
Organy uprawnione do powoływania członków zarządu nie są przystosowane do
wykonywania reprezentacji. Tym samym nie wiadomo, w jaki sposób miałaby się
odbywać reprezentacja spółki przez taki organ. W przypadkach, w których
członków zarządu spółki kapitałowej powołuje podmiot spoza jej struktury,
przyznanie w omawianym zakresie reprezentacji biernej spółki temu podmiotowi
oznaczałoby w istocie zerwanie z wymaganiem złożenia oświadczenia o rezygnacji
z członkostwa zarządu spółce, nie można bowiem w świetle art. 38 k.c. uznać
podmiotu niebędącego elementem struktury spółki kapitałowej za właściwy do jej
reprezentacji, nawet w jakimś tylko niewielkim zakresie. Uzależnienie skuteczności
oświadczenia o rezygnacji z funkcji w zarządzie od jego złożenia w taki sposób, aby
mogły się z nim zapoznać osoby pełniące funkcję organu uprawnionego do
powoływania członków zarządu byłoby przy tym rozwiązaniem jeszcze mniej
funkcjonalnym niż rozwiązanie wyżej odrzucone, wywodzone z art. 210 § 1 i art.
379 § 1 k.s.h. Utrudniałoby ze względu na to, że organy uprawnione do
powoływania członków zarządu nie działają stale i nie są przystosowane do
wykonywania reprezentacji, zarówno realizację uprawnienia członka zarządu do
rezygnacji z funkcji, jak i niezwykle ważne dla niego i spółki oraz w ogóle dla obrotu
prawnego, ścisłe ustalenie chwili dojścia rezygnacji do skutku.
VI. Reprezentowanie spółki kapitałowej przez zarząd - w ramach
przysługującej mu ogólnej kompetencji do reprezentacji - przy składaniu przez
członka zarządu oświadczenia o rezygnacji z pełnienia funkcji, z zastosowaniem
dotyczących reprezentacji biernej przepisów art. 205 § 2 i art. 373 § 2 k.s.h.,
nie rodzi szczególnych problemów w przypadkach składania rezygnacji przez część
osób wchodzących w skład zarządu; jedną z nich lub więcej, ale nie wszystkie.
W tych przypadkach istnieje możliwość zapoznania się z treścią pisemnego
oświadczenia o rezygnacji lub wyrażonego w postaci elektronicznej, wysłanego pod
adresem spółki (adresem zarządu, adresem do doręczeń), przez jedynego
pozostałego lub jednego z pozostałych członków zarządu (ewentualnie prokurenta)
17
w zwykłym toku czynności ze skutkiem określonym w art. 61 § 1 zdanie pierwsze
i § 2 k.c. Oświadczenie o rezygnacji może oczywiście w tych przypadkach zostać
przekazane ze skutkiem przewidzianym w art. 61 § 1 zdanie pierwsze k.c.
pozostałym członkom zarządu (ewentualnie prokurentowi) także bezpośrednio,
ustnie, do protokołu lub na piśmie.
Również jednak wtedy, gdy rezygnację składa członek zarządu
jednoosobowego lub ostatni członek zarządu wieloosobowego albo składają
ją jednocześnie wszyscy członkowie zarządu wieloosobowego, a w spółce brak
prokurenta, nie ma podstaw - mimo że rozpatrywany problem jest bardziej złożony
niż w sytuacji wcześniej omówionej - do spotykanego w wypowiedziach
orzecznictwa i piśmiennictwa negowania reprezentacji spółki przez zarząd
i zastąpienia reprezentacji spółki przez zarząd postulowaną w tych wypowiedziach,
w zależności od okoliczności, reprezentacją spółki przez radę nadzorczą lub
pełnomocnika powołanego przez organ właścicielski albo przez organ uprawniony
do powoływania członków zarządu.
Jak wyjaśniono, inne niż zarząd organy spółki, ani tym bardziej inne
podmioty, nie mają kompetencji do reprezentacji biernej spółki. Jeżeli tak, to nie
mają jej również we wskazanych ostatnio przypadkach. Trudności, o których
była mowa wcześniej, jakie mogłaby stwarzać reprezentacja bierna spółki przez
te organy lub podmioty, w zakresie dotyczącym rezygnacji członka zarządu
z funkcji, byłyby w tych przypadkach nie mniejsze.
Nie napotyka natomiast uzasadnionych przeszkód wykonywanie
reprezentacji biernej spółki w przypadkach złożonego na piśmie lub w postaci
elektronicznej oświadczenia o rezygnacji z funkcji jedynego członka zarządu lub
wszystkich członków zarządu, rezygnujących jednocześnie, przez samego tego
członka zarządu, który złożył rezygnację. Nie przekonuje podnoszony przeciwko
temu argument, że w tych przypadkach członek zarządu składający rezygnację
dokonuje w istocie czynności prawnej z samym sobą, której skuteczności
nie można zaakceptować ze względu na zagrażającą bezpieczeństwu spółki
i obrotu kolizję interesów członka zarządu, składającego oświadczenie o rezygnacji,
z interesami spółki, będącej adresatem oświadczenia. Interes osoby wchodzącej
18
w skład zarządu w rozpatrywanym przypadku przejawia się przede wszystkim
w umożliwieniu tej osobie rezygnacji, niepodlegającej ograniczeniom i utrudnieniom,
a interes spółki - w uzyskaniu o tym informacji, pozwalającej podjąć niezbędne
działania uzasadnione rezygnacją, w szczególności zainicjować powołanie nowego
członka zarządu oraz spowodować dokonanie wpisu zmiany w składzie
zarządu w rejestrze. W normalnym układzie stosunków interesy te nie kolidują
ze sobą; przeciwnie ich realizacja może i powinna przebiegać harmonijnie.
Pisemne oświadczenie o rezygnacji lub wyrażone w postaci elektronicznej
powinno być w tym przypadku przekazane spółce pod jej adresem (adresem
zarządu, adresem do doręczeń) w sposób umożliwiający - analogicznie jak
w przypadku, gdy reprezentację spółki w razie rezygnacji członka zarządu
wykonuje inna osoba pozostająca w składzie zarządu - nadanie mu biegu w celu
podjęcia działań, które wymusza rezygnacja, w szczególności zmierzających do
obsady zwolnionego miejsca w zarządzie. Inaczej omawiane oświadczenie nie
spełniłoby zakładanej przez art. 61 k.c. funkcji komunikacyjnej i nie mogłoby być
uznane za dokonane w rozumieniu tego przepisu. Przekazanie oświadczenia
o rezygnacji na piśmie do siedziby spółki (zarządu) lub wysłanie drogą
elektroniczną na adres siedziby spółki (zarządu) w sposób umożliwiający nadanie
mu biegu w celu podjęcia działań, które wymusza rezygnacja, leży więc nie tylko
w interesie spółki, ale i samego składającego rezygnację; warunkuje w świetle art.
61 k.c. dojście jego oświadczenia do skutku. Wsparcia dla tej argumentacji
dostarcza również art. 54 § 3 Prawa spółdzielczego. Poprzestaje on, jak wiadomo,
w odniesieniu do reprezentacji biernej spółdzielni przy skierowanym do niej
pisemnym oświadczeniu woli na wymaganiu złożenia tego oświadczenia w lokalu
spółdzielni. Tym samym przepis ten uznaje złożenie skierowanego do spółdzielni
pisemnego oświadczenia woli w jej lokalu za wystarczające do nadania złożonemu
oświadczeniu dalszego biegu, odpowiedniego do jego treści.
Poza tym w interesie nie tylko spółki, ale i samego rezygnującego członka
zarządu może być podjęcie przez niego inicjatywy powołania nowego członka
zarządu (zwołania posiedzenia organu uprawnionego do obsady zarządu) jeszcze
przed złożeniem rezygnacji. Może on też w oświadczeniu o rezygnacji określić
późniejszy termin skuteczności tego oświadczenia, tak aby w okresie między
19
złożeniem oświadczenia a tym terminem podjąć stosowne działania uzasadnione
rezygnacją. Składając oświadczenie o rezygnacji i podejmując, albo wcześniej, albo
w razie odroczenia rezygnacji - później, odpowiednie działania, uzasadnione
rezygnacją, zabezpiecza się przed ewentualną odpowiedzialnością za szkodę,
której spółka mogłaby doznać w następstwie rezygnacji.
W świetle tych wyjaśnień, choć możliwe, to w istocie zbędne jest
ustanowienie pełnomocnika przez jedynego członka zarządu w celu złożenia na
jego ręce oświadczenia o rezygnacji. W wypowiedziach sprzeciwiających się
wykonywaniu reprezentacji biernej spółki w zakresie dotyczącym złożenia
oświadczenia o rezygnacji z członkostwa zarządu przez samego tego członka
zarządu, który złożył oświadczenie, a dopuszczających skuteczne złożenie przez
niego oświadczenia o rezygnacji na ręce ustanowionego przez niego w tym celu
pełnomocnika, tkwi wewnętrzna sprzeczność. Gdyby rzeczywiście jedyny członek
zarządu nie mógł reprezentować spółki w razie złożenia spółce oświadczenia
o rezygnacji ze swej funkcji ze względu na sprzeciwiającą się temu kolizję jego
interesów z interesami spółki, to z tej samej przyczyny niedopuszczalne musiałoby
być też udzielenie przez niego wspomnianego pełnomocnictwa.
VII. Podsumowując, oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej
o rezygnacji z tej funkcji jest składane - z wyjątkiem przewidzianym w art. 210 § 2
i art. 379 § 2 k.s.h. - spółce.
W zakresie dotyczącym rezygnacji członków zarządu spółkę kapitałową
reprezentuje zarząd lub prokurent zgodnie z art. 205 § 2 i art. 373 § 2 k.s.h.; także
wtedy, gdy rezygnację składa członek zarządu jednoosobowego lub ostatni członek
zarządu wieloosobowego albo gdy składają ją jednocześnie wszyscy członkowie
zarządu wieloosobowego, a spółka nie ma prokurenta.
Oświadczenie o rezygnacji doręczone na adres spółki dochodzi do skutku
z chwilą uzyskania przez pozostałego członka zarządu lub prokurenta
możliwości zapoznania się z treścią tego oświadczenia w zwykłym toku czynności,
a oświadczenie członka zarządu jednoosobowego lub ostatniego członka
zarządu wieloosobowego albo wszystkich członków zarządu wieloosobowego
20
rezygnujących jednocześnie - z chwilą doręczenia na adres spółki w sposób
umożliwiający podjęcie niezbędnych działań związanych z rezygnacją.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym rozstrzygnął przedstawione zagadnienie
prawne, jak w uchwale.
jw