Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 16/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 maja 2016 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSN Józef Iwulski
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego w […],
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 maja 2016 r.,
sprawy E. S.
sędziego Sądu Rejonowego
w związku z odwołaniem obwinionej
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 14 grudnia 2015 r.,
1. na podstawie art. 105 § 1 kpk sprostować oczywistą omyłkę
pisarską w wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w
[…] z dnia 14 grudnia 2015 r., w ten sposób, że w pkt b ppkt 1 w
miejsce błędnej sygnatury,, IX C …/11 " wpisać prawidłową ,, IX C
…/12" ;
2. obniżyć wymierzoną obwinionej E. S. karę dyscyplinarną i
na podstawie art. 109 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. ,
2
Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j.Dz.U. 2015, poz. 133 ze
zm.) orzec karę dyscyplinarną nagany;
3. w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymać w
mocy;
4. kosztami sądowymi postępowania odwoławczego obciążyć
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 14 grudnia
2015 r., sędzia Sądu Rejonowego E. S. uznana została za winną tego, że:
„w okresie od dnia 4 stycznia 2013 r. do dnia 10 września 2015 r. w […], jako
sędzia referent wielokrotnie dopuściła się oczywistej i rażącej obrazy przepisów
prawa: art. 6 k.p.c. i art. 329 k.p.c. w ten sposób, że lekceważąc prawo stron do
rozstrzygnięcia ich spraw bez zbędnej zwłoki:
a/ nie sporządziła na piśmie uzasadnień do wydanych orzeczeń w ustawowym
terminie, a mianowicie:
1. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 14 listopada 2014 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 25 marca 2015 r.;
2. w sprawie o sygnaturze IX Co …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 26 listopada 2014 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 16 marca 2015 r.;
3. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 2 grudnia 2014 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 17 czerwca 2015 r.;
4. w sprawie o sygnaturze IX Ns …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 23 grudnia 2014 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 10 września 2015 r.;
3
5. w sprawie o sygnaturze IX C …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 17 grudnia 2014 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 10 czerwca 2015 r.;
6. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 23 grudnia 2014 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 2 kwietnia 2015 r.;
7. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 7 stycznia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 17 czerwca 2015 r.;
8. w sprawie o sygnaturze IX C …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 5 stycznia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 16 lutego 2015 r.;
9. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 13 stycznia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 16 lutego 2015 r.;
10. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 12 stycznia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 17 marca 2015 r.;
11. w sprawie o sygnaturze IX C …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 12 stycznia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 17 marca 2015 r.;
12. w sprawie o sygnaturze IX C ../14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 4 lutego 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 25 sierpnia 2015 r.;
13. w sprawie o sygnaturze IX C …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 18 lutego 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 24 sierpnia 2015 r.;
4
14. w sprawie o sygnaturze IX C …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 4 lutego 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 25 sierpnia 2015 r.;
15. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 20 marca 2015 r.,
uzasadnienie nie zostało sporządzone do dnia 4 sierpnia 2015 r. przy czym
w tej dacie wydane zostało postanowienie o odmowie sporządzenia
uzasadnienia;
16. w sprawie o sygnaturze IX Ns …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 4 maja 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 25 sierpnia 2015 r.;
17. w sprawie o sygnaturze IX Co …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 8 maja 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 18 czerwca 2015 r.;
18. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 7 kwietnia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 17 czerwca 2015 r.;
19. w sprawie o sygnaturze IX C …/12, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 9 kwietnia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 25 sierpnia 2015 r.;
20. w sprawie o sygnaturze IX C …/13, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 10 kwietnia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 2 września 2015 r.;
21. w sprawie o sygnaturze IX C …/14, w której wniosek o sporządzenie
uzasadnienia przedłożono wraz z aktami w dniu 21 kwietnia 2015 r.,
uzasadnienie oddała w dniu 17 czerwca 2015 r.;
b/ jako sędzia referent, doprowadziła do przewlekłości postępowania w sprawach:
5
1. o sygnaturze akt IX C …/11, w której Sąd Okręgowy w sprawie o sygnaturze
IV S …/14 stwierdził przewlekłość postępowania sądowego od dnia 4
stycznia 2013 r. do dnia 14 stycznia 2014 r.;
2. o sygnaturze akt IX C …/13, w której Sąd Okręgowy w sprawie o sygnaturze
IV S …/15 stwierdził przewlekłość postępowania sądowego od dnia 7
października 2013 r. do dnia 23 stycznia 2014 r.;
3. o sygnaturze akt IX C …/14, w której Sąd Okręgowy w sprawie o sygnaturze
IV S …/15 stwierdził przewlekłość postępowania sądowego od dnia 6
stycznia 2015 r. do dnia 14 maja 2015 r.”;
to jest przewinień dyscyplinarnych z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (tj.; Dz. U. 2015 poz. 133 – dalej w tekście
powoływanej jako u.s.p.) i za to, na podstawie art. 109 § 1 pkt 4 u.s.p., wymierzono
jej karę przeniesienia na inne miejsce służbowe w okręgu Sądu Apelacyjnego,
kosztami postępowania dyscyplinarnego obciążając Skarb Państwa.
Odwołanie od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wniosła
obwiniona. Zaskarżając orzeczenia to w całości zarzuciła:
I. „naruszenie prawa materialnego (…) art. 107 § 1 u.s.p. poprzez błędne
przyjęcie, że przypisany obwinionej sędzi czyn wypełnia znamiona
przewinienia służbowego (dyscyplinarnego) w postaci oczywistej i rażącej
obrazy przepisów prawa, tj. art. 329 k.p.k. oraz art. 6 k.p.c., Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej i art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
(Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – Dz. U.
z 1993 r. nr 61, poz. 284 ze zm.), z uwagi na:
- brak winy obwinionego sędziego, w tym w doprowadzeniu do przewlekłości
postępowania cywilnego w sprawach Sądu Rejonowego sygn. akt IX C …/13, IX
C 758/14;
- brak deliktu dyscyplinarnego przypisanego obwinionej w zaskarżonym wyroku
w sprawie sygn. akt IX C …/11;
6
- brak zapewnienia przez Sąd Rejonowy w […] jako pracodawcę obwinionej
warunków pracy odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków (art.
178 ust. 2 Konstytucji) wyrażający się w przydziale spraw w ilości nie
zapewaniającej możliwości rozpoznania bez zbędnej zwłoki, w sposób
niezawisły, przy konieczności wykonywania czynności orzeczniczych w
referacie sięgającym ponad trzysta spraw, a w dacie 10 września 2015 r. –
około 370 spraw oraz przy konieczności wykonywania czynności orzekania na
posiedzeniach niejawnych i nadawania sprawom dalszego biegu w wyjątkowo
niekomfortowych warunkach w pokoju dwuosobowym przydzielonym obwinionej
do wykonywania pracy prawdopodobnie od dnia 4 maja 2013 r., który obwiniona
zajmuje z sędzią orzekającym w innym wydziale Sądu Rejonowego w […];
- konstytucyjną zasadę prawa obwinionego sędziego jako pracownika
świadczącego pracę w ramach stosunku pracy z powołania (art. 179 Konstytucji)
do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prawa do dni wolnych od
pracy oraz ustalenia maksymalnych norm czasu pracy (art. 66 ust. 2 i ust. 2
Konstytucji – powinno być art. 66 ust. 1 i 2 uwaga SN-SD);
- maksymalne normy czasu pracy obowiązujące wobec wszystkich pracowników
Unii Europejskiej, w tym i sędziów, określone w Dyrektywie nr 2003/88/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej
niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. U. UE L z dnia 18 listopada
2003 r.);
II. naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść wydanego
wyroku:
1. (…) art. 2 § 1 pkt 1 i § 2, art. 167, art. 367 a § 1 k.p.k. poprzez brak
wyjaśnienia z urzędu wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a to
ustalenia ilości spraw w referacie obwinionego sędziego w poszczególnych
miesiącach w okresie przypisanych mu przewinień dyscyplinarnych, ilości
spraw rozstrzygniętych przez sędziego, ilości posiedzeń jawnych i
niejawnych w w/w okresie, a w konsekwencji brak prawidłowego
stwierdzenia, czy stan referatu sędziego, ilość spraw sięgająca 400 spraw
7
umożliwiły mu sprawowanie czynności orzeczniczych w sposób
umożliwiający uniknięcie przewlekłości postępowania w sprawach objętych
zarzutem dyscyplinarnym o sygn. akt IX C …/13 i IX C …/14 oraz
zapewniała orzekanie w sposób zapewniający wystarczającą ilość czasu i sił
do rozważenia wszystkich istotnych kwestii faktycznych i prawnych w
rozpoznawanych sprawach w referacie, a także w sposób zapewniający
wystarczającą ilość czasu i sił na sporządzenie w terminie uzasadnień w
sprawach wskazanych w punkcie I a/ zaskarżonego wyroku, w konsekwencji
czego doszło do nieuprawnionego skazania za przewinienie dyscyplinarne
sędziego, pomimo braku ku temu podstaw faktycznych i prawnych;
2. (…) art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 107 § 1 u.s.p. poprzez brak
dokładnego określenia w wyroku skazującym opisów przypisanych
obwinionej czynów wyrażającego się w:
- braku sprecyzowania (zgodnie z art. 107 § 1 u.s.p.) w pkt i b/ części
rozstrzygającej wyroku jakiego konkretnie oczywistej i rażącej obrazy przepisu
prawa miała dopuścić się obwiniona oraz w jaki sposób doprowadziła do
przewlekłości postępowania w sprawach o sygnaturach IX C …/13 i IX C …/13
(powinno być IX C …/14 – zauważenie SN-SD);
- braku skonkretyzowania, w jaki konkretnie sposób obwiniona doprowadziła do
przewlekłości postępowania w sprawach o sygnaturach IX C …/13 i IX C …/13
(uwaga SN-SD jak wyżej) oraz z czego wynika konstatacja, że w sytuacji, gdy w
referacie obwinionej sędziego znajdowało się około 350-400 spraw, możliwe
było podjęcie czynności w tych sprawach bez nieuzasadnionej zwłoki przez
obwinioną jako referenta w okresie przyjętym w opisie czynu;
3. (…) art. 423 § 2 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 2 k.p.k. wyrażające się w
sprzeczności pomiędzy treścią części rozstrzygającej wyroku (pkt I) a jego
pisemnym uzasadnieniem polegającą na wskazaniu w uzasadnieniu wyroku, że
obwiniona sędzia dopuściła się przewinienia dyscyplinarnego polegającego na
oczywistej i rażącej obrazie gwarantowanego w Konstytucji RP oraz w art. 6 ust.
1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności prawa
8
strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, bez nieuzasadnionej
zwłoki, podczas gdy w części rozstrzygającej wyroku tego rodzaju przepisy
prawa nie zostały wskazane przez Sąd Apelacyjny w […] – Sąd Dyscyplinarny,
przy czym nawet w uzasadnieniu wyroku nie wskazano, który konkretnie przepis
lub przepisy Konstytucji RP obwiniona naruszyła;
4. (…) art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez nie wyjaśnienie przez Sąd w pisemnym
uzasadnieniu wyroku w sposób dostateczny i jednoznaczny okoliczności
związanych z ustaleniem dopuszczalnego zakresu obowiązków obwinionego
sędziego, czy ilość przydzielonych do jego referatu spraw (około 360-400)
umożliwiła ich wykonanie na zasadach i w czasie wynikającym z uzasadnienia
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie sygn. akt
SK 11/11 oraz w Dyrektywie nr 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy
(Dz. U. UE L z dnia 18 listopada 2003 r.);
5. (…) art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i § 2 k.p.k. poprzez oparcie
wyroku na okolicznościach nieujawnionych w toku rozprawy głównej
wyrażających się we wskazaniu w uzasadnieniu wyroku, iż „Obciążenie ilością
spraw rodzaju C i Ns – na koniec 2014 roku – nie odbiegała również istotnie od
sytuacji w innych sądach rejonowych położonych w dużych ośrodkach
miejskich”, a także na wskazaniu, że „Wprawdzie referat Pani Sędziego był duży
– stanowił 300-400 spraw w ww. okresie. Jednakże ponad jego połowę
stanowiły tzw. sprawy egzekucyjne. Postępowanie w tychże natomiast
sprawach – często „jednorodzajowych” – wymaga w głównej mierze wyłącznie
oceny prawidłowości czynności organu egzekucyjnego, nadzoru nad
komornikiem. Sprawy te nie wiążą się natomiast z koniecznością prowadzenia
postępowania dowodowego, dokonywania ustaleń faktycznych, rozstrzygania
merytorycznego w przedmiocie żądań – a to właśnie te czynności sędziego
orzecznika w wydziale cywilnym są najbardziej czasochłonne i pracochłonne”;
III. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający
wpływ na jego treść (…) polegający na błędnym ustaleniu, że do przewlekłości
postępowania w sprawach sygn. akt IX C …/13 i IX C …/14 Sądu Rejonowego w
9
[…] nastąpiło w okresie od 7 października 2013 roku do 23 stycznia 2014 roku oraz
w okresie od 6 stycznia 2015 roku do 14 maja 2015 roku na skutek nie podjęcia
niezwłocznie stosowanych czynności przez obwinionego sędziego, podczas gdy
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny bezzasadnie oddalił wnioski dowodowe
obwinionej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków: Prezesa Sądu
Rejonowego K. Ł. i SSR L.R. (Kierownika Sekcji Egzekucyjnej w IX Wydziale
Cywilnym Sądu Rejonowego). Tymczasem dopiero zeznania tych świadków
mogłyby potwierdzić rzeczywiste braki kadrowe w Wydziale IX Cywilnym, jak i fakt
zgłaszania przez sędziów administracji zarządzającej nadmiernego przeciążenia
ilością spraw przydzielonych im do rozstrzygnięcia”.
Nadto w uzasadnieniu odwołania skarżąca, w ramach zarzutu błędu w
ustaleniach faktycznych, wskazała na nieprawidłowe ustalenie, że „obwiniona jako
sędzia referent doprowadziła do przewlekłości postępowania w sprawie sygn. akt IX
C …/11, gdyż w przywołanej sprawie Sąd Okręgowy nie stwierdził przewlekłości
postępowania sądowego w sprawie IV S …/14”.
Podnosząc tak sformułowane zarzuty obwiniona sędzia wniosła o
uniewinnienie od wszystkich czynów przypisanych jej w pkt I części rozstrzygającej
wyroku, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Dyscyplinarnemu – Sądowi Apelacyjnemu w […].
Natomiast w przypadku uznania przez Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny braku
podstaw do zaistnienia odpowiedzialności dyscyplinarnej za czyn stanowiący
przewinienie dyscyplinarne opisane w pkt 1 b/ pkt 1 zaskarżonego wyroku, wniosła
o uchylenie w tym zakresie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania
dyscyplinarnego.
W odwołaniu skarżąca zawarła również wnioski dotyczące wystąpienia przez
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny do:
1). Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym „co do zgodności art. 83 u.s.p.
z art. 178 ust. 2 Konstytucji przez podniesienie zarzutu, że obecna regulacja czasu
pracy sędziego, jako wyznaczonego wymiarem jego zadań, bez wprowadzenia
żadnych ograniczeń ilościowych w przydziale zadań sędziemu nie zapewnia – jak
10
stanowi art. 178 ust. 2 Konstytucji – konstytucyjnych gwarancji warunków pracy
odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi obowiązków. W konsekwencji
sędzia – tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie – pod groźbą odpowiedzialności
dyscyplinarnej musi dążyć do jak najszybszego rozpoznawania sprawy, niezależnie
od tego, czy ilość przydzielonych mu spraw (w największych sądach referaty
sędziów sięgają nawet tysiąca spraw) pozwala na rzetelne, niezawisłe orzekanie”;
2). Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym
dotyczącym zagadnienia: „czy wobec faktu nie wdrożenia przez Rzeczpospolitą
Polską w odniesieniu do pracy sędziów jako pracowników świadczących pracę na
podstawie stosunku pracy z powołania maksymalnych norm czasu pracy i
minimalnych okresów prawa do wypoczynku statuowanych w Dyrektywie nr
2003/88/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r.
dotyczących niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. U. UE L z dnia 18
listopada 2003 r.) należy uznać, że uregulowania czasu pracy wskazane w tej
Dyrektywie są wiążące również w odniesieniu do czasu pracy sędziów
Rzeczpospolitej Polskiej”. W ocenie skarżącej „w orzecznictwie Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej została ukształtowana reguła prymatu prawa
unijnego nad prawem krajowym oraz powinność takiego stosowania prawa przez
sądy krajowe, aby zapewnić jego zgodność z nadrzędnym prawem unijnym”,
konstatując, że „na zaniechanie legislacyjne Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie
implementacji Dyrektywy nr 2003/88/WE w odniesieniu do czasu pracy sędziów
zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 8 kwietnia 2009 r., II
PZP 2/09, OSNP 2009/19-20/249”.
Ponadto wniosła o uzupełnienie postępowania dowodowego i zwrócenie się
przez Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie
informacji, czy zostały wszczęte, a jeżeli tak, to na jakim etapie się znajdują prace
legislacyjne w zakresie jednoznacznego uregulowania stosunku służbowego
sędziów w sposób określony w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 7 maja 2013 r., SK 11/11, Dz. U. z 2013 r., poz. 585. Zdaniem obwinionej
ustalenie tej okoliczności, zwłaszcza w przypadku stwierdzenia bezczynności
władzy wykonawczej (oraz ustawodawczej) może zostać wykorzystane w zakresie
11
przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego co do zgodności
art. 83 u.s.p. z wzorcem kontroli konstytucyjnej z art. 178 ust. 2 Konstytucji.
Stanowisko co do zawartych w odwołaniu wniosków o wystąpienie z
pytaniami prawnymi, jak i o uzupełnienie postępowania dowodowego skarżąca
sędzia, a także ustanowiona przez nią na etapie postępowania odwoławczego
obrońca, podtrzymali w toku rozprawy przez Sądem Najwyższym – Sądem
Dyscyplinarnym. Natomiast uczestniczący w tej rozprawie Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego w […] wniósł o oddalenie wniosku
dowodowego stwierdzając również, że brak podstaw do wystąpienia z pytaniem
prawnym do Trybunału Konstytucyjnego oraz pytaniem prejudycjalnym do
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Odwołanie obwinionej E. S., oceniane przez pryzmat podniesionych w nim
zarzutów, okazało się nieskuteczne, doprowadziło jednak do korekty zaskarżonego
wyroku w zakresie wymiaru kary.
Przed przystąpieniem do merytorycznej oceny zarzutów sformułowanych
przez skarżącą konieczne jest – „dla oczyszczenia przedpola” – odniesienie się do
wniosków zawartych w odwołaniu, a także wydanie z urzędu orzeczenia w oparciu
o treść art. 105 § 1 i § 2 k.p.k.
Rozstrzygnięcie co do tej ostatniej kwestii było konsekwencją dostrzeżenia
przez Sąd dyscyplinarny drugiej instancji w toku postępowania odwoławczego
oczywistej omyłki pisarskiej w części dyspozytywnej wyroku Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego (pkt b ppkt 1), którą skarżąca w pkt I tiret 2 odwołania
określiła jako naruszenie prawa materialnego, natomiast w uzasadnieniu środka
zaskarżenia (strona ostatnia) nazwała błędem w ustaleniach faktycznych. Prawdą
jest, że w tym zakresie w części rozstrzygającej orzeczenia sąd meriti wskazał, że
do przewlekłości postępowania obwiniona doprowadziła w sprawie IX C …/11, w
której w rzeczywistości okoliczność tego rodzaju nie wystąpiła, nie może jednak
budzić wątpliwości, że nie jest to błąd merytoryczny, lecz wyłącznie pisarski.
Wynika to w sposób jednoznaczny z treści postanowienia Sądu Okręgowego w […]
12
z dnia 29 października 2014 r., wydanego pod sygn. IV S …/14, powołanego
również w opisie przypisanego sędziemu E. S. czynu, w którym to orzeczeniu Sąd
ten stwierdził przewlekłość postępowania przed Sądem Rejonowym w sprawie o
sygn. akt IX C …/12, w której bez wątpienia sędzią referentem była obwiniona.
Uprawniało to instancję odwoławczą do dokonania sprostowania stwierdzonej
omyłki w oparciu o powołany wyżej przepis procedury karnej stosowany w
postępowaniu dyscyplinarnym odpowiednio (art. 128 u.s.p.).
Nie zasługiwały na uwzględnienie zawarte w odwołaniu wnioski - zarówno
dowodowy, jak i o wystąpienie z pytaniami: prawnym oraz prejudycjalnym.
Zagadnienia, których wnioski powyższe dotyczą, aczkolwiek bez wątpienia istotne z
punktu widzenia określenia obowiązków sędziego, w tym czasu jego pracy, cechuje
charakter generalny i nie mają one (o czyn w dalszej części uzasadnienia)
znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Kwestia czasu pracy sędziów, a także prawa do wypoczynku dobowego i
tygodniowego stała się przedmiotem rozważań w powołanych przez skarżącą:
uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2009 r., II PZP 2/09 (OSNP 2009, z.
19-20, poz. 249) oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2013 r., SK
11/11 (OTK-A 2013, nr 4, poz. 40). Oba orzeczenia dotyczyły problematyki
wynagrodzenia sędziów za pracę w godzinach nadliczbowych, wszakże szerokie
wywody poczynione zostały w nich również w odniesieniu regulacji prawnych,
dotyczących czasu pracy sędziów oraz ich prawa do wypoczynku w kontekście
brzmienia art. 83 u.s.p. Nie powielając zawartej w tych judykatach argumentacji
przypomnieć więc jedynie należy, że uzasadniając swoją uchwałę Sąd Najwyższy
stwierdził, iż regulacje dotyczące czasu pracy sędziego zawarte w u.s.p. są
wprawdzie niekompletne z punktu widzenia prawa Unii Europejskiej ponieważ nie
wdrażają postanowień Dyrektywy nr 203/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy
(Dz. U. UE. L. 2003.299.9 – dalej Dyrektywa nr 88) i nie wprowadzają norm
dotyczących prawa do wypoczynku, jednakże w związku z tym w odniesieniu do
sędziów możliwe, a nawet konieczne jest stosowanie – w powyższym zakresie –
norm Kodeksu pracy o prawie do wypoczynku na zasadzie art. 5 k.p. Jeżeli zaś tak,
13
to bez wątpienia w przypadku tej grupy zawodowej mają zastosowanie przepisy art.
131 § 1 k.p. (czas pracy) oraz art. 132 § 1 i art. 133 § 1 k.p. (okresy wypoczynku),
w których stosowne regulacje określone zostały w sposób analogiczny jak w
przepisach – odpowiednio – art. 6 pkt b Dyrektywy nr 88 (maksymalny tygodniowy
czas pracy) oraz art. 3 i art. 5 tej Dyrektywy (odpoczynek dobowy i tygodniowy
okres wypoczynku).
Do identycznej konkluzji prowadzi analiza uzasadnienia wskazanego wyżej
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2013 r. Odwołując się do
Dyrektywy nr 88 Trybunał podkreślił wskazany w niej związek prawa do
wypoczynku z czasem pracy i w efekcie uznał, że okresem odpoczynku jest każdy
okres, który nie jest czasem pracy. Sąd konstytucyjny zauważył, że dyrektywa
gwarantuje korzystanie z minimalnych okresów odpoczynku dobowego i
tygodniowego oraz czasu pracy w wymiarze nieprzekraczającym przeciętnie 48
godzin tygodniowo w czteromiesięcznym okresie rozliczeniowym. W związku z
powyższym Trybunał stwierdził, że wprawdzie szczególna pozycja sędziego, a
przede wszystkim specyfika wykonywanej przez niego pracy, w tym konieczność
zapewnienia niezawisłości orzekania, utrudniają ujęcie zadań sędziego w sztywne
ramy czasu pracy, jednakże regulacje konstytucyjne, gwarantujące prawo do
wypoczynku w sposób określony w ustawie – w tym wypadku w Kodeksie pracy,
którego przepisy mają przecież, poprzez art. 5 k.p., zastosowanie do sędziów (zob.
powołana wyżej uchwałą Sądu Najwyższego) – pozwalają na prokonstytucyjną (a
także prokonwencyjną – uwaga SN-SD) wykładnię art. 83 u.s.p. określającego czas
pracy sędziów. Art. 66 ust. 2 Konstytucji – jak to wywiedziono w pisemnych
motywach omawianego wyroku – gwarantuje prawo do wypoczynku i dni wolnych
od pracy, a więc sędzia, choć ma elastyczny czas pracy, musi mieć zapewnione
powyższe prawa. Brak określenia explicite w prawie o ustroju sądów powszechnych
prawa sędziego do wypoczynku nie może być więc rozumiany jako zgoda
ustawodawcy na zobowiązanie sędziego do nieprzerwanej pracy. Oznacza to, że
czas pracy sędziego kształtowany jest wprawdzie wymiarem jego zadań, jednak z
uwzględnieniem przepisów konstytucyjnych (a także ustawowych i konwencyjnych)
określających prawo do wypoczynku.
14
Co więcej, jak to podkreślił Trybunał, prawo do wypoczynku związane jest z
osobistymi prawami sędziów, które wynikają z ich stosunku służbowego. W tym
zakresie nie jest jednak konieczne zachowanie drogi służbowej (art. 89 § 2 u.s.p.)
Dlatego też wobec pracodawców nagminnie naruszających prawo do odpoczynku
dobowego i tygodniowego można wykorzystać przepisy ochronne z zakresu prawa
pracy, np. art. 281 pkt 5 k.p. w związku z art. 131-133 k.p.
W świetle motywacji powołanych orzeczeń nie może budzić wątpliwości, że
do sędziów mają zastosowanie, w zakresie czasu pracy jak i prawa do wypoczynku,
zarówno przepisy wskazanej Dyrektywy nr 88, przepisy Konstytucji RP, w tym jej
art. 66, a także kompatybilne z postanowieniami dyrektywy, unormowania Kodeksu
pracy, w szczególności art. 131-133 tej ustawy. Jeżeli zaś tak, to brak podstaw do
poddawania – wprawdzie przez inny wzorzec konstytucyjny (art. 178 ust. 2
Konstytucji) – kontroli przez Trybunał Konstytucyjny regulacji art. 83 u.s.p., a także
występowanie z pytaniem prejudycjalnym we wskazanym przez skarżącą zakresie
do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu.
Nie miała również znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie kwestia
wszczęcia prac legislacyjnych i ewentualnego ich etapu w zakresie wskazanym w
części końcowej uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK
11/11, ponieważ powyższa sygnalizacja odnosiła się do potrzeby nadania
stosunkowi służbowemu sędziego wszystkich cech stosunku publicznoprawnego,
m.in. w zakresie poddania sporów z tego tytułu właściwości sądów
administracyjnych, a nie jak to jest obecnie powszechnych, nie dotykała natomiast
kwestii czasu pracy sędziego i jego prawa do wypoczynku, w odniesieniu do
których wystarczająca była przecież – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego –
wyłącznie wykładnia prokonstytucyjna art. 83 u.s.p.
Przechodząc do części merytorycznej odwołania i odnosząc się do
pierwszego z podniesionych w nim zarzutów, zwrócić potrzeba w tym miejscu
uwagę na popełniony w tym zakresie przez skarżącą błąd metodologiczny.
Przypomnieć bowiem należy, że o obrazie prawa materialnego (art. 438 pkt 1 k.p.k.)
– a tak zakwalifikowała autorka odwołania ten zarzut – można mówić wyłącznie
wówczas, gdy stan faktyczny został w orzeczeniu prawidłowo ustalony, natomiast
15
nie zastosowano do niego właściwego przepisu. Nie ma zatem obrazy prawa
materialnego, jeżeli wada orzeczenia jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych.
W takich wypadkach podstawą odwoławczą może być tyko zarzut z art. 438 pkt 3
k.p.k., a nie zarzut naruszenia prawa materialnego.
Twierdząc, że Sąd dyscyplinarny pierwszej instancji w sposób nieuprawniony
przyjął, że jej postępowanie stanowi przewinienie służbowe określone w art. 107 §
1 u.s.p., sędzia E. S. odwołała się do takich okoliczności, jak brak jej winy w
doprowadzeniu do przewlekłości postępowania w sprawach IX C …/13 i IX C …/14,
brak deliktu dyscyplinarnego w sprawie IX C …/11, brak zapewnienia przez Sąd
Rejonowy jako pracodawcę warunków odpowiadających godności urzędu i
zakresowi obowiązków, nadmierne obciążenie przydzielonymi do jej referatu
sprawami w sposób sprzeczny z gwarantowanym jej (tak konstytucyjnie, jak i
konwencyjnie) prawem do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prawem
do dni wolnych od pracy, nie uwzględniając przy tym unormowań dotyczących
maksymalnych norm czasu pracy. Nie ulega wątpliwości, że wskazane wyżej
okoliczności stanowią element ustaleń faktycznych dotykają bowiem strony
podmiotowej (zawinienie) oraz przedmiotowej (okoliczności w jakich miało dojść do
opóźnień w sporządzaniu uzasadnień i nie nadawaniu biegu przydzielonym
sprawom), a tym samym o obrazie prawa materialnego (art. 107 § 1 u.s.p.) nie
może być mowy. Poza zakresem rozważań w powyższym przedmiocie pozostać
musi, co oczywiste, błąd w określeniu jako przewlekłej sprawy oznaczonej sygn. IX
C …/11, o czym była mowa we wstępnej części niniejszego uzasadnienia. Z tych
względów kwestie będące podstawą zarzutu sformułowanego w pkt I odwołania
stać się musiały elementem przeprowadzonych w dalszej części motywów Sądu
Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego rozważań na gruncie zarzutu błędu w
ustaleniach faktycznych.
Kolejny zarzut ujęty w odwołaniu wskazywał na obrazę prawa procesowego.
Uchybienia Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji dotyczyły – zdaniem
obwinionej – zarówno samego toku procedowania, niekompletności materiału
dowodowego (w tym nieuwzględnienia wniosków dowodowych – chociaż na
naruszenie art. 170 § 1 k.p.k. wprost nie wskazała – oraz oparcie orzeczenia na
16
dowodach nieujawnionych), błędnej oceny dowodów, a wreszcie braków w zakresie
opisu czynów przypisanych jej w części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku oraz
niekompletności uzasadnienia. Zarzut ten – uwzględniając motywację zawartą w
uzasadnieniu odwołania – wiąże się przy tym ściśle z ostatnim z zarzutów środka
zaskarżenia (błąd w ustaleniach faktycznych), a ponieważ oba te zarzuty
wzajemnie się przenikają, celowe było wspólne ich omówienie uzupełnione o
stosowne rozważania dotyczące konkretnych przepisów procedury karnej, których
obraza wprost została przez skarżącą podniesiona.
Identyfikując w powyższy sposób podniesione przez skarżącą zarzuty w
pierwszym rzędzie podkreślić należy, że nie doszło w postępowaniu przed Sądem
Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym do obrazy tych norm proceduralnych, które
regulują postępowanie dowodowe. Nie znajduje żadnego uzasadnienia twierdzenie
sędziego E. S., że zgromadzony w toku procesu materiał dowodowy jest
niekompletny (obraza art. 167 k.p.k., art. 367 a § 1 k.p.k., art. 410 k.p.k.). Nawet
pobieżna analiza akt przedmiotowej sprawy w powiązaniu z treścią pisemnych
motywów wyroku instancji a quo nie pozostawia wątpliwości, że przedmiotem
oceny tego Sądu były wszystkie przeprowadzone dowody, a materiał ten był
wystarczający do poczynienia kategorycznych ustaleń faktycznych. Z uwagi na
konsekwentną odmowę składania przez obwinioną wyjaśnień, ustalenia faktyczne
oparto w głównej mierze o dokumenty, zarówno załączone do wniosku Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego o wszczęcie postępowania
dyscyplinarnego zgromadzone na etapie postępowania wyjaśniającego, jak i
dokumentację procesową nadesłaną przez Sąd Rejonowy na żądanie sądu
dyscyplinarnego. Uzupełnieniem dowodów z dokumentów były zeznania
przesłuchanego w charakterze świadka Wiceprezesa i jednocześnie
Przewodniczącego IX Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego sędziego T. Z.,
którego depozycji sędzia E. S. w żadnym zakresie nie starała się nawet podważyć.
Z dokumentów, które na podstawie art. 393 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 394 § 1 i 2
k.p.k. zaliczono w poczet materiału dowodowego, wbrew twierdzeniom skarżącej,
wynikają przyjęte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia ustalenia dotyczące
ilości spraw w referacie obwinionej w poszczególnych miesiącach, ilości
rozstrzyganych przez nią spraw, ilości posiedzeń jawnych i niejawnych z jej
17
udziałem (dokumentacja wymieniona na stronach 3-6 uzasadnienia w sprawie
ASD …/15), okresy urlopów, szkoleń oraz zwolnień lekarskich (s. 5 i 6 powyższego
uzasadnienia). Co więcej, dane statystyczne przedstawione przez Sąd Rejonowy w
[…], nie zakwestionowane przez obwinioną, obrazują nie tylko obciążenie sędziego
E. S. w objętym zarzutami okresie, lecz pozwalają na ich porównanie z
informacjami dotyczącymi innych sędziów Wydziału IX Cywilnego Sądu
Rejonowego. Przy tak obszernym materiale dowodowym nie budzi zastrzeżeń
decyzja Sądu Dyscyplinarnego meriti o oddaleniu – na podstawie art. 170 § 1 pkt 2
i 5 k.p.k. – wniosków dowodowych złożonych przez obwinioną o przesłuchanie w
charakterze świadków Prezesa Sądu Rejonowego K. Ł. oraz sędziego Wydziału IX
Cywilnego tego Sądu L. R., jako dotyczących okoliczności udowodnionych już
zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy (obciążenie), a jednocześnie zmierzających
w sposób oczywisty do przedłużenia postępowania.
Nie znajdują potwierdzenia również te wywody skarżącej, w których sugeruje,
że w procesie nie zostały uwzględnione okoliczności wskazujące na nadmierne
obciążenie jej referatu w latach 2013 i 2014 oraz świadczące o niezapewnieniu
przez kierownictwo Sądu Rejonowego w […] właściwych warunków i organizacji
pracy, odpowiadających unormowaniom art. 178 ust. 2 Konstytucji RP. Przeczą
temu wywody zawarte na s. 12 i 13 uzasadnienia sądu a quo, w których przyznano,
że obciążenie sędziów Wydziału IX Cywilnego Sądu Rejonowego nie zapewniało
pożądanego komfortu pracy. Trafnie wszelako zauważono, nie mogło to jednak
ekskulpować obwinionej, bowiem dotyczyło wszystkich sędziów tego wydziału,
natomiast rażące i oczywiste uchybienia, tak w zakresie terminowego sporządzania
uzasadnień orzeczeń, jak i niepodejmowania czynności przeciwdziałających
przewlekłości postępowania, były wyłącznie jej udziałem. Sądowi Apelacyjnemu –
Sądowi Dyscyplinarnemu nie umknęła uwadze i ta okoliczność, że sędzia E. S. –
zresztą jako jedyna spośród sędziów Wydziału – sygnalizowała nadmierne
obciążenie odwołując się od podziału czynności (na marginesie uwarunkowanego
okolicznościami obiektywnymi), słusznie jednak przy tym skonstatował, że
odwołania te z dnia 5 listopada 2013 r. oraz z dnia 28 października 2014 r., zostały
przez Kolegium Sądu Apelacyjnego w […], po zapoznaniu się z opiniami sędziów
18
wizytatorów, oddalone. Zasadność powyższych decyzji Kolegium obwiniona w toku
postępowania dyscyplinarnego nie zakwestionowała.
W zakresie ustaleń faktycznych skarżąca wskazała wreszcie na – w jej
ocenie – dowolne, bo nieodwołujące się do konkretnych dowodów, stanowisko
Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji dokonującego zestawienia spraw w jej
referacie z obciążeniem sędziów w sądach rejonowych położonych w dużych
ośrodkach miejskich, oraz oceny trudności spraw poddanych jej kognicji twierdząc,
że było to oparcie wyroku na okolicznościach nieujawnionych w toku rozprawy
głównej (obraza art. 410 k.p.k.). Tymczasem, co nie powinno budzić wątpliwości,
okoliczności powyższe stanowią fakty powszechnie znane, zwłaszcza w
środowisku sędziowskim, w czym utwierdza zresztą stanowisko samej skarżącej,
która w odwołaniu powołuje się przecież na referaty sędziów innych sądów
sięgające 1000 spraw, potwierdzając jednocześnie, że jej referat obejmował 300-
400 spraw. Również charakter spraw tzw. egzekucyjnych, z racji wiedzy zawodowej
tak samej obwinionej, jak i członków składu orzekającego, nie wymagał osobnego
dowodzenia.
W tym stanie rzeczy zasadne jest stanowisko sądu meriti, że rozległość
referatu obwinionej, będąca okolicznością obiektywną, nie może skutkować
uznaniem po jej stronie braku zawinienia. Przekonujący wywód tego sądu,
dotyczący strony podmiotowej czynu przypisanego sędziemu E. S. zawarty na s. 12
i 13 uzasadnienia, nie został przez skarżącą skutecznie podważony, a wyrażony w
nim pogląd Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w całości podziela, nie znajdując w
tej sytuacji potrzeby jego powtarzania.
Nie zasługiwała na uwzględnienie również te argumentacja odwołania, w
której jego autorka kwestionowała opis czynu przyjęty w części dyspozytywnej
wyroku, sugerowała sprzeczność pomiędzy czynem przypisanym a uzasadnieniem
orzeczenia, kontestowała przyjętą w zaskarżonym orzeczeniu, a zawinioną przez
siebie, rażącą i oczywistą obrazę przepisów, a wreszcie wyrażała pogląd o brakach
pisemnych motywów wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, którego
zresztą – poza twierdzeniem, że naruszono art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. – nie rozwinęła.
19
W powyższym zakresie stwierdzić kategorycznie należy, że opis czynu
przyjęty w zaskarżonym wyroku – wbrew supozycjom obwinionej – czyni zadość
wymaganiom art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. Zawarto w nim wszystkie elementy
wymagane dla określenia deliktu dyscyplinarnego o jakim mowa w art. 107 § 1
u.s.p., mającego postać rażącej i oczywistej obrazy przepisów prawa. Nie ulega
wątpliwości, że wskazanie przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w części
wstępnej opisu czynu na naruszenie przez obwinioną konkretnych przepisów
procedury cywilnej odnosiło się zarówno do spraw wyszczególnionych następnie w
pkt a tego czynu, jak i w jego pkt b. Oczywiste jest przecież, że sporządzanie
uzasadnień orzeczeń w sprawach cywilnych w okresie przekraczającym w
poszczególnych przypadkach pół roku (np. w sprawach: IX C …/13, IX Ns …/13, IX
C …/14, IX C …/14, IX C …/14) bezspornie uchybia przepisowi art. 329 k.p.c.,
zgodnie z którym pisemne uzasadnienie wyroku albo transkrypcję wygłoszonego
uzasadnienia sporządza się w terminie dwutygodniowym od daty zgłoszenia
wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, a termin ten, w sprawie zawiłej,
może być przedłużony na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni. Z kolei
doprowadzenie do przewlekłości postępowań w trzech innych sprawach,
stwierdzone orzeczeniami Sądu Okręgowego to nic innego, jak naruszenie art. 6
k.p.c. nakładającego na sąd obowiązek przeciwdziałania przewlekłości
postępowania. Nie wymagało przy tym dodatkowego dookreślania, jak to sugeruje
skarżąca, w opisie czynu z pkt I b wyroku Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji,
samego sposobu doprowadzenia do przewlekłości postępowania we wskazanych
sprawach, ponieważ wynika to z kolei wprost z treści rozstrzygnięć wydanych w
oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenia
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.), w opisie tego czynu
wymienionych. W każdym z postanowień Sądu Okręgowego wydanych w sprawach
IV S …/15, IV S …/15 i IV S …/14, w sposób jednoznaczny wykazano, że
zawinienie za przewlekłość we wskazanych w nich sprawach leżała po stronie sądu,
i dotyczyła zresztą również innych okresów ponad te objęte zarzutem
dyscyplinarnym (sprawy IV S …/15 i IV S …/14), a skutkiem tego zaniedbania,
20
obciążającego obwinioną jako sędziego referenta, było przyznanie pokrzywdzonym
stronom od Skarbu Państwa stosownych kwot pieniężnych (od 2 tys. zł do 3 tys. zł).
Zauważony przez skarżącą błąd w określeniu daty rozpoczęcia przewlekłości w
sprawie IX C …/14, (jest 6 stycznia 2015 r., powinien być natomiast 9 luty 2015 r.)
pozostaje bez wpływu na treść wydanego orzeczenia dyscyplinarnego, gdyż
zasadnie Sąd Okręgowy doparzył się przewlekłości postępowania w samym fakcie
nieterminowego rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia niezależnie od
ustalenia, że przewlekłość ta wynosiła nie 4 lecz 3 miesiące od daty złożenia przez
pełnomocnika stosownego wniosku.
Kontrolując zaskarżone orzeczenie Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny nie
stwierdził wskazywanej przez autorkę odwołania sprzeczności pomiędzy częścią
dyspozytywną wyroku sądu meriti a pisemnym uzasadnieniem (zarzut naruszenia
art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. podniesiony w pkt II ppkt 3 odwołania). Sędziemu E. S. nie
zarzucono ani nie przypisano przewinienia dyscyplinarnego polegającego na
oczywistej i rażącej obrazie Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Powołanie przez Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny na s. 12 uzasadnienia ustawy zasadniczej oraz
przepisów konwencyjnych w sposób jednoznaczny wiąże się z tą częścią
motywacyjną, w której wykazano rażący charakter obrazy przez obwinioną
przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Rażący charakter obrazy przepisów
prawa odnosić należy bowiem do jej skutków na tle konkretnych okoliczności, gdy
popełniony błąd narusza istotne interesy stron bądź innych osób biorących udział w
postępowaniu lub powoduje zagrożenie dla dobra wymiaru sprawiedliwości (zob.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2014 r., SNO 61/14, LEX nr 1583237).
Słusznie więc Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji, odwołując się właśnie do norm
konstytucyjnych i konwencyjnych wskazał na skutki zaniechań obwinionej, które
dotkliwie kolidowały z prawami stron postępowania, naruszając gwarantowane im
prawo do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, bez nieuzasadnionej zwłoki,
ze szkodą również dla wymiaru sprawiedliwości i to nie tylko przez podważanie
społecznego zaufania do sądu, lecz mającej również charakter wymierny (kwoty
zasądzone w postępowaniu skargowym przez Sąd Okręgowy w […]).
21
Nie budzi wreszcie zastrzeżeń ta część pisemnych motywów zaskarżonego
wyroku, w której sąd instancji a quo odniósł się do stopnia społecznej szkodliwości
przypisanego obwinionej czynu. Nie kwestionując znacznego obciążenia pracą nie
tylko sędziów Sądu Rejonowego w […], w tym sędziego E. S., ale całego wymiaru
sprawiedliwości, co nierzadko stawia pod znakiem zapytania gwarantowane
przecież również sędziom uprawnienia, w tym do wypoczynku dobowego i
tygodniowego, słusznie stwierdzono, że problematyki tej nie należy uogólniać, a
rozpatrywać ją należy w okolicznościach konkretnej sprawy.
I tak też było w tym wypadku. Ze zgromadzonych w sprawie dowodów
wynikało przecież, że obciążenie pracą SSR E. S. nie odbiegało od obciążenia
pracujących wraz z nią w wydziale sędziów, a osoby te należycie – przy pomocy
asystentów – wypełniały swoje obowiązki służbowe, m.in. sporządzając
uzasadnienia orzeczeń w terminie ustawowym, bądź też w czasie zakreślonym w
wyniku uwzględnienia wniosków o przedłużenie terminu do dopełnienia tej
czynności, z której to możliwości (przewidzianej w art. 329 in fine k.p.c.) obwiniona
z sobie tylko znanych powodów nigdy nie korzystała. Słusznie więc w realiach tej
sprawy Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił umyślność (w zamiarze
ewentualnym) zwłaszcza, gdy się zważy wynikającą z obiektywnych okoliczności
ilość wniosków o sporządzenie uzasadnień złożonych w sprawach z referatu
obwinionej zarówno w 2014 r., jak i w objętych zarzutem miesiącach 2015 r.,
nieskomplikowaną materię (poza pojedynczymi przypadkami), która była
przedmiotem poszczególnych uzasadnień sporządzonych przez sędziego E. S.
nierzadko po wielu miesiącach, a wreszcie jej świadomości co do wagi i znaczenia
naruszanych przez nią przepisów, zwłaszcza wobec wcześniejszego ukarania jej
wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w […] z dnia 10 lutego 2015
r., sygn. akt ASD …/14, za identyczne przewinienie.
Reasumując stwierdzić należy, że żaden z podniesionych przez skarżącą
zarzutów nie był trafny.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny uznał jednak za konieczne dokonanie
korekty zaskarżonego wyroku w zakresie wymiaru kary. Do kontroli orzeczenia
sądu a quo w tym przedmiocie – pomimo niepodniesienia w odwołaniu stosownego
22
zarzutu – obliguje przepis art. 447 § 1 k.p.k. (stosowany w postępowaniu
dyscyplinarnym odpowiednio – art. 128 u.s.p.), zgodnie z którym apelację co do
winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku. Analizując orzeczenie Sądu
Dyscyplinarnego pierwszej instancji i akceptując co do zasady ustalenia tego Sądu
w odniesieniu do katalogu okoliczności obciążających i łagodzących sąd
odwoławczy uznał, że pomimo tego orzeczona wobec obwinionej kara
przeniesienia na inne miejsce służbowe jest rażąco niewspółmiernie surowa.
Zgodzić należy się, że w postępowaniu sędziego E. S. nie nastąpiła znacząca
poprawa w podejściu do obowiązków służbowych po wcześniejszej orzeczonej
wobec niej karze dyscyplinarnej nagany, nie może umknąć jednak uwadze i to, że
większość przypadków naruszenia przez nią w sposób rażący i oczywisty
przepisów procedury cywilnej nastąpiła w okresie objętym wcześniejszym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w […] (czyn popełniony w okresie od
dnia 19 września 2013 r. do dnia 4 września 2014 r. w sprawie ASD …/14 oraz w
okresie od dnia 3 stycznia 2013 r. do dnia 10 września 2015 r. w sprawie
ASD …/15). Niewątpliwie więc, gdyby przynamniej w części zaniechania obwinionej
uwzględnione zostały w uprzednio prowadzonym przeciwko niej postępowaniu,
ocena szkodliwości społecznej przypisanego obecnie sędziemu E. S. przewinienia
dyscyplinarnego musiałaby być inna. Wprawdzie i wówczas nie można byłoby
mówić o uwolnieniu obwinionej od odpowiedzialności dyscyplinarnej, wszelako nie
mogłoby to pozostać bez wpływu na rozmiar zastosowanej wobec niej represji.
Zadaniem Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego najbardziej adekwatną
byłaby wobec skarżącej kara dyscyplinarna przewidziana w art. 109 § 1 pkt 3 u.s.p.,
rzecz w tym, że w realiach tej sprawy kary takiej orzec nie można. Sąd Najwyższy –
Sąd Dyscyplinarny podziela w tym względzie pogląd wyrażony przez inny skład
Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego w uzasadnieniu wyroku z dnia 27
kwietnia 2011 r., SNO 16/11 (LEX nr 1288801), zgodnie z którym usunięcie z
zajmowanej funkcji odnosi się do funkcji pełnionej lub pełnionych przez sędziego w
momencie orzekania przez sąd dyscyplinarny albo w okresie popełnienia
przewinienia dyscyplinarnego, nawet jeżeli sędzia w dacie wyrokowania przez sąd
dyscyplinarny żadnej funkcji już nie sprawuje. Słusznie w związku z tym w
powołanym judykacie wywiedziono, odwołując się do treści art. 109 § 3 u.s.p.
23
(konsekwencje wymierzenia kary dyscyplinarnej określonej m.in. w art. 109 § 1 pkt
3 u.s.p.), że zwrot „pozbawienie sędziego przez okres pięciu lat (…) możliwości
uzyskania utraconej funkcji” w sposób jednoznaczny wiąże tę karę nie z
jakąkolwiek funkcją (funkcją w „ogóle”), ale z funkcją utraconą wskutek wymierzenia
tego rodzaju kary. Sędzia E. S. w okresie orzekania przez sąd dyscyplinarny oraz w
okresie objętym zarzucanym jej czynem, żadnych funkcji nie pełniła. Musiało to
skutkować, wobec stwierdzonej przez Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
niewspółmierności kary dyscyplinarnej przewidzianej w art. 109 § 1 pkt 4 u.s.p.
wymierzonej w instancji a quo, orzeczeniem kolejnej w katalogu kary z art. 109 § 1
pkt 2 u.s.p.
Kierując się omówionymi względami orzeczono jak w części dyspozytywnej
wyroku, obciążając kosztami postępowania dyscyplinarnego Skarb Państwa (art.
133 u.s.p.).
kc